Kasunduan ng Maynila (1946)
Nilagdaan | 4 Hulyo 1946 |
---|---|
Lokasyon | Manila, Philippines |
Nagkabisà | 22 Oktubre 1946 |
Kundisyon | Exchange of ratifications |
Nagsilagda | |
Depositaryo | Government of the Philippines |
Sipi | Padron:USStat, TIAS 1568, 11 Bevans 3, 7 UNTS 3 |
Wika | English |
Treaty of Manila (1946) at Wikisource |
Ang Kasunduan sa Maynila noong 1946, na pormal na Kasunduan sa Pangkalahatang Relasyon at Kasunduan, ay isang kasunduan sa mga pangkalahatang ugnayan na nilagdaan noong Hulyo 4, 1946 sa Maynila, ang kabisera ng Pilipinas. Pinawalan nito ang soberanya ng US sa Pilipinas at kinilala ang kalayaan ng Republika ng Pilipinas. Ang kasunduan ay nilagdaan ng Mataas na Komisyoner na si Paul V. McNutt bilang kinatawan ng Estados Unidos at si Pangulong Manuel Roxas bilang kinatawan ng Pilipinas.
Nilagdaan ito ng Pangulo ng Estados Unidos na si Harry Truman noong Agosto 14, 1946, matapos magbigay ng payo at pahintulot ng Senado ng Estados Unidos noong Hulyo 31, 1946 sa pamamagitan ng pagpapatibay sa kasunduan. Napatunayan ito ng Pilipinas noong Setyembre 30, 1946.[1] Naging epektibo ang kasunduan noong Oktubre 22, 1946, nang ipinagpalitan ang pagpapatibay. Ang kasunduan ay sinamahan ng isang "pansamantalang kasunduan hinggil sa mga karatig na relasyon at representasyong diplomatiko at konsulado" (60 Stat. 1800, TIAS 1539, 6 UNTS 335) hanggang sa mapagtibay ang kasunduan.
Ang Kasunduan
[baguhin | baguhin ang wikitext]Ang mapagpasyang tagumpay ni Commodore Dewey sa Digmaan sa Look ng Maynila noong Mayo 1, 1898 ay nagmarka ng pagbagsak ng mga panlabas na panlaban sa Espanya sa Pilipinas. Ang tagumpay ni Dewey ay sinundan ng isang alyansa sa pagitan ng pwersa ng US at mga pwersang Pilipino na pinamunuan ni Heneral Emilio Aguinaldo, na idineklara ang kalayaan ng Pilipinas noong Hunyo 12, 1898 at nagpatuloy na bumuo ng Unang Republika ng Pilipinas. Ang proklamasyon ni Aguinaldo ng kalayaan ay hindi kinilala ng Espanya o ng EUA.
Sa oras ng proklamasyon ni Aguinaldo, itinakdang talunin ng tropa ng Pilipino ang huli ng mga Espanyol. Sa pagtatapos ng Hulyo, tinatayang kabuuang 12,000 tropa ng Estados Unidos ang dumating upang sumali sa mga pwersang Pilipino. Ang mga tensyon sa alyansa ay lumitaw sa panahong ito. Bilang pasimula, ang mga tropang Amerikano at Pilipino ay sinasabing "nagkulang sa pagkakaibigan na karaniwang naroroon sa pagitan ng mga kasama sa militar."
Ang "masakit na pagkakaiba sa mga interes" lalong naging halata kay Aguinaldo, na minsan ay tumanggi na dumalo sa isang Pang-apat na seremonya ng Hulyo sa Cavite matapos siyang tugunan ng "heneral," sa halip na "pangulo," sa nakasulat na paanyaya. Ang sinasadya sa likod ng alyansa ay direktang pinag-uusapan sa mga pag-uusap sa pagitan nina Aguinaldo, Dewey, at iba pang mga heneral ng Estados Unidos. Sa isang pagpupulong, naiulat na tahasang tinanong ni Aguinaldo, "balak bang gawin ng Estados Unidos ang Pilipinas bilang mga teritoryo?" Ang Brigadier General na si Thomas Anderson ay binalewala ang mga haka-haka ni Aguinaldo: "Hindi ko masagot iyon, ngunit sa 122 taon ay wala kaming itinatag na mga kolonya.... Iiwan ka upang gumuhit ng sariling hinuha."
