Polonya: Pagkakaiba sa mga binago

Mula sa Wikipedia, ang malayang ensiklopedya
Content deleted Content added
Ibinalik sa bersiyon bago isinanib ang pahina
Ibinalik muli sa huling anyo, na may pagbabago para sa pagpapalipat
Linya 3: Linya 3:
{{Infobox Country|
{{Infobox Country|
native_name = ''Rzeczpospolita Polska'' |
native_name = ''Rzeczpospolita Polska'' |
conventional_long_name = Republika ng Poland|
conventional_long_name = Republika ng Polonya|
common_name = Poland|
common_name = Polonya|
image_flag = Flag of Poland.svg |
image_flag = Flag of Poland.svg |
image_coat = Herb Polski.svg |
image_coat = Herb Polski.svg |
Linya 11: Linya 11:
national_motto = wala<ref>Tingnan din ang [[mga di-opisyal na pambansang moto ng Poland]].</ref>|
national_motto = wala<ref>Tingnan din ang [[mga di-opisyal na pambansang moto ng Poland]].</ref>|
national_anthem = [[Mazurek Dąbrowskiego]] |
national_anthem = [[Mazurek Dąbrowskiego]] |
official_languages = [[Wikang Polako|Polako]]<ref>Ginagamit ang [[Wikang Belaruso|Belaruso]], [[Wikang Kasubyo|Kasubyo]], [[Wikang Aleman|Aleman]], at [[Wikang Ukranyo|Ukranyo]] sa 5 [[gmina]] ([[Wikang Litwanyano|Litwanyano]]). Gayumpaman, hindi sila itinuturing na mga [[opisyal na wika]] sa antas pang-estado.</ref> |
official_languages = [[Wikang Polako|Polako]]<ref>Ginagamit ang [[Wikang Belaruso|Belaruso]], [[Wikang Kasubyo|Kasubyo]], [[Wikang Aleman|Aleman]], at [[Wikang Ukranyano|Ukranyano]] sa 5 [[gmina]] ([[Wikang Litwano|Litwano]]). Gayumpaman, hindi sila itinuturing na mga [[opisyal na wika]] sa antas pang-estado.</ref> |
capital = [[Warsaw]] |
capital = [[Warsaw]] |
latd=52|latm=13|latNS=N|longd=21|longm=02|longEW=E|
latd=52|latm=13|latNS=N|longd=21|longm=02|longEW=E|
Linya 63: Linya 63:
calling_code = 48 |
calling_code = 48 |
}}
}}
Ang '''Republika ng Poland'''<ref>Oficina de Educación Iberoamericana. (1972). "Polonia". ''Hispanismos en el tagalo'' (''Mga Hispanismo sa Tagalog''), pahina 476.</ref> ([[Wikang Polako|Polako]]: ''[[Rzeczpospolita]] Polska'', [[wikang Ingles|Ingles]]: ''Republic of Poland'') ay isang bansang matatagpuan sa gitnang [[Europa]], sa pagitan ng [[Alemanya]] sa kanluran, ang [[Republikang Tseko]] at [[Eslobakya]] sa timog, [[Ukranya]] at [[Belarus]] sa silangan, at ng [[Dagat Baltiko]], [[Litwaniya]], at ng [[Oblast ng Kaliningrad]] ng [[Rusya]] sa hilaga. Ang kabisera at gayundin ang pinakamataong lungsod nito ay ang [[Warsaw]].
Ang '''Republika ng Polonya'''<ref>Oficina de Educación Iberoamericana. (1972). "Polonia". ''Hispanismos en el tagalo'' (''Mga Hispanismo sa Tagalog''), pahina 476.</ref> ([[Wikang Polako|Polako]]: ''[[Rzeczpospolita]] Polska'', [[wikang Ingles|Ingles]]: ''Republic of Poland'') ay isang bansang matatagpuan sa gitnang [[Europa]], sa pagitan ng [[Alemanya]] sa kanluran, ang [[Republikang Tseko]] at [[Eslobakya]] sa timog, [[Ukranya]] at [[Belarus]] sa silangan, at ng [[Dagat Baltiko]], [[Litwaniya]], at ng [[Oblast ng Kaliningrad]] ng [[Rusya]] sa hilaga. Ang kabisera at gayundin ang pinakamataong lungsod nito ay ang [[Warsaw]].


