Pumunta sa nilalaman

Estado ng Rakhine

Mga koordinado: 19°30′N 94°0′E / 19.500°N 94.000°E / 19.500; 94.000
Mula sa Wikipedia, ang malayang ensiklopedya

 

Para administratibon dibisyon ng Imperyong Britaniko, tingnan ang Dibisyon ng Arakan.
Estado ng Rakhine

ရခိုင်ပြည်နယ်

Estado ng Arakan
Estado
Transkripsyong Myanma
 • RakhineRakhai Pray Nay
 • Birmanora.hkuing: prany nai
Baybayin ng Ngapali sa Estado ng Rakhine
Baybayin ng Ngapali sa Estado ng Rakhine
Watawat ng Estado ng Rakhine
Watawat		Opisyal na sagisag ng Estado ng Rakhine
Sagisag
Lokasyon ng Estado ng Rakhine sa Myanmar (Burma)
Lokasyon ng Estado ng Rakhine sa Myanmar (Burma)
Mga koordinado: 19°30′N 94°0′E / 19.500°N 94.000°E / 19.500; 94.000
Bansa Myanmar
RehiyonIbaba
Bago maging EstadoDibisyon ng Arakan
ipinangalan muli bilang Estado ng Arakan3 Enero 1974
ipinangalan muli bilang Estado ng Rakhine18 Hunyo 1989
KabiseraSittwe
Pamahalaan
 • Hepeng MinistroHtein Lin
 • GabinetePamahalaan ng Estado ng Rakhine
 • LehislaturaHluttaw ng Estado ng Rakhine
 • HudikaturaMataas na Korte ng Estado ng Rakhine
Lawak
 • Kabuuan36,778.0 km2 (14,200.1 milya kuwadrado)
Ranggo sa lawakika-8
Pinakamataas na pook1,851 m (6,073 tal)
Populasyon
 (2014)
 • Kabuuan3,188,807[1]
 • Ranggoika-8
Mga demograpiko
 • Mga etnikong grupoArakanese (Rakhine), Bamars (Burmes), Rohingya, Kamein, Chin, Mro, Khami, That, Marmas, Daingnet (Chakmas), Taong Bengali, Maramagyi at iba pa
 • Mga Relihiyon
(2024 estimate)
Sona ng orasUTC+06:30 (MMT)
Kodigo ng ISO 3166MM-16
HDI (2017)0.520[2]
low · ika-13
Websaytrakhinestate.gov.mm

Ang Estado ng Rakhine (/rəˈkaɪn/ i; Rakhine at Burmes:ရခိုင်ပြည်နယ်; MLCTS: ra.hkuing pranynai, pagkakabigkas sa Rakhine [ɹəkʰàiɰ̃ pɹènè], na dating kilala bilang Estado ng Arakan, ay isang estado sa Myanmar (Burma). Matatagpuan sa kanlurang baybayin, hinahanggan ito ng Estado ng Chin sa hilaga, Rehiyon ng Magway, Rehiyon ng Bago at Rehiyon ng Ayeyarwady sa silangan, Look ng Bengal sa kanluran at ang Dibisyon ng Chattogram ng Bangladesh sa hilagang kanluran. Ang Mga Bundok ng Arakan o Rakhine Yoma ay naghiwalay ng Estado ng Rakhine mula sa Gitnang Burma mula sa hilaga hanggang timog. Sa baybayin ng Estado ng Rakhine ay may ilang pulong may katamtamang laki tulad ng Ramree, Cheduba at Myingun. Ang Estado ng Rakhine ay may lawak na 36,762 square kilometre (14,194 mi kuw) at ang kabisera nito ay Sittwe (dating Akyab).[3]

Mga pangalan

[baguhin | baguhin ang wikitext]

Ang estado ay kilala sa kasaysayan bilang Arakan sa Ingles hanggang sa pinagtibay ng gobyerno ng Burmes ang pangalang Ingles na Rakhine noong 1990.

Kasaysayan

[baguhin | baguhin ang wikitext]
Pilak na barya ng haring Nitichandra, Arakan. Alamat ng Brahmi l "NITI" sa harap, simbolo ng Shrivatasa sa likod. ika-8 siglo CE.

Ang kasaysayan ng rehiyon ng Estado ng Arakan (pinangalanan ngayon na Rakhine) ay maaaring mahati sa 7 bahagi. Ang unang apat na dibisyon at ang mga panahon ay nakabatay sa lokasyon ng sentro ng kapangyarihan ng mga pangunahing pulitika sa hilagang rehiyon ng Rakhine, lalo na sa tabi ng Ilog Kaladan. Kaya, ang kasaysayan ay nahahati sa Dhanyawadi, Waithali, Laymro at Mrauk U. Ang Mrauk U ay nasakop ng Dinastiyang Konbaung ng Burma noong 1784–85, pagkatapos nito ay naging bahagi ang Rakhine ng Konbaung na kaharian ng Burma. Noong 1824, sumiklab ang unang digmaang Anglo-Burmes at noong 1826, ang Rakhine (kasama ang Tanintharyi ) ay ibinigay sa Britanyang Kompanya sa Silangang Indiya bilang reparasyon sa digmaan ng mga Burmes. Kaya naging bahagi ng lalawigan ng Burma sa Britanyang Indiya ang Rakhine. Noong 1948, ang Burma ay binigyan ng kalayaan at ang Rakhine ay naging bahagi ng bagong malayang estado.

