Pangasinan: Pagkakaiba sa mga binago
Content deleted Content added
No edit summary |
m Ibinalik ang mga pagbabago ni 112.210.72.69 (Usapan) patungo sa huling rebisyon ni 112.198.77.162 |
||
| Linya 1: | Linya 1: | ||
:''Para sa wika, tingnan ang [[Wikang Panggasinan]].'' |
:''Para sa wika, tingnan ang [[Wikang Panggasinan]].'' |
||
{{Infobox Philippine province 2 |
|||
Ang '''Ilokano''' ay tumutukoy sa wika at kultura na may kaugnayan sa Ilokano, ang pangatlong pinakamalaking pangkat-etniko sa Pilipinas. Sa hilagang-kanlurang bahagi ng Luzonang katutubong lugar ng mga Ilokano at ito ang nagbibigay ng pagkakakilanlan para sa Rehiyon ng Ilocos. |
|||
Ang "Ilokano" ay karaniwang katawagan din sa Iloko (o Iluko), ang wika ng mga Ilokano.{{Infobox Philippine province 2 |
|||
|infoboxtitle = Lalawigan ng Pangasinan |
|infoboxtitle = Lalawigan ng Pangasinan |
||
|sealfile = Ph_seal_pangasinan.png |
|sealfile = Ph_seal_pangasinan.png |
||
| Linya 28: | Linya 26: | ||
Pangasinan ang pangalan ng lalawigan, ng mga mamamayan, at ang pangunahing wikang sinasalita sa lalawigan. Tinatayang nasa 1.5 milyong ang mga katutubong Pangasinan. Isa ang [[wikang Pangasinan]] sa mga opisyal na kinikilalang wikang rehiyunal sa Pilipinas. Sinasalita ang Pangasinan bilang ikalawang wika ng mga etnikong minorya sa Pangasinan. Ang pinakakilalang pangkat etnikong minorya sa Pangasinan ay ang mga [[Iloko]], [[Bolinao]] at mga [[Tagalog]]. |
Pangasinan ang pangalan ng lalawigan, ng mga mamamayan, at ang pangunahing wikang sinasalita sa lalawigan. Tinatayang nasa 1.5 milyong ang mga katutubong Pangasinan. Isa ang [[wikang Pangasinan]] sa mga opisyal na kinikilalang wikang rehiyunal sa Pilipinas. Sinasalita ang Pangasinan bilang ikalawang wika ng mga etnikong minorya sa Pangasinan. Ang pinakakilalang pangkat etnikong minorya sa Pangasinan ay ang mga [[Iloko]], [[Bolinao]] at mga [[Tagalog]]. |
||
Ang mga '''Kapampangan''' ang ikapitong pinakamalaking pangkat etnikong Pilipino. Pangunahin silang naninirahan sa mga lalawigan ng Pampanga at Tarlac, gayundin sa mga lalawigan ng Nueva Ecija, Bataan, Bulacan, at Zambales, at may bilang sila na mahigit-kumulang 2,890,000. Ang wikang Kapampangan ang katutubong wika ng mga Kapampangan. |
|||
Sinasabing ang lutuing Kapampangan ang pinaka-''evolved'' at pinakadalisay sa mga lutuing Pilipino; ang Pampanga ang tinataguriang sentrong kulinari ng Pilipinas. Ang ilan sa mga pagkaing nagmula sa Pampanga ay ang kare-kare, sisig, at kilawin. |
|||
Ang mga '''Bikolano''' ay matatagpuan sa tangway sa Timog Silangang Luzon at pati na rin sa Albay, Catanduanes, Masbate, Sorsogon, Camarines Sur, at Camarines Norte. Sila ay nabiyayaan ng kalikasan sa lupain tulad ng magagandang tanawin, matabang lupa, at mga mineral. Ang kanilang mga ari-arian ay nakakapinsala sa kanilang buhay at nakapipigil sa kanilang pag-unlad ang malimit na pagdaan ng bagyo sa lugar nila. Kilala sila sa pagiging relihiyoso nila at ang kahiligan nila sa mga pagkaing maaanghang at may gata. Mahilig sila sa pagsasayaw at pagdalo sa mga kasayahan. Simple lamang ang pananamit ng mga kalalakihang Bikolano ngunit ang mga kababahian ay mahilig magpaganda at gumagamit sila ng mga palamuti sa katawan. |
|||
Ang mga '''Tagalog'''<sup>[1]</sup> (Baybayin: ᜆᜄᜎᜓᜄ᜔) ang isa sa pinakamalaking pangkat etniko sa Pilipinas kasunod ng mga Bisaya, at ang may pinakamalawak na distribusyon sa bansa. Sila ang pangunahing pangkat etniko sa mga lalawigan ng Batangas, Cavite,Bulacan, Laguna, Bataan, Quezon, Camarines Norte, Marinduque, at Rizal. Nagtataglay rin ang mga lalawigan ng Nueva Ecija,Tarlac, Aurora, Zambales, at Mindoro Oriental, at ang Kalakhang Maynila, ng mga malalaking populasyong Tagalog. Mayroon ding mahalagang bilang nga mga Tagalog sa mga lalawigan ng Palawan. |
