Pumunta sa nilalaman

Diyos ng buwan

Mula sa Wikipedia, ang malayang ensiklopedya
Lalaking diyos ng buwan ng mga Hapones Tsukuyomi-no-Mikoto
Selene at Endymion, ni Albert Aublet

Ang isang diyos ng buwan na tinatawag na Bathala ng Buwan sa Filipino, o diyos ng buwan, ay isang diyos na kumakatawan sa Buwan, o isang aspeto nito. Ang mga diyos na ito ay maaaring may iba’t ibang tungkulin at tradisyon depende sa kultura, ngunit madalas silang may kaugnayan sa isa’t isa. Ang mga diyos ng buwan at pagsamba sa Buwan ay matatagpuan sa halos buong kasaysayan sa iba’t ibang anyo


Buwan sa relihiyon at mitolohiya

[baguhin | baguhin ang wikitext]

Maraming kultura ang tahimik na nag-uugnay sa 29.5-araw na siklo ng buwan sa siklo ng regla ng kababaihan, na makikita sa magkatulad na ugat ng mga salitang "menstruation" at "moon" sa iba't ibang pamilya ng wika.[1] Hindi ito laganap sa lahat, gaya ng ipinapakita ng katotohanang hindi lahat ng mga diyos ng buwan ay babae. Gayunpaman, maraming kilalang mitolohiya ang may diyosa ng buwan, kabilang ang Griyegang diyosa na si Selene, Romanong diyosa na si Luna, diyosang Tsino na si Chang'e, at diyosang Maya na si Coyolxauhqu, na ang pagpugot ng ulo ay maaaring sumasagisag sa isang lunar eclipse.[2] Ilang mga diyosa tulad nina Artemis, Hecate, at Isis ay hindi orihinal na may kaugnayan sa buwan, at nakuha lamang ito kalaunan dahil sa pagkakabuo ng paniniwala sa Greko-Romanong diyos ng buwan na sina Selene/Luna.[3][4]

Chandra, lalaking diyos ng buwan, British Museum, ika-13 siglo, Konark


Karaniwan din ang mga lalaking diyos ng buwan, tulad nina Sin ng mga Mesopotamian, Khonsu ng mga Egyptians (o ang mas naunang diyos ng buwan na si Iah), Mani ng mga Germanic tribes, Tsukuyomi ng mga Hapones, Igaluk/Alignak ng mga Inuit, at ang Hindu na diyos na si Chandra. Ang orihinal na diyos ng buwan sa Proto-Indo-European na relihiyon, *Meh₁not ay lumilitaw na lalaki, na may maraming posibleng mga inapo kabilang ang tauhang Homeric na si Menelaus.[kailangan ng sanggunian] Karaniwang may mga diyosang araw sa mga kulturang may lalaking diyos ng buwan. Eksepsyon dito ang Hinduism at animismo ng Pilipinas na parehong may lalake at babaeng aspeto ng mga diyos ng araw. Sa panahon bago dumating ang mga kolonisador, ang mga lipunang Pilipino ay nagsagawa ng animismo, kung saan ang kalikasan ay pinaniniwalaang pinaninirahan ng mga espiritu at diyos-diyosan, kabilang ang parehong lalaki at babaeng diyos ng buwan isang kakaibang katangian ng mitolohiyang Pilipino kumpara sa ibang kultura kung saan kadalasang babae ang personipikasyon ng buwan. Sa pagsanib ng mga impluwensyang Hindu-Budista, minsang nagsama o nagbago ang katutubong paniniwala.[5][6][7]

Ang mga sinaunang Ehipsiyo ay may ilang mga diyos ng buwan kabilang sina Khonsu at Thoth, bagaman si Thoth ay mas komplikadong diyos.[8] Si Set ay kumakatawan sa buwan sa sinaunang kalendaryong Ehipsiyo.[9] Sa relihiyong Bakongo, ang diyosa ng lupa at buwan na si Nzambici ay kapareha ng diyos ng araw na si Nzambi Mpungu.[10] Sina Metztli, Coyolxauhqui at Tēcciztēcatl ay pawang mga diyos ng buwan sa relihiyong Aztec.

Disko na nagpapakita ng pira-pirasong katawan ni Coyolxāuhqui (Coyolxauhqui Stone, c. 1473 CE)

Sa relihiyong Manikeo, si Hesukristo ay sinasamba bilang diyos ng buwan, madalas na tinatawag na Hari ng Buwan, o simpleng Jesus ang Buwan.

