Kasakistan: Pagkakaiba sa mga binago

baguhin ang mga link
Mula sa Wikipedia, ang malayang ensiklopedya
Browse history interactively
← Nakaraang pagkakaibaSusunod na pagkakaiba →
Content deleted Content added
VisualWikitext
m fix lang template (via JWB)
No edit summary
Linya 1: Linya 1:
{{Infobox_Country
{{Infobox_Country
|native_name = Қазақстан Республикасы<br />''Qazaqstan Respublïkası''<br />Республика Казахстан<br />''Respublika Kazakhstan''
|native_name = Қазақстан Республикасы<br />''Qazaqstan Respublïkası''<br />Республика Казахстан<br />''Respublika Kazakhstan''
|conventional_long_name = Republika ng Kazakhstan
|conventional_long_name = Republika ng Kasakistan
|common_name = Kazakhstan
|common_name = Kasakistan
|national_motto =
|national_motto =
|image_flag = Flag of Kazakhstan.svg
|image_flag = Flag of Kazakhstan.svg
Linya 57: Linya 57:
}}
}}


Ang '''Kazakhstan''' (<small>bigkas: </small>/ka•zaks•tán/;<ref group="*">maari ring isulat ang bigkas na /ka.•zëk•stá.n/, ang /ë/ ay ''[[:en:schwa|schwa]]'', ang /a./ ay [[:en:long vowel|mahabang pagbigkas]] ng /a/</ref> [[Wikang Kazakh|Kazakh]]: Қазақстан, ''Qazaqstan''; [[Wikang Russian|Russian]]: Казахстан), na opisyal na tinutukoy na '''Republika ng Kazakhstan''' ay isang transkontinental na bansa sa [[Gitnang Asya]]. Sa sukat nitong 2,727,300 kilometro kuwadrado, na higit pa sa lawak ng [[Kanlurang Europa]], ito ang ika-9 na bansa na may pinakamalaking lupain at pinakamalaki naman sa mga bansang looban o lubos na napapalibutan ng kalupaan ang mga hangganan.<ref>{{cite web|url=http://www.stat.kz |title=Agency of Statistics of the Republic of Kazakhstan (ASRK). 2005. Main Demographic Indicators |publisher=Stat.kz |date= |accessdate=2010-06-01|language=Ingles}}</ref><ref>[https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/kz.html Kazakhstan] United States Central Intelligence Agency (CIA). 2007. "Kazakhstan" in The World Factbook. {{en icon}}</ref> Kahangganan nito, mula hilaga paikot sa kanan, ang [[Russia]], [[China]], [[Kyrgyzstan]], [[Uzbekistan]] at [[Turkmenistan]], at malaking bahagi naman ng baybayin ng [[Dagat Caspian]] ang nasa sa timog-kanluran nito. Kahit hindi nito kahangganan ang [[Mongolia]], may layong 38 kilometro lamang ito mula ang dulong silangan ng Kazakhstan. Binubuo ng mga [[kapatagan]], [[kaparangan]], [[taiga]], [[kanyon]], [[burol]], [[sabangan]] at mga kabundukang may [[niyebe]] sa tuktok, hanggang sa mga [[disyerto]] ang lupain ng bansa. Sa populasyong nitong 16.6 milyong katao,<ref>{{cite web|author= |url=http://www.eng.stat.kz/news/Pages/n1_12_11_10.aspx |title=Census2010 |publisher=Stat.kz |date= |accessdate=2010-06-01|language=Ingles}}</ref> ang Kazakhstan ay ang ika-62 may pinakamalaking populasyon sa mundo, ngunit 6 na katao lang ang naninirahan sa bawat kilometro kuwadrado ng bansa. Ang kabisera nito ay inilipat noong 1998 sa [[Astana]], ang pinakamalaking lungsod ng Kazakhstan, mula sa [[Almaty]].
Ang Kasakistan (<small>bigkas: </small>/ka•zaks•tán/;<ref group="*">maari ring isulat ang bigkas na /ka.•zëk•stá.n/, ang /ë/ ay ''[[:en:schwa|schwa]]'', ang /a./ ay [[:en:long vowel|mahabang pagbigkas]] ng /a/</ref> [[Wikang Kazakh|Kazakh]]: Қазақстан, ''Qazaqstan''; [[Wikang Russian|Russian]]: Казахстан), na opisyal na tinutukoy na '''Republika ng''' Kasakistan ay isang transkontinental na bansa sa [[Gitnang Asya]]. Sa sukat nitong 2,727,300 kilometro kuwadrado, na higit pa sa lawak ng [[Kanlurang Europa]], ito ang ika-9 na bansa na may pinakamalaking lupain at pinakamalaki naman sa mga bansang looban o lubos na napapalibutan ng kalupaan ang mga hangganan.<ref>{{cite web|url=http://www.stat.kz |title=Agency of Statistics of the Republic of Kazakhstan (ASRK). 2005. Main Demographic Indicators |publisher=Stat.kz |date= |accessdate=2010-06-01|language=Ingles}}</ref><ref>[https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/kz.html Kazakhstan] United States Central Intelligence Agency (CIA). 2007. "Kazakhstan" in The World Factbook. {{en icon}}</ref> Kahangganan nito, mula hilaga paikot sa kanan, ang [[Russia]], [[China]], [[Kyrgyzstan]], [[Uzbekistan]] at [[Turkmenistan]], at malaking bahagi naman ng baybayin ng [[Dagat Caspian]] ang nasa sa timog-kanluran nito. Kahit hindi nito kahangganan ang [[Mongolia]], may layong 38 kilometro lamang ito mula ang dulong silangan ng Kazakhstan. Binubuo ng mga [[kapatagan]], [[kaparangan]], [[taiga]], [[kanyon]], [[burol]], [[sabangan]] at mga kabundukang may [[niyebe]] sa tuktok, hanggang sa mga [[disyerto]] ang lupain ng bansa. Sa populasyong nitong 16.6 milyong katao,<ref>{{cite web|author= |url=http://www.eng.stat.kz/news/Pages/n1_12_11_10.aspx |title=Census2010 |publisher=Stat.kz |date= |accessdate=2010-06-01|language=Ingles}}</ref> ang Kasakistan ay ang ika-62 may pinakamalaking populasyon sa mundo, ngunit 6 na katao lang ang naninirahan sa bawat kilometro kuwadrado ng bansa. Ang kabisera nito ay inilipat noong 1998 sa [[Astana]], ang pinakamalaking lungsod ng Kazakhstan, mula sa [[Almaty]].