Kasunduan sa Paris (1898)
[baguhin | baguhin ang wikitext]Ang Digmaang Pilipino–Amerikano ay nagtapos sa pormal na paglipat ng kapangyarihan sa Pilipinas. Ang Proklamasyon ng Kalayaan ng Pilipinas noong Hunyo 12, 1898 ay napabayaan ng kapwa Espanya at ng US Sa halip, kapwa sumang-ayon sa isang hanay ng mga tuntunin na ibinigay ng Kasunduan sa Paris kung saan tumutol ang Unang Republika ng Pilipinas, na minamarkahan ang pagsisimula ng Digmaang Pilipino – Amerikano.
Ang Kasunduan sa Paris noong 1898 ay isang kasunduan na ginawa noong 1898 na kinasasangkutan ng Espanya na talikuran ang halos lahat ng natitirang Imperyong Espanya, lalo na ang Cuba, at ipinadala ang Puerto Rico, Guam, at ang Pilipinas sa Estados Unidos. Ang pag-sensyo ng Pilipinas ay may kasamang pagbabayad na $ 20 milyon mula sa Estados Unidos hanggang sa Espanya. Ang kasunduan ay nilagdaan noong Disyembre 10, 1898 at natapos ang Digmaang Espanyol–Amerikano. Ang Kasunduan sa Paris ay nagkabisa noong Abril 11, 1899, nang ipinagpalit ang mga dokumento ng pagpapatibay.
Ang Kasunduan ay minarkahan ang pagtatapos ng Imperyo ng Espanya, bukod sa ilang maliliit na pag-aari ng Aprika. Minarkahan nito ang simula ng edad ng Estados Unidos bilang isang kapangyarihang pandaigdigan.
Paunang pagsasaalang-alang ng kalayaan
[baguhin | baguhin ang wikitext]Noong 1899, itinalaga ng Pangulo ng Estados Unidos na si William McKinley ang Unang Komisyon ng Pilipinas na magsisiyasat at gumawa ng mga rekomendasyon sa mga isla. Kahit na nagtapos na "ang mga Pilipino ay ganap na hindi nakahanda para sa kalayaan... walang bansang Pilipinas, ngunit isang koleksyon lamang ng iba't ibang mga tao,"[2][3] kinilala nito ang pagnanasa ng Pilipinas para sa kalayaan at mga inirekumendang hakbang, tulad ng edukasyon sa publiko at isang lehislatura ng dalwang panig, upang lumikha ng isang "pagsulong sa isang posisyon sa gitna ng pinaka-sibilisadong mamamayan sa buong mundo" at sa gayon ay "isang maliwanagan na sistema ng pamahalaan kung saan masisiyahan ang mamamayan ng Pilipinas sa pinakamalaking sukat ng panuntunan sa tahanan at ang pinakamalakas na kalayaan.[4]
Nakialam ang Digmaang Pilipino – Amerikano, kung saan pinakinggan ni McKinley ang mga rekomendasyon ng Komisyon, itinatag ang Ikalawang Komisyon ng Pilipinas (Komisyong Taft), at binigyan ito ng pambatasan at limitadong mga kapangyarihan ng ehekutibo. Sa una, ito ay ang nag-iisang pambatasang katawan ng Pilipinas, ngunit pagkatapos ng pagpasa ng Philippine Organic Act noong 1902, ang Komisyon ay gumana bilang isang bahay ng isang pambatasan na bicameral.
Sa pagtatapos ng kanyang termino, si Theodore Roosevelt "ay naniwala na ang Estados Unidos ay hindi maaaring panatilihin ang pangmatagalang imperyalismo dahil sa mga ideyal na pamamahala sa sarili at sistemang partido nito."
Bukod dito, maraming mga Republikano at karamihan sa mga Demokratiko ang nagsimulang humiling para sa isang agarang pangako ng US ng tuluyang kalayaan, na nag-ambag ng Estados Unidos sa wakas na kalayaan ng Pilipinas.
