Francesco I Sforza
Si Francesco I Sforza KG (pagbigkas sa wikang Italyano: [franˈtʃesko ˈpriːmo ˈsfɔrtsa]; Hulyo 23, 1401 – 8 Marso 1466) ay isang Italyanong condottiero na nagtatag ng dinastiyang Sforza sa dukado ng Milan, na namuno bilang (ikaapat) na duke nito mula 1450 hanggang sa kanyang kamatayan. Noong dekada 1420, lumahok siya sa Digmaan ng L'Aquila at noong dekada 1430 ay nakipaglaban para sa Estado ng Simbahan at Milan laban sa Venecia. Sa sandaling ang digmaan sa pagitan ng Milan at Venecia ay natapos noong 1441 sa ilalim ng pamamagitan ni Sforza, matagumpay niyang sinalakay ang katimugang Italya kasama si René ng Anjou, nagpanggap sa trono ng Napoles, at pagkatapos noon ay bumalik sa Milan. Siya ay naging instrumento sa Kasunduan ng Lodi (1454) na nagsisiguro ng kapayapaan sa mga kaharian ng Italyano sa isang panahon sa pamamagitan ng pagtiyak ng isang estratehikong balanse ng kapangyarihan. Namatay siya noong 1466 at pinalitan bilang duke ng kanyang anak na si Galeazzo Maria Sforza. Habang kinikilala si Sforza bilang duke ng Milan, ang kanyang anak na si Ludovico ang unang magkakaroon ng pormal na imbestidura sa ilalim ng Banal na Imperyong Romano ni Maximiliano I noong 1494.
Talambuhay[baguhin | baguhin ang wikitext]
Maagang buhay[baguhin | baguhin ang wikitext]
Si Francesco Sforza ay ipinanganak sa San Miniato, Toscana, isa sa pitong ilegal na anak ng condottiero na si Muzio Sforza[1] at Lucia da Torsano.[2] Siya ay kapatid ni Alessandro Sforza. Ginugol niya ang kaniyang pagkabata sa Tricarico (sa modernong Basilicata), ang markesado kung saan siya ay ipinagkaloob noong 1412 ni Haring Ladislaus ng Napoles. Noong 1418, pinakasalan niya si Polissena Ruffo, isang maharlika ng Calabrese.[3]
Mula 1419, nakipaglaban siya sa piling ng kaniyang ama, sa lalong madaling panahon ay nakakuha ng katanyagan sa kakayahang baluktutin ang mga kabilyang bakal na gamit ang kaniyang mga kamay. Nang maglaon ay pinatunayan niya ang kaniyang sarili bilang isang dalubhasang taktika at isang napakahusay na kumander sa larangan. Pagkatapos ng kamatayan ng kaniyang ama sa panahon ng Digmaan ng L'Aquila, lumahok siya sa huling pagkatalo ni Braccio da Montone sa kampanyang iyon; nakipaglaban siya pagkatapos para sa hukbong Napolitano at pagkatapos ay para kay Papa Martin V at ang Duke ng Milan na si Filippo Maria Visconti. Pagkatapos ng ilang tagumpay, nahulog siya sa kahihiyan at ipinadala sa kastilyo ng Mortara bilang isang bilanggo. Nabawi niya ang kaniyang katayuan pagkatapos manguna sa isang ekspedisyon laban sa Lucca.
Noong 1431, pagkatapos makipaglaban muli para sa Estado ng Simbahan, pinamunuan niya ang hukbong Milanes laban sa Venecia; nang sumunod na taon, ang anak na babae ng duke, si Bianca Maria, ay ipinagkasal sa kaniya.[1] Sa kabila ng mga hakbang na ito, ang maingat na si Filippo Maria ay hindi tumitigil sa kawalan ng tiwala kay Sforza. Ang katapatan ng mga mersenaryong pinuno ay nakasalalay, sa madaling salita, sa suweldo; noong 1433–1435, pinangunahan ni Sforza ang pag-atake ng mga Milan sa Estado ng Simbahan, ngunit nang masakop niya ang Ancona, sa Marche, nagbago siya ng panig, na nakuha ang titulong vicar ng lungsod nang direkta mula kay Papa Eugenio IV.[4] Noong 1436–39, nagsilbi siya sa iba't ibang paraan kapuwa sa Florencia at Venecia.