Pumunta sa nilalaman

Baganga

Mga koordinado: 7°34′31″N 126°33′30″E / 7.575156°N 126.558453°E / 7.575156; 126.558453
Mula sa Wikipedia, ang malayang ensiklopedya


Baganga
Bayan
Municipality of Baganga
Opisyal na sagisag ng Baganga
Sagisag
Bansag: 
"Life Starts Here"
Mapa ng Silangang Dabaw na nagpapakita ng Baganga
Mapa ng Silangang Dabaw na nagpapakita ng Baganga
OpenStreetMap
Map
Baganga is located in Pilipinas
Baganga
Baganga
Location within the Pilipinas
Mga koordinado: 7°34′31″N 126°33′30″E / 7.575156°N 126.558453°E / 7.575156; 126.558453
CountryPhilippines
RegionSilangang Dabaw
ProvinceSilangang Dabaw
DistrictPadron:PH legislative district
FoundedOctober 29, 1903
BarangaysPadron:PH barangay count (see Barangays)
Pamahalaan
 [1]
 • UriSangguniang Bayan
 • mayor of Baganga[*]Ronald Lara
 • Vice MayorModesto V. Layupan
 • RepresentativeNelson Dayanghirang
 • Municipal CouncilPadron:PH Town Council
 • Electorate37,139 voters (2022)
Lawak
 • Kabuuan945.50 km2 (365.06 milya kuwadrado)
Taas
46 m (151 tal)
Pinakamataas na pook
289 m (948 tal)
Pinakamababang pook
0 m (0 tal)
Populasyon
 (senso ng 2020)
 • Kabuuan58,714
 • Kapal62/km2 (160/milya kuwadrado)
 • Households
14,556
Economy
 • Klase ng kitaika-1 klase ng kita ng bayan
 • Poverty incidence26.21% (2021)[2]
 • Revenue₱ 481.8 million (2022)
 • Assets₱ 703.6 million (2022)
 • Expenditure₱ 369.5 million (2022)
 • Liabilities₱ 115.3 million (2022)
Service provider
 • ElectricityPadron:PH electricity distribution
Sona ng orasUTC+8 (PST)
ZIP code
8204
PSGC
1102501000
IDD : area code +63 (0)87
Uri ng klimaTropikal na kagubatang klima
Native languagesWikang Dabawenyo
Sebwano
Wikang Kalagan
Wikang Kamayo
Wikang Mandaya
Wikang Mansaka
Websaytbaganga.gov.ph

Ang Baganga ( /bəˈɡɑːŋɡə/), opisyal na Munisipalidad ng Baganga, ay isang unang klaseng munisipalidad sa lalawigan ng Davao Oriental, Pilipinas. Ayon sa census noong 2020, mayroon itong populasyon na 58,714 katao, kaya ito ang pangatlo sa pinakamalaking bayan sa lalawigan.

Ito ang pinakamalaki sa mga munisipalidad at lungsod sa lalawigan sa mga tuntunin ng lawak ng lupa, at itinuturing na punong bayan ng unang lehislatibong distrito ng lalawigan.

Etimolohiya

[baguhin | baguhin ang wikitext]

Ang Baganga ay nakuha ang pangalan nito mula sa isang matitinik na bush na may kaakit-akit tulad ng mga prutas na sagana sa pagdating ng mga Espanyol. Sinasabi ng iba na ito ay tinutukoy sa isang malaking bukana ng isang ilog na bumabagtas sa gitnang bahagi ng bayan.

Kasaysayan

[baguhin | baguhin ang wikitext]

Ang mga tribo ng Mandaya ay nagbigay ng mga maligayang pagtanggap sa mga naunang Espanyol na mga explorer at nakatanggap ng katumbas na maliwanag na paglalarawan ng mga taong nakabalik sa Espanya. Si Garcia Descalante Alvarado, na nagsalaysay ng pagdating ng Villalobos Expedition noong Agosto 7, 1543, ay partikular na masigla sa pagpuri sa kagandahan nito kay King Philip II. Sa ilalim ng pamumuno ng Espanyol, ang Baganga ay inorganisa bilang bahagi ng Encomienda de Bislig kasama ng Cateel, Caraga at Hina-tuan ng Surigao sa ilalim ni Sargent Mayor Juan Camacho dela Peña. Isa itong nayong Kristiyano sa ilalim ng Diocese of Cebu. Noong 1894, ang Baganga, kasama ang iba pang mga pamayanan, ay nagkaroon ng unang paring Espanyol, si Fr. Gilbert, isang Heswita. Opisyal na naging bayan ang Baganga noong Oktubre 29, 1903, sa ilalim ng Organic Act 21.[3] Sa paglikha nito ay kasama nito ang mga barangay ng Mahan-ub, Dapnan, Lambajon, San Isidro, Mikit, Campawan, San Victor, Salingcomot, Saoquigue, Baculin, Bobonao, Batawan, Binondo, Ban-ao, Central at Kinablawan. Ang Lucod ay ang ika-18 barangay na nilikha sa ilalim ng Provincial Resolution No. 110. Ang pagkasira ng mga Hapones noong Ikalawang Digmaang Pandaigdig noong 1941 ay lumikha ng kamalayan sa mga residente para sa bagong pag-unlad. Ang pagpapanumbalik ng mga lokal na opisyal noong 1949 ay nagbukas nito bilang venue para sa pag-unlad ng Agri-base. Ang niyog, Abaca, at pagtatanim ng prutas ay sagana, na sinundan ng mga pananim na ugat ng iba't ibang uri ng hayop na angkop sa lupa.

