Polonya: Pagkakaiba sa mga binago

Mula sa Wikipedia, ang malayang ensiklopedya
Content deleted Content added
JWilz12345 (usapan | ambag)
No edit summary
Linya 81: Linya 81:


May dalawang kapulungan ang [[Asambleang Pambansa ng Poland|Asambleang Pambansa]] (''Zgromadzenie Narodowe''), ang tagapagbatas ng Polonya: ang [[Sejm]], na may 460 kinatawan (''poseł'', literal na "sugo"), at ang [[Senado ng Poland|Senado]], na binubuo ng 100 senador. May mariskal (ispiker) na namumuno sa bawa't kapulungan ng Asamblea. Gayunpaman, hindi nagkakaisa ang dalawang magkahiwalay na kapulungan maliban na sa tatlong pagkakataon: kapag may bagong Pangulo at siya'y manunumpa sa Asamblea, kapag may habla laban sa Pangulo sa Tribunal ng Estado, o kapag nais ihayag ng Asamblea na wala nang kakayahan ang Pangulo na manungkulan sa posisyon. Kasalukuyang nangyari lamang ang unang pagkakataon sa pagtatanghal ng Pambansang Asamblea.
May dalawang kapulungan ang [[Asambleang Pambansa ng Poland|Asambleang Pambansa]] (''Zgromadzenie Narodowe''), ang tagapagbatas ng Polonya: ang [[Sejm]], na may 460 kinatawan (''poseł'', literal na "sugo"), at ang [[Senado ng Poland|Senado]], na binubuo ng 100 senador. May mariskal (ispiker) na namumuno sa bawa't kapulungan ng Asamblea. Gayunpaman, hindi nagkakaisa ang dalawang magkahiwalay na kapulungan maliban na sa tatlong pagkakataon: kapag may bagong Pangulo at siya'y manunumpa sa Asamblea, kapag may habla laban sa Pangulo sa Tribunal ng Estado, o kapag nais ihayag ng Asamblea na wala nang kakayahan ang Pangulo na manungkulan sa posisyon. Kasalukuyang nangyari lamang ang unang pagkakataon sa pagtatanghal ng Pambansang Asamblea.

==Demograpiya==
;Mga pangunahing lungsod
{{Mga pinakamalaking lungsod ng Poland}}


== Talababa ==
== Talababa ==

Pagbabago noong 05:28, 17 Agosto 2019

Tungkol ito sa isang bansa. Para sa elemento, pumunta sa Polonyo (elemento).
Republika ng Polonya
Rzeczpospolita Polska
Watawat ng Poland
Watawat
Eskudo ng Poland
Eskudo
Salawikain: wala[1]
Awiting Pambansa: Mazurek Dąbrowskiego
Kinaroroonan ng  Polonya  (kahel) – sa lupalop ng Europa  (kamelyo & puti) – sa Unyong Europeo  (kamelyo)
Kinaroroonan ng  Polonya  (kahel)

– sa lupalop ng Europa  (kamelyo & puti)
– sa Unyong Europeo  (kamelyo)

Kabisera
at pinakamalaking lungsod
Warsaw
Wikang opisyalPolako[2]
PamahalaanRepublikang parlamentaryo
• Pangulo
Andrzej Duda
Mateusz Morawiecki
Pagkabuo
Abril 14, 966
Nobyembre 11, 1918
Lawak
• Kabuuan
312,685 km2 (120,728 mi kuw)[d] (ika-69)
• Katubigan (%)
3.07
Populasyon
• Pagtataya sa 2019
38,433,600 (2019) [3][4] (ika-34)
• Senso ng 2011
38,501,000
• Densidad
120/km2 (310.8/mi kuw) (ika-83)
KDP (PLP)Pagtataya sa 2011
• Kabuuan
$771.658 bilyon[5]
• Bawat kapita
$20,334[5]
KDP (nominal)Pagtataya sa 2011
• Kabuuan
$513.821 bilyon[5]
• Bawat kapita
$13,540[5]
TKP (2011)Increase 0.813[6]
Error: Invalid HDI value · ika-39
SalapiZłoty (PLN)
Sona ng orasUTC+1 (CET)
• Tag-init (DST)
UTC+2 (CEST)
Kodigong pantelepono48
Kodigo sa ISO 3166PL
Internet TLD.pl

Ang Polonya, opisyal na Republika ng Polonya[7] (Polako: Rzeczpospolita Polska) ay isang bansang matatagpuan sa gitnang Europa, sa pagitan ng Alemanya sa kanluran, ang Republikang Tseko at Eslobakya sa timog, Ukranya at Belarus sa silangan, at ng Dagat Baltiko, Litwaniya, at ng Oblast ng Kaliningrad ng Rusya sa hilaga. Ang kabisera at gayundin ang pinakamataong lungsod nito ay ang Warsaw.

Unang itinatag ang Polonya noong 966 sa Kristiyanisasyon nito. Inabot ng Polonya ang rurok nito noong ika-16 siglo sa pagkatatag ng Komonwelt ng Polonya at Lithuania hanggang sa paghahati-hati nito sa pagitan ng Imperyong Ruso, Austria-Unggarya at ang Kaharian ng Prusya noong ika-19 siglo, kung saan tumigil ang pag-iral nito bilang hiwalay na bansa. Muling itinatag ang Polonya noong 11 Nobyembre 1918, pagkatapos ng Unang Digmaang Pandaigdig, na kilala bilang Ikalawang Republika.

