Baganga
Baganga | ||
|---|---|---|
| Municipality of Baganga | ||
| ||
| Bansag: "Life Starts Here" | ||
 Mapa ng Davao Oriental na nagpapakita ng Baganga | ||
OpenStreetMap  | ||
.svg)  Baganga Location within the Pilipinas | ||
| Mga koordinado: 7°34′31″N 126°33′30″E / 7.575156°N 126.558453°EMga koordinado: 7°34′31″N 126°33′30″E / 7.575156°N 126.558453°E | ||
| Country | Philippines | |
| Region | Rehiyon ng Davao (Rehiyong XI) | |
| Province | Davao Oriental | |
| District | Padron:PH legislative district | |
| Founded | October 29, 1903 | |
| Barangays | Padron:PH barangay count (see Barangays) | |
| Pamahalaan | ||
| • Uri | Sangguniang Bayan | |
| • alkalde | Ronald Lara | |
| • Vice Mayor | Modesto V. Layupan | |
| • Representative | Nelson Dayanghirang | |
| • Municipal Council | Padron:PH Town Council | |
| • Electorate | 37,139 voters (2022) | |
| Lawak | ||
| • Kabuuan | 945.50 km2 (365.06 milya kuwadrado) | |
| Taas | 46 m (151 tal) | |
| Pinakamataas na pook | 289 m (948 tal) | |
| Pinakamababang pook | 0 m (0 tal) | |
| Populasyon (senso ng 2020) | ||
| • Kabuuan | 58,714 | |
| • Kapal | 62/km2 (160/milya kuwadrado) | |
| • Households | 14,556 | |
| Economy | ||
| • Klase ng kita | ika-1 klase ng kita ng bayan | |
| • Poverty incidence | 36.35% (2018)[2] | |
| • Revenue | ₱359,645,549.05 (2020) | |
| • Assets | ₱610,825,265.36 (2020) | |
| • Expenditure | ₱272,368,673.07 (2020) | |
| • Liabilities | ₱118,413,970.65 (2020) | |
| Service provider | ||
| • Electricity | Padron:PH electricity distribution | |
| Sona ng oras | UTC+8 (PST) | |
| ZIP code | 8204 | |
| PSGC | ||
| IDD : area code | +63 (0)87 | |
| Uri ng klima | Tropikal na kagubatang klima | |
| Native languages | Davawenyo wikang Sebwano Wikang Kalagan Wikang Kamayo Wikang Mandaya Wikang Mansaka | |
| Websayt | baganga.gov.ph | |
Ang Baganga ( /bəˈɡɑːŋɡə/), opisyal na Munisipalidad ng Baganga, ay isang 1st class municipality sa province ng Davao Oriental, Philippines. Ayon sa census noong 2020, mayroon itong populasyon na 58,714 katao, kaya ito ang pangatlo sa pinakamalaking bayan sa lalawigan.
Ito ang pinakamalaki sa mga munisipalidad at lungsod sa lalawigan sa mga tuntunin ng lawak ng lupa, at itinuturing na punong bayan ng 1st legislative district ng lalawigan.
Etimolohiya[baguhin | baguhin ang wikitext]
Ang Baganga ay nakuha ang pangalan nito mula sa isang matitinik na bush na may kaakit-akit tulad ng mga prutas na sagana sa pagdating ng mga Espanyol. Sinasabi ng iba na ito ay tinutukoy sa isang malaking bukana ng isang ilog na bumabagtas sa gitnang bahagi ng bayan.
