Eksistensiyalismo: Pagkakaiba sa mga binago

Mula sa Wikipedia, ang malayang ensiklopedya
Browse history interactively
← Nakaraang pagkakaibaSusunod na pagkakaiba →
Content deleted Content added
VisualWikitext
Atn20112222 (usapan | ambag)
12,337 edit
AnakngAraw (usapan | ambag)
166,389 edits
nawawalang sanggunian
Linya 4: Linya 4:
Ang '''Eksistensiyalismo''' ang terminong nilalapat sa akda ng isang bilang ng mga huling ika-19 at ika-20 siglong mga pilosopo na sa kabila ng malalim na mga pagkakaibang pang-doktrina <ref>http://plato.stanford.edu/entries/existentialism/</ref><ref>John Macquarrie, ''Existentialism'', New York (1972), pp. 18–21.</ref><ref name="Philosophy 1995 p. 259">''Oxford Companion to Philosophy'', ed. Ted Honderich, New York (1995), p. 259.</ref> ay nagsasalo ng paniniwala na ang pag-iisip na pang-pilosopiya ay nagsisimula sa paksang tao at hindi lamang sa nag-iisip na paksa kundi sa umaasal, nakadadamang nabubuhay na indibidwal na tao.<ref>John Macquarrie, ''Existentialism'', New York (1972), pp. 14–15.</ref> Sa eksistensiyalismo, ang nagsisimulang punto ng indibidwal ay nilalarawan ng tinatawag na "saloobing eksistensiyal" o isang pandama ng disorientasyon at kalituhan sa mukha ng isang maliwanag na walang kahulugan at hangl na mundo.<ref name="Robert C. Solomon 1974, pp. 1">Robert C. Solomon, ''Existentialism'' (McGraw-Hill, 1974, pp. 1–2).</ref> Maraming mga eksistensiyalista ay tumuring rin sa mga tradisyonal na sistematiko o akademikong pilosopiya sa parehong istilo at nilalaman bilang labis na [[abstrakto]] at malayo mula sa konkretong karanasang pantao.<ref>Ernst Breisach, ''Introduction to Modern Existentialism'', New York (1962), p. 5.</ref><ref>Walter Kaufmann, ''Existentialism: From Dostoyevesky to Sartre'', New York (1956) p. 12.</ref>
Ang '''Eksistensiyalismo''' ang terminong nilalapat sa akda ng isang bilang ng mga huling ika-19 at ika-20 siglong mga pilosopo na sa kabila ng malalim na mga pagkakaibang pang-doktrina <ref>http://plato.stanford.edu/entries/existentialism/</ref><ref>John Macquarrie, ''Existentialism'', New York (1972), pp. 18–21.</ref><ref name="Philosophy 1995 p. 259">''Oxford Companion to Philosophy'', ed. Ted Honderich, New York (1995), p. 259.</ref> ay nagsasalo ng paniniwala na ang pag-iisip na pang-pilosopiya ay nagsisimula sa paksang tao at hindi lamang sa nag-iisip na paksa kundi sa umaasal, nakadadamang nabubuhay na indibidwal na tao.<ref>John Macquarrie, ''Existentialism'', New York (1972), pp. 14–15.</ref> Sa eksistensiyalismo, ang nagsisimulang punto ng indibidwal ay nilalarawan ng tinatawag na "saloobing eksistensiyal" o isang pandama ng disorientasyon at kalituhan sa mukha ng isang maliwanag na walang kahulugan at hangl na mundo.<ref name="Robert C. Solomon 1974, pp. 1">Robert C. Solomon, ''Existentialism'' (McGraw-Hill, 1974, pp. 1–2).</ref> Maraming mga eksistensiyalista ay tumuring rin sa mga tradisyonal na sistematiko o akademikong pilosopiya sa parehong istilo at nilalaman bilang labis na [[abstrakto]] at malayo mula sa konkretong karanasang pantao.<ref>Ernst Breisach, ''Introduction to Modern Existentialism'', New York (1962), p. 5.</ref><ref>Walter Kaufmann, ''Existentialism: From Dostoyevesky to Sartre'', New York (1956) p. 12.</ref>


