Australya: Pagkakaiba sa mga binago

Mula sa Wikipedia, ang malayang ensiklopedya
Content deleted Content added
Geoffbits (usapan | ambag)
Nagdagdag ng mga tala
Geoffbits (usapan | ambag)
Nagdagdag ng mga tala
Linya 7: Linya 7:
national_motto =wala (dati'y ''Advance Australia'')|
national_motto =wala (dati'y ''Advance Australia'')|
national_anthem=''[[Advance Australia Fair]]''|
national_anthem=''[[Advance Australia Fair]]''|
official_languages =[[English language|English]] (''de facto'')<sup>1</sup>|
official_languages =[[Wikang Ingles|Ingles]] (''de facto'')<sup>1</sup>|
capital =[[Canberra]]|
capital =[[Canberra]]|
latd=35|latm=15|latNS=S|longd=149|longm=28|longEW=E|
latd=35|latm=15|latNS=S|longd=149|longm=28|longEW=E|
Linya 14: Linya 14:
leader_title1 = [[Queen of Australia|Reyna]]|
leader_title1 = [[Queen of Australia|Reyna]]|
leader_title2 = [[Governor-General of Australia|Gobernador-Heneral]]|
leader_title2 = [[Governor-General of Australia|Gobernador-Heneral]]|
leader_title3 = [[Prime Minister of Australia|Punong Ministro]] |
leader_title3 = [[Prime Minister of Australia|Punong Ministro]]|
leader_title4 = [[Chief Justice of Australia|Punong Mahistrado]]|
leader_name1 = [[Elizabeth II of the United Kingdom|Elizabeth II]]|
leader_name1 = [[Elizabeth II of the United Kingdom|Elizabeth II]]|
leader_name2 = [[Quentin Bryce]]|
leader_name2 = [[Sir Peter Cosgrove]]|
leader_name3 = [[Tony Abbott]]|
leader_name3 = [[Tony Abbott]]|
leader_name4 = [[Robert French]]|
area_rank=6th|
area_rank=6th|
area_magnitude=1_E12|
area_magnitude=1_E12|
Linya 32: Linya 34:
population_density_rank = 191st|
population_density_rank = 191st|
sovereignty_type=[[Kalayaan]]|
sovereignty_type=[[Kalayaan]]|
sovereignty_note=mula sa [[United Kingdom]]|
sovereignty_note=mula sa [[Nagkakaisang Kaharian]]|
established_event1 = [[Constitution of Australia|Saligang-batas]]|
established_event1 = [[Saligang-Batas ng Australya|Saligang-batas]]|
established_event2 = [[Statute of Westminster 1931|Kautusan ng Westminster]]|
established_event2 = [[Statute of Westminster 1931|Kautusan ng Westminster]]|
established_event3 = [[Australia Act 1986|Batas Australia]]|
established_event3 = [[Australia Act 1986|Batas Australia]]|
established_date1 = [[Enero 1]], [[1901]]|
established_date1 = [[Enero 1]], [[1901]]|
established_date2 = [[Disyembre 11]], [[1931]]|
established_date2 = [[Disyembre 11]], [[1931]]|
established_date3 = [[Marso 1]], [[1986]]|
established_date3 = [[Marso 3]], [[1986]]|
currency=[[Australian dollar|Dolyar Australyano]]|
currency=[[Australian dollar|Dolyar Australyano]]|
currency_code=AUD|
currency_code=AUD|
Linya 67: Linya 69:


== Etimolohiya ==
== Etimolohiya ==
Binibigkas bilang [əˈstɹæɪljə, -liə] sa Ingles Australyano, ang pangalang Australya ay nagmula sa salitang Latin na ''australis'', nangangahulugang "katimugan." Tinutukoy din ang bansa sa wikang kolokyal bilang Oz mula noong simula ng ika-20 dantaon. Ang [[Aussie]] ay isang karaniwang salitang pangkalye para sa "Australyano." Sa kapitbahayang [[New Zealand]], at bibihira naman sa Australya mismo, ang pangngalang "Aussie" is ginagamit din upang tukuyin ang bansa, isang pagbubukod na tawag mula sa mga naninirahan dito. Ang awit-pampalakasan na ''C'mon Aussie C'mon'' ay isang halimbawa ng lokal na gamit ng Aussie bilang kasingkahulugan ng Australya.
Binibigkas bilang [əˈstɹæɪljə, -liə] sa Ingles Australyano, ang pangalang Australya ay nagmula sa salitang Latin na ''australis'', na nangangahulugang "katimugan." Tinutukoy din ang bansa sa wikang kolokyal bilang Oz mula noong simula ng ika-20 dantaon. Ang [[Aussie]] ay isang karaniwang salitang pangkalye para sa "Australyano." Sa kapitbahayang [[New Zealand]], at bibihira naman sa Australya mismo, ang pangngalang "Aussie" ay ginagamit din upang tukuyin ang bansa, isang pagbubukod na tawag mula sa mga naninirahan dito. Ang awit-pampalakasan na ''C'mon Aussie C'mon'' ay isang halimbawa ng lokal na gamit ng Aussie bilang kasingkahulugan ng Australya.


Ang mga alamat tungkol sa ''Terra Australis Incognita''—isang "di-kilalang kalupaan sa Timog"—ay nag-umpisa mula pa noong panahon ng mga Romano at naging isang karaniwang bagay sa heograpiya ng Kalagitnaang Panahon, bagaman at hindi ito batay sa anumang nasusulat na kaalaman hinggil sa kontinente. Matapos ang pagkakatuklas ng mga Europeo, ang pangalan para sa kalupaang Australyano ay malimit na nagiging batayan ng sikat na ''Terra Australis.''
Ang mga alamat tungkol sa ''Terra Australis Incognita''—isang "di-kilalang kalupaan sa Timog"—ay nag-umpisa mula pa noong panahon ng mga Romano at naging isang karaniwang bagay sa heograpiya ng Kalagitnaang Panahon, bagaman at hindi ito batay sa anumang nasusulat na kaalaman hinggil sa kontinente. Matapos ang pagkakatuklas ng mga Europeo, ang pangalan para sa kalupaang Australyano ay malimit na nagiging batayan ng sikat na ''Terra Australis.''

Ang pinakaunang naitalang paggamit ng salitang Australya (''Australia'' sa Ingles) ay noong 1625 sa “Isang talá ng Australya ng Espiritu Santo, isinulat ni Ginoong Richard Hakluyt,” (''A note of Australia del Espíritu Santo, written by Sir Richard Hakluyt'') inilathala ni Samuel Purchas sa ''Hakluytus Posthumus'', isang korupsiyon ng orihinal na pangalang Espanyol na "Tierra Austral del Espíritu Santo" (Katimugang Lupain ng Espiritu Santo) para sa pulo ng [[Vanuatu]]. Ang pang-uring Olandes na salitang ''Australische'' ay ginamit sa isang aklat na Olandes sa [[Batavia]] ([[Jakarta]]) noong 1638, upang tumukoy sa bagong tuklas na mga lupain sa timog. Ginamit sa ibang pagkakataon ang ''Australia'' noong 1693 sa isang salin ng ''Les Aventures de Jacques Sadeur dans la Découverte et le Voyage de la Terre Australe'', isang nobelang Pranses noong 1676 ni Gabriel de Foigny, sa ilalim ng sagisag-panulat na Jacques Sadeur. Upang tumukoy sa buong rehiyon ng Timog Pasipiko, ginamit ito ni Alexander Dalrymple sa Isang Makasaysayang Paglilikom ng mga Paglalakbay at mga Natuklasan sa Timog Karagatang Pasipiko (''An Historical Collection of Voyages and Discoveries in the South Pacific Ocean'') noong 1771. Sa pagtatapos ng ika-18 siglo, ang katawagan ay ginamit upang partikular na tukuyin ang mismong bansa, na isinulat naman ng mga botanistang sina George Shaw at Ginoong James Smith ang tungkol sa “malawak na pulo, o manapa’y kontinente, ng Australya, Australasya, o [[Bagong Olandiya]]” sa kanilang dokumento noong 1793 na Soolohiya at Botanika ng Bagong Olandiya (''Zoology and Botany of New Holland''), at si James Wilson naman na isinama ito sa isang talangguhit noong 1799.

