Esperanto: Pagkakaiba sa mga binago

Mula sa Wikipedia, ang malayang ensiklopedya
Content deleted Content added
Televido (usapan | ambag)
Televido (usapan | ambag)
Linya 93: Linya 93:
|Ilang taon ka na? || Kiom aĝas vi? || {{IPA|[ˈki.om ˈa.dʒas ˈvi]}}
|Ilang taon ka na? || Kiom aĝas vi? || {{IPA|[ˈki.om ˈa.dʒas ˈvi]}}
|-
|-
|Anong libangan mo? || Kio estas via hobio? || {{IPA|[ˈki.o ˈes.tas ˈvi.a ho.ˈbi.o]}}
|Anong libangan mo? || Kiu estas via hobio? || {{IPA|[ˈki.u ˈes.tas ˈvi.a ho.ˈbi.o]}}
|-
|-
|Anong paborito mong kulay? || Kiu estas via preferata koloro? || {{IPA|[ˈki.u ˈes.tas ˈvi.a pre.fe.ˈra.ta ko.ˈlo.ro]}}
|Anong paborito mong kulay? || Kiu estas via preferata koloro? || {{IPA|[ˈki.u ˈes.tas ˈvi.a pre.fe.ˈra.ta ko.ˈlo.ro]}}

Pagbabago noong 16:24, 5 Hulyo 2012

Esperanto
Ginawa ni/ngLudwig Lazarus Zamenhof
Petsa1887
Lugar at paggamitPandaigdig na Wika
UsersUnang Wika: 200 to 1,000; Tagapagsalita: 10,000 to 2,000,000
Gamit
Wikang gawa-gawa
  • Pandaigdig na Wika
    • Esperanto
SanggunianMga salitang hango sa Wikang Romanse at Wikang Germaniko; ponolohiya mula sa Wikang Eslabiko
Opisyal na katayuan
Pinapamahalaan ngAkademio de Esperanto
Mga kodigong pangwika
ISO 639-1eo
ISO 639-2epo
ISO 639-3epo
Ang watawat ng Esperanto

Ang Esperanto ay isa sa pinakakilala at pinakagamit na dinisenyong wika para sa pandaigdigang komunikasyon.[1] Hango ito sa pangalang Doktoro Esperanto (Doktor na Umaasa), bansag na ginamit ng lumikha ng wikang ito na si Ludwig Lazarus Zamenhof sa unang aklat patungkol sa Esperanto na Unua Libro noong 1887. Layon niyang gumawa ng isang wika na madaling pag-aralan, patas sa lahat ng tao anumang lahi ang pinagmulan, at magtataguyod ng pandaigdigang kapayapaan at pagkakaunawaan sa lahat ng bansa.

Tinatayang mula 10,000 hangggang 2,000,000 ang nakakapagsalita at gumagamit ng Esperanto sa buong mundo, kabilang ang may 1,000 na natutunan ito bilang kanilang unang wika. Karamihan sa mga taong gumagamit ng wikang ito ay galing sa Europa, Silangang Asia at Timog Amerika.[2] Ang unang Pandaigdigang Pagpupulong ng Esperanto ay ginanap sa Pransya noong 1905. Mula noon, taon-taong nagaganap ang pagpupulong na ito ng mga Esperantista (katawagan sa mga nagsasalita ng Esperanto) maliban sa mga taon na nagkaroon ng pandaigdigang digmaan. Bagamat wala pang bansa na nagtuturing sa Esperanto bilang pangalawang wika nito, ipinayo ang paggamit nito ng Akademiya ng Agham ng Pransya noong 1921 at ng UNESCO noong 1954. Esperanto ang kasalukuyang gamit na wika sa pagtuturo sa Pandaigdigang Akademiya ng Agham sa San Marino.

Kasaysayan

Ang Esperanto ay nilikha ni Dr. Ludwig Lazarus Zamenhof, isang optalmologong mula sa Biyalistok na bahagi ng dating Imperyong Ruso, noong mga taong 1870 hanggang 1880. Ayon sa kanya, ginawa niya ang wikang ito upang palaganapin ang pagkakaisa ng bawat tao sa iba't ibang bansa.