Si [[Søren Kierkegaard]] ay pangkalahatang itinuturing na unang eksistensiyalistang pilosopo. <ref name=Crowell2010Stanford/><ref>Marino, Gordon. ''Basic Writings of Existentialism'' (Modern Library, 2004, p. ix, 3).</ref><ref name=McDonald2009Stanford>{{cite encyclopedia |last=McDonald |first=William |title=Søren Kierkegaard |encyclopedia=[[Stanford Encyclopedia of Philosophy]] (Summer 2009 Edition) |editor=Edward N. Zalta |url=http://plato.stanford.edu/archives/sum2009/entries/kierkegaard/}}</ref> Kanyang iminungkahi na ang bawat indibidwal at hindi ang lipunan o [[relihiyon]] ang tanging responsable sa pagbibigay [[kahulugan (eksistensiyal)|kahulugan]] ng buhay at pinamumuhay ito nang may kasigasigan at katapatan(tunay).<ref>Watts, Michael. ''Kierkegaard'' (Oneworld, 2003, pp.4-6).</ref><ref>Lowrie, Walter. ''Kierkegaard's attack upon "Christendom"'' (Princeton, 1969, pp. 37-40).</ref> Ang eksistensiyalismo ay sumikat sa mga taong pagkatapos ng [[Ikalawang Digmaang Pandaigdig]] at malakas na umimpluwensiya sa maraming mga disiplina maliban sa pilosopiya kabilang ang teolohiya, drama, sining, panitikan at sikolohiya.<ref>{{cite book |url=http://books.google.ca/books?id=NSvRzPye-gEC&printsec=frontcover&source=gbs_ge_summary_r&cad=0#v=onepage&q=psychoanalysis&f=false |last=Guignon and Pereboom, Derk |first=Charles B. |title=Existentialism: basic writings |publisher=Hackett Publishing |year=2001 |page=xiii}}</ref>
Si [[Søren Kierkegaard]] ay pangkalahatang itinuturing na unang eksistensiyalistang pilosopo.<ref name=Crowell2010Stanford>{{cite encyclopedia | url=http://plato.stanford.edu/entries/existentialism/ | title=Existentialism | first=Steven | last=Crowell | authorlink=Steven Crowell | encyclopedia=[[Stanford Encyclopedia of Philosophy]] |date=October 2010 |accessdate=2012-04-12}}
</ref><ref>Marino, Gordon. ''Basic Writings of Existentialism'' (Modern Library, 2004, p. ix, 3).</ref><ref name=McDonald2009Stanford>{{cite encyclopedia |last=McDonald |first=William |title=Søren Kierkegaard |encyclopedia=[[Stanford Encyclopedia of Philosophy]] (Summer 2009 Edition) |editor=Edward N. Zalta |url=http://plato.stanford.edu/archives/sum2009/entries/kierkegaard/}}</ref> Kanyang iminungkahi na ang bawat indibidwal at hindi ang lipunan o [[relihiyon]] ang tanging responsable sa pagbibigay [[kahulugan (eksistensiyal)|kahulugan]] ng buhay at pinamumuhay ito nang may kasigasigan at katapatan(tunay).<ref>Watts, Michael. ''Kierkegaard'' (Oneworld, 2003, pp.4-6).</ref><ref>Lowrie, Walter. ''Kierkegaard's attack upon "Christendom"'' (Princeton, 1969, pp. 37-40).</ref> Ang eksistensiyalismo ay sumikat sa mga taong pagkatapos ng [[Ikalawang Digmaang Pandaigdig]] at malakas na umimpluwensiya sa maraming mga disiplina maliban sa pilosopiya kabilang ang teolohiya, drama, sining, panitikan at sikolohiya.<ref>{{cite book |url=http://books.google.ca/books?id=NSvRzPye-gEC&printsec=frontcover&source=gbs_ge_summary_r&cad=0#v=onepage&q=psychoanalysis&f=false |last=Guignon and Pereboom, Derk |first=Charles B. |title=Existentialism: basic writings |publisher=Hackett Publishing |year=2001 |page=xiii}}</ref>
==Mga konsepto==
==Mga konsepto==
===Ang eksistensiya ay nauuna sa esensiya===
===Ang eksistensiya ay nauuna sa esensiya===