Unang itinatag ang Poland noong 966 sa [[Kristiyanisasyon]] nito. Inabot ng Poland ang rurok nito noong ika-16 siglo sa pagkatatag ng [[Komonwelt ng Poland at Lithuania]] hanggang sa paghahati-hati nito sa pagitan ng [[Imperyong Ruso]], [[Austria-Unggarya]] at ang [[Prusya|Kaharian ng Prusya]] noong ika-19 siglo, kung saan tumigil ang pag-iral nito bilang hiwalay na bansa. Muling itinatag ang Poland noong 11 Nobyembre 1918, pagkatapos ng [[Unang Digmaang Pandaigdig]], na kilala bilang [[Ikalawang Republika ng Poland|Ikalawang Republika]].
Unang itinatag ang Polonya noong 966 sa [[Kristiyanisasyon]] nito. Inabot ng Polonya ang rurok nito noong ika-16 siglo sa pagkatatag ng [[Komonwelt ng Polonya at Litwaniya]] hanggang sa paghahati-hati nito sa pagitan ng [[Imperyong Ruso]], [[Austria-Unggarya]] at ang [[Prusya|Kaharian ng Prusya]] noong ika-19 siglo, kung saan tumigil ang pag-iral nito bilang hiwalay na bansa. Muling itinatag ang Polonya noong 11 Nobyembre 1918, pagkatapos ng [[Unang Digmaang Pandaigdig]], na kilala bilang [[Ikalawang Republika ng Polonya|Ikalawang Republika]].


== Etimolohiya ==
== Etimolohiya ==
Maaaring nagmula ang pangalang "Poland" sa [[mga Polano]] ({{lang-pl|Polanie}}), isang tribong Kanlurang Eslabo. Hindi alam ang etimolohiya nito, pero maaaring nagmula ito sa salitang "''pole''" (parang):<ref name="dictionary">"fr. pal, pele, altd. pal, pael, dn. pael, sw. pale, isl. pall, bre. pal, peul, it. polo, pole, pila, [in:] A dictionary of the Anglo-Saxon languages. Joseph Bosworth. S.275.; planus, plain, flat; from Indo- Germanic pele, flat, to spread, also the root of words like plan, floor, and field. [in:] John Hejduk. Soundings. 1993. p. 399"; "the root pele is the source of the English words "field" and "floor". The root "plak" is the source of the English word "flake" [in:] Loren Edward Meierding. Ace the Verbal on the SAT. 2005. p. 82</ref> nagsisimula ang mga kaparangan sa mga lupaing Polako mula sa dalampasigan ng Dagat Baltiko hanggang sa paanan ng [[kabundukang Carpatos|Carpatos]] sa timog.
Maaaring nagmula ang pangalang "Polonya" sa [[mga Polano]] ({{lang-pl|Polanie}}), isang tribong Kanlurang Eslabo. Hindi alam ang etimolohiya nito, pero maaaring nagmula ito sa salitang "''pole''" (parang):<ref name="dictionary">"fr. pal, pele, altd. pal, pael, dn. pael, sw. pale, isl. pall, bre. pal, peul, it. polo, pole, pila, [in:] A dictionary of the Anglo-Saxon languages. Joseph Bosworth. S.275.; planus, plain, flat; from Indo- Germanic pele, flat, to spread, also the root of words like plan, floor, and field. [in:] John Hejduk. Soundings. 1993. p. 399"; "the root pele is the source of the English words "field" and "floor". The root "plak" is the source of the English word "flake" [in:] Loren Edward Meierding. Ace the Verbal on the SAT. 2005. p. 82</ref> nagsisimula ang mga kaparangan sa mga lupaing Polako mula sa dalampasigan ng Dagat Baltiko hanggang sa paanan ng [[kabundukang Carpatos|Carpatos]] sa timog.


Sa ibang mga wika, nagmula naman ang mga eksonimo para sa Poland mula sa pangalan ng ibang tribo, ang [[mga Lechite]] ({{lang-pl|Lechici}}).
Sa ibang mga wika, nagmula naman ang mga eksonimo para sa Polonya mula sa pangalan ng ibang tribo, ang [[mga Lechite]] ({{lang-pl|Lechici}}).