Malayang kaharian

[baguhin | baguhin ang wikitext]

Simula noong ika-5 siglo, ang mga Pyu at Kanyan ng mga taong Tibeto-Birmano ay nagsimulang lumipat pakanluran, tumawid sa mga Bundok ng Arakan at nanirahan sa kasalukuyang Estaado ng Rakhine. [4] [5] Noong ika-12 siglo, pinagsama-sama nila ang kontrol sa rehiyon, naging isang tributary na estado ng Imperyo ng Pagan hanggang sa ika-13 siglo. [6] [5] Sa paglipas ng panahon, ang mga Tibetano na ito na hinaluan ng mga Indo-Aryano ay bumuo ng isang natatanging kultural na pagkakakilanlan, sa kalaunan ay naging mga taong Rakhine (kilala rin bilang ang Arakanese). [5] [6]

Ayon sa alamat ng Arakanese, ang unang naitalang kaharian ay itinatag ng sakya clan ng Buddha na mga sinaunang Hindu na Indo-Aryan, na nakasentro sa hilagang bayan ng Dhanyawadi, ay bumangon noong ika-34 na siglo BCE at tumagal hanggang 327 CE. Ang mga dokumento at inskripsiyon ng Rakhine ay nagsasaad na ang sikat na imahe ng Mahamuni Buddha ay inihagis sa Dhanyawady noong mga 554 BCE nang bumisita ang Buddha sa kaharian. Matapos ang pagbagsak ng Dhanyawadi noong ika-4 na siglo CE, ang sentro ng kapangyarihan ay lumipat sa isang bagong dinastiya na nakabase sa bayan ng Waithali. Ang kaharian ng Waithali ay namuno sa mga rehiyon ng Arakan mula sa kalagitnaan ng ika-4 na siglo hanggang 818 CE. Ang panahon ay nakikita bilang ang klasikal na panahon ng kultura, arkitektura at Budismo ng Arakan, dahil ang panahon ng Waithali ay nag-iwan ng higit pang mga arkeolohiyang labi kaysa sa sumunod nito. Isang bagong dinastiya ang umusbong sa apat na bayan sa tabi ng Ilog Lemyo habang ang Waithali ay humina sa impluwensya, at nagpasimula sa panahon ng Lemro, kung saan apat na pangunahing bayan ang nagsilbing sunud-sunod na mga kabisera.[kailangan ng sanggunian]

Matapos ang bahagyang dominasyon nito ng Islamikong Sultanato ng Delhi at Sultanato ng Bengal, ang huling Kaharian ng Mrauk U ay itinatag noong 1429 ni Min Saw Mon. Ito ay nakikita ng mga Arakanese bilang ginintuang panahon ng kanilang kasaysayan, dahil ang Mrauk U ay nagsilbing mahalagang komersyal na daungan at base ng kapangyarihan sa rehiyon ng Bay of Bengal at kasangkot sa malawak na kalakalang pandagat kasama ang Arabia at Europa. Bahagi nito, kasama ang Chattogram ng Bengal Subah, ay kalaunan ay nasakop ng Mughal Emperor Aurangzeb . Ang bansa ay patuloy na humina mula sa ika-18 siglo pataas pagkatapos nitong mawala sa Mughal Empire . Ang panloob na kawalang-tatag, paghihimagsik at pagpapatalsik sa mga hari ay karaniwan. Ang Portuges, sa panahon ng kanilang kadakilaan sa Asya, ay nakakuha ng pansamantalang pagtatatag sa Arakan. [7] [8] [9]

Pamamahala ng Burmes

[baguhin | baguhin ang wikitext]

Noong 2 Enero 1785, bumagsak ang panloob na nahahati na kaharian sa mga sumasalakay na pwersa ng dinastiyang Konbaung. Ang Imahe ng Mahamuni ay kinuha ng mga puwersang Burmes bilang pagnanakaw sa digmaan. Kaya, ang isang ekspansyonistang Burma ay nagkaroon ng direktang pakikipag-ugnayan sa teritoryo sa mga teritoryo ng Kompanyang Britaniko ng Silangang Indiyas, na nagtakda ng yugto para sa hinaharap na pagsiklab ng poot. Ang iba't ibang mga isyung geopolitical ang nagbunga ng Unang Digmaang Anglo-Burmes (1824–26). Dahil ang imahe ng Mahamuni ay kinuha bilang war loot ng Burmes, sa pagkakataong ito ang malaking kampana ng templo ay kinuha ng mga hukbo ng Panguluhan at iginawad sa isang Indian na sundalo, si Bhim Singh, isang Risaldar sa 2nd Battalion ng Bengal Army, para sa kanyang katapangan. Ang naka-inscribe na malaking kampana ay naka-install pa rin sa isang templo sa village Nadrai malapit sa bayan ng Kasganj sa kasalukuyang Kanshiram Nagar District ng Uttar Pradesh India. Sa Treaty of Yandabo (1826), na nagwakas sa labanan, ibinigay ng Burma ang Arakan kasama ng Tanintharyi (Tenasserim) sa British India. Ginawa ng British ang Akyab (ngayon ay Sittwe) na kabisera ng Arakan. Nang maglaon, ang Arakan ay naging bahagi ng lalawigan ng Burma ng Britanikong Raj, at pagkatapos ay bahagi ng Britanikong Burma nang ang Burma ay ginawang isang hiwalay na kolonya ng korona. Ang Arakan ay administratibong nahahati sa tatlong distrito kasama ang mga tradisyonal na dibisyon noong panahon ng Mrauk U.

Pamamahalang Britaniko

[baguhin | baguhin ang wikitext]

Ang Rakhine ang sentro ng maraming insurhensiya na lumaban sa pamamahala ng Britanya, lalo na sa pamumuno ng mga monghe na sina U Ottama at U Seinda . Noong Ikalawang Digmaang Pandaigdig, ang Rakhine ay binigyan ng awtonomiya sa ilalim ng pananakop ng mga Hapones sa Burma at binigyan pa ng sarili nitong hukbo na kilala bilang Tanggulang Puwersa ng Arakan. Sila ay pumunta sa mga kaalyado at tumalikod sa mga Hapon noong unang bahagi ng 1945. Ang Rakhine (Arakan) ay ang lugar ng maraming labanan noong Ikalawang Digmaang Pandaigdig, lalo na ang Kampaya sa Arakan 1942–43 at ang Labanan sa Pulo ng Ramree .