Pagbabago noong 19:09, 8 Pebrero 2013

Mula kaliwa hanggang kanan, itaas hanggang ilalim: Kierkegaard, Dostoyevsky, Nietzsche, Sartre

Ang Eksistensiyalismo ang terminong nilalapat sa akda ng isang bilang ng mga huling ika-19 at ika-20 siglong mga pilosopo na sa kabila ng malalim na mga pagkakaibang pang-doktrina [1][2][3] ay nagsasalo ng paniniwala na ang pag-iisip na pang-pilosopiya ay nagsisimula sa paksang tao at hindi lamang sa nag-iisip na paksa kundi sa umaasal, nakadadamang nabubuhay na indibidwal na tao.[4] Sa eksistensiyalismo, ang nagsisimulang punto ng indibidwal ay nilalarawan ng tinatawag na "saloobing eksistensiyal" o isang pandama ng disorientasyon at kalituhan sa mukha ng isang maliwanag na walang kahulugan at hangl na mundo.[5] Maraming mga eksistensiyalista ay tumuring rin sa mga tradisyonal na sistematiko o akademikong pilosopiya sa parehong istilo at nilalaman bilang labis na abstrakto at malayo mula sa konkretong karanasang pantao.[6][7]

Si Søren Kierkegaard ay pangkalahatang itinuturing na unang eksistensiyalistang pilosopo.[8][9][10] Kanyang iminungkahi na ang bawat indibidwal at hindi ang lipunan o relihiyon ang tanging responsable sa pagbibigay kahulugan ng buhay at pinamumuhay ito nang may kasigasigan at katapatan(tunay).[11][12] Ang eksistensiyalismo ay sumikat sa mga taong pagkatapos ng Ikalawang Digmaang Pandaigdig at malakas na umimpluwensiya sa maraming mga disiplina maliban sa pilosopiya kabilang ang teolohiya, drama, sining, panitikan at sikolohiya.[13]

Mga konsepto

Ang eksistensiya ay nauuna sa esensiya

Ang isang sentral na proposisyon ng eksistensiyalismo ay ang ekistensiya(pag-iral) ay nauunaw sa esensiya na nangangahulugang ang pinakamahalagang pagsasaalang alang sa indibidwal ay ang katotohanan na siya ay isang indibidwal na isang independiyenteng umaasal at responsableng may kamalayang nilalang(eksistensiya) sa halip na mga katawagan, mga papel, mga stereotype, mga depinisyon o ibang pang paunang naisip na mga kategorya na pinagkakasyahan ng indibidwal(esensiya). Ang aktuwal na buhay ng indibidwal ang bumubuo sa tinatawag na kanyang "tunay na esensiya" sa halip na may arbitraryong itinurong esensiyang ginagamit ng iba upang ilarawan ang indibidwal na ito. Kaya ang mga tao sa pamamagitan ng kanilang sariling kamalayan ay lumilikha ng kanilang sariling mga pagpapahalaga at tumutukoy ng isang kahulugan ng kanilang buhay. Bagaman si Sartre ang hayagang nag-imbento ng pariralang ito, ang mga kaparehong nosyon ay matatagpuan sa mgapag-iisip ng mga eksistensiyalistang pilosopo gaya nina Kierkegaard at Heidegger. Kadalasang inaangkin na sa kontekstong ito na nilalarawan ng isang tao ang kanyang sarili na kadalasang natatanto bilang nagsasaad na kanilang mananais na maging isang bagay-anuman, isang ibon halimbawa at maging ito. Gayunpaman, ayon sa mga pilosopong eksistensiyalista, ito ay bumubuo sa isang hindi tunay na pag-iral. Sa halip, ang parirala ay dapat unawain na nagsasaad na ang tao (1) ay naglalarawan lamang sa saklaw na siya ay umaasal at (2) siya ay responsable ng kanyang mga aksiyon. Halimbawa, ang isang tao na umaasal na malupit sa ibang tao ay sa aktong ito nilalarawan bilang isang malupit na tao. Sa karagdagan, sa pamamagitan ng aksiyong ito ng kalupitan, ang gayong mga tao ay mismong responsable para sa kanilang bagong pagkakakilanlan(isang malupit na tao). Ito ay salungat sa kanilang mga gene o kalikasan na nagdadala ng pagsisisi. Gaya ng isinulat ni Sartre sa kanyang akdang Eksistensiyalismo ay isang Humanismo, "...ang tao una sa lahat ay umiiral, naeenkwentro ang kanyang sarili, tumataas sa mundo-at nilalarawan ang kanyang sarili pagkatapos.". Ang mas positibong terapeutikong aspeto nito ay pinapahiwatig rin: ang isang tao ay maaaring umasal sa isang ibang paraan at maging isang mabuting tao sa halip na isang malupit na tao. Dito, maliwanag na dahil mapipili ng tao na maging malupit o mabuti, ang mga ito ay sa katotohanan ay hindi ang mga bagay na ito nang esensiyal.

