Pumunta sa nilalaman

Estado ng Kachin

Mga koordinado: 26°0′N 97°30′E / 26.000°N 97.500°E / 26.000; 97.500
Mula sa Wikipedia, ang malayang ensiklopedya
Estado ng Kachin

ကချင်ပြည်နယ် (Burma)
Jinghpaw Mungdaw (Kachin)
Estado
Watawat ng Estado ng Kachin
Watawat		Opisyal na logo ng Estado ng Kachin
Seal
Lokasyon ng Estado ng Kachin sa Myanmar
Lokasyon ng Estado ng Kachin sa Myanmar
Mga koordinado: 26°0′N 97°30′E / 26.000°N 97.500°E / 26.000; 97.500
Bansa Myanmar
RehiyonHilaga
Bago maging estadoBahagi ng Dibisyon ng Sagaing
Pagkakatatag10 Enero 1948
KabiseraMyitkyina
Pamahalaan
 • Hepeng MinistroKhet Htein Nan
 • GabinetePamahalaan ng Estado ng Kachin
 • LehislaturaHluttaw ng Estado ng Kachin
 • HudikaturaMataas na Hukuman ng Estado ng Kachin
Lawak
 • Kabuuan89,041.2 km2 (34,379.0 milya kuwadrado)
Ranggo sa lawakika-3
Pinakamataas na pook5,881 m (19,295 tal)
Populasyon
 (2014)[1]
 • Kabuuan1,689,441
 • Ranggoika-10
 • Kapal19/km2 (49/milya kuwadrado)
DemonymKachin
Demograpiko
 • Etinikong Grupo
 • Religions
Sona ng orasUTC+06:30 (MMT)
HDI (2015)0.596[2]
medium · 2nd

Ang Estado ng Kachin (Birmano:ကချင်ပြည်နယ်; Kachin: Jinghpaw Mungdaw ) ay ang pinakahilagang estado ng Myanmar. Ito ay napapaligiran ng Tsina sa hilaga at silangan (Tibet at Yunnan, ayon sa pagkakabanggit), Estado ng Shan sa timog, at Rehiyon ng Sagaing at Indiya (Arunachal Pradesh ) sa kanluran. Ito ay nasa pagitan ng hilagang latitud na 23° 27' at 28° 25' longhitud na 96° 0' at 98° 44'. Ang lawak ng Estado ng Kachin ay 89,041 square kilometre (34,379 mi kuw). Ang kabisera ng estado ay Myitkyina. Kabilang sa iba pang mahahalagang bayan ang Bhamo, Mohnyin at Putao.

Ang Estado ng Kachin ay humahawak sa pinakamataas na bundok ng Myanmar, ang Hkakabo Razi na nasa 5,889 metro (19,321 tal), na bumubuo sa katimugang dulo ng Himalaya, at isang malaking panloob na lawa, Lawa ng Indawgyi.

Kasaysayan

[baguhin | baguhin ang wikitext]

Kaharian ng Nanzhao

[baguhin | baguhin ang wikitext]

Kinokontrol ng Kaharian ng Nanzhao ang karamihan sa Upper Burma, kabilang ang kasalukuyang Estado ng Kachin. [3] Ginamit din ng kaharian ang teritoryo bilang isang staging ground upang salakayin ang mga lungsod-estado ng Pyu sa kasalukuyang Sagaing . [4] Sinabi ni ER Leach na tinukoy ng mga Tsino ang Jingpo bilang Pu Man (蒲蠻) bilang natira sa mga paglalarawan ng Nanzhao ng mga nagsasalita ng Mon-Khmer. Gayunpaman, mayroong maliit na katibayan upang suportahan ang asersyon na ito.

Ang Estado ng Kachin ay naging bahagi ng Kaharian ng Dali noong ika-12 siglo CE

Kaharian ng Mongmao

[baguhin | baguhin ang wikitext]
Ang Estado ng Kachin ay naging bahagi ng Kaharian ng Dali noong ika-12 siglo CE

Matapos bumagsak ang Kaharian ng Nanzhao, pinangasiwaan ng Kaharian ng Dali ang mga lupaing tinitirhan ng mga Kachin.