Pagoda ng Laung Bwann Brauk

Noong 1948, ang Rakhine ay naging isang dibisyon sa loob ng Union of Burma, at ang tatlong distrito ay naging Dibisyon ng Arakan. Mula noong 1950s, nagkaroon ng lumalagong kilusan para sa paghihiwalay at pagpapanumbalik ng kalayaan ng Arakan. Sa isang bahagi upang mapawi ang damdaming ito, noong 1974, ang sosyalistang gobyerno sa ilalim ni Heneral Ne Win ay bumuo ng "Estado ng Rakhine" mula sa Dibisyon ng Arakan na nagbibigay ng hindi bababa sa nominal na pagkilala sa rehiyonal na mayorya ng mga taong Rakhine .

2010 pataas (pagkatapos ng konstitusyon ng 2008 )

[baguhin | baguhin ang wikitext]

Mula 2010, ang Estado ng Rakhine ay may dalawang punong ministro: sina Hla Maung Tin at Major General Maung Maung Ohn. Si Hla Maung Tin (Enero 2011 – Hunyo 20, 2014) ay isang nahalal na miyembro ng Hluttaw ng Estado ng Rakhine na kumakatawan sa USDP mula sa Kabayanan ng Ann noong pangkalahatang halalan ng 2010. Nagbitiw siya sa puwesto pagkatapos ng paulit-ulit na matinding inter-communal na pagtatalo sa pagitan ng mga Muslim at mga etnikong grupo ng Rakhine noong 2012–14. Noong 2014, pinalitan siya ni Major General Maung Maung Ohn (30 June 2014 – kasalukuyan). Si Ohn ay Deputy Minister for Border Affairs at pinuno ng Emergency Coordination Center ng Estado ng Rakhine bago siya pinangalanang maging isang hinirang-militar na miyembro ng Hluttaw ng Estado ng Rakhine ng Komisyon ng Halalan noong 21 Hunyo 2014. Ang kanyang pagtasan bilang Punong Ministro ay pormal na ginawa noong 30 Hunyo 2014 kahit na sinalungat ito ng Pambansang partido ng Arakan.

Mga riot sa Estado ng Rakhine ng 2012

[baguhin | baguhin ang wikitext]

Ang mga riot sa Estado ng Rakhine ng 2012 ay isang serye ng mga salungatan sa pagitan ng mga Muslim na Rohingya at mga Budistang Rakhine na karamihan sa Estado ng Rakhine. Bago ang mga kaguluhan, may malawak at mahigpit na pinanghahawakang takot na umiikot sa mga Budistang Rakhine (na malaking mayorya) na sila ay malapit nang maging minorya sa kanilang estadong ninuno. [10] Sa wakas ay dumating ang mga kaguluhan pagkatapos ng mga linggo ng mga pagtatalo ng sekta kabilang ang pagkamatay ng sampung Birmanong Muslim ng mga taga-Rakhine at pagpatay ng isang Rakhine ng mga Rohingya. [11] [12] Mula sa magkabilang panig, ang buong nayon ay "nawasak". [12] [13] Ayon sa mga awtoridad ng Burmes, ang karahasan, sa pagitan ng etnikong Budistang Rakhine at Muslim na Rohingya, ay nag-iwan ng 78 kataong patay, 87 ang nasugatan, at hanggang 140,000 katao ang nawalan ng tirahan. [14] [15] Tumugon ang gobyerno sa pamamagitan ng pagpapataw ng mga curfew at sa pamamagitan ng pag-deploy ng mga tropa sa rehiyon. Noong 10 Hunyo 2012, idineklara ang estado ng emerhensiya sa Rakhine, na nagpapahintulot sa militar na lumahok sa pangangasiwa ng rehiyon. [16] [17] inakusahan ng mga NGO ng Rohingya sa ibang bansa ay inakusahan ang hukbo ng Burmes at pulisya ng pagpunterya sa mga Muslim na Rohingya sa pamamagitan ng pag-aresto at paglahok sa karahasan. [14] Gayunpaman, ang isang malalim na pananaliksik na isinagawa ng International Crisis Group ay nagpapakita na ang parehong mga komunidad ay nagpapasalamat sa proteksyon na ibinigay ng militar. [18] Ang ilang organisasyon ng mga monghe ay gumawa ng mga hakbang upang harangan ang tulong mula sa mga NGO na tumutulong sa mga Rohingya. [19] Noong Hulyo 2012, hindi isinama ng Pamahalaan ng Burmes ang grupong minoryang Rohingya sa census—na inuri bilang mga walang estadong Muslim na Bengali mula sa Bangladesh mula noong 1982. [20] Humigit-kumulang 140,000 na Rohingya sa Burma ang nananatiling nakakulong sa mga kampo ng IDP. [21] Inilarawan ng opisyal ng Nagkakaisang Bansa at Human Rights Watch ang pag-uusig sa Rohingya bilang Pag-tanggal ng etnikong grupo . [22] [23] Iniulat ng envoy ng karapatang pantao ng UN sa Myanmar "ang mahabang kasaysayan ng diskriminasyon at pag-uusig laban sa komunidad ng Rohingya... ay maaaring katumbas ng mga krimen laban sa sangkatauhan ", at nagkaroon ng mga babala tungkol sa isang lumaganap na pagpatay ng lahi . [24] Naniniwala si Yanghee Lee, ang natatanging imbestigador ng UN sa Myanmar, na gustong paalisin ng bansa ang buong populasyon ng Rohingya. [25]

Muling pagkabuhay ng armadong tunggalian (2016–kasalukuyan)

[baguhin | baguhin ang wikitext]
Historical population
TaonPop.±%
19731,712,838—    
19832,045,559+19.4%
20143,188,807+55.9%

Noong Disyembre 2024, ang junta ng Konseho ng Pangangasiwa ng Estado ay matatag na nagtataglay lamang ng Kabayanan ng Sittwe, Kabayanan ng Kyaukpyu, at Kabayanan ng Munaung . Ang natitirang bahagi ng Estado ng Rakhine ay maaaring kontrolado ng Hukbo ng Arakan ,o mabigat na pinagtatalunan.