== Pulitika ==
== Pulitika ==
[[Talaksan:Bronisław Komorowski rotcropped.jpg|left|thumb|150px|Si [[Bronisław Komorowski]], ang kasalukuyang [[Pangulo ng Poland]].]]
[[Talaksan:Bronisław_Komorowski_official_photo.jpg|left|thumb|150px|Si [[Bronisław Komorowski]], ang kasalukuyang [[Pangulo ng Polonya]].]]
Isang [[demokrasya]] ang Poland, ayon sa [[Saligang Batas ng Poland|saligang batas]] na inangkin nito noong 1997. Pinamumunuan ito ng isang [[pangulo]] bilang [[pinuno ng estado]], ngunit nakatuon ang balangkas ng pamahalaan sa isang [[punong ministro]] ({{lang-pl|premier}}) bilang [[pinuno ng pamahalaan]], na nakasentro sa [[Konseho ng mga Ministro (Poland)|Konseho ng mga Ministro]] bilang [[gabinete]] nito. Binubuo ang Konseho ng mga ministrong ipinili ng Pangulo sa payo ng Punong Ministro, at karaniwa'y nagmumula sa partidong may mayoridad sa tagapagbatas ang mga ministrong bumubuo nito.
Isang [[demokrasya]] ang Polonya, ayon sa [[Saligang Batas ng Polonya|saligang batas]] na inangkin nito noong 1997. Pinamumunuan ito ng isang [[pangulo]] bilang [[pinuno ng estado]], ngunit nakatuon ang balangkas ng pamahalaan sa isang [[punong ministro]] ({{lang-pl|premier}}) bilang [[pinuno ng pamahalaan]], na nakasentro sa [[Konseho ng mga Ministro (Poland)|Konseho ng mga Ministro]] bilang [[gabinete]] nito. Binubuo ang Konseho ng mga ministrong ipinili ng Pangulo sa payo ng Punong Ministro, at karaniwa'y nagmumula sa partidong may mayoridad sa tagapagbatas ang mga ministrong bumubuo nito.


Kasalukuyang nanunungkulan bilang Pangulo ng Poland si [[Bronisław Komorowski]], na inihalal noong 2010 makatapos namatay ang nanguna sa kaniya, si [[Lech Kaczyński]], sa pagbangga ng kaniyang eroplano sa Rusya noong siya'y papunta roon upang ipagdiwang ang [[masaker sa Katyń]]. Nanunungkulan naman bilang Punong Ministro si [[Donald Tusk]], na itinanghal sa tanggapang ito noong 2007 nang manalo ang kaniyang partido, ang [[Platapormang Makabayan]] (''Platforma Obywatelska'', PO), sa halalan. Inihalal muli ang PO noong 2011, at si Tusk ay ang kauna-unahang Punong Ministro sa kasaysayan ng Poland na inihalal muli sa puwesto.
Kasalukuyang nanunungkulan bilang Pangulo ng Polonya si [[Bronisław Komorowski]], na inihalal noong 2010 makatapos namatay ang nanguna sa kaniya, si [[Lech Kaczyński]], sa pagbangga ng kaniyang eroplano sa Rusya noong siya'y papunta roon upang ipagdiwang ang [[masaker sa Katyń]]. Nanunungkulan naman bilang Punong Ministro si [[Donald Tusk]], na itinanghal sa tanggapang ito noong 2007 nang manalo ang kaniyang partido, ang [[Platapormang Makabayan]] (''Platforma Obywatelska'', PO), sa halalan. Inihalal muli ang PO noong 2011, at si Tusk ay ang kauna-unahang Punong Ministro sa kasaysayan ng Polonya na inihalal muli sa puwesto.


May dalawang kapulungan ang [[Pambansang Asemblea ng Poland|Pambansang Asemblea]] (''Zgromadzenie Narodowe''), ang tagapagbatas ng Poland: ang [[Sejm]], na may 460 kinatawan (''poseł'', literal na "sugo"), at ang [[Senado ng Poland|Senado]], na binubuo ng 100 senador. Gayunpaman, hindi nagkakaisa ang dalawang magkahiwalay na kapulungan maliban na sa tatlong pagkakataon: kapag may bagong Pangulo at siya'y manunumpa sa Asemblea, kapag may habla laban sa Pangulo sa Tribunal ng Estado, o kapag nais ihayag ng Asemblea na wala nang kakayahan ang Pangulo na manungkulan sa posisyon. Kasalukuyang nangyari lamang ang unang pagkakataon sa pagtatanghal ng Pambansang Asemblea.
May dalawang kapulungan ang [[Pambansang Asemblea ng Polonya|Pambansang Asemblea]] (''Zgromadzenie Narodowe''), ang tagapagbatas ng Poland: ang [[Sejm]], na may 460 kinatawan (''poseł'', literal na "sugo"), at ang [[Senado ng Polonya|Senado]], na binubuo ng 100 senador. Gayunpaman, hindi nagkakaisa ang dalawang magkahiwalay na kapulungan maliban na sa tatlong pagkakataon: kapag may bagong Pangulo at siya'y manunumpa sa Asemblea, kapag may habla laban sa Pangulo sa Tribunal ng Estado, o kapag nais ihayag ng Asemblea na wala nang kakayahan ang Pangulo na manungkulan sa posisyon. Kasalukuyang nangyari lamang ang unang pagkakataon sa pagtatanghal ng Pambansang Asemblea.