Noong 1916, ipinasa ng Kongreso ang Batas Jones, na nagsisilbing bagong organikong kilos, o konstitusyon, para sa Pilipinas. Ang paunang salita nito ay nakasaad na ang kalaunan ng kalayaan ng Pilipinas ay magiging patakaran ng Amerika, napapailalim sa pagtatatag ng isang matatag na gobyerno. Inalis nito ang Komisyon mula sa matataas na kapulungan ng lehislatura at pinalitan ito ng isang nahalal na senado, kung kaya binago ang Lehislatura ng Pilipinas sa unang ganap na nahalal na lupon ng Pilipinas at ang gobyerno Estados Unidos. Gayunpaman, ang sangay ng ehekutibo ay nagpatuloy na pinamumunuan ng isang itinalagang Gobernador-Heneral ng Pilipinas, na palaging magiging isang Amerikano.[5][6]
Noong 1934, ipinasa ng Kongreso ang Batas Tydings–McDuffie upang maitaguyod ang proseso upang ang Pilipinas ay maging isang malayang bansa pagkatapos ng sampung taong panahon ng paglipat.
Komonwelt ng Philipinas (1934–1942, 1945–1946)
[baguhin | baguhin ang wikitext]Noong 1934, si Manuel L. Quezon, ang Pangulo ng Senado ng Pilipinas, ay namuno sa isang "misyon sa Kalayaan ng Pilipinas" sa Washington, DC. Matagumpay nitong na-lobby ang Kongreso at humantong sa pagpasa ng Tydings – McDuffie Act, na opisyal na ang Philippine Independence Act, na inilalagay ang paggalaw ng proseso para sa Pilipinas upang maging isang malayang bansa pagkatapos ng sampung taong panahon ng paglipat. Sa ilalim ng batas, ang Konstitusyon ng 1935 ng Pilipinas ay naisulat at ang Komonwelt ng Pilipinas ay itinatag, na may unang direktang nahalal na Pangulo ng Pilipinas (ang tuwirang halalan sa Lehislatura ng Pilipinas ay ginanap mula 1907).[7] Ang Pansariling Pamhalaan, na itinatag noong 1935 ay nagtatampok ng isang napakalakas na ehekutibo, isang unicameral na pambansang pagpupulong, at isang kataas-taasang korte na buong Pilipino sa unang pagkakataon mula pa noong 1901.
Noong 1935, nanalo si Quezon sa halalan upang punan ang bagong nilikha na tanggapan ng Pangulo, at isang gobyerno ang nabuo batay sa mga prinsipyo na mababaw na katulad sa Konstitusyon ng US. Nagsimula ang bagong gobyerno sa isang ambisyosong agenda ng pagtaguyod ng batayan para sa pambansang depensa, higit na kontrol sa ekonomiya, mga reporma sa edukasyon, pagpapabuti ng transportasyon, ang kolonisasyon ng isla ng Mindanao, at pagsusulong ng lokal na kapital at industriyalisasyon. Gayunpaman, nahaharap din ang Commonwealth sa agrarian kaguluhan, isang hindi tiyak na sitwasyon diplomatiko at militar sa Timog-silangang Asya, at walang katiyakan sa antas ng pangako ng Estados Unidos sa hinaharap na Republika ng Pilipinas.[8]
Noong 1939 at 1940, ang Konstitusyon ng Pilipinas ay binago upang maibalik ang isang bicameral na Kongreso at payagan ang muling halalan ng Quezon, na dating pinaghigpitan sa isang solong, anim na taong termino.
Sa mga taon ng Komonwelt, nagpadala ang Pilipinas ng isang nahalal na Komisyonado ng Residente sa Kapulungan ng mga Kinatawan ng US, tulad ng ginagawa ngayon ng Puerto Rico at iba pang mga Teritoryo ng Estados Unidos.
Pananakop ng Hapones (1942–1945)
[baguhin | baguhin ang wikitext]Sinalakay ng mga Hapones ang Pilipinas noong huling bahagi ng 1941, na kumpletong nakontrol ang mga isla noong Mayo 1942. Ang pananakop ay nagpatuloy sa loob ng tatlong taon hanggang sa pagsuko ng Japan, at ang pamahalaang Komonwelt ay nagpatapon mula 1942 hanggang 1945.[9]
Panahon ng Republika (1946)
[baguhin | baguhin ang wikitext]Natapos ang Commonwealth nang kinilala ng Estados Unidos ang kalayaan ng Pilipinas noong Hulyo 4, 1946, na naka-iskedyul ayon sa Tyding-McDuffie Act at Artikulo XVIII ng 1935 Constitution.[10][11] Alinsunod sa Batas ng Tydings – McDuffie, naglabas si Pangulong Harry S. Truman ng Proklamasyon 2695 ng Hulyo 4, 1946 na opisyal na kinikilala ang kalayaan ng Pilipinas. Sa parehong araw, nilagdaan ang Kasunduan sa Maynila.