Kaharian ng Mongmao

[baguhin | baguhin ang wikitext]
Estado ng Kachin sa ilalim ng pinuno ng Mong Mao (dilaw) na si Si Kefa noong 1360 CE

Noong ika-14 na siglo, ginamit ng Mong Mao ang mga teritoryo ng kasalukuyang Estado ng Kachin upang maglunsad ng mga pagsalakay sa Yunnan.

Sa ilalim ng dinastiyang Qing ng Tsina

[baguhin | baguhin ang wikitext]
Ang dinastiyang Qing noong 1911

Ang kasalukuyang Estado ng Kachin ay dating tinitirhan ng magkakaibang populasyon ng iba't ibang etnolinggwistiko na grupo, kabilang ang Rawang, ang Lisu, ang Jingpo, ang Zaiwa, ang Lashi/Lachik at ang Lawngwaw/Maru, na lahat ay may magkakapatong na teritoryo at iba't ibang istrukturang panlipunan. Ang terminong "Kachin" ay isang terminong ibinigay ng mga Briton sa panahon ng kolonya na tumutukoy sa mga grupong etniko na naninirahan sa pagitan ng gitnang Bamar heartland sa timog at Tsina sa hilaga.

Ang tradisyunal na lipunan ng Kachin ay batay sa paglipat ng agrikultura sa burol. Ayon sa "The Political Systems of Highland Burma: A Study of Kachin Social Structure", na isinulat ni ER Leach, ang Kachin ay hindi isang linguistic na kategorya. Ang awtoridad sa pulitika ay batay sa mga pinunong umaasa sa suporta mula sa mga kamag-anak. Malaking atensyon ang ibinibigay ng mga antropologo ng kaugalian ng Kachin sa pag-aasawa ng pinsan ng ina, kung saan pinapayagan para sa isang lalaki na pakasalan ang anak na babae ng kapatid ng kanyang ina, ngunit hindi sa anak na babae ng kapatid na babae ng ama. Noong pre-kolonyal na panahon, ang mga Kachin ay animista .

Pagkatapos ng Digmaang Qing-Konbaung ng dekada 1760, ang mga Tsino ay gumamit ng antas ng kontrol sa kasalukuyang hilagang-silangan ng Estado ng Kachin. Sa panahon ng kolonisasyon ng Britanya sa Burma, ang katutubong awtonomiya ng Burol ng Kachin tribal autonomy ay tinanggap ng gobyerno ng Britanya. Ang mga puwersa ng Britanya ay nagsagawa ng dalawang ekspedisyon laban sa Kachin noong 1892 at 1896. Noong 1910, sinakop ng Britanya ang Hpimaw (Pianma) sa Insidente sa Pianma . [5]

Burma pagkatapos ng kalayaan

[baguhin | baguhin ang wikitext]