Ang pangalang Australya ay pinasikat ng manlalakbay na si Matthew Flinders, na nagtulak dito upang pormal itong pagtibayin simula 1804. Sa dokumento ni Robert Brown na Pangkalahatang puna, heograprikal at sistematikal, hinggil sa botanika ng Terra Australis (''General remarks, geographical and systematical, on the botany of Terra Australis''), ginamit ni Brown ang salitang pang-uri na ''Australyano'' (''Australian'' sa Ingles) sa kabuuan – ang unang nalalamang gamit ng pormang iyon. Sa kabila ng popular na kabatiran, ang aklat ay hindi nakatulong sa pag-angkin ng pangalan: ang pangalan ay unti-unting tinanggap higit sampung taon pa ang dumaan.

Ang unang beses na ang pangalang Australya ay lumitaw upang opisyal na gamitin ay sa isang pagsugo kay Lord Bathurst ng 04 Abril 1817 kung saan kinilala ni Gobernador Lachlan Macquarie ang pagtanggap sa mga talangguhit ng Australya ni Kapitan Flinders. Noong 12 Disyembre 1817, itinagubilin ni Macquarie sa Tanggapang Kolonyal na pormal itong kilalanin. Noong 1824, sumang-ayon ang Kaalmirantehan (''Admiralty'') na ang kontinente’y dapat opisyal na kilalanin bilang ''Australya''.


== Tingnan din ==
== Tingnan din ==

Pagbabago noong 10:49, 9 Setyembre 2014

Komonwelt ng Australya (Commonwealth of Australia)
Watawat ng Australya (Australia)
Watawat
Eskudo ng Australya (Australia)
Eskudo
Salawikain: wala (dati'y Advance Australia)
Awiting Pambansa: Advance Australia Fair
Location of Australya (Australia)
KabiseraCanberra
Pinakamalaking lungsodSydney
Wikang opisyalIngles (de facto)1
PamahalaanMonarkiyang konstitusyonal
• Reyna
Elizabeth II
Sir Peter Cosgrove
Tony Abbott
Robert French
Kalayaan 
Enero 1, 1901
Disyembre 11, 1931
Marso 3, 1986
Lawak
• Kabuuan
7,686,850 km2 (2,967,910 mi kuw) (6th)
• Katubigan (%)
1
Populasyon
• Pagtataya sa September 2005
20,406,800 (52nd)
• Senso ng 2001
18,972,350
• Densidad
2/km2 (5.2/mi kuw) (191st)
KDP (PLP)Pagtataya sa 2006
• Kabuuan
$674.97 billion (16th)
• Bawat kapita
$32,686 (13th)
TKP (2003)0.955
napakataas · 3rd
SalapiDolyar Australyano (AUD)
Sona ng orasUTC+8–+10 (iba't-ibang lugar ng Australia2)
• Tag-init (DST)
UTC+8–+11 (iba't-ibang lugar ng Australia2)
Kodigong pantelepono61
Internet TLD.au
1Ang wikang Ingles ay wala pa sa uring opisyal na de jure (source)
2May mga maliit na pagkakaiba mula sa tatlong nabanggit na timezones.

Ang Komonwelt ng Australya o Australya[1][2] (Kastila: Aus·tra·lia) ay ang ikaanim na pinakamalaking bansa sa mundo, ang kaisa-isang bansa na sumasakop sa isang kontinente, at ang pinakamalaki sa rehiyon ng Australasia/Oceania. Kabilang din sa teritoryo nito ang ilang mga pulo, ang pinakamalaki dito ay ang Tasmania, na nagsisilbing isang estado ng Australia. Ang Australya ay isang pederasyon at pinamamahalaan bilang parlamentaryong monarkiyang konstitusyonal (constitutional monarchy). Kasama sa mga karatig-bansa ng Australya ay ang Indonesia, East Timor, at Papua New Guinea sa hilaga, ang Pacific Islands sa hilagang-kanluran, ang Solomon Islands at Vanuatu sa hilagang-silangan, at ang New Zealand sa timog-silangan.