Heograpiya

[baguhin | baguhin ang wikitext]

Klima

[baguhin | baguhin ang wikitext]

Baganga ay merong tropical rainforest climate (Af) na may malakas hanggang napakalakas na pag-ulan sa buong taon.

Datos ng klima para sa Caraga
Buwan Ene Peb Mar Abr May Hun Hul Ago Set Okt Nob Dis Taon
Katamtamang taas °S (°P) 29.9
(85.8) 		30.0
(86) 		30.9
(87.6) 		31.7
(89.1) 		31.8
(89.2) 		31.4
(88.5) 		31.4
(88.5) 		31.7
(89.1) 		31.8
(89.2) 		31.7
(89.1) 		31.3
(88.3) 		30.5
(86.9) 		31.18
(88.11)
Arawang tamtaman °S (°P) 25.8
(78.4) 		25.9
(78.6) 		26.5
(79.7) 		27.2
(81) 		27.4
(81.3) 		27.0
(80.6) 		26.9
(80.4) 		27.1
(80.8) 		27.1
(80.8) 		27.1
(80.8) 		26.8
(80.2) 		26.3
(79.3) 		26.76
(80.16)
Katamtamang baba °S (°P) 21.8
(71.2) 		21.9
(71.4) 		22.1
(71.8) 		22.7
(72.9) 		23.0
(73.4) 		22.7
(72.9) 		22.5
(72.5) 		22.6
(72.7) 		22.5
(72.5) 		22.6
(72.7) 		22.4
(72.3) 		22.2
(72) 		22.42
(72.36)
Katamtamang pag-ulan mm (pulgada) 649
(25.55) 		480
(18.9) 		415
(16.34) 		277
(10.91) 		203
(7.99) 		120
(4.72) 		113
(4.45) 		94
(3.7) 		93
(3.66) 		169
(6.65) 		254
(10) 		534
(21.02) 		3,401
(133.89)
Sanggunian: Climate-Data.org[4]

Mga Barangay

[baguhin | baguhin ang wikitext]

Ang Baganga ay politikal na nahahati sa 18 barangay.

  • Baculin
  • Ban-ao
  • Batawan
  • Batiano
  • Binondo
  • Bobonao
  • Campawan
  • Central
  • Dapnan
  • Kinablangan
  • Lambajon
  • Lucod
  • Mahan-ub
  • Mikit
  • Salingcomot
  • San Isidro
  • San Victor
  • Saoquigue

Salingcomot

[baguhin | baguhin ang wikitext]
  • Carolina lake
  • Pilot view beach resort
  • Mangrove area sa ilalim ng rahabilation ng DENR
  • Philippines army (67IB Aguila)

Campawan

[baguhin | baguhin ang wikitext]

Ang barangay na ito ay tahanan ng maraming talon, at isa sa mga pangunahing atraksyon ng "Campawan" ay ang tinatawag na "Curtain Falls".

Dapnan

[baguhin | baguhin ang wikitext]

Ang Dapnan ay tahanan ng maraming white-sand beach sa Baganga tulad ng sikat na Agawon Beach. Ang pangunahing industriya ng maliit na barangay na ito ay ang industriya ng niyog.

Mga lugar ng turista:

  • Sunrise Boulevard

Kinablangan

[baguhin | baguhin ang wikitext]

Sa Oktubre 18 ipagdiwang ng Kinablanganion ang Araw Ng Kinablangan o ang Niyogan Festival. Ang lakas ng ekonomiya ay agrikultura at pangingisda.

Mga Paaralan:

  • Kinablangan Elementary School
  • Dr. Beato C. Macayra National High School
  • POO Elementary School

Mga lugar ng turista:

  • Floating Cottage
  • Balite Hot Spring (locally called "Mainit")
  • Punta (Poo Island)
  • Sandbar, Poo Kinablangan

Mahan-ub

[baguhin | baguhin ang wikitext]

Hinango ang pangalan ng Mahan-ub sa ilog na "mahan-ub". Ang Barangay na ito ay matatagpuan sa isang malayong lugar, at nahahati sa 12 purok (Olin, Catabuanan II, Banahao, Pagsingitan, Abuyuan, Coog, Mercedez, RC, Kaputian, Kasunugan, Kati-han II, Bisaya). Ang kasalukuyang Barangay Chairman ay si Roy Aguilon Nazareno. Ang kanilang lakas sa ekonomiya ay agrikultura, na gumagawa ng palay, niyog, abaka, at troso. Ipinagdiriwang nila ang taunang fiesta tuwing Hunyo 13 bilang parangal sa patron na si San Antonio de Padua. Ipinagdiriwang nila ang Araw ng Mahan-ub tuwing Hunyo 11 ang Carabao Festival.