Pampulitika na panunupil ng gobyerno ng Myanmar

[baguhin | baguhin ang wikitext]
Ang mga refugee ng Rohingya na pumapasok sa Bangladesh matapos itaboy sa Estado ng Rakhine, 2017

Tumanggi ang pamahalaan ng NLD na ibahagi ang kapangyarihan sa ehekutibo sa antas ng estado matapos na manalo ang Pambansang Partido ng Arakan ng mayorya ng mga boto sa Estado ng Rakhine sa halalan noong 2015. Ang Arakanese ay paulit-ulit na nagreklamo na ang kanilang mga panukala sa parlyamento ay madalas na tinatanggihan o hindi natutugunan. [26] [27]

Noong 16 Enero 2018, libu-libong residente ng Mrauk U ang nagsagawa ng protesta matapos ipagbawal ng mga opisyal ang isang pang-alaala na kaganapan upang markahan ang ika-233 anibersaryo ng pagtatapos ng kaharian ng Mrauk U. Pinaputukan ng mga lokal na pulis ang mga tao, na ikinamatay ng pito at nasugatan ang 12. Dalawang tagapagsalita ng kaganapan-Aye Maung, isang kilalang politiko ng Rakhine, ay kinasuhan sa ilalim ng seksyon 17(1) ng Unlawful Associations Act at Seksyon 121 at 505 ng Kodigo Penal, na may kaugnayan sa mataas na pagtataksil at pag-uudyok at si Wai Hun Aung, isang aktibistang nakabatay sa Sittwe, ay sinampahan ng mga kasong paninirang-puri. Ang walong kabataang Rakhine na nasugatan sa protesta ay ikinulong at kinasuhan sa ilalim ng ika-6 na aArtikulo (ika-1) dahil sa umano'y pagsira ng ari-arian ng pamahalaan at pampublikong asset. [28] [29]

Noong 2017, tinanggihan ng State Counselor na si Aung San Suu Kyi at ng Tatmadaw ang pambansang antas ng dayalogong politikal, na isang mandatoryong hakbang ng Nationwide Ceasefire Agreement (NCA), kung saan tinatalakay ng mga regional stakeholder ang mga mungkahi sa malakihang pampublikong konsultasyon, na ang mga resulta ay ibinabahagi ng mga kinatawan sa Union Peace Conference o ika-21 Siglong Panglong, na gaganapin sa Estado ng Rakhine. Noong Pebrero 2017, iminungkahi ng Partidong Mapagpalaya ng Arakan. —na isa sa walong NCA signatorya—na magsagawa ng ethnic-based national-level political dialogue sa Estado ng Rakhine, ngunit tinanggihan ni Aung San Suu Kyi ang kahilingan, at sinabing hindi pa handa ang ALP. Ang ALP ay gumawa ng mga kinakailangang paghahanda at nagsumite ng mga liham nang tatlong beses upang humiling ng pag-apruba sa pagdaraos ng diyalogo, ngunit hindi tumugon ang gobyerno, at sa Joint Implementation Coordination Meeting (JICM) ay muling tinanggihan ni Aung San Suu Kyi ang kahilingan, na binanggit ang mga sensitibong isyu na kinasasangkutan ng mga Rohingya Muslim sa Estado ng Rakhine. [30] [31]

Ang Komite ng Halalan ng Kaisahan (UEC) ay nag-anunsyo noong 16 Oktubre 2020 na ang Pangkabuuhang halalan sa Myanmar ng 2020 ay hindi gaganapin sa mga kabayanan ng Pauktaw, Ponnagyun, Rathedaung, Buthidaung, Maung Daw, Kyauktaw, Minbya, Myebon, Mrauk U ; dalawang quarters at 52 village tracts sa loob ng Kabayanan ng Kyaukphyu, tatlong quarters at 29 village tracts sa loob ng Kabayanan ng Ann, apat na quarters sa loob ng Kabayanan ng Sittwe, at sampung quarters at 52 mga village tract sa loob ng Kabayanan ng Toungup . Nanindigan ang UEC na ang pagdaraos ng malaya at patas na halalan ay hindi magiging posible sa mga bayan dahil sa patuloy na karahasan. Maliban sa Kabayanan ng Toungup , ang mga etnikong partido ng Rakhine ay higit na nangingibabaw sa mga kabayanan na ito. Ang Partido ng Kaunlaran ng mga Nasyonalidad ng Rakhine (RNDP) at Pambansang Partido ng Arakan (ANP) ay nanalo ng mayorya ng mga puwesto sa mga kabayanan na ito noong mga pangkabuuhang halalan ng 2010 at 2015 . Tinatayang 1.2 milyong tao sa Estado ng Rakhine ang nawalan ng kanilang mga karapatan sa pagboto.[kailangan ng sanggunian][ <span title="This claim needs references to reliable sources. (July 2021)">kailangan ng pagsipi</span> ]

Pagpatay ng internet ng 2019

[baguhin | baguhin ang wikitext]