Ang hangal

Ang nosyon ng hangal ay naglalaman ng ideya na walang kahulugang matatagpuan sa mundo nang lagpas sa ibibigay natin dito. Ang kawalang kahulugang ito ay sumasakop sa amoralidad o kawalang patas sa mundo. Ito ay salungat sa nosyon na "ang mga masasamang bagay ay hindi nangyayari sa mabuting mga tao". Sa mundo sa pagsasalitang metaporikal, walang gayong bagay gaya ng isang mabuting tao o masamang tao. Ang nangyayari ay nangyayari at ito ay maaaring mangyari rin sa "mabuting" tao gaya ng sa "masamang" tao. Dahil sa kahangalan ng mundo, sa anumang punto ng panahon, ang anumang bagay ay maaaring mangyari sa kaninuman at ang isang trahikong pangyayari ay maaaring magtubog sa isang tao sa direktang pakikipagsagupaan sa Hangal. Ang nosyon ng hangal ay naging prominente sa panitikan sa buong kasaysayan. Ang marami sa mga panitikang akda nina Søren Kierkegaard, Franz Kafka, Fyodor Dostoyevsky, Eugene Ionesco, Jean-Paul Sartre, at Albert Camus ay naglalaman ng mga paglalarawan ng mga taong nakasagupa ng kahangalan sa mundo. Ito ay nauugnay sa konsepto ng nakawawasak na kamalayan ng kawalang kahulugan na inangkin ni Camus na "may isa lamang tunay na malalang problema at ito ay ang pagpapatiwakal" sa kanyang Mito ni Sisyphus. Bagaman ang "preskripsiyon" laban sa posibleng nakapipinsalang kalalabasan ng mga uring ito ng pakikipagsagupaan ay nag-iiba iba mula sa yugtong pangrelihiyon ni Kierkegaard hanggang sa pagggit ni Camus sa pagtitiis sa kabila ng kahangalan, ang pagkabahala ng pagtulong sa mga tao na umiwas sa pamumuhay ng kanilang mga buhay na naglalagay sa kanila sa patuloy na panganib na ang masira ang bawat bagay na makahulugan ay karaniwan sa karamihan ng mga pilosopong eksistensiyalista. Ang posibilidad na masira ang bawat bagay na makahulugan ay nagbabadya ng isang panganib sa quietismo na likas na laban sa pilosopiyang eksistensiyalista.