Ang pagkakaroon ng makulay na pagtatanghal ng mga tribong Mandaya sa pagbibigay ng mga pagtanggap sa mga nagugutom na Kastila ay hinimok ang mga nakaligtas na iulat sa Espanya kung gaano kaganda ang bayan. Kaya, sa ekspedisyon ng Villalobos noong Agosto 7, 1543, hinikayat nito ang talamak na si Garcia Descalante Alvarado na bigyang-pansin at gawin ang kinakailangang obserbasyon kay Haring Philip. Sa simula, ang Baganga ay nasa ilalim ng pamamahala ng mga Espanyol, isang bahagi ng Encomienda de Bislig kasama ng Cateel, Caraga at [[Hinatuan, Surigao] del Sur|Hina-tuan]] ng Surigao sa ilalim ng Sargent Mayor Juan Camacho dela Peña. Isa itong nayong Kristiyano sa ilalim ng Diocese of Cebu. Noong 1894, ang Baganga kasama ang iba pang mga pamayanan ay nagkaroon ng unang paring Espanyol na si Fr. Gilbert, isang Heswita. Opisyal na naging bayan ang Baganga noong Oktubre 29, 1903 sa ilalim ng Organic Act 21.[3] Sa paglikha nito ay kasama nito ang mga barangay ng Mahan-ub, Dapnan, Lambajon, San Isidro, Mikit, Campawan, San Victor, Salingcomot, Saoquigue, Baculin, Bobonao, Batawan, Binondo, Ban-ao, Central at Kinablawan. Ang Lucod ay ang ika-18 barangay na nilikha sa ilalim ng Provincial Resolution No. 110. Ang pagkasira ng mga Hapones noong World War II noong 1941 ay lumikha ng kamalayan sa mga residente para sa bagong pag-unlad. Ang pagpapanumbalik ng mga lokal na opisyal noong 1949 ay nagbukas ng lugar ng pag-unlad ng Agri-base. Ang niyog, Abaca at pagtatanim ng prutas ay sagana na sinundan ng mga pananim na ugat ng iba't ibang uri ng hayop na angkop sa lupa.
Heograpiya[baguhin | baguhin ang wikitext]
Klima[baguhin | baguhin ang wikitext]
Baganga ay merong tropical rainforest climate (Af) na may malakas hanggang napakalakas na pag-ulan sa buong taon.
| Malak ng kapanahunan sa Caraga | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Buwan | Ene | Peb | Mar | Abr | May | Hun | Hul | Ago | Set | Okt | Nob | Dis | Taunan |
| Balasaking taas °S (°P) | 29.9 (85.8) |
30.0 (86) |
30.9 (87.6) |
31.7 (89.1) |
31.8 (89.2) |
31.4 (88.5) |
31.4 (88.5) |
31.7 (89.1) |
31.8 (89.2) |
31.7 (89.1) |
31.3 (88.3) |
30.5 (86.9) |
31.18 (88.11) |
| Arawang tamtaman °S (°P) | 25.8 (78.4) |
25.9 (78.6) |
26.5 (79.7) |
27.2 (81) |
27.4 (81.3) |
27.0 (80.6) |
26.9 (80.4) |
27.1 (80.8) |
27.1 (80.8) |
27.1 (80.8) |
26.8 (80.2) |
26.3 (79.3) |
26.76 (80.16) |
| Balasaking baba °S (°P) | 21.8 (71.2) |
21.9 (71.4) |
22.1 (71.8) |
22.7 (72.9) |
23.0 (73.4) |
22.7 (72.9) |
22.5 (72.5) |
22.6 (72.7) |
22.5 (72.5) |
22.6 (72.7) |
22.4 (72.3) |
22.2 (72) |
22.42 (72.36) |
| Balasaking pag-ulan mm (dali) | 649 (25.55) |
480 (18.9) |
415 (16.34) |
277 (10.91) |
203 (7.99) |
120 (4.72) |
113 (4.45) |
94 (3.7) |
93 (3.66) |
169 (6.65) |
254 (10) |
534 (21.02) |
3,401 (133.89) |
| Sanggunian: Climate-Data.org[4] | |||||||||||||
Mga Barangay[baguhin | baguhin ang wikitext]
Ang Baganga ay politikal na nahahati sa 18 barangay.