Sa loob ng di-bababa sa 40,000 taon bago ang unang pananahan ng mga Ingles sa huling bahagi ng ika-18 siglo, ang Australya ay pinaninirahan ng mga katutubong Australyano, na nagsasalita ng mga wikang nakapangkat sa humigit-kumulang 250 grupo ng mga lengguwahe. Matapos matuklasan ng mga Europeo ang kontinente sa pamamagitan ng mga manlalayag na Olandes noong 1606, ang silangang bahagi ng Australya ay inangkin ng Gran Britanya noong 1770 at nang simula'y naging tapunan ng mga bilanggo sa kolonya ng New South Wales mula 26 Enero 1788. Lumaki ang populasyon nang sumunod na mga dekada; ang kontinente ay ginalugad at naitatag ang karagdagang limang nagsasariling Crown Colonies.

Noong 1 Enero 1901, naging isang pederasyon ang anim na kolonya, na ngayo'y tinatawag na Komonwelt ng Australya. Mula noong Pederasyon, napanatili ng Australya ang isang matatag na sistemang pulitikal na demokratikong liberal, na kumikilos bilang isang demokrasyang parlamentaryong pederal at monarkiyang konstitusyonal, na binubuo ng anim na estado at ilang mga teritoryo. Ang populasyon na 23.6 na milyon ay higit na urbanisado at nakatuon sa mga silangang estado at sa baybayin.

Ang Australya ay isang maunlad na bansa at isa sa mga pinakamayaman sa mundo, dahil sa ekonomiya nitong ika-12 sa pinakamalaki. Noong 2012 ang Australya ang may ikalimang pinakamataas na kita bawat tao sa buong mundo, at ang gastos-militar ng Australya ang ika-13 pinamakamalaki sa mundo. Dahil taglay nito ang ikalawang pinakamataas na pandaigdigang indise ng kaunlaran ng tao (human development index), mataas ang nagiging ranggo ng Australya sa mga pandaigdigang paghahambing ng pambansang paggawa (national performance), katulad ng kalidad ng buhay, kalusugan, edukasyon, kalayaang pang-ekonomiya, at proteksiyon ng mga kalayaang sibil at mga karapatang pulitikal. Ang Australya ay kasapi ng Mga Nagkakaisang Bansa, G20, Komonwelt ng mga Bansa, ANZUS, Organisasyon para sa Pagtutulungang Ekonomiko at Pag-unlad (Organisation for Economic Co-operation and Development o OECD), Kapisanan ng Pandaigdigang Kalakalan (World Trade Organization o WTO), Kooperasyong Ekonomiko sa Asya-Pasipiko (Asia-Pacific Economic Cooperation o APEC), at ng Pacific Islands Forum.

Etimolohiya

Binibigkas bilang [əˈstɹæɪljə, -liə] sa Ingles Australyano, ang pangalang Australya ay nagmula sa salitang Latin na australis, na nangangahulugang "katimugan." Tinutukoy din ang bansa sa wikang kolokyal bilang Oz mula noong simula ng ika-20 dantaon. Ang Aussie ay isang karaniwang salitang pangkalye para sa "Australyano." Sa kapitbahayang New Zealand, at bibihira naman sa Australya mismo, ang pangngalang "Aussie" ay ginagamit din upang tukuyin ang bansa, isang pagbubukod na tawag mula sa mga naninirahan dito. Ang awit-pampalakasan na C'mon Aussie C'mon ay isang halimbawa ng lokal na gamit ng Aussie bilang kasingkahulugan ng Australya.

Ang mga alamat tungkol sa Terra Australis Incognita—isang "di-kilalang kalupaan sa Timog"—ay nag-umpisa mula pa noong panahon ng mga Romano at naging isang karaniwang bagay sa heograpiya ng Kalagitnaang Panahon, bagaman at hindi ito batay sa anumang nasusulat na kaalaman hinggil sa kontinente. Matapos ang pagkakatuklas ng mga Europeo, ang pangalan para sa kalupaang Australyano ay malimit na nagiging batayan ng sikat na Terra Australis.

