Lumang Tagalog: Pagkakaiba sa mga binago
m orthography, replaced: pulitika → politika, politikal → pampolitika using AWB |
DerekWinters (usapan | ambag) |
||
Linya 187: | Linya 187: | ||
|- |
|- |
||
| hangganan || || limit (mathematics) |
| hangganan || || limit (mathematics) |
||
⚫ | |||
⚫ | |||
|- |
|- |
||
| hatinig || telepono || telephone |
| hatinig || telepono || telephone |
||
Linya 297: | Linya 299: | ||
|- |
|- |
||
| nagugulugudan || bertebrado || vertebrate |
| nagugulugudan || bertebrado || vertebrate |
||
⚫ | |||
⚫ | |||
|- |
|- |
||
| palaasalan || etnika || ethnics |
| palaasalan || etnika || ethnics |
Pagbabago noong 02:24, 21 Enero 2014
- Tumuturo rito ang Lumang Tagalog, para sa mas nauna pang anyo ng wikang Tagalog pumunta sa Sinaunang Tagalog, na kilala rin bilang abyang.
Ang Lumang Tagalog ay ginamit bago ang paggamit ng Filipino noong 1973. Ito ay kinabibilangan ng mga sinaunang anyo ng tagalog gayundin ng mga salitang inimbento ng mga purista na tila hindi na gaanong ginagamit sa kasalukuyang panahon.
Sinaunang Tagalog
Ang sinaunang Tagalog ang anyo ng Tagalog na ginamit noong sinaunang panahon. Kabilang dito ang makikita sa Sulat ng Platong Tanso ng Laguna.
Pagkakahirang ng Tagalog bilang pambansang wika
Bagaman ang Cebuano ay sinasalita ng 40% sa bansa sa katimugan nito, ang Tagalog ay hinirang na pambansang wika noong 1939. Ang Tagalog ay tinawag na Pilipino noong 1959, ngunit ito ay itinuturing na Tagalog pa rin. Sa mga dekada 1950 hanggang 1960, may mga hindi matagumpay na demanda na dinala sa mga hukuman upang pigilan ang pagtuturo ng nakasalig sa Tagalog na "Pilipino". Gayunpaman, kahit walang suporta sa mga paaralan sa Kabisayaan, ang pang-kalyeng Tagalog ay madaling natutunan sa pamamagitan ng mga komiks, telebisyon, radyo at mga pelikula. Bilang resulta, ang Tagalog ay kumalat kahit sa mga sentrong panlunsod na nagsasalita ng mga Cebuano kahit pa may pagtutol ang mga lokal na politiko dito. Noong mga 1970, 55.3 ng populasyon ay kahit papaano nakagagamit ng pang-kalyeng Tagalog.
Puristang Tagalog
Ito ay inimbento noong mga dekada 1950 hanggang 1960 ng Surian ng Wikang Pambansa na pinanaigan ng mga purista.[1]
Mga halimbawa
Tulungang mapabuti po ito sa pamamagitan ng pagdagdag ng mga pagsipi sa mga sangguniang mapagkakatiwalaan. Tandaan lamang po na maaari pong mapagdudahan at matanggal ang mga hindi beripikadong nilalaman. |
Narito ang ilang mga halimbawa pati ang katumbas ng mga ito sa Ingles:
Tagalog | Kastila o Ingles ng Tagalog | Ingles |
---|---|---|
agamahan | relihiyon | religion |
agapayang kabit | koneksiyong paralel | parallel connection |
agapayang salikop | parallel circuit | |
agbarog | arkitekto | architect |
agham | siyensiya | science |
aghamtao | antropolohiya | anthropology |
aghimuin | teknikal | technical |
agimatan | ekonomika | economics |
agsikapin | inhinyero | engineering |
alaala | memoriya | memory |
aligin | baribulo | variable |
alisbahabaybata | hysterectomy | |
alunig | resonasya | resonance |
angkan | pamilya | family |
anluwage | karpintero | carpenter |
awanggan | inpidad | infinity |
awanging tubo | tubong bakum | vacuum tube |
bahagimbilang | praksiyon | fraction |
balamban | membrane | |
balidasig | negative acceleration | |
balikhaan | regenerasyon | regeneration |
balintataw | pupil | |
balisultag | involution | |
balisuplingan | reproduksiyon | reproduction |
balnian | magnetika | magnetics |
basisig | lakas na sentripugalo | centrifugal force |
bathalaan | teolohiya | theology |