Demograpiko

[baguhin | baguhin ang wikitext]
Historical population
TaonPop.±%
19731,712,838—    
19832,045,559+19.4%
20143,188,807+55.9%

Ang Estado ng Rakhine (dating kilala bilang Lalawigan ng Arakan), tulad ng maraming bahagi ng Burma, ay may magkakaibang etnikong populasyon. Ang mga opisyal na numero ng Burmes ay nagsasaad ng populasyon ng Estado ng Arakan bilang 3,118,963. [32]

Thandwe, Estado ng Rakhine

Ang etnikong Rakhine ang bumubuo sa karamihan, na sinusundan ng malaking populasyon ng mga Muslim na Rohingya. [33] [34] Ang Rakhine ay naninirahan pangunahin sa mga lambak sa mababang lupain gayundin sa mga pulo ng Ramree at Manaung (Cheduba). Ang ilang iba pang mga etnikong minorya tulad ng Thet, Kamein, Chin, Mro, Chakma, Khami, Daingnet, Bengali Hindu at Maramagri ay naninirahan pangunahin sa maburol na mga rehiyon ng estado.

Ayon sa istatistika ng Komite ng State Sangha Maha Nayaka noong 2016, 12,943 Buddhist monghe ang nakarehistro sa Estado ng Rakhine, na binubuo ng 2.4% ng kabuuang Sangha membership ng Myanmar, na kinabibilangan ng parehong baguhan na samanera at ganap na inorden na bhikkhu. [35] Ang karamihan ng mga monghe ay nabibilang sa Thudhamma Nikaya (88.9%), na sinusundan ng Shwegyin Nikaya (3.9%), kasama ang natitirang mga monghe na kabilang sa iba pang maliliit na orden ng monastic . [35] 534 na thilashin ang nakarehistro sa Estado ng Rakhine State, na binubuo ng 0.9% ng kabuuang komunidad ng thilashin ng Myanmar. [35]

Ang Rakhine ay tradisyonal na Budistang Theravada. Ayon sa senso ng 1983, 98.63% ng Rakhine sa Estado ng Rakhine ay Budista at isa pang 1.19% ay Muslim. Ang Chin ay ang ika-3 pinakamalaking pangkat etniko, na nag-aambag ng 4% ng populasyon sa 1983 Census. Noong panahong iyon, sa 64,404 na Chin sa Rakhine, 55.76% ay Budista at 33.79% ay Animista. Binubuo ng mga Muslim ang higit sa 80–96% ng populasyon malapit sa hangganan ng Bangladesh at ang mga baybaying lugar. Ayon sa senso ng 1983, 99.82% ng Rohingya, 99.24% ng "Ibang dayuhan", 89.20% ng "Halo-halong lahi ", 85.50% ng Indiyano at 67.51% ng "Pakistano" sa Estado ng Rakhine ay Muslim. [36]

Mga dibisyong administratibo

[baguhin | baguhin ang wikitext]
Mapa ng Estado ng Rakhine

Ang Estado ng Rakhine ay binubuo ng pitong distrito, tulad ng nasa ibaba, na nagpapakita ng mga lugar at opisyal na tinantyang populasyon noong 2002:

  • Maungdaw (3,538 km 2 ; 763,844 tao)
  • Sittwe (12,504 km 2 ; 1,099,568 katao)
  • Mrauk-U (kamakailang nilikha mula sa Distrito ng Sittwe)
  • Kyaukpyu (9,984 km 2 ; 458,244 katao)
  • Ann (NA km 2 ; mga tao sa NA)
  • Taunup (NA km 2 ; mga tao sa NA)
  • Thandwe (10,753 km 2 ; 296,736 katao)
  • Kabuuang Estado ng Rakhine 36,778 km 2 ; 2,915,000 katao

Kung pinagsama ito, ang mga distritong ito ay may kabuuang 17 na kabayanan at 1,164 mga village-tract. Ang Sittwe ay ang kabisera ng estado.

Transportasyon

[baguhin | baguhin ang wikitext]

Ilang kalsada ang tumatawid sa Mga Bundok ng Arakan mula sa gitnang Burma hanggang Estado ng Rakhine. Ang tatlong Lansangang-bayan na ginagawa ay ang Ann hanggang Munbra ( Minbya sa pagbigkas ng Birmano) na kalsada sa gitnang Rakhine, ang Toungup hanggang Pamtaung na kalsada sa timog gitnang Rakhine, [37] at ang Gwa hanggang Ngathaingchaung na kalsada sa malayong katimugang Rakhine. [37] [38] Ang paglalakbay sa himpapawid ay ang karaniwang paraan ng paglalakbay mula Yangon at Mandalay patungong Sittwe at Ngapali, ang sikat na liwaliwa sa baybayin. Noong 1996 lamang ginawa ang isang lansangang bayan mula sa Sittwe hanggang sa pangkalupaan. Ang estado ay wala pa ring linya ng tren (bagaman ang Myanmar Railways ay nag-anunsyo ng 480-km na pagdagdag ng riles sa Sittwe mula Pathein sa pamamagitan ng Ponnagyun-Kyauttaw-Mrauk U-Minbya-Ann). [39]

Paliparan ng Sittwe

Ang mga paliparan sa Estado ng Rakhine ay:

  • Paliparan ng Sittwe
  • Paliparan ng Kyaukpyu
  • Paliparan ng Thandwe
  • Paliparan ng Ann
  • Paliparan ng Manaung

Sa pamumuhunan ng Tsina, isang malalim na daungan ang itinayo sa Kyaukphyu upang mapadali ang transportasyon ng likas na gas at krudo mula sa Karagatang Indiyano patungo sa Tsina nang hindi dumadaan sa Kipot ng Malaka. [40]

Ang mga ilog na kapaki-pakinabang para sa transportasyon sa Rakhine ay:

  • Ilog Naf
  • Ilog Kaladan
  • Ilog Lemro
  • Ilog Mayu
Baybayin ng Ngapali, Estado ng Rakhine

Ekonomiya

[baguhin | baguhin ang wikitext]

Ang Rakhine ay isa sa pinakamahirap na estado sa Myanmar. [41] Mahigit 69% ng populasyon ang nabubuhay sa kahirapan. [42]

Palay ang pangunahing pananim sa rehiyon, na sumasakop ng humigit-kumulang 85% ng kabuuang lupang pang-agrikultura. Mahalaga rin ang mga taniman ng niyog at nipa . Ang pangingisda ay isang pangunahing industriya, na ang karamihan sa mga huli ay dinadala sa Yangon, ngunit ang ilan ay iniluluwas din. Ang mga produktong gawa sa kahoy tulad ng troso, kawayan at panggatong na kahoy ay kinukuha mula sa mga bundok. Ang maliit na halaga ng mababang uri ng krudo ay nagagawa mula sa primitibo, mababaw, hukay-kamay na mga balon, ngunit mayroon pang hindi pa natutuklasang kakayahan para sa produksyon ng petrolyo at likas na gas.

Unti-unting nauunlad ang turismo. Ang mga guho ng sinaunang maharlikang bayan na Mrauk U at ang mga resort ng baybayin ng Ngapali ay ang mga pangunahing atraksyon para sa mga dayuhang bisita, ngunit ang mga pasilidad ay primitive pa rin, at ang imprastraktura ng transportasyon ay hindi pa ganap.

Mrauk U

Habang ang karamihan sa mga lugar sa Myanmar ay may talamak na kakulangan sa kuryente, sa mga rural na estado tulad ng Rakhine mas malaki ang problema. Noong 2009, ang pagggamit ng kuryente ng isang estado na 3 milyong tao ay 30 MW, o 1.8% ng kabuuang kapasidad ng henerasyon ng bansa. [43] Noong Disyembre 2009, nagdagdag ang pamahalaang militar ng tatlo pang hydropower na plantasyon, Saidin, Thahtay Chaung at Laymromyit, sa halagang mahigit US$800 milyon. Ang tatlong planta na magkasama ay maaaring makagawa ng 687 mga megawatt, na may sobrang kuryente na ipinamahagi sa ibang mga estado at dibisyon. [43]

Bukod pa rito, noong Nobyembre 2024, isinasaad ng mga ulat na mahigit 2 milyong tao sa Estado ng Rakhine ang nasa panganib ng taggutom dahil sa pagbaba ng produksyon ng pagkain at patuloy na mga salungatan. Kung walang agarang aksyon, hinuhulaan na 95% ng populasyon ay babalik sa estado ng kaligtasan ng buhay. [44]

Edukasyon

[baguhin | baguhin ang wikitext]

Ang mga pagkakataong pang-edukasyon sa Myanmar ay lubhang limitado sa labas ng mga pangunahing lungsod ng Yangon at Mandalay . Ang sumusunod ay isang buod ng sistema ng pampublikong paaralan sa estado sa taong akademiko 2013 hanggang 2014. [45]

Unibersidad ng Sittwe
AY 2013–2014 Mababa Gitna Mataas
Mga paaralan 2,515 137 69
Mga guro 11,045 2,909 1,337
Mga mag-aaral 370,431 100,566 26,671

Ang Unibersidad ng Sittwe ay ang pangunahing unibersidad ng estado.

Pangangalaga sa kalusugan

[baguhin | baguhin ang wikitext]

Ang pangkalahatang kalagayan ng pangangalagang pangkalusugan sa Myanmar ay mahirap. Ang pamahalaang militar ay gumagastos kahit saan mula 0.5% hanggang 3% ng GDP ng bansa sa pangangalagang pangkalusugan, na patuloy na isa pinakamababa sa mundo. [46] [47] Bagama't ang pangangalagang pangkalusugan ay libre, sa katotohanan, ang mga pasyente ay kailangang magbayad para sa gamot at paggamot, kahit na sa mga pampublikong klinika at ospital. Ang mga pampublikong ospital ay kulang sa marami sa mga pangunahing pasilidad at kagamitan. Sa pangkalahatan, ang imprastraktura ng pangangalagang pangkalusugan sa labas ng Yangon at Mandalay ay lubhang mahirap ngunit mas malala sa malalayong lugar tulad ng Estado ng Rakhine. Ang buong Estado ng Rakhine ay may mas kaunting mga kama ng hospital kaysa sa Karaniwang Ospital ng Yangon. Ang sumusunod ay isang buod ng sistema ng pampublikong pangangalaga sa kalusugan sa estado. [48]

2002–2003 # Mga ospital # Mga kama
Mga espesyalistang ospital 0 0
Mga pangkalahatang ospital na may mga serbisyong espesyalista 1 200
Mga pangkalahatang ospital 16 553
Mga klinikang pangkalusugan 24 384
Kabuuan 41 1,137

Tingnan din

[baguhin | baguhin ang wikitext]