- Baculin
- Ban-ao
- Batawan
- Batiano
- Binondo
- Bobonao
- Campawan
- Central
- Dapnan
- Kinablangan
- Lambajon
- Lucod
- Mahan-ub
- Mikit
- Salingcomot
- San Isidro
- San Victor
- Saoquigue
Salingcomot[baguhin | baguhin ang wikitext]
- Carolina lake
- Pilot view beach resort
- Mangrove area sa ilalim ng rahabilation ng DENR
- Philippines army (67IB Aguila)
Campawan[baguhin | baguhin ang wikitext]
Ang barangay na ito ay tahanan ng maraming talon, at isa sa mga pangunahing atraksyon ng "Campawan" ay ang tinatawag na "Curtain Falls".
Dapnan[baguhin | baguhin ang wikitext]
Ang Dapnan ay tahanan ng maraming white-sand beach sa Baganga tulad ng sikat na Agawon Beach. Ang pangunahing industriya ng maliit na barangay na ito ay ang industriya ng niyog.
Mga lugar ng turista:
- Sunrise Boulevard
Kinablangan[baguhin | baguhin ang wikitext]
Sa Oktubre 18 ipagdiwang ng Kinablanganion ang Araw Ng Kinablangan o ang Niyogan Festival. Ang lakas ng ekonomiya ay agrikultura at pangingisda.
Mga Paaralan:
- Kinablangan Elementary School
- Dr. Beato C. Macayra National High School
- POO Elementary School
Mga lugar ng turista:
- Floating Cottage
- Balite Hot Spring (locally called "Mainit")
- Punta (Poo Island)
- Sandbar, Poo Kinablangan
Mahan-ub[baguhin | baguhin ang wikitext]
Hinango ang pangalan ng Mahan-ub sa ilog na "mahan-ub". Ang Barangay na ito ay matatagpuan sa isang malayong lugar, at nahahati sa 12 purok (Olin, Catabuanan II, Banahao, Pagsingitan, Abuyuan, Coog, Mercedez, RC, Kaputian, Kasunugan, Kati-han II, Bisaya). Ang kasalukuyang Barangay Chairman ay si Roy Aguilon Nazareno. Ang kanilang lakas sa ekonomiya ay agrikultura, na gumagawa ng palay, niyog, abaka, at troso. Ipinagdiriwang nila ang taunang fiesta tuwing Hunyo 13 bilang parangal sa patron na si San Antonio de Padua. Ipinagdiriwang nila ang Araw ng Mahan-ub tuwing Hunyo 11 ang Carabao Festival.
Mga Paaralan:
- R. C. Macayra Elementary School
- Coog Elementary School
Mga lugar ng turista:
- Katiquipan Falls
San Victor[baguhin | baguhin ang wikitext]
Ang San Victor ay isang maliit na barangay na matatagpuan sa San Victor Island. Ang pangunahing pinagmumulan ng kita ay ang pagsasaka at pangingisda. Ang kapitan ng barangay ay si Ike Fontillas.
Mga Paaralanl:
- San Victor Elementary School
Saoquigue[baguhin | baguhin ang wikitext]
Ang Saoquigue ay isang liblib na barangay, na nahahati sa 8 purok o purok. Ang kasalukuyang Tagapangulo ng Barangay ay si G. Balug. Ang pangunahing pinagmumulan ng kita ay ang agrikultura (niyog) at pangingisda, kung saan ang ilang mga tindahan at negosyo sa marketing ay bumibili ng copra at uling mula sa bao ng niyog.
