Kultura: Pagkakaiba sa mga binago
Content deleted Content added
m Ibinalik ang mga pagbabago ni 116.50.171.90 (Usapan) patungo sa huling rebisyon ni Eurodyne |
Gabsalazarrr (usapan | ambag) No edit summary |
||
| Linya 1: | Linya 1: | ||
__TOC__<blockquote> |
|||
Ang '''kultura''' o '''kalinangan''' sa pangkalahatan ay tumutukoy sa aktibidad ng [[sangkatauhan]]. Sa isang payak na kahulugan, ito ang "kaparaanan ng mga tao sa buhay", ibig sabihin ang paraan kung paano gawin ang mga bagay-bagay. Iba't iba ang kahulugan ng ''kultura'' na sumasalamin sa iba't ibang mga teoriya sa kaunawaan, o sukatan sa pagpapahalaga, sa aktibidad ng sangkatauhan. Sa iba, ito ang kuro o opinyon ng buong [[lipunan]], na maaaring makita sa kanilang mga [[salita]], [[aklat]] at mga sinulat, [[relihiyon]], [[musika]], [[damit|pananamit]], [[pagluluto]], at iba pa. Makikita ang 164 kahulugan ng "kultura" sa isang talaan sa ''Culture: A Critical Review of Concepts and Definitions''<ref>Kroeber, A. L. and C. Kluckhohn, 1952. ''Culture: A Critical Review of Concepts and Definitions.''</ref> (Kultura: Isang Mapanuring Pagrepaso ng mga Konsepto at Kahulugan) nina [[Alfred Kroeber]] at [[Clyde Kluckhohn]] na nilimbag noong 1952. |
|||
Kultura, sa pahayag ni E.B Taylor, “ang kabuuan |
|||
na may kaalaman, paniniwala, sining, moralidad, batas, kaugalian at iba pang |
|||
kakayahan at mga gawain na nakuha ng isang tao sa isang lipunan.” |
|||
Ayon sa ''Cambridge English |
|||
Dictionary'' ang kultura ay, “paraan |
|||
ng pamumuhay, lalo na mga gawain at paniniwala, ng isang partikular na grupo ng |
|||
mga tao sa isang partikular na panahon. |
|||
Bilang aspeto ng pagiging isang tao, ang |
|||
__TOC__ |
|||
kultura ay isang sentral na konsepto sa antropolohiya, na sinasaklawan ang mga pangyayaring |
|||
hindi maipaliwanag na naisasalin sa pamamaraang sosyal sa lipunan. Ang salitang |
|||
ito ay ginagamit upang isauri at ilarawan ang mga karanasan sa pamamagitan ng |
|||
simbolo at malikhaing pananaw. Ang kakayahang ito ay umusbong kasabay ng pagsulong ng makabagong kilos |
|||
50,000 taon ang nakalipas. Ang kapasidad na ito ay kadalasang iniisip na |
|||
natatangi sa tao, ngunit mayroong ibang |
|||
uri ng hayop na nagpapakita ng katulad, ngunit hindi kumplikadong abilidad para sa panlipunang pag aaral. |
|||
Ito ay ginagamit upang tandaan ang kumplikadong |
|||
== Pinagmulan == |
|||
mga gawain at nakamit na kaalaman na ginagamit sa pakikisalamuha at mayroon sa |
|||
Ang salitang ''kultura'' ay hinango mula sa wikang {{lang-la| na [[wikt:cultura|cultura]]}} na may literal na kahulugang "kultibasyon" o "paglilinang".<ref>Harper, Douglas (2001). [http://www.etymonline.com/index.php?term=culture Online Etymology Dictionary]</ref> Ang kalinangan ay isang katagang may maraming iba't ibang magkakaugnay na mga kahulugan. Subalit, ang salitang ito ay pinaka pangkaraniwang ginagamit sa tatlong payak na mga diwa: |
|||
lipunan, o kultura. Mayroong mga aspeto ng mga gawain ng tao tulad ng wika, |
|||
* Ang pagkakaroon ng matanging panlasa sa mga [[pinong sining]] at [[araling pantao]], at tinatawag ding [[mataas na kalinangan]] |
|||
panlipunang gawain tulad ng pagkakamaganak, kasarian at pagpapakasal, pag |
|||
* Isang binuong huwaran ng kaalaman, paniniwala, at ugali ng tao na nakabatay sa kakayahan para sa masagisag na pag-iisip at pagkatutuo ng pakikipagkapwa |
|||
papakita tulad ng musika, sayaw, ritwal, relihiyon, at teknolohiya katulad ng |
|||
* Isang pangkat ng pinagsasaluhang mga ugali, pagpapahalaga, mga layunin, at mga gawain na nagbibigay ng katangian sa isang institusyon o panimulaan, organisasyon, o pangkat. |
|||