batidwad | telegram | |
batlag | kotse | car |
batnayan | philosophy | |
bilnuran | aritmetiko | arithmetic |
binhay | germ | |
buhagsigwasan | pneumatika | pneumatics |
buumbilang | ? | integer |
buturan | nukleonika | nucleonics |
dagibalniing liboy | kulot na elektromagnetiko | electromagnetic waves |
dagikapnayan | elektrokemistrya | electrochemistry |
dagilap | radioactivity | |
dagindas | elektroda | electrode |
dagisik | elektrono | electron |
dagisikan | elektronika | electronics |
dagitab | elektikidad | electricity |
dagsa | momento | momentum |
dagsin | grabidad | gravity |
dagap | sum | |
dakbatlag | truck | |
daklunsod | metropolis | |
daksipat | telescope | |
daktinig | earphone, headphone, loudspeaker | |
dalas | prekwensiya | frequency |
dalubaral | scholar | |
dalubbanwahan | pampolitika na agham | political science |
dalubbatasan | batas na agham | science of law |
dalubhalmanan | botanya | botany |
dalubhasaan | college, institute | |
dalubhayupan | solohiya | zoology |
dalubibunan | ornithology | |
dalub-isipan | psikolohiya | psychology |
dalublahian | ethonolohiya | ethnology |
dalubsakahan | agrikultura | agriculture |
dalubsakit-babae | hinekolohiya | gynecology |
dalubtalaan | astronomya | astronomy |
dalub-ulnungan | sosiolohiya | sociology |
dalubtauhan | antropolohiya | anthropology |
dalubulnungan | sosyolohiya | sociology |
dalubwikaan | linguistika | linguistics |
dalwikaang | bilingual | |
damikay | polinomial | polynomial |
dantaon | siglo | century |
dantay | impulsa | impulse |
danumsigwasan | hidraulika | hydraulics |
dasig | acceleration | |
dawit | industansiya | inductance |
dihaying | walang organikong kimika | inorganic chemistry |
disaluyan | wala konduktor | nonconductor |
duhakay | binomial | binomial |
duhandas | dioda | diode |
duyog | elipsa | ellipse |
gilis | hipotenusa | hypotenuse |
gitisig | lakas na sentripetal | centripetal force |
habyog | torka | torque |
hagibis | velocity | |
hagway | proportion | |
hambinging bigat | bigat na spekipiko | specific weight |
hangganan | limit (mathematics) | |
hatimbutod | mitosiso | mitosis |
hatinig | telepono | telephone |
hatintaon | semestre | semester |
haying | organikong kimika | organic chemistry |
haykapnayan | biyokimika | biochemistry |
hayliknayan | biyopisika | biophysics |
haynayanon | biyolohista | biologist |
haynayan (buhay-hanayan) |
biyolohiya | biology (buhay-hanayan) |
himatay | apopleksya | apoplexy |
hinuha | hypothesis | |
humihigop | vacuum | |
hunain | theorem | |
ibutod | nukleolus | nucleolus |
initan | kumpas | beat |
initsigan | termodinamika | thermodynamics |
isakay | monomial | monomial |
ishay | bacteria | |
isigan | dimanika | dynamics |
kaalkahan | alkalinidad | alkalinity |
kaasdan | akididad | acidity |
kabatas | batas na ? | law enforcer |
kabisa | function (mathematics) | |
kabtol | lipat | switch |
kabuuran | nucleus | |
kapnayan (sangkap-hanayan) |
kimika | chemistry |
kapnayang kayarian | strukturang kimikal | chemical structure |
kapnayanon | kimik | chemist |
kasagwilan | resistibidad | resistivity |
kasalukuyan | digmaan | prediction |
katiktik | detektiba | detective |
kuntadurya | akwant | accounting |
lahatan | pangkalahatang kimika | general chemistry |
laktod | maikling paligid | short circuit |
lapya | palno | plane |
larang | ekwilibryo | equilibrium |
laumin | integral | integral |
liboy | dayulon | wave |
libuyhaba | habang dayulon | wavelength |
liknayan (likas-hanayan) |