Ang pamahalaang Birmano bago ang kalayaan sa ilalim ni Aung San ay umabot sa Kasunduan sa Panglong sa mga mamamayang Shan, Kachin, at Chin noong 12 Pebrero 1947. Tinanggap ng kasunduan ang "Buong awtonomiya sa panloob na administrasyon para sa mga Frontier na Lugar" sa prinsipyo at naisip ang paglikha ng isang Estado ng Kachin ng Constituent na Aseembly. Nakamit ng Burma ang kalayaan noong 4 Enero 1948. Ang Estado ng Kachin ay nabuo sa parehong taon mula sa dating mga distritong sibil ng Britani Burma ng Bhamo at Myitkyina, kasama ang mas malaking hilagang distrito ng Puta-o . Opisyal na inihayag ang Kachin State noong 10 Enero 1948 at ginanap ng Kachin State Government ang "Mungdaw Masat Masat Manau" (pagbuo ng Kachin State Manau) sa loob ng tatlong magkakasunod na araw mula 9 hanggang 11 Enero bilang kaligayahan mula noong taong iyon na ginanap nila ang Manau noong 10 Enero bawat taon hanggang sa Kudeta sa Myanmar ng 1962. [6] Ang malawak na sa bulubunduking hinterlands ay nakararami sa Kachin, samantalang ang mas makapal na populasyon ng koridor ng riles at timog na lambak ay halos Shan at Bamar . Ang hilagang hangganan ay hindi natukoy hanggang sa dekada ng 1960. Inaangkin ng iba't ibang pamahalaan ng Tsina ang hilagang kalahati ng Estado ng Kachin bilang teritoryo ng Tsina mula noong ika-18 siglo. Bago ang pamamahala ng Britanya, 75% ng lahat ng jadeite ng Kachin ay napunta sa Tsina, kung saan ito ay pinahahalagahan ng higit na mataas kaysa sa lokal na Tsinong nephrite .

Pagtatalong Kachin

[baguhin | baguhin ang wikitext]

Nagsimula ang masalimuot na sitwasyong pampulitika nang ang armadong grupo ng Kachin ay itinatag noong 25 Oktubre 1960, pagkatapos ipahayag ng pamahalaan ng UN ang relihiyon ng estado bilang Budismo, dahil ang mga taong Kachin ay tumigil sa paniniwala sa sistema ng pangangasiwa ng pamahalaan, na itinatag pagkatapos na napagkasunduan ang pederal na kaisahan sa Kasunduan sa Panglong ng 1947. Sa pagitan ng 1962 at 2010, pinamunuan ng pamahalaang militar ang Myanmar. Ang mga kasunduan sa cease fire sa pagitan ng mga etnikong armadong grupo at ng pamahalaan ay ginawa simula noong 1989. At noong 2011, sinira ng bagong gobyerno na pinamumunuan ni Pangulong Thein Sein ang kasunduan sa tigil-putukan na napagkasunduan ng dating pamahalaang militar at ng armadong grupong etniko ng Kachin noong 1994, na nagpatuloy sa pakikipaglaban sa mga Kachin na nakatira sa hilagang bahagi ng Myanmar, hilagang bahagi ng Shan, malapit sa hangganan ng Tsina noong 9 Hunyo 2011. Dahil sa biglaang salungatan sa loob, libu-libong mga internally displaced ang tumakas sa mga refugee camp na matatagpuan sa lugar na kontrolado ng gobyerno pati na rin sa kontroladong lugar ng Kachin Independence Army (Hlaing, 2005).

Ang mga hukbong Kachin ay dating naging mahalagang bahagi ng hukbong Burmese. Sa unilateral na pagbasura ng Konstitusyon ng Kaisahan ng Burma ng rehimeng Ne Win noong 1962, umatras ang pwersa ng Kachin at binuo ang Kachin Independence Army (KIA) sa ilalim ng Kachin Independence Organization (KIO). Bukod sa mga pangunahing bayan at koridor ng riles, halos malaya ang Estado ng Kachin mula kalagitnaan ng dekada 1960 hanggang 1994, na may ekonomiyang nakabatay sa agrikultura at kalakalan sa Tsina, kabilang ang jade. Matapos ang opensiba ng hukbo ng Myanmar noong 1994 ay nasamsam ang mga minahan ng jade mula sa KIO, nilagdaan ang isang kasunduan sa kapayapaan, na nagpapahintulot sa patuloy na epektibong kontrol ng KIO sa karamihan ng Estado, sa ilalim ng pamumuno ng militar ng Myanmar. Ang tigil-putukan na ito ay agad na nagresulta sa paglikha ng maraming splinter faction mula sa KIO at KIA ng mga grupong sumasalungat sa kontrobersyal na kasunduang pangkapayapaan ng SPDC, at ang pampulitikang tanawin ay nananatiling lubos na hindi matatag.