pagluluto, pamamahay, pananamit ay makikita sa lahat ng kultura. Ang konsepto |
|||
ng kulturang materyal ay sinasakop ang pisikal na pagpapakita ng kultura, |
|||
Nang unang lumitaw ang konsepto o diwa noong ika-18 at ika-19 daantaon sa Europa, may pahiwatig ito bilang isang proseso ng [[paglilinang ng halaman]] o pagpapainam, katulad ng [[agrikultura]] o [[hortikultura]]. Noong ika-19 daantaon, ito ay naging tumutukoy muna sa pag-inam o pagpino o pagdalisay ng isang indibidwal, natatangi na sa pamamagitan ng [[edukasyon]], at pagkaraan ay tumukoy na sa pagsasakatuparan ng [[nasyonalismo]], katulad ng mga adhikain o mga mithiing pambansa. Noong kalagitnaan ng ika-19 daantaon, ilang mga siyentipiko ang gumamit sa katagang "kultura" upang tukuyin ang isang pandaigdigang kakayahan ng tao. Para kay [[Georg Simmel]], isang [[sosyologo]]ng Aleman na [[hindi positibista]], ang kalinangan ay tumutukoy sa "ang paglilinang ng mga indibidwal sa pamamagitan ng ahensiya ng panlabas na mga anyo na dumaan sa [[obhetipikasyon]] sa loob ng kurso ng kasaysayan".<ref>Levine, Donald (patnugot) 'Simmel: On individuality and social forms' Chicago University Press, 1971. pahina 6.</ref> |
|||
katulad ng teknolohiya, arkitektura, at arte kung |
|||
saan ang hindi mahalagang aspeto ng kultura katulad ng prinisipyo ng |
|||
Noong ika-20 daantaon, umahon ang "kalinangan" bilang isang diwa na nakapagitna o naging pangunahin sa larangan ng [[antropolohiya]], na nagsasangkot ng lahat ng mga kababalaghan o penomenong pantao na hindi puro mga kinalabasan ng henetika ng tao. Katulad ito ng katagang "kultura" sa antropolohiyang Amerikano na may dalawang kahulugan: (1) ang umunlad na kakahayan ng tao upang uri-uriin at katawanin ang mga karanasan sa pamamagitan ng mga [[sagisag]], at gumalaw na may imahinasyon at malikhain; at (2) ang namumukod-tanging mga kaparaanan ng tao na namumuhay sa iba't ibang mga bahagi ng mundo na nag-uri at kumatawan sa kanilang mga karanasan, at kumilos na ayon sa pagiging malikhain nila. Pagkalipas ng [[Ikalawang Digmaang Pandaigdig]], ang katawagan ay naging napakahalaga, bagaman mayroong dalawang magkaibang mga kahulugan, sa ibang mga disiplinang katulad ng [[araling pangkalinangan]], [[sikolohiyang organisasyonal]], ang [[sosyolohiya ng kalinangan]] at [[araling pampamamahala]]. |
|||
panlipunang organisasyon (pampulitikang organisasyon at panlipunang |
|||
institusyon), mga alamat, pilosopya literatura, (parehong sinusulat at |
|||
== Etimolohiya == |
|||
pasalita), at agham ang bumubuo ng kulturang pamana ng ating lipunan. |
|||
Ang [[etimolohiya]] ng makabagong katagang "kultura" ay may simulaing klasikal. Sa wikang Ingles, ang salitang "kultura" ay ibinatay sa isang katagang ginamit ni [[Cicero]], mula sa kanyang ''[[Tusculanae Disputationes]]'' (Tuskulanong Pagmamatuwiran), kung saan siya nagsulat ng paglilinang ng kaluluwa o ''"cultura animi"'', kung kaya't gumamit ng isang metapor na pang-agrikultura upang ilarawan ang pag-unlad ng isang kaluluwang makapilosopiya, na naunawaan sa [[teolohiya]] bilang isang nag-iisang likas at pinakamataas na maaaring adhikain para sa kaunlarang pantao. Ginamit ni [[Samuel Pufendorf]] ang talinghagang ito sa isang makabagong diwa, na may kahalintulad na kahulugan, ngunit hindi na hinihinala na ang pilosopiya ang likas na perpeksiyon ng tao. Ang paggamit na ito ni Pufendorf, at ng iba pang maraming mga manunulat pagkaraan niya, ay may ganitong pagpapaliwanag: na ang kalinangan ay "tumutukoy sa lahat ng mga paraan na ginagamit ng tao upang mapagtagumapayan ang kanilang simulain may [[barbarismo]], at sa pamamagitan ng katalinuhan, karunungan, at kasanayan, ay maging talagang tao".<ref name=velkley>{{Cite book|title=Being after Rousseau: Philosophy and Culture in Question| last=Velkley|first=Richard|year=2002|chapter=The Tension in the Beautiful: On Culture and Civilization in Rousseau and German Philosophy|pages=11–30|publisher=The University of Chicago Press|ref=harv|postscript=}}</ref> |