|||
Ang mga '''Bisaya''' ay isang multilinggwal na pangkat etnikong Pilipino. Pangunahin silang naninirahan sa Kabisayaan at sa hilagang-silangang Mindanao habang ang iba naman ay dumayo sa ibang mga bahagi ng bansa, kasama na ang Kalakhang Maynila, kung saan sila ang bumubuo ng mayoriya. Cebuano, Hiligaynon (o Ilonggo), at Waray-Waray ang mga nangungunang wika ng mga Bisaya pagdating sa bilang ng mga tagapagsalita. Bagaman maaaring magkaunawaan ang mga tagapagsalita ng mga wikang ito (at ng iba pang mga wikang Bisaya) kung pipilitin, hindi pa rin ito sapat para sa masaysay na talastasan, at karaniwang Filipino o Inggles ang ginagamit bilang wikang pantalastasan sa pagitan ng mga kasapi ng iba’t ibang pangkat linggwistiko. Higit 40% ng mga Pilipino ang may kanunununuang Bisaya. |
|||
A '''Muslim''', sometimes spelled '''Moslem''',<sup>[1]</sup> relates to a person who follows the religion of Islam,<sup>[2]</sup> a monotheistic and Abrahamic religionbased on the Quran. Muslims consider the Quran to be the verbatim word of God as revealed to the Islamic prophet Muhammad. They also follow the teachings and practices of Muhammad as recorded in traditional accounts called ''hadith''.<sup>[3]</sup> "Muslim" is an Arabic word meaning "one who submits (to God)".<sup>[4]</sup> A female Muslim is sometimes called a '''Muslimah'''. There are customs holding that a man and woman or teenager and adolescent above the age of fifteen of a lunar or solar calendar who possesses the faculties of rationality, logic orsanity, but misses numerous successive Jumu'ahs without a valid excuse, no longer qualifies as a Muslim.<sup>[5][6]</sup> |
|||
==== Badjao ==== |
|||
Ang pangkat na Badjao ay naninirahan sa Sulu, sa mga bayan ng Maubu, Bus-bus, Tanjung, Pata, Tapul, Lugus, Bangas, Parang, Maimbung, Karungdung at Talipaw. Tinatawag din silang Luaan, Lutaos, Bajau, Orang Laut, Samal Pal'u at Pala'u. Samal ang kanilang wika. |
|||
Kahawig ng mga Samal ang kanilang kultura. May haka-hakang sila at ang mga Samal ay isang pangkat na nagmula sa Johore sa dakong timog ng pinensulang Malaya. |
|||
Nakatira sila sa mga bangkang-bahay. Isang pamilya na may myembrong 2–13 miyembro ang maaaring tumira sa bangkang-bahay. |
|||
Pangingisda ang pangunahin nilang hanapbuhay. Gumagawa rin sila ng mga vinta at mga gamit sa pangingisda tulad ng lambat at bitag. Ang mga kababaihan ay naghahabi ng mga banig na may iba't-ibang uri ng makukulay na disenyo. Magaling din silang sumisid ng perlas. |
|||
Dahil malapit sa Tausug, karamihan sa kanila ay Muslim. Gayunpaman, naniniwala pa rin sila sa umboh o kaluluwa ng kanilang mga ninuno. |
|||
==== Maranao ==== |
|||
Ang mga Maranao ay nakatira sa paligid ng Lawa ng Lanao – Lanao del Sur, Lanao del Norte, Lungsod ng Marawi at Lungsod ng Iligan. "Lawa" ang kahulugan ng salitang "ranao" kung saan hinango ang kanilang pangalan. |
|||
Ang Marawi ang tinaguriang lungsod ng mga dugong bughaw na Maranao. Sa malalaking bahay sila nakatira na may malalawak na pasilyo ngunit walang silid. Tanging ang mga dugong bughaw lamang ang pinapayagang manumit ng kulay ginto. Kadalasang makikita ang mga karaniwang Maranao na may dalang nakatiklop na banig pandanus. Kanila itong ginagamit sa sahig ng tahanan at sa mga moske. |
|||
Buo pa rin at hindi naiimpluwensiyahan ang kulturang Maranao. Nananatili pa rin ang kanilang tunay na naiibang disenyo at kulay sa kanilang mga gawang ukit, damit at banig at sa kanilang mga kagamitang gawa sa tanso. |
|||
==== Yakan ==== |
|||