Mga Paaralan:

  • R. C. Macayra Elementary School
  • Coog Elementary School

Mga lugar ng turista:

  • Katiquipan Falls

San Victor

[baguhin | baguhin ang wikitext]

Ang San Victor ay isang maliit na barangay na matatagpuan sa San Victor Island. Ang pangunahing pinagmumulan ng kita ay ang pagsasaka at pangingisda. Ang kapitan ng barangay ay si Ike Fontillas.

Mga Paaralanl:

  • San Victor Elementary School

Saoquigue

[baguhin | baguhin ang wikitext]

Ang Saoquigue ay isang liblib na barangay, na nahahati sa 8 purok o purok. Ang kasalukuyang Tagapangulo ng Barangay ay si G. Balug. Ang pangunahing pinagmumulan ng kita ay ang agrikultura (niyog) at pangingisda, kung saan ang ilang mga tindahan at negosyo sa marketing ay bumibili ng copra at uling mula sa bao ng niyog.

Mga Paaralan:

  • Saoquigue Elementary School

Demographics

[baguhin | baguhin ang wikitext]
Population census of Baganga
TaonPop.±% p.a.
1903 2,985—    
1918 6,175+4.97%
1939 8,737+1.67%
1948 10,002+1.51%
1960 17,993+5.01%
1970 27,678+4.40%
1975 32,670+3.38%
1980 40,039+4.15%
1990 37,719−0.60%
1995 39,750+0.99%
2000 43,122+1.76%
2007 48,355+1.59%
2010 53,426+3.70%
2015 56,241+0.98%
2020 58,714+0.85%
Source: Philippine Statistics Authority[5][6][7][8]

Wika

[baguhin | baguhin ang wikitext]

Baganga, bilang bahagi ng Davao Oriental, ay gumagamit ng Southern Kamayo dialect. Ang Southern Kamayo ay medyo iba sa Wika ng Kamayo ng Bislig, Surigao Del Sur. Ang Southern Kamayo ay sinasalita din sa Southern Lingig, Surigao del Sur, sa Cateel, Caraga at ilang bahagi ng Davao Oriental. May kaugnayan din ito sa Suriganonon at Butuanon.


Ang mga pagkakaiba-iba ng diyalekto ay sanhi ng magkahalong diyalektong komunikasyon sa pagitan ng Mandaya, Cebuano at iba pang mga imigrante na naninirahan ngayon sa lugar. Ang isang suffix ay idinagdag sa karamihan ng mga adjectives. Halimbawa: Ang salitang gamay sa Cebuano (Ingles: "small") ay gamayay sa Baganga. Ngunit hindi mo magagamit ang "ay" na suffix na laging may mga adjectives. Halimbawa, ang salitang dako (Ingles; "big") ay sinasalita bilang "bagas-AY" o "bagasay" sa halip na sabihing "dako-ay". dutayayay (Ingles: "very small")

See also

[baguhin | baguhin ang wikitext]

References

[baguhin | baguhin ang wikitext]
  1. ↑
  2. ↑ "PSA Releases the 2021 City and Municipal Level Poverty Estimates". Pangasiwaan ng Estadistika ng Pilipinas. Abril 2, 2024. Nakuha noong Abril 28, 2024.
  3. ↑ "Executive Summary - Baganga, Davao Oriental" (PDF). Inarkibo mula sa orihinal (PDF) noong Agosto 26, 2021. Nakuha noong Agosto 26, 2021.
  4. ↑ "Climate: Baganga". Climate-Data.org. Nakuha noong Oktubre 25, 2020.
  5. ↑ Census of Population (2015). "Region XI (Davao Region)". Total Population by Province, City, Municipality and Barangay. PSA. Nakuha noong Hunyo 20, 2016.{{cite ensiklopedya}}: CS1 maint: numeric names: mga may-akda (link)
  6. ↑ Census of Population and Housing (2010). "Region XI (Davao Region)". Total Population by Province, City, Municipality and Barangay. NSO. Nakuha noong Hunyo 29, 2016.{{cite ensiklopedya}}: CS1 maint: numeric names: mga may-akda (link)
  7. ↑ Censuses of Population (1903–2007). "Region XI (Davao Region)". Table 1. Population Enumerated in Various Censuses by Province/Highly Urbanized City: 1903 to 2007. NSO.{{cite ensiklopedya}}: CS1 maint: numeric names: mga may-akda (link) CS1 maint: url-status (link)
  8. ↑ "Province of". Municipality Population Data. Local Water Utilities Administration Research Division. Nakuha noong Disyembre 17, 2016.
[baguhin | baguhin ang wikitext]
Compostela, Compostela Valley Cateel
New Bataan, Compostela Valley North Philippine Sea
West   Baganga    East
South
Caraga
Kinuha sa "https://tl.wikipedia.org/w/index.php?title=Baganga&oldid=2125802"