Leyte

Lalawigan ng Leyte
Lalawigan
Sagisag
Mga koordinado: 11°00′N 124°51′E
Bansa	Pilipinas
Rehiyon	Silangang Visayas (Rehiyon VIII)
Pagkatatag	1543 at 10 Marso 1917
Kabisera	Lungsod Tacloban
Dibisyon	Lungsod (mataas na urbanisado)—1, Lungsod (bahagi)—1, Bayan—40, Barangay—1,641
Pamahalaan
• Gobernador	Leopoldo Dominico Petilla
Lawak (ika-12 pinakamalaki)
• Kabuuan	5,712.8 km2 (2,205.7 milya kuwadrado)
	sa populasyon, sa densidad
Wika	Waray, Cebuano, Tagalog, Ingles

Para sa ibang paggamit, tingnan ang Leyte (paglilinaw).

Ang Leyte (o Hilagang Leyte) ay isang lalawigan sa Pilipinas na matatagpuan sa rehiyon ng Silangang Visayas. Lungsod ng Tacloban ang kapital nito at sinasakop ang 75 bahagdan ng hilagang bahagi ng pulo ng Leyte. Matatagpuan ang Leyte sa kanluran ng Samar, sa hilaga ng Katimogang Leyte at sa timog ng Biliran. Sa kanluran ng Leyte sa ibayo ng Dagat Camotes, naroon ang lalawigan ng Cebu.

Kasaysayan

Ang manlalakbay na si Ruy López de Villalobos ay unang dumating sa pulo noong 1543 at ipinangalan ang lugar bilang Las Islas Felipinas.

Labanan sa Golpo ng Leyte

Nang nalusob ng mga Amerikano ang baybayin ng Leyte, natupad nito ang pangako ni Hen. Douglas MacArthur na babalik ito pagkatapos niya itong sabihin noong bumagsak ang laban ng Pilipinas sa mga Hapon noong 1942.

Pangunahing lathalain: Labanan sa Golpo ng Leyte

Ang Labanan sa Golpo ng Leyte ay naganap sa mga karagatang nakapalibot sa pulo simula noong 23 Oktubre hanggang 26 Oktubre 1944. Iyon ang pinakamalaking labanang pandagat sa modernong kasaysayan, kung saan tinatayang 212 mga barko ng Amerika ang nakipaglaban sa mga 60 barko ng Imperyo ng Hapon, kasama na ang mga barking pandigma nitong Yamato' at ang Musashi.

Naganap ang unang labanan sa Leyte noong 20 Oktubre 1944. Isang matagumpay na pagsakop ng mga Alyadong bansa sa pulo ang naganap at naging isang mahalagang bahagi ng tuluyang pagkapanalo ng hukbong Pilipino at Amerikano sa Pilipinas.

Tao at kultura

Sensus ng populasyon ng lalawigan ng Leyte
Senso	Populasyon		+/-
1990	1,230,925		—
1995	1,343,941		1.8%
2000	1,413,697		1.09%
2007	1,506,096		0.88%
2010	1,567,984		0.56%
2015	1,724,679		1.32%
Hindi kabilang ang Lungsod ng Tacloban Source: Philippine Statistics Authority

Nahahati sa wika ang Leyte sa dalawang pangunahing pangkat. Sa kanluran at timog ang mga nagsasalita ng Cebuano, habang sa hilaga at silangan ang mga nagsasalita ng Waray-waray.

May mga pag-uugnay ang mga Cebuano sa Cebu, ang pinakamataong lalawigan sa Visayas; mas may mga pag-uugnay ang mga Waray sa Leyte at Samar.

Ekonomiya

Umaasa ang ekonomiya ng Leyte sa agrikultura. Itinatanim ang palay sa mga mababang patag na lugar, partikular sa may Tacloban, habang pagtatanim ng buko, para sa langis nito, ang pangunahing pinagkukunan ng kabuhayan sa mga bulubunduking lugar. Isang pangunahing pinagkukunan ng kabuhayan ng mga residente ang pangingisda.

Heograpiya

Pampolitika

Mapang politikal ng Leyte

Nahahati ang Leyte sa 40 bayan at 3 lungsod.

Isang malayang lungsod ang Lungsod ng Ormoc sa Leyte. Pinamamahalaan ito na malaya sa lalawigan at hindi naghahalal ang mga residente ng mga opisyal ng lalawigan, na nakasaad sa kasulatan ng lungsod.

Mga lungsod

• Lungsod ng Ormoc
• Lungsod ng Tacloban
• Lungsod ng Baybay

Mga bayan

Abuyog Alangalang Albuera Babatngon Barugo Bato Burauen Calubian Capoocan Carigara Dagami Dulag Hilongos Hindang Inopacan Isabel Jaro Javier (Bugho) Julita Kananga

La Paz Leyte MacArthur Mahaplag Matag-ob Matalom Mayorga Merida Palo Palompon Pastrana San Isidro San Miguel Santa Fe Tabango Tabontabon Tanauan Tolosa Tunga Villaba