Gayunpaman, ang ekonomiya ay nanatiling nakasalalay sa Estados Unidos.[12] Bilang isang paunang kondisyon para sa pagtanggap ng mga gawad para sa rehabilitasyon ng giyera mula sa Estados Unidos, sumang-ayon ang Pilipinas sa Bell Trade Act, kung hindi man kilala bilang Philippine Trade Act. Pinagbigyan nito ang mga mas kanais-nais na taripa sa kalakalan ng US at naipon ang piso sa dolyar ng US.[13]
Mga Probisyon
[baguhin | baguhin ang wikitext]Tinalikuran ng Kasunduan sa Maynila ang pagmamay-ari ng US ng Pilipinas at kinilala ang Republika ng Pilipinas. Naglalaman ito ng maraming probisyon na nagtatag ngunit nililimitahan din ang buong soberanya ng Pilipinas.
Naglalaman ang kasunduan ng maraming pangunahing mga probisyon:
- Ang pagkilala ng kapangyarihan: Ang Estados Unidos kinikilala ang pagsasarili ng Republika ng Pilipinas at kinikilala ang kontrol ng pamahalaan sa pamamagitan ng ang na Filipino mga tao.
- Base militar sa pagpapanatili: Ang Estados Unidos mananatili base militar at mga kaugnay na mga ari-arian at ang karapatan upang humingi ng "mutuwal proteksyon ng Estados Unidos ng Amerika at ng Republika ng Pilipinas" bilang sumang-ayon sa pamamagitan ng ang pamahalaan ng Pilipinas.
- Diplomatikong representasyon: Ang Estados Unidos ay maaaring magbigay ng pansamantalang diplomatikong representasyon sa ngalan ng Pilipinas kapag ito ay hiniling sa pamamagitan ng kanyang pamahalaan at sumang-ayon sa pamamagitan ng Estados Unidos.
- Pansamantalang panghukuman impluwensiya: mga Pagpapasya sa lahat ng mga kaso na nakabinbin bago ang US kataas-Taasang Hukuman bago ang pagsasarili tungkol sa pamahalaan ng Pilipinas at ang mga tao ay magkakabisa. Walang mga bagong mga kaso na nagmula sa Pilipinas ay maaaring isampa sa US kataas-Taasang Hukuman.
- Pagsunod sa lahat ng mga patuloy na mga obligasyon sa US at ang Kasunduan sa Paris (1898): Ang Pilipinas ay nagkaroon upang sumunod sa anumang patuloy na obligasyon ng na kasunduan, na kasama ang:[14]
- Kalayaan ng relihiyon para sa lahat ng Pilipino
- Karapatan ng mga espanyol sa mga mamamayan sa Pilipinas upang lumitaw bago ang hukuman at makatanggap ng pantay na paggamot sa harap ng batas
- Pinapanatili ang bisa ng mga espanyol sa mga patent at copyright
Mga limitasyon
[baguhin | baguhin ang wikitext]Noong Hulyo 4, 1946, nilagdaan ng mga kinatawan ng Estados Unidos ng Amerika at ng Republika ng Pilipinas ang Kasunduan sa Pangkalahatang Relasyon sa pagitan ng dalawang pamahalaan. Ang kasunduan ay inilaan para sa pagkilala sa kalayaan ng Republika ng Pilipinas noong Hulyo 4, 1946, at ang pagtanggal ng soberanya ng Amerika sa mga Pulo ng Pilipinas.
Gayunpaman, bago pahintulutan ang kasunduan noong 1946, isang lihim na kasunduan ang nilagdaan sa pagitan ng Pangulo ng Pilipinas na si Osmena at ng Pangulo ng Estados Unidos na si Truman. "Sinuportahan ni Pangulong Osmena ang" mga karapatan ng US sa mga base sa kanyang bansa sa pamamagitan ng pagsuporta sa kanila sa publiko at sa pamamagitan ng pag-sign ng isang lihim na kasunduan. " Nagtapos iyon sa Kasunduan sa Mga Base ng Militar, na nilagdaan at isinumite para sa pag-apruba ng Senado ng Pilipinas ng kahalili ni Osmena, si Pangulong Manuel Roxas.
