COVID-19: Pagkakaiba sa mga binago

baguhin ang mga link
Mula sa Wikipedia, ang malayang ensiklopedya
Browse history interactively
← Nakaraang pagkakaibaSusunod na pagkakaiba →
Content deleted Content added
VisualWikitext
Tagasalinero (usapan | ambag)
3,627 edit
Inihalintulad sa bersyong Ingles (Hindi pa tapos ang pagsasalinwika).
Tagasalinero (usapan | ambag)
3,627 edit
mNo edit summary
Linya 32: Linya 32:
Ang '''COVID-19''' ('''''coronavirus disease 2019'''''),<ref>{{cite report|url=https://www.who.int/docs/default-source/coronaviruse/situation-reports/20200211-sitrep-22-ncov.pdf|title=Novel Coronavirus (2019-nCoV): situation report, 22|last=|first=|date=February 11, 2020|publisher=[[World Health Organization]]|issue=|doi=|volume=|pmid=|access-date=|vauthors=((World Health Organization))|year=}}</ref> na dating kilala bilang '''''2019-nCoV acute respiratory disease''''', ay isang nakakahawang sakit dulot ng [[SARS-CoV-2]], isang birus na may kaugnayan sa [[Severe acute respiratory syndrome-related coronavirus|SARS-CoV]].<ref name="autogenerated2">{{Cite journal|last=Gorbalenya|first=Alexander E.|date=2020-02-11|title=Severe acute respiratory syndrome-related coronavirus – The species and its viruses, a statement of the Coronavirus Study Group|url=https://www.biorxiv.org/content/10.1101/2020.02.07.937862v1|journal=bioRxiv|language=en|pages=2020.02.07.937862|doi=10.1101/2020.02.07.937862|access-date=11 February 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200211175138/https://www.biorxiv.org/content/10.1101/2020.02.07.937862v1|archive-date=11 February 2020|url-status=live}}</ref><ref>{{Cite news|url=https://www.bbc.com/news/world-asia-china-51466362|title=Coronavirus disease named Covid-19|date=2020-02-11|work=[[BBC News]]|access-date=2020-02-11|language=en-GB|archive-url=https://web.archive.org/web/20200211162411/https://www.bbc.com/news/world-asia-china-51466362|archive-date=11 February 2020|url-status=live}}</ref> Naitala ang mga unang kaso nito sa [[Wuhan]], kabisera ng [[Hubei|lalawigan ng Hubei]], sa [[Tsina]] noong Disyembre 2019, at mula noon ay kumalat sa buong mundo, na humantong sa nagpapatuloy na [[Pandemya ng coronavirus ng 2019–20|pandemya ng koronabirus 2019–20]].<ref name="Hui14Jan2020">{{cite journal|author-last1=Hui|author-last10=Drosten|doi=10.1016/j.ijid.2020.01.009|pmid=31953166|pages=264–66|issue=|volume=91|date=February 2020|journal=Int J Infect Dis|title=The continuing 2019-nCoV epidemic threat of novel coronaviruses to global health—The latest 2019 novel coronavirus outbreak in Wuhan, China|author-first12=E.|author-last12=Petersen|author-first11=A.|author-last11=Zumla|author-link10=Christian Drosten|author-first10=Christian|author-first9=Z. A.|author-first1=D. S.|author-last9=Memish|author-first8=T. D.|author-last8=Mchugh|author-first7=G.|author-last7=Ippolito|author-first6=O.|author-last6=Dar|author-first5=R.|author-last5=Kock|author-first4=F.|author-last4=Ntoumi|author-first3=T. A.|author-last3=Madani|author2=I. Azhar E.|doi-access=free}}</ref><ref name="WHOPandemic">{{cite press release|title=WHO Director-General's opening remarks at the media briefing on COVID-19|website=[[World Health Organization]] (WHO)|date=11 March 2020|url=https://www.who.int/dg/speeches/detail/who-director-general-s-opening-remarks-at-the-media-briefing-on-covid-19---11-march-2020|access-date=12 March 2020|url-status=live}}</ref> Kabilang sa mga [[sintomas]] nito ang [[lagnat]], [[ubo]], at [[pangangapos ng hinihinga]].