Mga sanggunian

[baguhin | baguhin ang wikitext]
  1. ↑ Census Report. The 2014 Myanmar Population and Housing Census. Bol. 2. Naypyitaw: Ministry of Immigration and Population. Mayo 2015. p. 17. Inarkibo mula sa orihinal noong 7 Mayo 2019. Nakuha noong 11 Hulyo 2015.
  2. ↑ "Sub-national HDI - Area Database - Global Data Lab". hdi.globaldatalab.org (sa wikang Ingles). Inarkibo mula sa orihinal noong 23 Setyembre 2018. Nakuha noong 13 Setyembre 2018.
  3. ↑ "Rakhine State Map" (PDF). Themimu.info. Nakuha noong 31 Hulyo 2015.[patay na link]
  4. ↑ Charney, Michael W. (31 Agosto 2021), "Religion and Migration in Rakhine", Oxford Research Encyclopedia of Asian History (sa wikang Ingles), Oxford University Press, doi:10.1093/acrefore/9780190277727.013.414, ISBN 978-0-19-027772-7, inarkibo mula sa orihinal noong 11 Setyembre 2022, nakuha noong 11 Setyembre 2022
  5. ↑ 5.0 5.1 5.2 Ware, Anthony; Laoutides, Costas (1 Oktubre 2018). "Rakhine–Burman Narratives: 'Independence', 'Unity', 'Infiltration'" (sa wikang Ingles). Oxford University Press. doi:10.1093/oso/9780190928865.003.0004. ISBN 978-0-19-092886-5. Inarkibo mula sa orihinal noong 22 Setyembre 2022. Nakuha noong 22 Setyembre 2022. {{cite journal}}: Cite journal requires |journal= (tulong)
  6. ↑ 6.0 6.1 Druce, Stephen C. (2020), Oishi, Mikio (pat.), "Myanmar's Unwanted Ethnic Minority: A History and Analysis of the Robanyas Crisis", Managing Conflicts in a Globalizing ASEAN (sa wikang Ingles), Singapore: Springer Singapore, pp. 17–46, doi:10.1007/978-981-32-9570-4_2, ISBN 978-981-329-569-8, nakuha noong 13 Setyembre 2022
  7. ↑ Arthur P. Phayre (1841). Account of Arakan. p. 688.
  8. ↑ Sanjay Subrahmanyam (30 Abril 2012). The Portuguese Empire in Asia, 1500-1700: A Political and Economic History. John Wiley & Sons. p. 179. ISBN 978-0-470-67291-4.
  9. ↑ Donald F. Lach; Edwin J. Van Kley (15 Hunyo 1993). Asia in the Making of Europe: A Century of Advance : Book 1 : Trade, Missions, Literature. University of Chicago Press. p. 143. ISBN 978-0-226-46753-5.
  10. ↑ "Myanmar: The Politics of Rakhine State" (PDF). International Crisis Group. 22 Oktubre 2014. p. 14.
  11. ↑ "Four killed as Rohingya Muslims riot in Myanmar: government". Reuters. 8 Hunyo 2012. Inarkibo mula sa orihinal noong 19 Oktubre 2015. Nakuha noong 9 Hunyo 2012.
  12. ↑ 12.0 12.1 Lauras, Didier (15 Setyembre 2012). "Myanmar stung by global censure over unrest". Agence France-Presse in the Philippine Daily Inquirer. Inarkibo mula sa orihinal noong 16 Setyembre 2012. Nakuha noong 15 Setyembre 2012.
  13. ↑ "One year on: Displacement in Rakhine state, Myanmar". UNHCR. 7 Hunyo 2013. Inarkibo mula sa orihinal noong 13 Hulyo 2015. Nakuha noong 31 Hulyo 2015.
  14. ↑ 14.0 14.1 Hindstorm, Hanna (28 Hunyo 2012). "Burmese authorities targeting Rohingyas, UK parliament told". Democratic Voice of Burma. Inarkibo mula sa orihinal noong 25 Setyembre 2018. Nakuha noong 9 Hulyo 2012.
  15. ↑ "UN refugee agency redeploys staff to address humanitarian needs in Myanmar". UN News. 29 Hunyo 2012. Inarkibo mula sa orihinal noong 17 Hunyo 2013. Nakuha noong 29 Hunyo 2012.
  16. ↑ Linn Htet (11 Hunyo 2012). "အေရးေပၚအေျခအေန ေၾကညာခ်က္ ႏုိင္ငံေရးသမားမ်ား ေထာက္ခံ". The Irrawaddy. Inarkibo mula sa orihinal noong 13 Hunyo 2012. Nakuha noong 11 Hunyo 2012.
  17. ↑ Keane, Fergal (11 Hunyo 2012). "Old tensions bubble in Burma". BBC News. Inarkibo mula sa orihinal noong 31 Oktubre 2018. Nakuha noong 11 Hunyo 2012.
  18. ↑ "Myanmar's Military: Back to the Barracks?" (PDF). The International Crisis Group. 22 Abril 2014. Inarkibo mula sa orihinal (PDF) noong 17 Pebrero 2015. Nakuha noong 17 Pebrero 2015.
  19. ↑ Hindstorm, Hanna (25 Hulyo 2012). "Burma's monks call for Muslim community to be shunned". The Independent. London. Inarkibo mula sa orihinal noong 27 Hunyo 2015. Nakuha noong 25 Hulyo 2012.
  20. ↑ "Rohingyas are not citizens: Myanmar minister". The Hindu. Chennai, India. 1 Agosto 2012. Inarkibo mula sa orihinal noong 7 Enero 2016. Nakuha noong 8 Mayo 2015.
  21. ↑ "US Holocaust Museum highlights plight of Myanmar's downtrodden Rohingya Muslims". Associated Press. 6 Nobyembre 2013. Inarkibo mula sa orihinal noong 19 Oktubre 2015. Nakuha noong 8 Mayo 2015.
  22. ↑ "Myanmar wants ethnic cleansing of Rohingya – UN official". BBC News. 24 Nobyembre 2016. Inarkibo mula sa orihinal noong 20 Abril 2021. Nakuha noong 25 Mayo 2019.