Lambak Hukaung, Estado ng Kachin

Ang KIO ay gumawa ng kasunduan sa tigil-putukan sa pamahalaang militar noong 1994 habang iniiwan ang mga isyung pampulitika na talakayin sa susunod na halal na pamahalaan. Sa buong pakikibaka nito, kapwa sa panahon ng tigil-putukan at hindi tigil-putukan, nakipagkasundo rin ang KIO sa iba pang mga rebeldeng etniko at alyansa kabilang ang Democratic Alliance of Burma (DAB), National Democratic Front (NDF), at United Nationalities Federal Council (UNFC). Ang pangunahing layunin ay ipilit ang pamahalaang militar at ibalik ang pederal na demokratikong pamahalaan na may higit na awtonomiya sa Estado ng Kachin. Sa loob ng 17 taon ng tigil-putukan nito mula 1994 hanggang 2011, aktibong lumahok ang KIO sa proseso ng pagbuo ng konstitusyon na pinamumunuan ng militar, na dumalo sa Pambansang Kombensiyon, na binoikot ng National League for Democracy ng demokratikong icon na si Aung San Suu Kyi at mga partidong pampulitika ng etniko. Ang KIO kasama ang 12 iba pang grupong etniko ay humiling ng mga pagbabago sa draft upang maging higit na naaayon sa isang pederal na demokratikong sistema at upang magbigay ng awtonomiya sa mga estado (Zaw Oo & Win Min 2007).

Naputol ang labing pitong taong tigil-putukan at ipinagpatuloy ang labanan sa pagitan ng Kachin Independence Organization at ng gobyerno noong Hunyo 2011 matapos tanggihan ng Kachin Independent Army ang utos ng gobyerno na mag-transform sa Border Guard Force at inangkin nito na ang Konstitusyon ng 2008 ng rehimen ay walang mga pederal na demokratikong prinsipyo at pantay na karapatang pampulitika para sa mga etnikong minorya batay sa minoryang Panglong. Ang panibagong labanan sa pagitan ng Kachin Independence Army at ng Hukbo ng Myanmar ay nagsimula noong 9 Hunyo 2011 sa Ta-pein hydropower plan at nagpatuloy sa buong 2012. Iminungkahi ng mga paunang ulat na mula Hunyo hanggang Setyembre 2011, may kabuuang 5,580 Internally Displaced Persons mula sa 1,397 kabahayan ang dumating sa 38 IDP camp sa ilalim ng kontrol ng pamahalaan ng Myanmar. [7] Noong Agosto 2012 libu-libong mga refugee ng Kachin ang pinilit ng Pamahalaang Tsino na bumalik sa Myanmar sa kabila ng patuloy na pakikipaglaban doon; Nanawagan ang mga NGO tulad ng Human Rights Watch na itigil ang naturang pagkilos at itinuro ang pagiging ilegal ng paggawa nito sa ilalim ng internasyonal na batas. [8] Noong Oktubre 9, 2012, mahigit 100,000 IDP ang sumilong sa iba't ibang kampo sa buong Estado ng Kachin. Ang karamihan ng mga IDP (tinatayang 70,000) ay kasalukuyang naninirahan sa kontroladong teritoryo ng KIA. Mahirap tantiyahin ang mga pagtatantya ng pagkamatay ngunit karamihan sa mga ulat ay nagmungkahi na sa pagitan ng mga tropa ng pamahalaan, mga rebeldeng Kachin Independence Army, at mga sibilyan na higit sa 1,000 katao ang namatay sa labanan.

Kahit na maraming mga Kachin ang lumikas na sa loob, humigit-kumulang 150,000 katao lamang ang naiulat bilang mga IDP. Ang mga Kachin ay kasalukuyang pangunahing target ng pamahalaan ng Birmano ,[kailangan ng sanggunian] ngunit kakaunti ang mga Kachin ang piniling manirahan sa mga bansa tulad ng Estados Unidos o Australya, kung ihahambing sa iba pang mga etnikong minorya ng Myanmar, tulad ng mga Karen at Chin.