Maraming kultura ang inuugnay ang oras batay sa Buwan kaysa sa Araw. Pinananatili ng kalendaryong Hindu ang integridad ng buwang lunar at ang diyos ng buwan na si Chandra ay may relihiyosong kahalagahan sa maraming pista ng Hindu (hal. Karwa Chauth, Sankashti Chaturthi, at tuwing may eclipse).[11] Kilala rin ang mga sinaunang tribong Aleman at mga taong kanilang nakasama gaya ng Baltic Finnic peoples sa paggamit ng kalendaryong lunar.[12] Ang mga kalendaryong tulad ng Runic calendar ay nagtatakda ng simula ng taon sa unang kabilugan ng buwan pagkatapos ng pinakamaikling araw ng taon.[13]

  1. ↑ Harding, Esther M., 'Woman's Mysteries: Ancient and Modern', London: Rider, 1971, p. 24.
  2. ↑ Milbrath, Susan (1997). "Decapitated Lunar Goddesses in Aztec Art, Myth, and Ritual". Ancient Mesoamerica. 8 (2): 185–206. ISSN 0956-5361.
  3. ↑ Adler, Margot (1986). Drawing Down the Moon: Witches, Druids, Goddess-Worshippers, and Other Pagans in America Today, Revised and Expanded Edition. Beacon Press. ISBN 978-0-8070-3253-4.
  4. ↑ Sfameni Gasparro, Giulia (2007). "The Hellenistic Face of Isis: Cosmic and Saviour Goddess". Sa Bricault, Laurent; Versluys, Miguel John; Meyboom, Paul G. P. (mga pat.). Nile into Tiber: Egypt in the Roman World. Proceedings of the IIIrd International Conference of Isis Studies, Faculty of Archaeology, Leiden University, May 11–14 2005. Brill. pp. 40–72. ISBN 978-90-04-15420-9.
  5. ↑ Nogueira Guastavino, María Magdalena (2020). "La aplicación de los tratados internacionales sobre derechos fundamentales por parte del Tribunal Constitucional". Aplicación prevalente de la Carta de los Derechos Fundamentales de la Unión Europea y de los convenios de la Organización Internacional del Trabajo: 1–56. doi:10.62659/cf2001604.
  6. ↑ Ortega Pérez, Marta (2018-07-09). "La labor lexicográfica bilingüe de Fray Domingo de los Santos: Vocabulario de la lengua Tagala". RILEX. Revista sobre investigaciones léxicas. 1 (1): 29–53. doi:10.17561/rilex.v1.n1.2. ISSN 2605-3136.
  7. ↑ Potet, Jean-Paul (2017). Ancient beliefs and customs of the Tagalogs. Clichy: Jean-Paul G. Potet. ISBN 978-0-244-34873-1.
  8. ↑ Thoth, the Hermes of Egypt: a study of some aspects of theological thought in ancient Egypt, page 75
  9. ↑ Jetsu, L.; Porceddu, S. (2015). "Shifting Milestones of Natural Sciences: The Ancient Egyptian Discovery of Algol's Period Confirmed". PLOS ONE. 10 (12): e.0144140 (23pp). arXiv:1601.06990. Bibcode:2015PLoSO..1044140J. doi:10.1371/journal.pone.0144140. PMC 4683080. PMID 26679699.
  10. ↑ Scheub, Harold (2000). A Dictionary of African Mythology: The Mythmaker as Storyteller (ika-1st (na) edisyon). Oxford University Press. pp. 92, 93, 114, 115. ISBN 9780195124569.
  11. ↑ Christopher John Fuller (2004). The Camphor Flame: Popular Hinduism and Society in India. Princeton University Press. pp. 109–110. ISBN 978-0-69112-04-85.
  12. ↑ Hasala, Kasperi (October 2018). "The first workday or the Moon's day? Germanic and Slavic traditions in naming the days of the week in the Finnic languages" (PDF). Studia Uralo-Altaica. 51: 6 – sa pamamagitan ni/ng CORE.
  13. ↑ Cucina, Carla (2020). "A Runic Calendar in the Vatican Library". Futhark: International Journal of Runic Studies. 9–10: 261–274. doi:10.33063/diva-401070. hdl:11393/259088.
Kinuha sa "https://tl.wikipedia.org/w/index.php?title=Diyos_ng_buwan&oldid=2162648"