Etimolohiya

Maaaring nagmula ang pangalang "Polonya" sa mga Polano (Polako: Polanie), isang tribong Kanlurang Eslabo. Hindi alam ang etimolohiya nito, pero maaaring nagmula ito sa salitang "pole" (parang):[8] nagsisimula ang mga kaparangan sa mga lupaing Polako mula sa dalampasigan ng Dagat Baltiko hanggang sa paanan ng Carpatos sa timog.

Sa ibang mga wika, nagmula naman ang mga eksonimo para sa Polonya mula sa pangalan ng ibang tribo, ang mga Lekito (Polako: Lechici, Ingles: Lechites).

Maaari ring nagmula ang pangalang "Polonya" sa isang alamat ng mga Hudyo, kung saan naghanap sila ng isang ligtas na lugar kung saan maaari silang manirahan. Narinig nila umano ang salitang Ebreong "po-lin" ("dito kayo magpahinga") mula sa langit, at dito umano nagmula ang pangalan ng bansa.[9]

Politika

Si Andrzej Duda, ang kasalukuyang Pangulo ng Polonya.

Isang demokrasya ang Polonya, ayon sa saligang batas na inangkin nito noong 1997. Pinamumunuan ito ng isang pangulo bilang pinuno ng estado, ngunit nakatuon ang balangkas ng pamahalaan sa isang punong ministro (Polako: premier) bilang pinuno ng pamahalaan, na nakasentro sa Konseho ng mga Ministro bilang gabinete nito. Binubuo ang Konseho ng mga ministrong ipinili ng Pangulo sa payo ng Punong Ministro, at karaniwa'y nagmumula sa partidong may mayoridad sa tagapagbatas ang mga ministrong bumubuo nito.

Kasalukuyang nanunungkulan bilang Pangulo ng Polonya si Andrzej Duda, na inihalal noong 2015 makatapos namatay ang nanguna sa kaniya, si Bronisław Komorowski. Nanunungkulan naman bilang Punong Ministro si Mateusz Morawiecki.

May dalawang kapulungan ang Asambleang Pambansa (Zgromadzenie Narodowe), ang tagapagbatas ng Polonya: ang Sejm, na may 460 kinatawan (poseł, literal na "sugo"), at ang Senado, na binubuo ng 100 senador. May mariskal (ispiker) na namumuno sa bawa't kapulungan ng Asamblea. Gayunpaman, hindi nagkakaisa ang dalawang magkahiwalay na kapulungan maliban na sa tatlong pagkakataon: kapag may bagong Pangulo at siya'y manunumpa sa Asamblea, kapag may habla laban sa Pangulo sa Tribunal ng Estado, o kapag nais ihayag ng Asamblea na wala nang kakayahan ang Pangulo na manungkulan sa posisyon. Kasalukuyang nangyari lamang ang unang pagkakataon sa pagtatanghal ng Pambansang Asamblea.

Demograpiya

Mga pangunahing lungsod

Talababa

  1. Tingnan din ang mga di-opisyal na pambansang kasabihan ng Poland.
  2. Ginagamit ang Belaruso, Kasubyo, Aleman, at Ukranyano sa 5 gmina (Litwano). Gayumpaman, hindi sila itinuturing na mga opisyal na wika sa antas pang-estado.
  3. Główny Urząd Statystyczny, dane na dzień 30.06.2013 [1]
  4. "GUS – Population as of 30.06.2010". Stat.gov.pl. Nakuha noong 26 Mayo 2011.
  5. 5.0 5.1 5.2 5.3 "Poland". Pandaigdigang Pondong Pananalapi. Nakuha noong 20 Abril 2012.
  6. "Table 1 – Human Development Index and its components" (PDF). Talatuntunan ng Kaunlaran ng Tao 2010 (sa Ingles). Human Development Reports. Nakuha noong 4 Nobyembre 2010.
  7. "Dalawang Parol ng Pilipinas Iluluklok sa Opisyal na Tahanan ni Pangulo at Gng. Komorowski at sa New Town Square ng Warsaw". Embahada ng Pilipinas Warsaw, Poland. Nakuha noong Pebrero 20, 2015.
  8. "fr. pal, pele, altd. pal, pael, dn. pael, sw. pale, isl. pall, bre. pal, peul, it. polo, pole, pila, [in:] A dictionary of the Anglo-Saxon languages. Joseph Bosworth. S.275.; planus, plain, flat; from Indo- Germanic pele, flat, to spread, also the root of words like plan, floor, and field. [in:] John Hejduk. Soundings. 1993. p. 399"; "the root pele is the source of the English words "field" and "floor". The root "plak" is the source of the English word "flake" [in:] Loren Edward Meierding. Ace the Verbal on the SAT. 2005. p. 82
  9. The Museum of the History of Polish Jews: Asking, Exploring, Discovering (Ang Museo ng Kasaysayan ng mga Hudyong Polako: Nagtatanong, Naghahanap, Nagtutuklas)