Mga Paaralan:
- Saoquigue Elementary School
Demographics[baguhin | baguhin ang wikitext]
| Taon | Pop. | ±% p.a. |
|---|---|---|
| 1903 | 2,985 | — |
| 1918 | 6,175 | +4.97% |
| 1939 | 8,737 | +1.67% |
| 1948 | 10,002 | +1.51% |
| 1960 | 17,993 | +5.01% |
| 1970 | 27,678 | +4.40% |
| 1975 | 32,670 | +3.38% |
| 1980 | 40,039 | +4.15% |
| 1990 | 37,719 | −0.60% |
| 1995 | 39,750 | +0.99% |
| 2000 | 43,122 | +1.76% |
| 2007 | 48,355 | +1.59% |
| 2010 | 53,426 | +3.70% |
| 2015 | 56,241 | +0.98% |
| 2020 | 58,714 | +0.85% |
| Source: Philippine Statistics Authority[5][6][7][8] | ||
Wika[baguhin | baguhin ang wikitext]
Baganga, bilang bahagi ng Davao Oriental, ay gumagamit ng Southern Kamayo dialect. Ang Southern Kamayo ay medyo iba sa Wika ng Kamayo ng Bislig, Surigao Del Sur. Ang Southern Kamayo ay sinasalita din sa Southern Lingig, Surigao del Sur, sa Cateel, Caraga at ilang bahagi ng Davao Oriental. May kaugnayan din ito sa Suriganonon at Butuanon.
Ang mga pagkakaiba-iba ng diyalekto ay sanhi ng magkahalong diyalektong komunikasyon sa pagitan ng Mandaya, Cebuano at iba pang mga imigrante na naninirahan ngayon sa lugar. Ang isang suffix ay idinagdag sa karamihan ng mga adjectives. Halimbawa: Ang salitang gamay sa Cebuano (Ingles: "small") ay gamayay sa Baganga. Ngunit hindi mo magagamit ang "ay" na suffix na laging may mga adjectives. Halimbawa, ang salitang dako (Ingles; "big") ay sinasalita bilang "bagas-AY" o "bagasay" sa halip na sabihing "dako-ay". dutayayay (Ingles: "very small")
See also[baguhin | baguhin ang wikitext]
References[baguhin | baguhin ang wikitext]
- ↑
- ↑ "PSA Releases the 2018 Municipal and City Level Poverty Estimates". Pangasiwaan ng Estadistika ng Pilipinas. 15 Disyembre 2021. Nakuha noong 22 Enero 2022.
- ↑ "Executive Summary - Baganga, Davao Oriental" (PDF). Tinago mula sa orihinal (PDF) noong 26 Agosto 2021. Nakuha noong 26 Agosto 2021.
- ↑ "Climate: Baganga". Climate-Data.org. Nakuha noong 25 October 2020.
- ↑ Census of Population (2015). "Region XI (Davao Region)". Total Population by Province, City, Municipality and Barangay. PSA. Nakuha noong 20 Hunyo 2016.
- ↑ Census of Population and Housing (2010). "Region XI (Davao Region)". Total Population by Province, City, Municipality and Barangay. NSO. Nakuha noong 29 Hunyo 2016.
- ↑
Censuses of Population (1903–2007). "Region XI (Davao Region)". Table 1. Population Enumerated in Various Censuses by Province/Highly Urbanized City: 1903 to 2007. NSO.
{{cite ensiklopedya}}: CS1 maint: url-status (link) - ↑ "Province of Davao Oriental". Municipality Population Data. Local Water Utilities Administration Research Division. Nakuha noong Disyembre 17, 2016.
External links[baguhin | baguhin ang wikitext]
- Baganga Profile at the DTI Cities and Municipalities Competitive Index
- Official Website
- Philippine Standard Geographic Code
- Philippine Census Information
- Local Governance Performance Management System
|
Compostela, Compostela Valley | Cateel |
| |
| New Bataan, Compostela Valley | 
|
Philippine Sea | ||
 Baganga 
| ||||
| ||||
| Caraga |
 Lalawigan ng Davao Oriental | |
|---|---|
Mati (kabisera) | |
| Mga bayan | |
| Mga bahaging lungsod | |
| Mga distritong pambatas | |