Ang pinakaunang naitalang paggamit ng salitang Australya (Australia sa Ingles) ay noong 1625 sa “Isang talá ng Australya ng Espiritu Santo, isinulat ni Ginoong Richard Hakluyt,” (A note of Australia del Espíritu Santo, written by Sir Richard Hakluyt) inilathala ni Samuel Purchas sa Hakluytus Posthumus, isang korupsiyon ng orihinal na pangalang Espanyol na "Tierra Austral del Espíritu Santo" (Katimugang Lupain ng Espiritu Santo) para sa pulo ng Vanuatu. Ang pang-uring Olandes na salitang Australische ay ginamit sa isang aklat na Olandes sa Batavia (Jakarta) noong 1638, upang tumukoy sa bagong tuklas na mga lupain sa timog. Ginamit sa ibang pagkakataon ang Australia noong 1693 sa isang salin ng Les Aventures de Jacques Sadeur dans la Découverte et le Voyage de la Terre Australe, isang nobelang Pranses noong 1676 ni Gabriel de Foigny, sa ilalim ng sagisag-panulat na Jacques Sadeur. Upang tumukoy sa buong rehiyon ng Timog Pasipiko, ginamit ito ni Alexander Dalrymple sa Isang Makasaysayang Paglilikom ng mga Paglalakbay at mga Natuklasan sa Timog Karagatang Pasipiko (An Historical Collection of Voyages and Discoveries in the South Pacific Ocean) noong 1771. Sa pagtatapos ng ika-18 siglo, ang katawagan ay ginamit upang partikular na tukuyin ang mismong bansa, na isinulat naman ng mga botanistang sina George Shaw at Ginoong James Smith ang tungkol sa “malawak na pulo, o manapa’y kontinente, ng Australya, Australasya, o Bagong Olandiya” sa kanilang dokumento noong 1793 na Soolohiya at Botanika ng Bagong Olandiya (Zoology and Botany of New Holland), at si James Wilson naman na isinama ito sa isang talangguhit noong 1799.

Ang pangalang Australya ay pinasikat ng manlalakbay na si Matthew Flinders, na nagtulak dito upang pormal itong pagtibayin simula 1804. Sa dokumento ni Robert Brown na Pangkalahatang puna, heograprikal at sistematikal, hinggil sa botanika ng Terra Australis (General remarks, geographical and systematical, on the botany of Terra Australis), ginamit ni Brown ang salitang pang-uri na Australyano (Australian sa Ingles) sa kabuuan – ang unang nalalamang gamit ng pormang iyon. Sa kabila ng popular na kabatiran, ang aklat ay hindi nakatulong sa pag-angkin ng pangalan: ang pangalan ay unti-unting tinanggap higit sampung taon pa ang dumaan.

Ang unang beses na ang pangalang Australya ay lumitaw upang opisyal na gamitin ay sa isang pagsugo kay Lord Bathurst ng 04 Abril 1817 kung saan kinilala ni Gobernador Lachlan Macquarie ang pagtanggap sa mga talangguhit ng Australya ni Kapitan Flinders. Noong 12 Disyembre 1817, itinagubilin ni Macquarie sa Tanggapang Kolonyal na pormal itong kilalanin. Noong 1824, sumang-ayon ang Kaalmirantehan (Admiralty) na ang kontinente’y dapat opisyal na kilalanin bilang Australya.

Tingnan din

Mga sanggunian

  1. English, Leo James (1977). "Australiya, Australia". Tagalog-English Dictionary (sa Ingles). Congregation of the Most Holy Redeemer. ISBN 9710810731.
  2. Panganiban, Jose Villa. (1969). "Australiya, Australia". Concise English-Tagalog Dictionary.

Mga panlabas na kawing

Australya Ang lathalaing ito na tungkol sa Australya ay isang usbong. Makatutulong ka sa Wikipedia sa pagpapalawig nito.

Padron:Link FA Padron:Link FA Padron:Link FA Padron:Link FA Padron:Link FA Padron:Link FA Padron:Link FA Padron:Link FA Padron:Link FA Padron:Link GA Padron:Link GA Padron:Link GA Padron:Link GA