Aluminyo

Aluminyo, ₁₃Al
Aluminyo
Bigkas sa Ingles	aluminium: /ˌæl(j)ʊˈmɪniəm/; (AL-(y)uu-MIN-ee-əm); aluminum: /əˈljuːmɪnəm/; (ə-LEW-min-əm);
Alternatibong pangalan sa Ingles	aluminum
Hitsura	silvery gray metallic
Pamantayang atomikong timbang Ar°(Al)	26.9815384±0.0000003; 26.982±0.001 (pinaikli);
Aluminyo sa talahanayang peryodiko
	magnisyo ← aluminyo → silikon
Atomikong bilang (Z)	13
Pangkat	pangkat 13 (grupong boro)
Peryodo	peryodo 3
Bloke	p-bloke
Konpigurasyon ng elektron	[Ne] 3s2 3p1
Mga elektron bawat kapa	2, 8, 3
Katangiang pisikal
Pase sa STP	solido
Punto ng pagkatunaw	933.47 K (660.32 °C, 1220.58 °F)
Punto ng pagkulo	2743 K (2470 °C, 4478 °F)
Densidad (malapit sa r.t.)	2.70 g/cm3
kapag likido (sa m.p.)	2.375 g/cm3
Init ng pusyon	10.71 kJ/mol
Init ng baporisasyon	284 kJ/mol
Molar na kapasidad ng init	24.20 J/(mol·K)
Katangiang atomiko
Mga estado ng oksidasyon	−2, −1, 0, +1, +2, +3 (isang anpoterong oksido)
Elektronegatibidad	Eskala ni Pauling: 1.61
Mga enerhiyang ionisasyon	Una: 577.5 kJ/mol ; Ikalawa: 1816.7 kJ/mol ; Ikatlo: 2744.8 kJ/mol ; (marami pa) ;
Radyong atomiko	emperiko: 143 pm
Radyong Kobalente	121±4 pm
Radyong Van der Waals	184 pm
	Mga linyang espektral ng aluminyo
Ibang katangian
Likas na paglitaw	primordiyal
Kayarian ng krystal	face-centered cubic (fcc)
Bilis ng tunog manipis na bara	(rolled) 5000 m/s (sa r.t.)
Termal na pagpapalawak	23.1 µm/(m⋅K) (at 25 °C)
Termal na konduktibidad	237 W/(m⋅K)
Elektrikal na resistibidad	26.5 nΩ⋅m (at 20 °C)
Magnetikong pagsasaayos	paramagnetic
Molar na magnetikong susseptibilidad	+16.5×10−6 cm3/mol
Modulo ni Young	70 GPa
Modulo ng tigas	26 GPa
Bultong modulo	76 GPa
Rasyo ni Poisson	0.35
Eskala ni Mohs sa katigasan	2.75
Subok sa katigasan ni Vickers	160–350 MPa
Subok sa katigasan ni Brinell	160–550 MPa
Bilang ng CAS	7429-90-5
Kasaysayan
Pagpapangalan	from alumine, obsolete name for alumina
Prediksyon	Antoine Lavoisier (1782)
Pagkakatuklas	Hans Christian Ørsted (1824)
Pinangalan ni/ng	Humphry Davy (1812)
Pangunahing isotopo ng aluminyo
ε	26Mg
γ	–
	Kategorya: Aluminyo; tingnan; usapan; baguhin;

Ang aluminyo (Ingles: aluminum) ay isang elementong kimikal sa talahanayang peryodiko na sinasagisag ng simbolong Al at nagtataglay ng atomikong bilang 13.

(atomikong timbang = 26.98, punto ng pagkatunaw = 660.2 °C, punto ng pagkulo = 2,467 °C, ispesipikong grabidad = 2.69, V = 3, simbolo: Al, malaking A na sinundan ng maliit na L) ay isang metalikong elemento na maputi ang kulay at katulad ng pilak. Ito ang elementong itinuturing na pinakarami ang bilang sa balat ng lupa, bagaman natatagpuang nakalangkap sa iba pang mga elemento. Natuklasan ito ni Hans Christian Ørsted noong 1825. Ginagamit ito sa pag-gawa ng mga kasangkapang magagaan, hindi kalawangin, at matitibay o matitigas, katulad halimbawa ng sa kaldero at sa bubong ng bahay.^[6]

Mga sanggunian[baguhin | baguhin ang wikitext]

↑ "Standard Atomic Weights: Aluminium". CIAAW. 2017.
↑ Unstable carbonyl of Al(0) has been detected in reaction of Al₂(CH₃)₆ with carbon monoxide; see Sanchez, Ramiro; Arrington, Caleb; Arrington Jr., C. A. (December 1, 1989). "Reaction of trimethylaluminum with carbon monoxide in low-temperature matrixes". American Chemical Society. 111 (25): 9110-9111. doi:10.1021/ja00207a023.
↑ Dohmeier, C.; Loos, D.; Schnöckel, H. (1996). "Aluminum(I) and Gallium(I) Compounds: Syntheses, Structures, and Reactions". Angewandte Chemie International Edition. 35 (2): 129–149. doi:10.1002/anie.199601291.
↑ D. C. Tyte (1964). "Red (B2Π–A2σ) Band System of Aluminium Monoxide". Nature. 202 (4930): 383. Bibcode:1964Natur.202..383T. doi:10.1038/202383a0. S2CID 4163250.
↑ Lide, D. R. (2000). "Magnetic susceptibility of the elements and inorganic compounds" (PDF). CRC Handbook of Chemistry and Physics (ika-81st (na) edisyon). CRC Press. ISBN 0849304814.
↑ Gaboy, Luciano L. Aluminum, aluminyo - Gabby's Dictionary: Praktikal na Talahuluganang Ingles-Filipino ni Gabby/Gabby's Practical English-Filipino Dictionary, GabbyDictionary.com.

Maling banggit (May <ref> tag na ang grupong "lower-alpha", pero walang nakitang <references group="lower-alpha"/> tag para rito); $2

[1] "Standard Atomic Weights: Aluminium". CIAAW. 2017.

[2] Unstable carbonyl of Al(0) has been detected in reaction of Al₂(CH₃)₆ with carbon monoxide; see Sanchez, Ramiro; Arrington, Caleb; Arrington Jr., C. A. (December 1, 1989). "Reaction of trimethylaluminum with carbon monoxide in low-temperature matrixes". American Chemical Society. 111 (25): 9110-9111. doi:10.1021/ja00207a023.

[3] Dohmeier, C.; Loos, D.; Schnöckel, H. (1996). "Aluminum(I) and Gallium(I) Compounds: Syntheses, Structures, and Reactions". Angewandte Chemie International Edition. 35 (2): 129–149. doi:10.1002/anie.199601291.

[4] D. C. Tyte (1964). "Red (B2Π–A2σ) Band System of Aluminium Monoxide". Nature. 202 (4930): 383. Bibcode:1964Natur.202..383T. doi:10.1038/202383a0. S2CID 4163250.

[5] Lide, D. R. (2000). "Magnetic susceptibility of the elements and inorganic compounds" (PDF). CRC Handbook of Chemistry and Physics (ika-81st (na) edisyon). CRC Press. ISBN 0849304814.

[Gaboy-7] Gaboy, Luciano L. Aluminum, aluminyo - Gabby's Dictionary: Praktikal na Talahuluganang Ingles-Filipino ni Gabby/Gabby's Practical English-Filipino Dictionary, GabbyDictionary.com.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[a]

[6]