Sa malaking bahagi ng moderno nitong kasaysayan, iba't-ibang tribong lagalag ang nanirahan sa teritoryong nasasakupan ng Kazakhstan. Noong ika-16 na siglo, nanaig ang mga [[Kazakh]] bilang isang natatanging pangkat, na nahahati sa tatlong [[Juz]]. Nagsimulang dumating ang mga [[Russian]] sa mga [[kaparangan ng Kazakhstan]] noong ika-18 siglo, at noong kalagitnaan ng ika-19 na siglo ang kabuuan ng bansa ay naging bahagi na ng [[Imperyong Russian]]. Pagkaraan ng [[Himagsikang Ruso noong 1917|Rebolusyon sa Russia]] noong 1917 at ang sumunod pang [[Russian Civil War|digmaang-sibil]], ilang-ulit na isinaayos ang teritoryo ng Kazakhstan bago ito naging [[Kazakh Soviet Socialist Republic]] noong 1936, na bahagi ng [[USSR]].
Sa malaking bahagi ng moderno nitong kasaysayan, iba't-ibang tribong lagalag ang nanirahan sa teritoryong nasasakupan ng Kazakhstan. Noong ika-16 na siglo, nanaig ang mga [[Kazakh]] bilang isang natatanging pangkat, na nahahati sa tatlong [[Juz]]. Nagsimulang dumating ang mga [[Russian]] sa mga [[kaparangan ng Kazakhstan|kaparangan ng]] Kasakistan noong ika-18 siglo, at noong kalagitnaan ng ika-19 na siglo ang kabuuan ng bansa ay naging bahagi na ng [[Imperyong Russian]]. Pagkaraan ng [[Himagsikang Ruso noong 1917|Rebolusyon sa Russia]] noong 1917 at ang sumunod pang [[Russian Civil War|digmaang-sibil]], ilang-ulit na isinaayos ang teritoryo ng Kasakistan bago ito naging [[Kazakh Soviet Socialist Republic]] noong 1936, na bahagi ng [[USSR]].