Sa kadahilanang iyon, "pinanatili ng US ang dose-dosenang mga base militar, kabilang ang ilang pangunahing mga. Bilang karagdagan, ang kalayaan ay kwalipikado sa pamamagitan ng batas na ipinasa ng Kongreso ng Estados Unidos. Halimbawa, ang Bell Trade Act ay nagbigay ng isang mekanismo kung saan maaaring maitatag ang mga quota ng pag-import ng US sa mga artikulo ng Pilipinas na "darating, o malamang na dumating, sa malaking kumpetisyon sa mga katulad na artikulo ng produkto ng Estados Unidos." Kinakailangan din nito ang mga mamamayan at korporasyon ng Estados Unidos na bigyan ng pantay na pag-access sa mga mineral ng Amerika, kagubatan, at iba pang likas na yaman. Sa mga pagdinig sa harap ng Senate Committee on Finance, inilarawan ni Assistant Secretary of State for Economic Affairs na si William L. Clayton ang batas na "malinaw na hindi naaayon sa pangunahing patakaran ng pang-ekonomiyang dayuhan ng bansang ito" at "malinaw na hindi naaayon sa aming pangako na bigyan ang Pilipinas ng tunay na kalayaan."
Ang Tugon ng Pamahalaang Pilipino sa Kasunduan ng Mga Batas Militar ng Estados Unidos at Pilipinas noong 1947
[baguhin | baguhin ang wikitext]Sa kabila ng mga hindi pagkakapare-pareho na ito, walang pagtutol si Roxas sa karamihan ng kasunduang kasunduan ng mga base militar ng EUA na iminungkahi ng EUA noong 1947. Narito ang ilan sa mga hinihiling na inaprubahan ni Roxas.
- Ang Estados Unidos ay kukuha ng mga base militar sa 99 taon (Artikulo 29)
- Sakupin ng Clark Air Base ang 130,000 ektarya, ang Olongapo City ay isasama sa Subic Naval Base, at ang mga lugar na nakapalibot sa mga base ay nasa ilalim ng awtoridad ng US (Artikulo 3)
- Ang Estados Unidos ay magkakaroon ng access sa mga pampublikong kagamitan at iba pang mga pasilidad sa ilalim ng parehong kundisyon tulad ng sandatahang lakas ng Pilipinas (Artikulo 7)
- Humihiling ang Pilipinas ng pag-apruba ng EUA bago bigyan ng mga karapatan sa base sa mga ikatlong bansa (Artikulo 25)
Gayunman, mayroong dalawang pagkakataon na kahit si Roxas ay "nadama sa pulitika na hindi matanggap ang posisyon ng US". Una, iminungkahi ng US na magkaroon ng sarili nitong malakihang pasilidad ng militar sa Maynila kahit na makikialam ito sa paglaki ng lunsod pati na rin humantong sa "seryosong alitan sa pagitan ng mga sundalo ng US at mga lokal na mamamayan" dahil sa mapang-akit na kapaligiran sa digmaan. Ang mga tauhan ng militar ng Estados Unidos na nakabase sa Maynila ay madaling kapitan ng pagtatalo sa mga lokal at sa gayon ang pagkakaroon ng malawak na base militar ng US ay magpapalala lamang ng poot. Pangalawa, hinihingi ng US ang hurisdiksyon ng kriminal sa lahat ng mga kasapi ng mga base militar ng EUA sa Pilipinas "anuman ang biktima at kung ang pagkakasala ay nakagawa sa o fuera de la base O fuera de servicio," na mahalagang isang " muling pagkabuhay ng Extraterritorialidad. "
Tiningnan ng Kagawaran ng Estado ng Estados Unidos ang mga pagtutol ng Pilipinas na makatwiran at hinimok ang Kagawaran ng Digmaan at Navy na muling isaalang-alang ang labis na kahilingan. Matapos ang isang buwan na negosasyon, ang US ay naghahanap lamang ng mga pantubig at base aerea sa Pilipinas, na tinanggal ang pangangailangan para sa konstruksyon ng pasilidad sa Maynila. Pinuri ni Roxas ang EUA sa desisyon nitong muling isaalang-alang at sinabi na "sa bawat pangunahing bagay, ang mahahalagang interes ng Estados Unidos at ng Pilipinas ay 'magkapareho.'"