<ref name="CDCSym" /> Kabilang sa mga iba pang sintomas ang [[Myalgia|kirot sa kalamnan]], [[Sputum|pag-uuhog]], [[pagtatae]], [[pamamaga ng lalamunan]], [[Loss of smell|pagkawala ng pang-amoy]], at sakit sa tiyan.<ref name="CDC2020Sym" /><ref name="whoqa">{{cite web|url=https://www.who.int/news-room/q-a-detail/q-a-coronaviruses|title=Q&A on coronaviruses (COVID-19)|url-status=live|access-date=11 March 2020|publisher=[[World Health Organization]] (WHO)}}</ref><ref name="entuk-anosmia">{{cite web|url=https://www.entuk.org/loss-sense-smell-marker-covid-19-infection|title=Loss of sense of smell as marker of COVID-19 infection|last=Hopkins|first=Claire|date=|website=Ear, Nose and Throat surgery body of United Kingdom|url-status=live|archive-url=|archive-date=|access-date=|accessdate=2020-03-28}}</ref> Habang nagreresulta ang karahiman ng kaso sa mga di-malubhang sintomas, maaaring humantong ang ilan sa [[pulmonya]] at [[Multi-organ failure|pagkasira ng iilang sangkap]].<ref name="Hui14Jan2020" /><ref name="WHO-q-a">{{cite web|url=https://www.who.int/news-room/q-a-detail/q-a-coronaviruses|title=Q&A on coronaviruses|website=[[World Health Organization]] (WHO)|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20200120174649/https://www.who.int/news-room/q-a-detail/q-a-coronaviruses|archive-date=20 January 2020|access-date=27 January 2020|name-list-format=vanc}}</ref> Noong pagsapit ng {{Cases in 2019–20 coronavirus pandemic|date|editlink=|ref=no}}, higit sa {{Cases in 2019–20 coronavirus pandemic|conround|editlink=|ref=no}} kaso ng COVID-19 ay naitala sa higit sa 200 bansa at teritoryo, na nagresulta sa kamatayan ng humigit-kumulang sa {{Cases in 2019–20 coronavirus pandemic|dround|editlink=|ref=no}}.<ref name="WOM2">{{cite web|title=Coronavirus Update (Live): 935,957 Cases and 47,245 Deaths from COVID-19 Virus Outbreak - Worldometer|url=https://www.worldometers.info/coronavirus/|website=www.worldometers.info|accessdate=2 April 2020|language=en}}</ref> Higit sa {{Cases in 2019–20 coronavirus pandemic|recround|editlink=|ref=no}} katao ang gumaling na.<ref name="WOM2" />
Ang '''COVID-19''' ('''''coronavirus disease 2019'''''),<ref>{{cite report|url=https://www.who.int/docs/default-source/coronaviruse/situation-reports/20200211-sitrep-22-ncov.pdf|title=Novel Coronavirus (2019-nCoV): situation report, 22|last=|first=|date=February 11, 2020|publisher=[[World Health Organization]]|issue=|doi=|volume=|pmid=|access-date=|vauthors=((World Health Organization))|year=}}</ref> na dating kilala bilang '''''2019-nCoV acute respiratory disease''''', ay isang nakakahawang sakit dulot ng [[SARS-CoV-2]], isang birus na may kaugnayan sa [[Severe acute respiratory syndrome-related coronavirus|SARS-CoV]].<ref name="autogenerated2">{{Cite journal|last=Gorbalenya|first=Alexander E.|date=2020-02-11|title=Severe acute respiratory syndrome-related coronavirus – The species and its viruses, a statement of the Coronavirus Study Group|url=https://www.biorxiv.org/content/10.1101/2020.02.07.937862v1|journal=bioRxiv|language=en|pages=2020.02.07.937862|doi=10.1101/2020.02.07.937862|access-date=11 February 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200211175138/https://www.biorxiv.org/content/10.1101/2020.02.07.937862v1|archive-date=11 February 2020|url-status=live}}</ref><ref>{{Cite news|url=https://www.bbc.com/news/world-asia-china-51466362|title=Coronavirus disease named Covid-19|date=2020-02-11|work=[[BBC News]]|access-date=2020-02-11|language=en-GB|archive-url=https://web.archive.org/web/20200211162411/https://www.bbc.com/news/world-asia-china-51466362|archive-date=11 February 2020|url-status=live}}</ref> Naitala ang mga unang kaso nito sa [[Wuhan]], kabisera ng [[Hubei|lalawigan ng Hubei]], sa [[Tsina]] noong Disyembre 2019, at mula noon ay kumalat sa buong mundo, na humantong sa nagpapatuloy na [[Pandemya ng coronavirus ng 2019–20|pandemya ng koronabirus 2019–20]].