Ang Kazakhstan ang huli sa mga republikang Soviet na nagpahayag ng kasarinlan nito noong Disyembre 16, 1991. Si [[Nursultan Nazarbayev]] ang lider nito noong kapanuhunan ng [[komunismo]], ang naging una at hanggang sa ngayo'y [[Pangulo ng Kazakhstan|pangulo]] ng bansa. Pinananatili ni Nazarbayev ang mahigpit na kontrol sa politika ng bansa. Mula noong kasarinlan, nagsulong ang Kazakhstan ng balanseng [[polisiyang panlabas]] at nagsasagawa ng paraan upang mapaunlad ang ekonomiya, lalo na ang industriya ng [[hydrocarbon]].<ref>[http://www.time.com/time/world/article/0,8599,1539999,00.html Zarakhovich, Yuri. "Kazakhstan Comes on Strong."] ''Time.com'' Web. 24 Dis. 2011. {{en icon}}</ref> Matapos ang panahong Soviet, nakakitaan ng aktibong pakikilahok ang bansa sa mga samahang internasyonal, kasama na rito ang [[United Nations]], [[Euro-Atlantic Partnership Council]], [[Commonwealth of Independent States]] at [[Shanghai Cooperation Organisation]]. Isa ang Kazakhstan sa anim na mga bansang dating bahagi ng USSR na may ugnayan sa [[NATO]] na nagpapatupad ng [[Individual Partnership Action Plan]].
Ang Kasakistan ang huli sa mga republikang Soviet na nagpahayag ng kasarinlan nito noong Disyembre 16, 1991. Si [[Nursultan Nazarbayev]] ang lider nito noong kapanuhunan ng [[komunismo]], ang naging una at hanggang sa ngayo'y [[Pangulo ng Kazakhstan|pangulo]] ng bansa. Pinananatili ni Nazarbayev ang mahigpit na kontrol sa politika ng bansa. Mula noong kasarinlan, nagsulong ang Kasakistan ng balanseng [[polisiyang panlabas]] at nagsasagawa ng paraan upang mapaunlad ang ekonomiya, lalo na ang industriya ng [[hydrocarbon]].<ref>[http://www.time.com/time/world/article/0,8599,1539999,00.html Zarakhovich, Yuri. "Kazakhstan Comes on Strong."] ''Time.com'' Web. 24 Dis. 2011. {{en icon}}</ref> Matapos ang panahong Soviet, nakakitaan ng aktibong pakikilahok ang bansa sa mga samahang internasyonal, kasama na rito ang [[United Nations]], [[Euro-Atlantic Partnership Council]], [[Commonwealth of Independent States]] at [[Shanghai Cooperation Organisation]]. Isa ang Kasakistan sa anim na mga bansang dating bahagi ng USSR na may ugnayan sa [[NATO]] na nagpapatupad ng [[Individual Partnership Action Plan]].