  23. ↑ "Crimes Against Humanity and Ethnic Cleansing of Rohingya Muslims in Burma's Arakan State". Human Rights Watch. 22 Abril 2013. Inarkibo mula sa orihinal noong 27 Hunyo 2015. Nakuha noong 25 Mayo 2019.
  24. ↑ Ibrahim, Azeem (11 Oktubre 2016). "The Rohingya Are At The Brink Of Mass Genocide". The Huffington Post.
  25. ↑ "Burmese government accused of trying to 'expel' all Rohingya Muslims". The Independent. 14 Marso 2017. Inarkibo mula sa orihinal noong 13 Setyembre 2017. Nakuha noong 25 Mayo 2019.
  26. ↑ "Opinion | What Does the Arakan Army Bring to Rakhine State?". The Irrawaddy. 11 Enero 2019. Inarkibo mula sa orihinal noong 28 Enero 2019. Nakuha noong 30 Enero 2019.
  27. ↑ "Hluttaw struggles to find voice on Rakhine". 15 Marso 2018. Inarkibo mula sa orihinal noong 21 Setyembre 2020. Nakuha noong 28 Agosto 2020.
  28. ↑ "Court to Hear Arguments from Both Sides in Trial of 8 Injured Arakanese Protesters on Aug. 13". The Irrawaddy. 2 Agosto 2018. Inarkibo mula sa orihinal noong 25 Enero 2019. Nakuha noong 30 Enero 2019.
  29. ↑ "Myanmar's Rakhine State to Form Inquiry Panel on Mrauk U Crackdown". Radio Free Asia. Inarkibo mula sa orihinal noong 30 Enero 2019. Nakuha noong 30 Enero 2019.
  30. ↑ "Daw Aung San Suu Kyi Rejects National-level Political Dialogue in Rakhine State". The Irrawaddy. 27 Abril 2017. Inarkibo mula sa orihinal noong 30 Enero 2019. Nakuha noong 30 Enero 2019.
  31. ↑ "Rakhine Leaders Abolish Political Dialogue Panel, Citing Govt Interference". The Irrawaddy. 21 Marso 2018. Inarkibo mula sa orihinal noong 30 Enero 2019. Nakuha noong 30 Enero 2019.
  32. ↑ Summary of the Provisional Results (PDF). Ministry of Immigration and Population. Agosto 2014. Inarkibo mula sa orihinal (PDF) noong 3 Setyembre 2014.
  33. ↑ "Rakhine people who speak Sittwe Dialect". Inarkibo mula sa orihinal noong 19 Oktubre 2013. Nakuha noong 22 Hulyo 2010.
  34. ↑ "Rakhine people who speak Rang-bre Dialect". Inarkibo mula sa orihinal noong 27 Abril 2011. Nakuha noong 22 Hulyo 2010.
  35. ↑ 35.0 35.1 35.2 "The Account of Wazo Monks and Nuns in 1377 (2016 year)". State Sangha Maha Nayaka Committee (sa wikang Ingles). 2016. Inarkibo mula sa orihinal noong 27 Enero 2021. Nakuha noong 19 Enero 2021.
  36. ↑ Maling banggit (Hindi tamang <ref> tag; walang binigay na teksto para sa refs na may pangalang dop.gov.mm); $2
  37. ↑ 37.0 37.1 Maling banggit (Hindi tamang <ref> tag; walang binigay na teksto para sa refs na may pangalang RS-Map); $2
  38. ↑ Köllner, Helmut and Bruns, Axel (1998) Myanmar (Burma): an up-to-date travel guide Nelles Verlag, Munich, Germany, p. 224, ISBN 3-88618-415-3
  39. ↑ "Myanmar to construct first railroad to link western state". Xinhua News. 19 Pebrero 2009. Inarkibo mula sa orihinal noong 29 Abril 2011. Nakuha noong 28 Pebrero 2009.
  40. ↑ "Account Suspended". burmacentredelhi.org. Inarkibo mula sa orihinal noong 14 Marso 2012.
  41. ↑ "The flow of Rohingya refugees into Bangladesh shows no sign of abating". The Economist. 19 Oktubre 2017. Inarkibo mula sa orihinal noong 24 Oktubre 2017. Nakuha noong 24 Oktubre 2017.
  42. ↑ "Aung San Suu Kyi's ideas about curbing attacks on Rohingyas won't work". The Economist. 14 Setyembre 2017. Inarkibo mula sa orihinal noong 15 Setyembre 2017. Nakuha noong 16 Setyembre 2017.
  43. ↑ 43.0 43.1 "Myanmar Adds More Hydropower Plants in Western State". Xinhua News. 7 Disyembre 2009. Inarkibo mula sa orihinal noong 27 Abril 2011. Nakuha noong 8 Disyembre 2009.
  44. ↑ "Myanmar's war-torn Rakhine faces famine with 2 million people at risk, UN says". Reuters.
  45. ↑ "United Nations Statistic Department for data for Myanmar". Education Statistical Year Book, 2013_2014. Inarkibo mula sa orihinal noong 5 Pebrero 2015. Nakuha noong 15 Enero 2015.
  46. ↑ "PPI: Almost Half of All World Health Spending is in the United States". 17 Enero 2007. Inarkibo mula sa orihinal noong 5 Pebrero 2008.
  47. ↑ Yasmin Anwar (28 Hunyo 2007). "Burma junta faulted for rampant diseases". UC Berkeley News. Inarkibo mula sa orihinal noong 2 Hulyo 2012.
  48. ↑ "Hospitals and Dispensaries by State and Division". Myanmar Central Statistical Organization. Inarkibo mula sa orihinal noong 30 Abril 2011. Nakuha noong 19 Abril 2009.

Karagdagang pagbabasa

[baguhin | baguhin ang wikitext]
  • Collis, Maurice (1943), The Land of the Great Image: Being Experiences of Friar Manrique in Arakan (US publication 1958, Alfred A. Knopf ).
Kinuha sa "https://tl.wikipedia.org/w/index.php?title=Estado_ng_Rakhine&oldid=2149672"