== Talababa ==
== Talababa ==
Linya 122: Linya 122:
[[br:Polonia]]
[[br:Polonia]]
[[bs:Poljska]]
[[bs:Poljska]]
[[bxr:Польш]]
[[ca:Polònia]]
[[ca:Polònia]]
[[cdo:Pŏ̤-làng]]
[[cdo:Pŏ̤-làng]]
[[ce:Польша]]
[[ce:Польша]]
[[ceb:Poland]]
[[ceb:Polonya]]
[[chr:ᏉᎳᏂ]]
[[chr:ᏉᎳᏂ]]
[[chy:Poland]]
[[chy:Poland]]

Pagbabago noong 11:23, 14 Pebrero 2013

Tungkol ito sa isang bansa. Para sa elemento, pumunta sa Polonyo (elemento).
Republika ng Polonya
Rzeczpospolita Polska
Salawikain: wala[1]
Awiting Pambansa: Mazurek Dąbrowskiego
Kinaroroonan ng  Polonya  (kahel) – sa lupalop ng Europa  (kamelyo & puti) – sa Unyong Europeo  (kamelyo)
Kinaroroonan ng  Polonya  (kahel)

– sa lupalop ng Europa  (kamelyo & puti)
– sa Unyong Europeo  (kamelyo)

Kabisera
at pinakamalaking lungsod
Warsaw
Wikang opisyalPolako[2]
PamahalaanRepublikang parlamentaryo
• Pangulo
Bronisław Komorowski
Donald Tusk
Pagkabuo
Abril 14, 966
Nobyembre 11, 1918
Lawak
• Kabuuan
312,685 km2 (120,728 mi kuw)[d] (ika-69)
• Katubigan (%)
3.07
Populasyon
• Pagtataya sa 2010
38,186,860[3] (ika-34)
• Senso ng 2011
38,501,000
• Densidad
120/km2 (310.8/mi kuw) (ika-83)
KDP (PLP)Pagtataya sa 2011
• Kabuuan
$771.658 bilyon[4]
• Bawat kapita
$20,334[4]
KDP (nominal)Pagtataya sa 2011
• Kabuuan
$513.821 bilyon[4]
• Bawat kapita
$13,540[4]
TKP (2011)Increase 0.813[5]
Error: Invalid HDI value · ika-39
SalapiZłoty (PLN)
Sona ng orasUTC+1 (CET)
• Tag-init (DST)
UTC+2 (CEST)
Kodigong pantelepono48
Internet TLD.pl

Ang Republika ng Polonya[6] (Polako: Rzeczpospolita Polska, Ingles: Republic of Poland) ay isang bansang matatagpuan sa gitnang Europa, sa pagitan ng Alemanya sa kanluran, ang Republikang Tseko at Eslobakya sa timog, Ukranya at Belarus sa silangan, at ng Dagat Baltiko, Litwaniya, at ng Oblast ng Kaliningrad ng Rusya sa hilaga. Ang kabisera at gayundin ang pinakamataong lungsod nito ay ang Warsaw.

Unang itinatag ang Polonya noong 966 sa Kristiyanisasyon nito. Inabot ng Polonya ang rurok nito noong ika-16 siglo sa pagkatatag ng Komonwelt ng Polonya at Litwaniya hanggang sa paghahati-hati nito sa pagitan ng Imperyong Ruso, Austria-Unggarya at ang Kaharian ng Prusya noong ika-19 siglo, kung saan tumigil ang pag-iral nito bilang hiwalay na bansa. Muling itinatag ang Polonya noong 11 Nobyembre 1918, pagkatapos ng Unang Digmaang Pandaigdig, na kilala bilang Ikalawang Republika.