Dahil na rin sa malawakang pagpapatapon sa Kazakhstan ng iba't-ibang grupong etniko noong pamumuno ni [[Joseph Stalin|Stalin]], naghalo-halo ang iba't-ibang kultura at etniko sa bansa. Ang 16.6 milyong populasyon nito ay may 131 etnisidad, kasama rito ang [[Kazakh]], [[Russian]], [[Uyghur]], [[Ukrainian]], [[Uzbek]], [[Tatar]], at [[German]]. Nasa 63 porsiyento ng populasyon ang Kazakh.<ref name="Census2009">{{cite web|title=Перепись населения Республики Казахстан 2009 года. Краткие итоги. (Census for the Republic of Kazakhstan 2009. Short Summary)|url=http://www.stat.kz/p_perepis/Documents/%D0%9F%D0%B5%D1%80%D0%B5%D0%BF%D0%B8%D1%81%D1%8C%20%D1%80%D1%83%D1%81.pdf|publisher=Republic of Kazakhstan Statistical Agency|accessdate=10 December 2010|language=Russian}}</ref> Pinahihintulutan sa Kazakhstan ang kalayaan sa pananampalataya at maraming relihiyon ang matatagpuan sa bansa. [[Islam]] ang pangunahing panampalataya sa Kazakhstan ng 70 porsiyento ng mamamayan nito, habang malaking bahagi naman ng natitira ay [[Kristiyanismo]]. Ang [[wikang Kazakh]] ay ang [[wikang pambansa]], samantala opisyal na wika rin ang [[Wikang Russian|Russian]] na kapantay ng Kazakh sa mga pampublikong institusyon.<ref>[https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/kz.html Kazakhstan] [http://www.kazakhstan.orexca.com/kazakhstan_constitution.shtml The constitution of Kazakhstan] [http://www.constcouncil.kz/eng/norpb/constrk/ CONSTITUTION OF THE REPUBLIC OF KAZAKHSTAN] CIA, The Word Factbook The constitution of Kazakhstan: 1. The state language of the Republic of Kazakhstan shall be the Kazakh language. 2. In state institutions and local self-administrative bodies the Russian language shall be officially used on equal grounds along with the Kazakh language. {{en icon}}</ref>
Dahil na rin sa malawakang pagpapatapon sa Kasakistan ng iba't-ibang grupong etniko noong pamumuno ni [[Joseph Stalin|Stalin]], naghalo-halo ang iba't-ibang kultura at etniko sa bansa. Ang 16.6 milyong populasyon nito ay may 131 etnisidad, kasama rito ang [[Kazakh]], [[Russian]], [[Uyghur]], [[Ukrainian]], [[Uzbek]], [[Tatar]], at [[German]]. Nasa 63 porsiyento ng populasyon ang Kazakh.<ref name="Census2009">{{cite web|title=Перепись населения Республики Казахстан 2009 года. Краткие итоги. (Census for the Republic of Kazakhstan 2009. Short Summary)|url=http://www.stat.kz/p_perepis/Documents/%D0%9F%D0%B5%D1%80%D0%B5%D0%BF%D0%B8%D1%81%D1%8C%20%D1%80%D1%83%D1%81.pdf|publisher=Republic of Kazakhstan Statistical Agency|accessdate=10 December 2010|language=Russian}}</ref> Pinahihintulutan sa Kasakistan ang kalayaan sa pananampalataya at maraming relihiyon ang matatagpuan sa bansa. [[Islam]] ang pangunahing panampalataya sa Kasakistan ng 70 porsiyento ng mamamayan nito, habang malaking bahagi naman ng natitira ay [[Kristiyanismo]]. Ang [[wikang Kazakh]] ay ang [[wikang pambansa]], samantala opisyal na wika rin ang [[Wikang Russian|Russian]] na kapantay ng Kazakh sa mga pampublikong institusyon.<ref>[https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/kz.html Kazakhstan] [http://www.kazakhstan.orexca.com/kazakhstan_constitution.shtml The constitution of Kazakhstan] [http://www.constcouncil.kz/eng/norpb/constrk/ CONSTITUTION OF THE REPUBLIC OF KAZAKHSTAN] CIA, The Word Factbook The constitution of Kazakhstan: 1. The state language of the Republic of Kazakhstan shall be the Kazakh language. 2. In state institutions and local self-administrative bodies the Russian language shall be officially used on equal grounds along with the Kazakh language. {{en icon}}</ref>