Nagtatanim sila ng palay, niyog, kamoteng kahoy, lansones at mais. May sistema ng pagpapalitan sa pagsasaka ng Yakan. Nagagawa sa maikling panahon ang pag-aararo dahil pinagtutulung-tulungan ng mga magkakamag-anak at magkakaibigan ito. Punong- puno ng mga tradisyunal na paniniwala at kaugalian ang kanilang mga gawain sa pagsasaka. May paniniwala silang ang palay ay may sultan at mga pinuno kaya kinakausap nila ang “Paring” palay upang mamuno sa iba pang mga binhing palay sa pagkakaroon ng masaganang ani. Kailangang ding tahimik sila habang nag-aani ng palay sa pangambang makatawag n gang iangay at maaaring liparin palayo ang palay. |
|||
Patriarka ang uri ng lupaing Yakan kung saan ang amana o ama ang pinakapuno ng pamilya. Napakalapit ng ugnayan ng magkakamag-anak kaya lapit-lapit ang kanilang mga bahay at handang tumulong ang bawat isa sa sinuman sa kanila na magkaroon ng kasawian o kaya kapag may kasayahan. |
|||
Maraming ipinagbabawal sa buhay ng mga Yakan. Ipinagbabawal sa kanila ang pagpapakasal sa magpinsang makalawa ngunit maaaring magpakasal ang magpinsang buo manatili ang yaman ng angkan. Maaaring magpakasal nang higit sa apat ang lalaking Yakan kung kaya niyang bigyan ang mga ito ng sapat na kabuhayan. Pinapayagan din sa kanila ang diborsiyo kung pumapayag dito ang lalaki. |
|||
Ang mga Yakan lamang ang tanging pangkat na kapwa nagsususot ng malong ang lalaki at babae. Isinusuot ng lalaking Yakan ang malong sa kanyang ulo samantalang ipinupulupot naman ito ng mga babae sa kanilang baywang. |
|||
== Heograpiya == |
== Heograpiya == |
||
Pagbabago noong 12:08, 7 Agosto 2015
- Para sa wika, tingnan ang Wikang Panggasinan.
Pangasinan | |||
|---|---|---|---|
| Lalawigan ng Pangasinan | |||
 | |||
| |||
 Mapa ng Pilipinas na magpapakita ng lalawigan ng Pangasinan | |||
 | |||
| Mga koordinado: 15°55'N, 120°20'E | |||
| Bansa |  Pilipinas | ||
| Rehiyon | Rehiyon ng Ilocos | ||
| Kabisera | Lingayen | ||
| Pagkakatatag | 1611 | ||
| Pamahalaan | |||
| • Uri | Sangguniang Panlalawigan | ||
| • Gobernador | Amado Espino III | ||
| • Manghalalal | 1,946,692 na botante (2019) | ||
| Lawak | |||
| • Kabuuan | 5,451.01 km2 (2,104.65 milya kuwadrado) | ||
| Populasyon (senso ng 2020) | |||
| • Kabuuan | 3,163,190 | ||
| • Kapal | 580/km2 (1,500/milya kuwadrado) | ||
| • Kabahayan | 776,202 | ||
| Ekonomiya | |||
| • Kaurian ng kita | ika-1 klase ng kita ng lalawigan | ||
| • Antas ng kahirapan | 12.91% (2018)[2] | ||
| • Kita | ₱4,696,665,305.03 (2020) | ||
| • Aset | ₱13,059,734,464.76 (2020) | ||
| • Pananagutan | ₱2,704,863,138.26 (2020) | ||
| • Paggasta | ₱3,721,654,403.37 (2020) | ||
| Pagkakahating administratibo | |||
| • Mataas na urbanisadong lungsod | 0 | ||
| • Lungsod | 4 | ||
| • Bayan | 44 | ||
| • Barangay | 1,364 | ||
| • Mga distrito | 6 | ||
| Sona ng oras | UTC+8 (PST) | ||
| Kodigo postal | 2400–2447 | ||
| PSGC | 015500000 | ||
| Kodigong pantawag | 75 | ||
| Kodigo ng ISO 3166 | PH-PAN | ||
| Klima | tropikal na monsoon na klima | ||
| Mga wika | Wikang Pangasinan wikang Sambal Wikang Bolinao Kayapa Kallahan | ||
| Websayt | http://www.pangasinan.gov.ph/ | ||
Ang Pangasinan ay isang lalawigan ng Pilipinas sa rehiyon ng Ilocos. Matatagpuan ang lalawigan sa kanlurang bahagi ng pulo ng Luzon sa may Golpo ng Lingayen at Timog Dagat Tsina. Ito ay may kabuuang sukat na 5,451.01 square kilometre (2,104.65 mi kuw).[3] Ayon sa senso noong 2010, ang populasyon ay nasa 2,779,862.[4]
Pangasinan ang pangalan ng lalawigan, ng mga mamamayan, at ang pangunahing wikang sinasalita sa lalawigan. Tinatayang nasa 1.5 milyong ang mga katutubong Pangasinan. Isa ang wikang Pangasinan sa mga opisyal na kinikilalang wikang rehiyunal sa Pilipinas. Sinasalita ang Pangasinan bilang ikalawang wika ng mga etnikong minorya sa Pangasinan. Ang pinakakilalang pangkat etnikong minorya sa Pangasinan ay ang mga Iloko, Bolinao at mga Tagalog.