Etimolohiya

Maaaring nagmula ang pangalang "Polonya" sa mga Polano (Polako: Polanie), isang tribong Kanlurang Eslabo. Hindi alam ang etimolohiya nito, pero maaaring nagmula ito sa salitang "pole" (parang):[7] nagsisimula ang mga kaparangan sa mga lupaing Polako mula sa dalampasigan ng Dagat Baltiko hanggang sa paanan ng Carpatos sa timog.

Sa ibang mga wika, nagmula naman ang mga eksonimo para sa Polonya mula sa pangalan ng ibang tribo, ang mga Lechite (Polako: Lechici).

Pulitika

Si Bronisław Komorowski, ang kasalukuyang Pangulo ng Polonya.

Isang demokrasya ang Polonya, ayon sa saligang batas na inangkin nito noong 1997. Pinamumunuan ito ng isang pangulo bilang pinuno ng estado, ngunit nakatuon ang balangkas ng pamahalaan sa isang punong ministro (Polako: premier) bilang pinuno ng pamahalaan, na nakasentro sa Konseho ng mga Ministro bilang gabinete nito. Binubuo ang Konseho ng mga ministrong ipinili ng Pangulo sa payo ng Punong Ministro, at karaniwa'y nagmumula sa partidong may mayoridad sa tagapagbatas ang mga ministrong bumubuo nito.

Kasalukuyang nanunungkulan bilang Pangulo ng Polonya si Bronisław Komorowski, na inihalal noong 2010 makatapos namatay ang nanguna sa kaniya, si Lech Kaczyński, sa pagbangga ng kaniyang eroplano sa Rusya noong siya'y papunta roon upang ipagdiwang ang masaker sa Katyń. Nanunungkulan naman bilang Punong Ministro si Donald Tusk, na itinanghal sa tanggapang ito noong 2007 nang manalo ang kaniyang partido, ang Platapormang Makabayan (Platforma Obywatelska, PO), sa halalan. Inihalal muli ang PO noong 2011, at si Tusk ay ang kauna-unahang Punong Ministro sa kasaysayan ng Polonya na inihalal muli sa puwesto.

May dalawang kapulungan ang Pambansang Asemblea (Zgromadzenie Narodowe), ang tagapagbatas ng Poland: ang Sejm, na may 460 kinatawan (poseł, literal na "sugo"), at ang Senado, na binubuo ng 100 senador. Gayunpaman, hindi nagkakaisa ang dalawang magkahiwalay na kapulungan maliban na sa tatlong pagkakataon: kapag may bagong Pangulo at siya'y manunumpa sa Asemblea, kapag may habla laban sa Pangulo sa Tribunal ng Estado, o kapag nais ihayag ng Asemblea na wala nang kakayahan ang Pangulo na manungkulan sa posisyon. Kasalukuyang nangyari lamang ang unang pagkakataon sa pagtatanghal ng Pambansang Asemblea.

Talababa

  1. Tingnan din ang mga di-opisyal na pambansang moto ng Poland.
  2. Ginagamit ang Belaruso, Kasubyo, Aleman, at Ukranyano sa 5 gmina (Litwano). Gayumpaman, hindi sila itinuturing na mga opisyal na wika sa antas pang-estado.
  3. "GUS – Population as of 30.06.2010". Stat.gov.pl. Nakuha noong 26 Mayo 2011.
  4. 4.0 4.1 4.2 4.3 "Poland". Pandaigdigang Pondong Pananalapi. Nakuha noong 20 Abril 2012.
  5. "Table 1 – Human Development Index and its components" (PDF). Talatuntunan ng Kaunlaran ng Tao 2010 (sa Ingles). Human Development Reports. Nakuha noong 4 Nobyembre 2010.
  6. Oficina de Educación Iberoamericana. (1972). "Polonia". Hispanismos en el tagalo (Mga Hispanismo sa Tagalog), pahina 476.
  7. "fr. pal, pele, altd. pal, pael, dn. pael, sw. pale, isl. pall, bre. pal, peul, it. polo, pole, pila, [in:] A dictionary of the Anglo-Saxon languages. Joseph Bosworth. S.275.; planus, plain, flat; from Indo- Germanic pele, flat, to spread, also the root of words like plan, floor, and field. [in:] John Hejduk. Soundings. 1993. p. 399"; "the root pele is the source of the English words "field" and "floor". The root "plak" is the source of the English word "flake" [in:] Loren Edward Meierding. Ace the Verbal on the SAT. 2005. p. 82

Padron:Link FA Padron:Link FA Padron:Link FA Padron:Link FA Padron:Link FA ak:Poland