{{English2|Kazakhstan}}
{{English2|Kazakhstan}}

Pagbabago noong 12:32, 3 Enero 2019

Republika ng Kasakistan
Қазақстан Республикасы
Qazaqstan Respublïkası
Республика Казахстан
Respublika Kazakhstan
Eskudo ng Kasakistan
Eskudo
Awiting Pambansa: Менің Қазақстаным
Meniń Qazaqstanym
"My Kazakhstan"
Location of Kasakistan
KabiseraAstana
Pinakamalaking lungsodAlmaty
Wikang opisyalKazakh, Russian
PamahalaanRepublika
• Pangulo
Kassym-Jomart Tokayev
Alihan Smaiylov
Independence 
Mula sa Soviet Union
• Declared
Disyembre 16, 1991
• Finalized
Disyembre 25, 1991
Lawak
• Kabuuan
2,724,900 km2 (1,052,100 mi kuw) (9th)
• Katubigan (%)
1.7%
Populasyon
• Pagtataya sa 2006
15,300,000 (62nd)
• Densidad
5.4/km2 (14.0/mi kuw) (215th)
KDP (PLP)Pagtataya sa 2005
• Kabuuan
$125.5 billion (56th)
• Bawat kapita
$8,318 (70th)
TKP (2003)0.761
mataas · 80th
SalapiTenge (KZT)
Sona ng orasUTC+5 to +6
• Tag-init (DST)
UTC+5 to +6
Kodigong pantelepono7
Internet TLD.kz

Ang Kasakistan (bigkas: /ka•zaks•tán/;[* 1] Kazakh: Қазақстан, Qazaqstan; Russian: Казахстан), na opisyal na tinutukoy na Republika ng Kasakistan ay isang transkontinental na bansa sa Gitnang Asya. Sa sukat nitong 2,727,300 kilometro kuwadrado, na higit pa sa lawak ng Kanlurang Europa, ito ang ika-9 na bansa na may pinakamalaking lupain at pinakamalaki naman sa mga bansang looban o lubos na napapalibutan ng kalupaan ang mga hangganan.[1][2] Kahangganan nito, mula hilaga paikot sa kanan, ang Russia, China, Kyrgyzstan, Uzbekistan at Turkmenistan, at malaking bahagi naman ng baybayin ng Dagat Caspian ang nasa sa timog-kanluran nito. Kahit hindi nito kahangganan ang Mongolia, may layong 38 kilometro lamang ito mula ang dulong silangan ng Kazakhstan. Binubuo ng mga kapatagan, kaparangan, taiga, kanyon, burol, sabangan at mga kabundukang may niyebe sa tuktok, hanggang sa mga disyerto ang lupain ng bansa. Sa populasyong nitong 16.6 milyong katao,[3] ang Kasakistan ay ang ika-62 may pinakamalaking populasyon sa mundo, ngunit 6 na katao lang ang naninirahan sa bawat kilometro kuwadrado ng bansa. Ang kabisera nito ay inilipat noong 1998 sa Astana, ang pinakamalaking lungsod ng Kazakhstan, mula sa Almaty.

Sa malaking bahagi ng moderno nitong kasaysayan, iba't-ibang tribong lagalag ang nanirahan sa teritoryong nasasakupan ng Kazakhstan. Noong ika-16 na siglo, nanaig ang mga Kazakh bilang isang natatanging pangkat, na nahahati sa tatlong Juz. Nagsimulang dumating ang mga Russian sa mga kaparangan ng Kasakistan noong ika-18 siglo, at noong kalagitnaan ng ika-19 na siglo ang kabuuan ng bansa ay naging bahagi na ng Imperyong Russian. Pagkaraan ng Rebolusyon sa Russia noong 1917 at ang sumunod pang digmaang-sibil, ilang-ulit na isinaayos ang teritoryo ng Kasakistan bago ito naging Kazakh Soviet Socialist Republic noong 1936, na bahagi ng USSR.