|||
</blockquote> |
|||
Ayon sa paglalarawan ni Velkley<ref name=velkley/>: <blockquote>Ang katagang "kalinangan," na sa simula ay nangangahulugang paglilinang ng kaluluwa o isipan, ay nagkamit ng karamihan sa makabagong mga kahulugan nito sa bandang huli magmula sa mga sulatin ng mga mapag-isip na Aleman noong ika-18 daantaon, na sa samu't saring mga antas ay nagpaunlad sa kritisimo ni [[Rousseau]] ng [[modernidad|modernong]] [[liberalismo]] at [[Panahon ng Pagpapaliwanag|Pagpapaliwanag]]. Kaya't may pagkakaiba sa pagitan ng "kultura" at "[[kabihasnan]]" mula sa mga may-akdang ito, kahit na ipinadarama bilang ganyan. Ang dalawang pangunahing mga kahulugan ng kalinangan ay lumitaw magmula sa kapanahunang ito: ang kalinangan bilang isang espiritu ng taumbayan na may natatanging katauhan; at ang kultura bilang paglilinang na papaloob o papunta sa loob ng sarili, o paglilinang ng indibidwalismong malaya. Ang unang kahulugan ay nangingibabaw sa pangkasalukuyang paggamit ng katagang "kultura", bagaman ang pangalawa ay may ginaganapan pa rin na isang malaking gampanin sa naiisip natin bilang kung ano ang dapat makamtan ng kalinangan: ang buong "pagpapadama" ng pagkanatatangi ng "totoo" o "tunay" na sarili.</blockquote> |
|||
== Mga sanggunian == |
== Mga sanggunian == |
||
{{reflist}} |
|||
{{stub|Kalinangan}} |
|||
[[Kategorya:Kultura|*]] |
[[Kategorya:Kultura|*]] |
||
<nowiki>https://en.wikipedia.org/wiki/Culture</nowiki> |
|||
Pagbabago noong 00:46, 12 Agosto 2015
Kultura, sa pahayag ni E.B Taylor, “ang kabuuan na may kaalaman, paniniwala, sining, moralidad, batas, kaugalian at iba pang kakayahan at mga gawain na nakuha ng isang tao sa isang lipunan.”
Ayon sa Cambridge English Dictionary ang kultura ay, “paraan ng pamumuhay, lalo na mga gawain at paniniwala, ng isang partikular na grupo ng mga tao sa isang partikular na panahon.
Bilang aspeto ng pagiging isang tao, ang kultura ay isang sentral na konsepto sa antropolohiya, na sinasaklawan ang mga pangyayaring hindi maipaliwanag na naisasalin sa pamamaraang sosyal sa lipunan. Ang salitang ito ay ginagamit upang isauri at ilarawan ang mga karanasan sa pamamagitan ng simbolo at malikhaing pananaw. Ang kakayahang ito ay umusbong kasabay ng pagsulong ng makabagong kilos 50,000 taon ang nakalipas. Ang kapasidad na ito ay kadalasang iniisip na natatangi sa tao, ngunit mayroong ibang uri ng hayop na nagpapakita ng katulad, ngunit hindi kumplikadong abilidad para sa panlipunang pag aaral.
Ito ay ginagamit upang tandaan ang kumplikadong mga gawain at nakamit na kaalaman na ginagamit sa pakikisalamuha at mayroon sa lipunan, o kultura. Mayroong mga aspeto ng mga gawain ng tao tulad ng wika, panlipunang gawain tulad ng pagkakamaganak, kasarian at pagpapakasal, pag papakita tulad ng musika, sayaw, ritwal, relihiyon, at teknolohiya katulad ng pagluluto, pamamahay, pananamit ay makikita sa lahat ng kultura. Ang konsepto ng kulturang materyal ay sinasakop ang pisikal na pagpapakita ng kultura, katulad ng teknolohiya, arkitektura, at arte kung saan ang hindi mahalagang aspeto ng kultura katulad ng prinisipyo ng panlipunang organisasyon (pampulitikang organisasyon at panlipunang institusyon), mga alamat, pilosopya literatura, (parehong sinusulat at pasalita), at agham ang bumubuo ng kulturang pamana ng ating lipunan.
Mga sanggunian
https://en.wikipedia.org/wiki/Culture