Panulaan: Pagkakaiba sa mga binago

Mula sa Wikipedia, ang malayang ensiklopedya
Content deleted Content added
Removing "Walt_Whitman_-_George_Collins_Cox.jpg", it has been deleted from Commons by Jcb because: per c:Commons:Deletion requests/undefinedinsource:huntingtontheatreco.
JWilz12345 (usapan | ambag)
mga pamalit sa naburang imahe
Linya 4: Linya 4:
{{For|gulay|Bersa}}
{{For|gulay|Bersa}}


[[Talaksan:Shakespeare.jpg|thumb|Si [[William Shakespeare]], isang makatang Ingles, mandudula, at aktor na malawakang kinikilala bílang pinakamahusay na manunulat ng [[wikang Ingles]].]]


Ang '''panulaan''' o '''tula''' ay isang uri ng [[sining]] at [[panitikan]] na kilala sa malayang paggamit ng [[wika]] sa iba't ibang anyo at estilo. Pinagyayaman ito sa pamamagitan ng paggamit ng [[tayutay]]. Ang mga likhang panulaan ay tinatawag na '''tula'''. Madaling makilala ang isang tula sapagkat karaniwan itong may batayan o pattern sa pagbigkas ng mga huling salita.
Ang '''panulaan''' o '''tula''' ay isang uri ng [[sining]] at [[panitikan]] na kilala sa malayang paggamit ng [[wika]] sa iba't ibang anyo at estilo. Pinagyayaman ito sa pamamagitan ng paggamit ng [[tayutay]]. Ang mga likhang panulaan ay tinatawag na '''tula'''. Madaling makilala ang isang tula sapagkat karaniwan itong may batayan o pattern sa pagbigkas ng mga huling salita.


Linya 11: Linya 10:


== Mga uri ng tula ==
== Mga uri ng tula ==
[[Talaksan:Manuscript from Shanghai Museum 1.jpg|thumb|Isang unang Tsinong [[poetiko]], ang ''Kǒngzǐ Shīlùn'' (孔子詩論), na tumatalakay sa ''Shijing'' (''[[Klasiko ng Panulaan]]'').]]
May apat na mga uri ang tula.
May apat na mga uri ang tula.
* Tulang naglalarawan - nagpapahayag ng pagpapahalaga o maaaring pagkamuhi ng makata o may-akda sa isang kalagayan, pook, o pangyayari.
* Tulang naglalarawan - nagpapahayag ng pagpapahalaga o maaaring pagkamuhi ng makata o may-akda sa isang kalagayan, pook, o pangyayari.
Linya 18: Linya 18:


== Liriko o pandamdaming tula ==
== Liriko o pandamdaming tula ==
[[Talaksan:PH nhi francisco baltazar.jpg|thumb|Si [[Francisco Balagtas]], ang "Ama ng [[Balagtasan]].]]
* Awit - tungkol sa pag-ibig; hal.[[kundiman]]
* Awit - tungkol sa pag-ibig; hal.[[kundiman]]
* [[Dalit]] o Himno - tungkol sa pagpapala sa Diyos, sa pagawit na pamamaraan.
* [[Dalit]] o Himno - tungkol sa pagpapala sa Diyos, sa pagawit na pamamaraan.

Pagbabago noong 05:05, 26 Agosto 2018

Si William Shakespeare, isang makatang Ingles, mandudula, at aktor na malawakang kinikilala bílang pinakamahusay na manunulat ng wikang Ingles.

Ang panulaan o tula ay isang uri ng sining at panitikan na kilala sa malayang paggamit ng wika sa iba't ibang anyo at estilo. Pinagyayaman ito sa pamamagitan ng paggamit ng tayutay. Ang mga likhang panulaan ay tinatawag na tula. Madaling makilala ang isang tula sapagkat karaniwan itong may batayan o pattern sa pagbigkas ng mga huling salita.

Binubuo ang tula ng saknong at taludtod. Karaniwan itong wawaluhin, lalabindalawahin, lalabing-animin, at lalabing-waluhing pantig. Matalinghaga at ginagamitan din ng tayutay. May tugma at sukat. Kung minsan ay maiksi o kaya naman ay mahaba.

Mga uri ng tula

Isang unang Tsinong poetiko, ang Kǒngzǐ Shīlùn (孔子詩論), na tumatalakay sa Shijing (Klasiko ng Panulaan).

May apat na mga uri ang tula.

  • Tulang naglalarawan - nagpapahayag ng pagpapahalaga o maaaring pagkamuhi ng makata o may-akda sa isang kalagayan, pook, o pangyayari.
  • Hele - ginagamit ng ina upang libangin, turuan at patulugin ang bata. Sa ibang lipunan, ginagamit ito upang ipasa ang mga kaalamang pang kalinangan o tradisyon.
  • Tulang pasalaysay - nagsasaad ng kuwento (mga halimbawa: epiko, ballad, idyll, lays at nobela)
  • Haiku - napaikiling tula mula sa Hapon.

Liriko o pandamdaming tula

Si Francisco Balagtas, ang "Ama ng Balagtasan.
  • Awit - tungkol sa pag-ibig; hal.kundiman
  • Dalit o Himno - tungkol sa pagpapala sa Diyos, sa pagawit na pamamaraan.
  • Elehiya - mapanglaw; tungkol sa kamatayan o kalungkutan
  • Oda - matayog na damdamin o kaisipan (paghanga o pagbibigay parangal)
  • Soneto - binubuo ng 14 taludtod o linya; nangangailangan ng mabigat o matinding pagkukuro-kuro
  • Patnigan
  • Duplo - isang uri ng tulang dramatiko na kadalasang isinasagawa tuwing may lamay. Ito ay sa anyo ng labanan, at bilyako o bilyaka ang tawag sa mga manlalahok nito.
  • Balagtasan
  • Salaysay o Naratibo
  • Padula/Drama

Mga Elemento ng Tula

  • Saknong - isang grupo ng mga salita sa loob ng isang tula na may dalawa o higit pang taludtod.
  • Sukat - bilang ng pantig ng tula.
  • Tugma - pinag-isang tunog sa hulihan ng mga taludtod.
    • Hindi buong rima (assonance) - paraan ng pagtutugma ng tunog na kung saan ang salita ay nagtatapos sa patinig.
    • Kaanyuan (conssonance) - paraan ng pagtutugma ng tunog na kung saan ang salita ay nagtatapos sa katinig.
    • Nagpapaganda sa diwa ng tula ang alin mang paraan ng pagtutugma:
      • Mga salitang nagtatapos sa b, k, d, g, p, t, s ay nagtutugma ang dulumpatig
      • Mga nagtatapos sa l, m, n, ng, w, r, y
  • Sining o kariktan - paggamit ng pili, angkop at maririkit na salita. Nagbibigay ng pangkalahatang impresyon sa bumabasa.
  • Talinghaga - tumutukoy ito sa paggamit ng matatalinhagang salita at tayutay.
    • Tayutay - paggamit ng pagwawangis, pagtutulad, pagtatao ang ilang paraan upang ilantad ang talinghaga sa tula
  • Anyo - porma ng tula.
  • Tono/Indayog - diwa ng tula.
  • Persona - tumutukoy sa nagsasalita sa tula; una, ikalawa o ikatlong panauhan

Tingnan din

Mga link na panlabas