Matapos ang sampung taong pagsisikap na mabuo ang wika, isalin ang ilang mga akda at literatura sa Esperanto at gumawa ng mga orihinal na tula at kuwento sa wikang ito, nailimbag ang unang aklat tungkol sa balirala ng Esperanto na pinamagatang Unua Libro noong Hulyo 1887. Tumaas ang bilang ng mga tagapagsalita nito sa loob lamang ng ilang dekada, una'y mula sa Imperyong Ruso at Silangang Europa, matapos ay sa Kanlurang Europa, Amerika, Tsina at Hapon.

Ang pinili lamang na pangalan ni Zamenhof para sa wikang ito ay La Internacia Lingvo na nangangahulugang Pandaigdig na Wika.[3]

Katayuan

Hanggang sa kasalukuyan, wala pang bansang nagtuturing sa Esperanto bilang ikalawang wika nito. Subalit, nagkaroon ng mga balak sa simula ng ika-20 siglo na gawing unang estado ng Esperanto ang Neutral Moresnet sa mundo. Iminungkahi rin ni Qian Xuantong, isang lingwistikong intsik, na ipalit ang Esperanto sa Wikang Tsino bilang ikalawang wika ng Tsina.[4] Bukod dito, idineklara ng nagsariling estado ng Republika ng Rose Island ang Esperanto bilang opisyal na wika nito noong 1968.

Mga Halimbawa

Tagalog Esperanto IPA
Hi!, Hello! Saluton! [sa.ˈlu.ton]
Oo. Jes. [ˈjes]
Hindi. Ne. [ˈne]
Magandang umaga. Bonan matenon. [ˈbo.nan ma.ˈte.non]
Magandang gabi. Bonan vesperon. [ˈbo.nan ves.ˈpe.ron]
Magandang gabi.(bago matulog) Bonan nokton. [ˈbo.nan ˈnok.ton]
Paalam. Ĝis revido. [dʒis re.ˈvi.do]
Anong pangalan mo? Kiel vi nomiĝas? [ˈki.el vi no.ˈmi.dʒas]
Ang pangalan ko ay John. Mi nomiĝas Johano. [mi no.ˈmi.dʒas jo.ˈha.no]
Kumusta ka? Kiel vi fartas? [ˈki.el vi ˈfar.tas]
Nagkakapagsalita ka ba ng Esperanto? Ĉu vi parolas Esperanton? [ˈtʃu vi pa.ˈro.las es.pe.ˈran.ton]
Hindi kita maintindihan. Mi ne komprenas vin. [mi ˈne kom.ˈpre.nas vin]
Mabuti. Bone. [ˈbo.ne]
Ayos. Ĝuste. [ˈdʒus.te]
Salamat. Dankon. [ˈdan.kon]
Walang anuman. Nedankinde. [ˌne.dan.ˈkin.de]
Pakiusap. Bonvolu. [bon.ˈvo.lu]
Pagpalain ka! Sanon! [ˈsa.non]
Maligayang pagbati. Gratulon. [ɡra.ˈtu.lon]
Mahal kita. Mi amas vin. [mi ˈa.mas vin]
Isang alak nga. Unu bieron, mi petas. [ˈu.nu bi.ˈe.ron, mi ˈpe.tas]
Ano iyon? Kio estas tio? [ˈki.o ˈes.tas ˈti.o]
Aso iyon. Tio estas hundo. [ˈti.o ˈes.tas ˈhun.do]
Kapayapaan! Pacon! [ˈpa.tson]
Ilang taon ka na? Kiom aĝas vi? [ˈki.om ˈa.dʒas ˈvi]
Anong libangan mo? Kiu estas via hobio? [ˈki.u ˈes.tas ˈvi.a ho.ˈbi.o]
Anong paborito mong kulay? Kiu estas via preferata koloro? [ˈki.u ˈes.tas ˈvi.a pre.fe.ˈra.ta ko.ˈlo.ro]

References

  1. Zasky, Jason (2009-07-20), "Discouraging Words", Failure Magazine, But in terms of invented languages, it's the most outlandishly successful invented language ever. It has thousands of speakers—even native speakers—and that's a major accomplishment as compared to the 900 or so other languages that have no speakers. {{citation}}: Unknown parameter |quotee= ignored (tulong)
  2. Overview of the spread of Esperanto speakers worldwide.
  3. "Esperanto". Ling.ohio-state.edu. 2003-01-25. Nakuha noong 2010-12-05.
  4. The Languages of China by S. Robert Ramsey

Padron:Link FA Padron:Link FA Padron:Link FA Padron:Link GA Padron:Link GA