Ang Kasakistan ang huli sa mga republikang Soviet na nagpahayag ng kasarinlan nito noong Disyembre 16, 1991. Si Nursultan Nazarbayev ang lider nito noong kapanuhunan ng komunismo, ang naging una at hanggang sa ngayo'y pangulo ng bansa. Pinananatili ni Nazarbayev ang mahigpit na kontrol sa politika ng bansa. Mula noong kasarinlan, nagsulong ang Kasakistan ng balanseng polisiyang panlabas at nagsasagawa ng paraan upang mapaunlad ang ekonomiya, lalo na ang industriya ng hydrocarbon.[4] Matapos ang panahong Soviet, nakakitaan ng aktibong pakikilahok ang bansa sa mga samahang internasyonal, kasama na rito ang United Nations, Euro-Atlantic Partnership Council, Commonwealth of Independent States at Shanghai Cooperation Organisation. Isa ang Kasakistan sa anim na mga bansang dating bahagi ng USSR na may ugnayan sa NATO na nagpapatupad ng Individual Partnership Action Plan.

Dahil na rin sa malawakang pagpapatapon sa Kasakistan ng iba't-ibang grupong etniko noong pamumuno ni Stalin, naghalo-halo ang iba't-ibang kultura at etniko sa bansa. Ang 16.6 milyong populasyon nito ay may 131 etnisidad, kasama rito ang Kazakh, Russian, Uyghur, Ukrainian, Uzbek, Tatar, at German. Nasa 63 porsiyento ng populasyon ang Kazakh.[5] Pinahihintulutan sa Kasakistan ang kalayaan sa pananampalataya at maraming relihiyon ang matatagpuan sa bansa. Islam ang pangunahing panampalataya sa Kasakistan ng 70 porsiyento ng mamamayan nito, habang malaking bahagi naman ng natitira ay Kristiyanismo. Ang wikang Kazakh ay ang wikang pambansa, samantala opisyal na wika rin ang Russian na kapantay ng Kazakh sa mga pampublikong institusyon.[6]

Mga teritoryong pampangasiwaan

  1. Astana
  2. Almaty

Talababa

  1. ↑ maari ring isulat ang bigkas na /ka.•zëk•stá.n/, ang /ë/ ay schwa, ang /a./ ay mahabang pagbigkas ng /a/

Sanggunian

  1. ↑ "Agency of Statistics of the Republic of Kazakhstan (ASRK). 2005. Main Demographic Indicators" (sa Ingles). Stat.kz. Nakuha noong 2010-06-01.
  2. ↑ Kazakhstan United States Central Intelligence Agency (CIA). 2007. "Kazakhstan" in The World Factbook. Padron:En icon
  3. ↑ "Census2010" (sa Ingles). Stat.kz. Nakuha noong 2010-06-01.
  4. ↑ Zarakhovich, Yuri. "Kazakhstan Comes on Strong." Time.com Web. 24 Dis. 2011. Padron:En icon
  5. ↑ "Перепись населения Республики Казахстан 2009 года. Краткие итоги. (Census for the Republic of Kazakhstan 2009. Short Summary)" (PDF) (sa Ruso). Republic of Kazakhstan Statistical Agency. Nakuha noong 10 December 2010.
  6. ↑ Kazakhstan The constitution of Kazakhstan CONSTITUTION OF THE REPUBLIC OF KAZAKHSTAN CIA, The Word Factbook The constitution of Kazakhstan: 1. The state language of the Republic of Kazakhstan shall be the Kazakh language. 2. In state institutions and local self-administrative bodies the Russian language shall be officially used on equal grounds along with the Kazakh language. Padron:En icon

 CIS

Kinuha sa "https://tl.wikipedia.org/w/index.php?title=Kasakistan&oldid=1674659"