Pamahalaan

[baguhin | baguhin ang wikitext]
Ang apat na distrito ng Estado ng Kachin

Ang Pamahalaan ng Estado ng Kachin ay binubuo ng isang ehekutibo ( Pamahalaan ng Estado ng Kachin ), isang lehislatura ( Hluttaw ng Estado ng Kachin), at isang hudikatura.

Demograpiko

[baguhin | baguhin ang wikitext]
St. Columban's Catholic Cathedral, sa Myitkyina, Estado ng Kachin

Relihiyon

[baguhin | baguhin ang wikitext]

Ayon sa Senso ng Myanmar ng 2014, ang mga Budista, na bumubuo sa 64.0% ng populasyon ng Estado ng Kachin, ang bumubuo sa pinakamalaking komunidad ng relihiyon doon. [9] Kabilang sa mga relihiyosong minoryang komunidad ang mga Kristiyano (33.8%), Muslim (1.6%), Hindu (0.4%), at mga animista (0.2%) na sama-samang bumubuo sa natitirang populasyon ng Estado ng Kachin. [9] 2.8% ng populasyon ang nakalistang walang relihiyon, ibang relihiyon, o kung hindi man ay hindi binibilang. [9]

Relihiyoso



pangkat 		Populasyon



 % 1983 		Populasyon



 % 2015 [9]
Budismo 58.5% 64.0%
Kristiyanismo 38.5% 33.8%
Hinduismo 1.8% 0.4%
Islam 0.5% 1.6%
Iba pa 0.7% 0.2

Ayon sa estadistika ng Kumite ng Sangha Maha Nayaka ng Estado noong 2016, 7,966 na Budistang monghe ang nakarehistro sa Estado ng Kachin, na binubuo ng 1.5% ng kabuuang pagkamiyembro ng Sangha ng Myanmar, na kinabibilangan ng parehong baguhan na samanera at ganap na inorden na bhikkhu. [10] Ang karamihan ng mga monghe ay nabibilang sa Thudhamma Nikaya (95.3%), na sinusundan ng Shwegyin Nikaya (4.7%), kasama ang natitira sa mga monghe na kabilang sa iba pang maliliit na monastikong orden . [10] 1,103 thilashin ang nakarehistro sa Estado ng Kachin, na binubuo ng 1.8% ng kabuuang komunidad ng thilashin ng Myanmar. [10]

Wika

[baguhin | baguhin ang wikitext]

Ang Birmano at Jingpho ay mga linguwa prangkas ng Estado ng Kachin. Mula nang makamit ng Burma ang kalayaan noong 1948, makabuluhang bilang ng mga nagsasalita ng Birmnao ang nanirahan sa Estado ng Kachin, na nagpabilis ng paglipat ng wika mula sa Jingpho patungo sa Birmano. Ang ibang mga tribo ng Kachin ay nagsasalita at nagsusulat ng kanilang sariling wika: ang Zaiwa, ang Rawang, at ang Lisu, na parehong nagsasalita ng wikang Lisu at wikang Lipo. Ang Ingles ay malawak ding sinasalita bilang isang wikang gumagana.

Etnisidad

[baguhin | baguhin ang wikitext]

Ang data ng etniko mula sa senso noong 2014 ay magagamit lamang sa Tatmadaw (Sandatahang Lakas ng Myanmar) at hindi inilabas sa publiko. Bilang ng Senso ng 1983, ang etnikong komposisyon ay Bamar: 29.3%, Shan: 24.2% at Kachin: 38.1%. Sa isang talumpati na ibinigay noong 2016, ibinigay ni Min Aung Hlaing ang etnikong komposisyon ng estado ng Kachin tulad ng sumusunod: Bamar – 29.2%, Shan – 23.6%, Jingphaw – 18.97%, Lisu – 7%, Rawam – 5%, Lawwaw – 3.33%, Lacheik – 2.33%, Lacheik – 2.8% at iba pa.