pisika | physics |
lulan | kapasitansiya | capacitance |
lulos | hakbangan | bypass |
lunduyang-saliksik | sentrong pananaliksik | research center |
malabuntala | planetoid | planetoid |
malasaluyan | semikonduktor | semiconductor |
mikhay | mikroba | microbe |
mikhaynayan | mikrobiyolohiya | microbiology |
miksipat | mikroskopyo | microscope |
miksipatin | mikroskopiko | microscopic |
miktataghay | mikroorganismo | microorganism |
miktinig | mikropono | microphone |
mulapik (mulaang-butil) |
molekulo | molecule |
mulhagi | elemento (matematika) | element (math) |
mulhay | protosowa | protozoan |
mulpikan | atomikong pisika | atomic physics, atomics |
mulsakitin | patogeniko | pathogenic |
nagugulugudan | bertebrado | vertebrate |
palaasalan | etnika | ethnics |
palabaybayan | ortograpya | orthography |
paladutaan | heolohiya | geology |
palasantingan | aestetika | aesthetics |
palasihayan | kitolohiya | cytology |
palasigmuan | mekanismo | mechanism |
palatangkasan | teoriyang nakatakda | theory of sets set algebra |
palatumbasan | teoriyang ekwasyon | theory of equations |
palautatan | statistika | statistics |
pamahagi | denominator | denominator |
pamilang | numeral | numeral |
panakda | numerator | numerator |
panakwil | resistor | resistor |
panandaan | alhebra | algebra |
panawit | induktor | inductor |
panghadlang | insulator | insulator |
pangibayo | amplipier | amplifier |
panlulan | kapasitor | capacitor |
panulatan | sulat | writing |
pariugat | kwadrat na ugat | square root |
sabansain | nasyunalista | nationalize |
sakwil | resistansiya | resistance |
saliding saloy | alternatibang kasalukuyan | alternating current |
saligwil | transistor | transistor |
salikop | sirkwit | circuit |
salipawpaw | eruplano | airplane |
saloy | kasalukuyan | current |
salumpuwit | silya | chair |
saluyan | konduktor | conductor |
sanyo | baribulo | variable |
sayad | ilalam | ground |
sigwasan | mekanika | mechanics |
siksin | matatag | solid |
sipnayan (isip-hanayan) |
matematika | mathematics |
sugaan | optika | optics |
suglamuman | potosintesiso | photosynthesis |
sukatan (sukating kapnayan) |
kwantitatibang kimika | quantitative chemistry |
sukgisan | heometrya | geometry |
sulatroniko | ||
sunurang kabit | seryang koneksiyon | series connection |
tablay | elektrikong singil | electric charge |
tadlong | perpendikular | perpendicular |
talukay | trinomial | trinomial |
talundas | trioda | triode |
tatsihaan | trigonometrya | trigonometry |
tayahan | kalkulo | calculus |
tigal | intertya | intertia |
tigilan | statika | statics |
tikop | kirkumperensiya | circumference |
timbulog | sperykal | spherical |
tingirin | diferensiyal | differential |
tugoy | oskilasyon | oscillation |
tugoysipat | oskilaskopa | oscilloscope |
tumbasan | ekwasyon | equation |
tunugan | akustika | acoustics |
tuwirang saloy | idirektang kasalukuyan | direct current |
urian (uriing kapnayan) |
kwalitatibang kimika | qualitative chemistry |
Modernong Filipino
Noong 1973, ang Pilipino ay pinalitan ng "Filipino" upang ang pambansang wika ay kumatawan sa lahat ng mga Pilipino at hindi lamang ng mga nagsasalita ng Tagalog na walang tunog na "f". Ang pagpapangalang ito ay naghudyat rin ng bagong saloobin sa pagbuo ng pambansang wika. Ito ay wala na sa kamay ng mga "purista". Ang mga salita at tunog mula sa ibang wika ay maaari nang gamitin kabilang ang Ingles at Kastila.[1] Sa mga praktikal na termino, ang Filipino ang pormal na pangalan ng Tagalog o ka-magkasingkahulugan nito.