<ref name="Hui14Jan2020">{{cite journal|author-last1=Hui|author-last10=Drosten|doi=10.1016/j.ijid.2020.01.009|pmid=31953166|pages=264–66|issue=|volume=91|date=February 2020|journal=Int J Infect Dis|title=The continuing 2019-nCoV epidemic threat of novel coronaviruses to global health—The latest 2019 novel coronavirus outbreak in Wuhan, China|author-first12=E.|author-last12=Petersen|author-first11=A.|author-last11=Zumla|author-link10=Christian Drosten|author-first10=Christian|author-first9=Z. A.|author-first1=D. S.|author-last9=Memish|author-first8=T. D.|author-last8=Mchugh|author-first7=G.|author-last7=Ippolito|author-first6=O.|author-last6=Dar|author-first5=R.|author-last5=Kock|author-first4=F.|author-last4=Ntoumi|author-first3=T. A.|author-last3=Madani|author2=I. Azhar E.|doi-access=free}}</ref><ref name="WHOPandemic">{{cite press release|title=WHO Director-General's opening remarks at the media briefing on COVID-19|website=[[World Health Organization]] (WHO)|date=11 March 2020|url=https://www.who.int/dg/speeches/detail/who-director-general-s-opening-remarks-at-the-media-briefing-on-covid-19---11-march-2020|access-date=12 March 2020|url-status=live}}</ref> Kabilang sa mga [[sintomas]] nito ang [[lagnat]], [[ubo]], at [[pangangapos ng hinihinga]].<ref name="CDCSym" /> Kabilang sa mga iba pang sintomas ang [[Myalgia|kirot sa kalamnan]], [[Sputum|pag-uuhog]], [[pagtatae]], [[pamamaga ng lalamunan]], [[Loss of smell|pagkawala ng pang-amoy]], at sakit sa tiyan.<ref name="CDC2020Sym" /><ref name="whoqa">{{cite web|url=https://www.who.int/news-room/q-a-detail/q-a-coronaviruses|title=Q&A on coronaviruses (COVID-19)|url-status=live|access-date=11 March 2020|publisher=[[World Health Organization]] (WHO)}}</ref><ref name="entuk-anosmia">{{cite web|url=https://www.entuk.org/loss-sense-smell-marker-covid-19-infection|title=Loss of sense of smell as marker of COVID-19 infection|last=Hopkins|first=Claire|date=|website=Ear, Nose and Throat surgery body of United Kingdom|url-status=live|archive-url=|archive-date=|access-date=|accessdate=2020-03-28}}</ref> Habang nagreresulta ang karahiman ng kaso sa mga di-malubhang sintomas, maaaring humantong ang ilan sa [[pulmonya]] at [[Multi-organ failure|pagkasira ng iilang sangkap]].<ref name="Hui14Jan2020" /><ref name="WHO-q-a">{{cite web|url=https://www.who.int/news-room/q-a-detail/q-a-coronaviruses|title=Q&A on coronaviruses|website=[[World Health Organization]] (WHO)|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20200120174649/https://www.who.int/news-room/q-a-detail/q-a-coronaviruses|archive-date=20 January 2020|access-date=27 January 2020|name-list-format=vanc}}</ref> Noong pagsapit ng {{Cases in 2019–20 coronavirus pandemic|date|editlink=|ref=no}}, higit sa {{Cases in 2019–20 coronavirus pandemic|conround|editlink=|ref=no}} kaso ng COVID-19 ay naitala sa higit sa 200 bansa at teritoryo, na nagresulta sa kamatayan ng humigit-kumulang sa {{Cases in 2019–20 coronavirus pandemic|dround|editlink=|ref=no}}.<ref name="WOM2">{{cite web|title=Coronavirus Update (Live): 935,957 Cases and 47,245 Deaths from COVID-19 Virus Outbreak - Worldometer|url=https://www.worldometers.info/coronavirus/|website=www.worldometers.info|accessdate=2 April 2020|language=en}}</ref> Higit sa {{Cases in 2019–20 coronavirus pandemic|recround|editlink=|ref=no}} katao ang gumaling na.<ref name="WOM2" />


