Labanan sa Aliaga

Battle of Aliaga
	Bahagi ng the Himagsikang Pilipino
Petsa	September 4–5, 1897
Lookasyon	Aliaga, Nueva Ecija
Resulta	panalo ng Pilipino
Mga nakipagdigma
Philippine Revolutionary Government	Spanish Empire Kapitaniya Heneral ng Pilipinas;
Mga kumander at pinuno
Emilio Aguinaldo; Manuel Tinio; Mamerto Natividad; Casimiro Tinio; Gregorio del Pilar; José Ignacio Paua; Eduardo Llanera	Fernando Primo de Rivera; Ricardo Monet; General Nuñez
Lakas
5,000 tao	8,000 tao
Mga nasawi at pinsala
8 namatay, 10 sugatan	1 namatay, 44 sugatan

Ang Labanan sa Aliaga ay naganap noong Setyembre 4–5, 1897, sa pagitan ng mga rebolusyonaryo ng Pilipinas ng Nueva Ecija at ng mga puwersang Espanyol ni Gobernador Heneral Primo de Rivera . Madalas itong inilarawan bilang isa sa "pinaka maluwalhating labanan" ng Digmaang Rebolusyonaryo ng Pilipinas .

Pambungad[baguhin | baguhin ang wikitext]

Sa mga pwersang lumikas palabas ng Cavite, si Aguinaldo at ang kanyang mga pwersa ay umatras sa Puray, Montalban, na nanalo sa isang labanan doon at kalaunan ay nakarating sa gitnang Luzon. Siya at ang kanyang mga pwersa ay inilipat ang rebolusyonaryong kabisera sa Biak-na-Bato, San Miguel, Bulacan noong Hunyo 24, 1897. Mula roon, ginamit niya ang kanyang awtoridad bilang rebolusyonaryong pangulo ng Republica Filipina at nagpadala ng mga liham sa lahat ng isla sa mga isla ng Pilipinas na humihikayat sa mga katutubo na bumangon laban sa Espanya.

Noong Agosto 27, 1897, si Heneral Mamerto Natividad at Koronel Manuel Tinio ay nagsagawa ng mga pagsalakay sa Carmen, Zaragoza at Peñaranda, Nueva Ecija. Makalipas ang tatlong araw, noong ika-30, nilusob at nabihag nila ang Santor (ngayon ay Bongabon) sa tulong ng mga taong-bayan. Nanatili sila sa bayang iyon hanggang Setyembre 3.

Panimula[baguhin | baguhin ang wikitext]

Bagama't ang rebolusyonaryong hukbong Pilipino ay muling nabuo at naayos pagkatapos ng maraming pagsisikap ng rebolusyonaryong pamumuno sa Biak-na-Bato, nanatiling talamak ang isyu ng pagkain at bala. Kaya naman, nag-utos si Aguinaldo sa mga subordinate commander na salakayin ang ilang bayan sa Bulacan at Nueva Ecija, para sa layuning makakuha ng mga probisyon para sa pagsisikap sa digmaan. Isa sa mga naturang bayan ay ang Aliaga sa Nueva Ecija.

Ang labanan[baguhin | baguhin ang wikitext]

Noong Setyembre 4, na may pangunahing layunin na makakuha ng mga probisyong kulang sa Biak-na-Bato, si Heneral Natividad at Koronel Manuel Tinio ay nakipagkaisa sa kanilang pwersa kasama ni Koronel Casimiro Tinio, Heneral Pio del Pilar, Koronel Jose Paua at Eduardo Llanera para sa madaling araw na pag-atake sa Aliaga. (Si Casimiro Tinio, mas kilala bilang 'Kapitan Berong', ay isang nakatatandang kapatid ni Manuel sa unang kasal ng kanyang ama. ) Ang sumunod na umaga ay inilarawan bilang "Ang pinaka maluwalhating labanan ng paghihimagsik". Ang mga pwersang rebelde, na may bilang sa pagitan ng 4,000-5,000 katao, : ⁴²¹ ay nakuha ang simbahan at kumbento, ang Casa Tribunal at iba pang mga gusali ng pamahalaan. Namatay ang kumander na Espanyol sa mga unang sandali ng labanan, habang ang mga nakaligtas ay ikinulong sa makapal na pader na kulungan. Pagkatapos ay nagpatuloy ang mga rebelde sa pagkukuta at pagpapatibay ng ilang bahay. Nang sumunod na araw, Linggo ika-5, ang simbahan at kumbento pati na ang isang grupo ng mga bahay ay sinunog dahil sa mga pangangailangan ng depensa.

Ganting atake ng mga Espanyol[baguhin | baguhin ang wikitext]

Naalarma sa mga biglaang pag-atakeng ito, ipinasok ni Gobernador Heneral Primo de Rivera ang 8,000 tauhan : ¹⁸⁸ sa ilalim ng utos ni Hen. Ricardo Monet at Hen. Nuñez. Ang huli ay nag-utos ng isang hanay ng mga dagdag sundalo na dumating sa ika-6 ng hapon, sinalubong sila ng napakalakas na granizo ng bala na ang heneral, dalawang kapitan at maraming sundalo ay nasugatan, na napilitang umatras ang mga Espanyol ng isang kilometro ang layo mula sa bayan upang hintayin ang pagdating ni Hen. Monet at ang kanyang mga tauhan. Kahit na may mga dagdag puwersa, ang mga Espanyol ay labis na maingat sa pag-atake sa mga rebelde doon, at itinigil ang kanilang pag-atake sa nalalabing bahagi ng araw. Hinawakan ng mga Pilipino ang bayan ng Aliaga sa natitirang bahagi ng araw hanggang sa gabi ng Setyembre 5.

Kasunod[baguhin | baguhin ang wikitext]

Nagpasya ang mga Espanyol na sumalakay kinabukasan ng tanghali ng Setyembre 6 ngunit pagdating nila, natagpuan nilang inabandona ang bayan, ang mga rebelde ay nakabalik na sa Biak-na-Bato pagsapit ng hatinggabi, na nakakuha ng taktikal na tagumpay at nakuha ang mga suplay at bala na kailangan nila. Ang mga Pilipinong nasawi ay may bilang na 8 patay at 10 nasugatan, habang ang mga Kastila ay nagtala ng maraming patay at mas marami pang sugatan. Si Tinio at ang iba pang mga heneral ay lumipat sa pakikidigmang gerilya noong Oktubre ng parehong taon.