Noong Marso 17, isinumite ni Roxas ang Kasunduan sa Mga Base ng Militar sa Senado ng Pilipinas para sa pag-apruba. Sinabi ni Senador Tomas Confesor na ang mga base militar ay "itinatag dito ng Estados Unidos, hindi gaanong para sa kapakinabangan ng Pilipinas kundi para sa kanilang sarili." Binalaan niya ang kanyang mga kapwa senador, "Nasa loob kami ng orbit ng pagpapalawak ng emperyo ng Amerika. Ang imperyalismo ay hindi raw patay. "
Ang Kasunduan sa Mga Base ng Militar ay inaprubahan ng Senado ng Pilipinas noong Marso 26, 1947, kasama ang lahat ng labing walong senador na pumabor. Tatlong senador ang hindi dumalo sa sesyon bilang protesta, at tatlo pa ang pinagbawalan ng mga paratang ng pandaraya ng botante.
Mga Sanggunian
[baguhin | baguhin ang wikitext]- ↑ 11 Bevans 3
- ↑ "The Philippines: As viewed by President McKinley's Special Commissioners". The Daily Star. 7 (2214). Fredericksburg, Va. November 3, 1899.
- ↑ Chapter XI: The First Philippine Commission, in Worcester, Dean Conant (1914). "The Philippines: Past and Present (vol. 1 of 2)". Macmillan. Retrieved January 21, 2008.
- ↑ Golay 1997, pp. 49–50
- ↑ Philippine Autonomy Act (Jones Law)
- ↑ Zaide 1994
- ↑ Castro, Christi-Anne, Associate Professor University of Michigan (April 7, 2011). Musical Renderings of the Philippine Nation. U.S.: Oxford University Press. p. 204. ISBN 978-0-19-974640-8. Retrieved July 3, 2013.
- ↑ Brands 1992, pp. 158–81.
- ↑ MacArthur General Staff (1994). "The Japanese Offensive in the Philippines" Naka-arkibo 2021-04-24 sa Wayback Machine.. Report of General MacArthur: The Campaigns of MacArthur in the Pacific Volume I Naka-arkibo 2009-02-12 sa Wayback Machine.. GEN Harold Keith Johnson, BG Harold Nelson, Douglas MacArthur. United States Army. p. 6. LCCN 66-60005. Retrieved March 24, 2013.
- ↑ "Philippine History". DLSU-Manila. Archived from the original on August 22, 2006. Retrieved 2007-02-11.
- ↑ Weir 1998
- ↑ Dolan 1991.
- ↑ "Balitang Beterano: Facts about Philippine Independence" Naka-arkibo 2012-06-09 sa Wayback Machine.. Philippine Headline News Online. Feb 2004. Retrieved February 11, 2007.
- ↑ United States. Dept. of State; Charles Irving Bevans (1968). Treaties and other international agreements of the United States of America, 1776–1949. Dept. of State; for sale by the Supt. of Docs., U.S. Govt. Print. Off. pp. 473–476.
Bibliograpiya
[baguhin | baguhin ang wikitext]- Brands, Henry William (1992), Bound to empire: the United States and the Philippines, Oxford University Press, ISBN 978-0-19-507104-7
{{citation}}
: CS1 maint: date auto-translated (link) questia.com Naka-arkibo 2009-06-23 sa Wayback Machine. - Dolan, Ronald E, pat. (1991), "Economic Relations with the United States", Philippines: A Country Study, Washington: GPO for the Library of Congress, nakuha noong Disyembre 28, 2007
{{citation}}
: CS1 maint: date auto-translated (link). - Golay, Frank H. (1997). Face of empire: United States-Philippine relations, 1898–1946. Ateneo de Manila University Press. ISBN 978-971-550-254-2.
{{cite book}}
: CS1 maint: date auto-translated (link) - Weir, Fraser (1998), "American Colony and Philippine Commonwealth 1901–1941", A Centennial History of Philippine Independence, 1898–1998, nakuha noong Disyembre 28, 2007
{{citation}}
: CS1 maint: date auto-translated (link)
Mga panlabas na link
[baguhin | baguhin ang wikitext]- TREATY OF GENERAL RELATIONS BETWEEN THE UNITED STATES OF AMERICA AND THE REPUBLIC OF THE PHILIPPINES. SIGNED AT MANILA, ON 4 JULY 1946 (PDF), United Nations, nakuha noong Hunyo 12, 2012
{{citation}}
: CS1 maint: date auto-translated (link)