Mga sanggunian

  1. ↑ http://plato.stanford.edu/entries/existentialism/
  2. ↑ John Macquarrie, Existentialism, New York (1972), pp. 18–21.
  3. ↑ Oxford Companion to Philosophy, ed. Ted Honderich, New York (1995), p. 259.
  4. ↑ John Macquarrie, Existentialism, New York (1972), pp. 14–15.
  5. ↑ Robert C. Solomon, Existentialism (McGraw-Hill, 1974, pp. 1–2).
  6. ↑ Ernst Breisach, Introduction to Modern Existentialism, New York (1962), p. 5.
  7. ↑ Walter Kaufmann, Existentialism: From Dostoyevesky to Sartre, New York (1956) p. 12.
  8. ↑ Crowell, Steven (October 2010). "Existentialism". Stanford Encyclopedia of Philosophy. Nakuha noong 2012-04-12.
  9. ↑ Marino, Gordon. Basic Writings of Existentialism (Modern Library, 2004, p. ix, 3).
  10. ↑ McDonald, William. "Søren Kierkegaard". In Edward N. Zalta (pat.). Stanford Encyclopedia of Philosophy (Summer 2009 Edition).
  11. ↑ Watts, Michael. Kierkegaard (Oneworld, 2003, pp.4-6).
  12. ↑ Lowrie, Walter. Kierkegaard's attack upon "Christendom" (Princeton, 1969, pp. 37-40).
  13. ↑ Guignon and Pereboom, Derk, Charles B. (2001). Existentialism: basic writings. Hackett Publishing. p. xiii.

Mga karagdagang babasahin

  • Appignanesi, Richard (2001). Introducing Existentialism. Cambridge, UK: Icon. ISBN 1-84046-266-3. {{cite book}}: Unknown parameter |coauthors= ignored (|author= suggested) (tulong)
  • Appignanesi, Richard (2006). Introducing Existentialism (3rd pat.). Thriplow, Cambridge: Icon Books (UK), Totem Books (USA). ISBN 1-84046-717-7.
  • Cooper, David E. (1999). Existentialism: A Reconstruction (2nd pat.). Oxford, UK: Blackwell. ISBN 0-631-21322-8.
  • Deurzen, Emmy van (2010). Everyday Mysteries: a Handbook of Existential Psychotherapy (2nd pat.). London: Routledge. ISBN 978-0-415-37643-3.
  • Kierkegaard, Søren (1855). Attack Upon Christendom.
  • Kierkegaard, Søren (1843). The Concept of Anxiety.
  • Kierkegaard, Søren (1846). Concluding Unscientific Postscript.
  • Kierkegaard, Søren (1843). Either/Or.
  • Kierkegaard, Søren (1843). Fear and Trembling.
  • Kierkegaard, Søren (1849). The Sickness Unto Death.
  • Kierkegaard, Søren (1847). Works of Love.
  • Luper, Steven (ed.) (2000). Existing: An Introduction to Existential Thought. Mountain View, California: Mayfield. ISBN 0-7674-0587-0. {{cite book}}: |first= has generic name (tulong)
  • Marino, Gordon (ed.) (2004). Basic Writings of Existentialism. New York: Modern Library. ISBN 0-375-75989-1. {{cite book}}: |first= has generic name (tulong)
  • Merleau-Ponty, M. (1962). Phenomenology of Perception. New York: Routledge and Kegan Paul. {{cite book}}: Unknown parameter |translated= ignored (tulong)
  • Rose, Eugene (Fr. Seraphim) (1994). Nihilism: The Root of the Revolution of the Modern Age. Saint Herman Press (1 September 1994). ISBN 0-938635-15-8.
  • Sartre, Jean-Paul (1943). Being and Nothingness.
  • Sartre, Jean-Paul (1945). Existentialism and Humanism.
  • Stewart, Jon (ed.) (2011). Kierkegaard and Existentialism. Farnham, England: Ashgate. ISBN 978-1-4094-2641-7. {{cite book}}: |first= has generic name (tulong)
  • Solomon, Robert C. (ed.) (2005). Existentialism (2nd pat.). New York: Oxford University Press. ISBN 0-19-517463-1. {{cite book}}: |first= has generic name (tulong)
  • Wartenberg, Thomas E. Existentialism: A Beginner's Guide.
Kinuha sa "https://tl.wikipedia.org/w/index.php?title=Eksistensiyalismo&oldid=1245926"