Ekonomiya

[baguhin | baguhin ang wikitext]
Palengke ng Tanai

Pang-agrikultura ang ekonomiya ng Estado ng Kachin. Kabilang sa mga pangunahing produkto ang bigas, teak, tubo, opyo . Kabilang sa mga produktong mineral ang ginto, jade, at rare-earth na elemento . [ <span title="This claim needs references to reliable sources. (April 2009)">citation needed</span> ] Kilala ang Hpakant sa mga minahan nitong jade. [11] Ang Bhamo ay isa sa mga border trading point sa pagitan ng Tsina at Myanmar. [12] Ang isang malaking halaga ng legal at iligal na kalakalan sa cross-border sa kahabaan ng hangganan ng Tsina–Myanmar ay dumadaan sa Estado ng Kachin, sa pamamagitan ng mga poste sa hangganan na pinamamahalaan ng parehong sentral na pamahalaan (hal., Lweje ) at mga etnikong armadong organisasyon (hal., Laiza at Kanpaikti ).

Transportasyon

[baguhin | baguhin ang wikitext]

Ang Estado ng Kachin ay pinaglilingkuran ng mga sumusunod na paliparan:

  • Paliparan ng Bhamo
  • Paliparan sa Myitkyina
  • Paliparan ng Putao

Mayroong riles sa pagitan ng Myitkyina at Mandalay (sa pamamagitan ng Sagaing). Ang tren ay tumatagal ng 21–30 oras mula Mandalay hanggang Myitkyina. [13]

Edukasyon

[baguhin | baguhin ang wikitext]
Unibersidad ng Myitkyina, Estado ng Kachin

Ang mga pagkakataong pang-edukasyon sa Myanmar ay lubhang limitado sa labas ng mga pangunahing lungsod ng Yangon at Mandalay. Ito ay isang problema lalo na sa Kachin State kung saan mahigit 60 taon ng labanan sa pagitan ng gobyerno at mga rebelde ang lumikas sa libu-libong tao. Ang sumusunod ay isang buod ng sistema ng edukasyon sa estado. [14]

AY 2002–2003 Mababa Gitna Mataas
Mga paaralan 1183 86 41
Mga guro 3700 1500 600
Mga mag-aaral 168,000 80,000 24,100

Pangangalaga sa kalusugan

[baguhin | baguhin ang wikitext]
Ospital ng Tanai

Ang pangkalahatang kalagayan ng pangangalagang pangkalusugan sa Myanmar ay mahina. Ang pamahalaang militar ay gumagastos kahit saan mula 0.5% hanggang 3% ng GDP ng bansa sa pangangalagang pangkalusugan, na patuloy na nagraranggo sa pinakamababa sa mundo. [15] [16] Bagama't ang pangangalagang pangkalusugan ay nominally libre, sa katotohanan, ang mga pasyente ay kailangang magbayad para sa gamot at paggamot, kahit na sa mga pampublikong klinika at ospital. Ang mga pampublikong ospital ay kulang sa marami sa mga pangunahing pasilidad at kagamitan. Sa pangkalahatan, ang imprastraktura ng pangangalagang pangkalusugan sa labas ng Yangon at Mandalay ay napakahirap ngunit mas malala lalo na sa mga malalayong lugar tulad ng Kachin State. Ang sumusunod ay isang buod ng sistema ng pampublikong pangangalaga sa kalusugan sa estado. [17]

2002–2003 # Mga ospital # Mga kama
Mga espesyalistang ospital 2 125
Mga pangkalahatang ospital na may mga serbisyong espesyalista 2 500
Mga pangkalahatang ospital 17 553
Mga klinikang pangkalusugan 22 352
Kabuuan 43 1530

Tingnan din

[baguhin | baguhin ang wikitext]
  • Mga Burol ng Kachin
  • Museo ng Kalinangan ng Estado ng Kachin
  • Bundok ng Kumon Bum
  • Dam ng Myitsone