Heograpiya
Pampulitika
Ang lalawigan ng Pangasinan ay nahahati sa 44 bayan, 4 na lungsod, at 1,364 na mga barangay. May anim na distritong pangkinatawan ang lalawigan ng Pangasinan.
Mga Lungsod
Mga Bayan
Pisikal
Matatagpuan ang lalawigan ng Pangasinan sa kanlurang gitnang bahagi ng pulo ng Luzon sa Pilipinas. Naghahanggan ang Pangasinan sa mga lalawigan ng La Union at Benguet sa hilaga, sa Nueva Vizcaya at Nueva Ecija sa silanga, at sa Zambales at Tarlac sa timog. Matatagpuan sa kanluran ng lalawigan ang Dagat Timog Tsina.
May kabuuang sukat ang Pangasinan na 5,451.01 square kilometre (2,104.65 mi kuw).[3] Ang lalawigan ay nasa 170 kilometro (105.633 mi) hilaga ng Maynila, 50 kilometro (31.0685 mi.) timog ng Lungsod ng Baguio, 115 kilometro (71.4576 mi.) hilaga ng Pandaigdigang Paliparan at Daungan ng Subic, at 80 kilometro (49.7096 mi.) hilaga ng Paliparang Pandaigdig ng Clark.
Demograpiya
| Taon | Pop. | ±% p.a. |
|---|---|---|
| 1990 | 2,020,273 | — |
| 1995 | 2,178,412 | +1.42% |
| 2000 | 2,434,086 | +2.41% |
| 2007 | 2,645,395 | +1.15% |
| 2010 | 2,779,862 | +1.82% |
| Source: National Statistics Office[4] | ||
Populasyon
Ang mga mamamayan ng Pangasinan (Totoon Pangasinan) ay tinatawag na Pangasinan o sa Kinastilang Pangasinense, o sa payak na taga-Pangasinan. Ikatlong pinakamataong lalawigan ang Pangasinan sa Pilipinas. Ayon sa senso noong 2000, 47 bahagdan ng populasyon ay mga Totoon Pangasinan at 44 na bahagdan ay mga Iloko.
|
Dagat Timog Tsina | La Union, Benguet, Nueva Vizcaya |
| |
| Dagat Timog Tsina | 
|
Nueva Ecija | ||
 Pangasinan 
| ||||
| ||||
| Zambales | Tarlak |
Mga sanggunian
- ↑ "Province: Pangasinan". PSGC Interactive. Quezon City, Philippines: Philippine Statistics Authority. Nakuha noong 12 Nobyembre 2016.
- ↑ "Updated Annual Per Capita Poverty Threshold, Poverty Incidence and Magnitude of Poor Population with Measures of Precision, by Region and Province: 2015 and 2018". Pangasiwaan ng Estadistika ng Pilipinas. 4 Hunyo 2020.
- ↑ 3.0 3.1 "List of Provinces". PSGC Interactive. Makati City, Philippines: National Statistical Coordination Board. Nakuha noong 11 Pebrero 2013.
- ↑ 4.0 4.1 "Population and Annual Growth Rates for The Philippines and Its Regions, Provinces, and Highly Urbanized Cities" (PDF). 2010 Census and Housing Population. National Statistics Office. Nakuha noong 13 Pebrero 2013.