Mga sanggunian

[baguhin | baguhin ang wikitext]
  1. ↑ Census Report. The 2014 Myanmar Population and Housing Census. Bol. 2. Naypyitaw: Ministry of Immigration and Population. May 2015. p. 17.
  2. ↑ "Sub-national HDI – Area Database – Global Data Lab". hdi.globaldatalab.org (sa wikang Ingles). Nakuha noong 13 September 2018.
  3. ↑ (Tisis). {{cite thesis}}: Missing or empty |title= (tulong)
  4. ↑ (Tisis). {{cite thesis}}: Missing or empty |title= (tulong)
  5. ↑ "Yunnan | province, China". Encyclopedia Britannica. Nakuha noong 2023-10-30. In 1910 the British, then established in Burma, induced the tusi of Pianma (Hpimau) to defect from the central Chinese government, and they then occupied his territory in northwestern Yunnan. Britain also forced China to give up a tract of territory in what is now the Kachin state of Myanmar (1926–27), as well as the territory in the Wa states (1940).
  6. ↑ Wabaw, Zau Rip (1983). Jinghpaw Mung Hte Ngai. Myitkyina. p. 112.{{cite book}}: CS1 maint: location missing publisher (link)
  7. ↑ "UN Office for the Coordination of Humanitarian Affairs, Kachin fighting hits IDP health", Irin, Myitkyina, 15 November 2012.
  8. ↑ China 'forcing Kachin refugees back to Burma, BBC, 24 August 2012.
  9. ↑ 9.0 9.1 9.2 9.3 Department of Population Ministry of Labour, Immigration and Population MYANMAR (July 2016). The 2014 Myanmar Population and Housing Census Census Report Volume 2-C. Department of Population Ministry of Labour, Immigration and Population MYANMAR. pp. 12–15. Maling banggit (Invalid na <ref> tag; maraming beses na binigyang-kahulugan ang pangalang "TUR" na may iba't ibang nilalaman); $2
  10. ↑ 10.0 10.1 10.2 "The Account of Wazo Monks and Nuns in 1377 (2016 year)". State Sangha Maha Nayaka Committee (sa wikang Ingles). 2016. Nakuha noong 19 January 2021.
  11. ↑ "Heaven and Hell: Burma's jade mines, Part 1". Ruby-sapphire. 18 May 2010. Inarkibo mula sa orihinal noong 5 February 2009. Nakuha noong 23 May 2012.
  12. ↑ Aye Lei Tun. "Myanmar Times & Business Reviews". The Myanmar Times. Inarkibo mula sa orihinal noong 15 February 2012. Nakuha noong 23 May 2012.
  13. ↑ "Kachin state, northern Myanmar, Burma, travel info & maps". Asterism.info. Nakuha noong 23 May 2012.
  14. ↑ "Education statistics by level and by State and Division". Myanmar Central Statistical Organization. Inarkibo mula sa orihinal noong 24 May 2008. Nakuha noong 9 April 2009.
  15. ↑ "PPI: Almost Half of All World Health Spending is in the United States". 17 January 2007. Inarkibo mula sa orihinal noong 5 February 2008.
  16. ↑ Anwar, Yasmin (28 June 2007). "Burma junta faulted for rampant diseases". UC Berkeley News. Inarkibo mula sa orihinal noong 2 July 2012.
  17. ↑ "Hospitals and Dispensaries by State and Division". Myanmar Central Statistical Organization. Inarkibo mula sa orihinal noong 30 April 2011. Nakuha noong 19 April 2009.
Arunachal Pradesh,  Indiya Awtonomong Rehiyon ng Tibet,  Tsina
 Rehiyon ng Sagaing North Yunnan,  Tsina
West    Estado ng Kachin    East
South
 Estado ng Shan
Kinuha sa "https://tl.wikipedia.org/w/index.php?title=Estado_ng_Kachin&oldid=2164681"