Karaniwang naipapasa ang sakit sa malapitang pakikitungo at sa pamamagitan ng mga [[Respiratory droplet|pahingahahang patak]] kapag [[Ubo|umuubo]] o bumabahing.<ref name="CDCTrans">{{cite web|title=Coronavirus Disease 2019 (COVID-19)—Transmission|url=https://www.cdc.gov/coronavirus/2019-ncov/prepare/transmission.html|website=Centers for Disease Control and Prevention|accessdate=23 March 2020|language=en-us|date=17 March 2020}}</ref><ref name="WHO2020QA">{{cite web|url=https://www.who.int/news-room/q-a-detail/q-a-coronaviruses|title=Q&A on coronaviruses|work=[[World Health Organization]]|date=11 February 2020|access-date=24 February 2020}}</ref> Maaaring magkaroon ng mga patak-patak habang humihinga ngunit sa pangkalahatan, hindi [[Airborne disease|dinadala ng hangin]] ang birus.<ref name="WHO2020QA2">{{cite web|url=https://www.who.int/news-room/q-a-detail/q-a-coronaviruses|title=Q&A on coronaviruses|work=[[World Health Organization]]|date=11 February 2020|access-date=24 February 2020}}</ref><ref name="ECDCQA" /> Maaari ring mahawa rin ang mga tao kung hinawakan nila ang kontaminadong bagay at pagkatapos, ang kanilang mukha.<ref name="WHO2020QA2" /><ref name="CDCTrans2">{{cite web|title=Coronavirus Disease 2019 (COVID-19)—Transmission|url=https://www.cdc.gov/coronavirus/2019-ncov/prepare/transmission.html|website=Centers for Disease Control and Prevention|accessdate=23 March 2020|language=en-us|date=17 March 2020}}</ref> Pinakanakahahawa ito kapag sintomatiko ang mga tao, ngunit maaaring maghawa bago lumitaw ang mga sintomas.<ref name="CDCTrans2" /> Maaaring mabuhay ang birus sa mga ibabaw nang hanggang 72 oras.<ref>{{cite web|url=https://www.nih.gov/news-events/news-releases/new-coronavirus-stable-hours-surfaces|access-date=23 March 2020|title=New coronavirus stable for hours on surfaces|date=17 March 2020|publisher=[[National Institutes of Health]]}}</ref> Ang panahon bago umepekto ang sakit ay karaniwang dalawa hanggang labing-apat na araw, na may katamtamang limang araw.<ref name="CDCSym">{{cite web|url=https://www.cdc.gov/coronavirus/2019-ncov/about/symptoms.html|title=Symptoms of Novel Coronavirus (2019-nCoV)|date=10 February 2020|website=www.cdc.gov|access-date=11 February 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200130202038/https://www.cdc.gov/coronavirus/2019-ncov/about/symptoms.html|archive-date=30 January 2020|url-status=live}}</ref><ref>{{Cite journal|author-last1=Velavan|author-first1=T. P.|author-last2=Meyer|author-first2=C. G.|title=The COVID-19 epidemic|journal=Tropical Medicine & International Health|volume=n/a|issue=n/a|pages=278–80|doi=10.1111/tmi.13383|doi-access=free|pmid=32052514|date=March 2020}}</ref> Ang pamantayang pamamaraan ng [[Diagnosis|pagsusuri]] ay sa pamamagitan ng [[Reverse transcription polymerase chain reaction|baligtaring pagsasalin ng patanikalang tambisa ng polymerase]] (rRT-PCR) mula sa [[Nasopharyngeal swab|pamahid sa nasoparinks]].<ref name="CDC2020Testing">{{cite web|title=Coronavirus Disease 2019 (COVID-19)|url=https://www.cdc.gov/coronavirus/2019-ncov/lab/guidelines-clinical-specimens.html|website=Centers for Disease Control and Prevention|accessdate=26 March 2020|language=en-us|date=11 February 2020}}</ref> Maaari ring suriin ang impeksyon mula sa kombinasyon ng mga sintomas, [[Risk factor|salik ng panganib]] at isang [[CT scan|''CT scan'']] ng dibdib na nagpapakita ng mga katangian ng pulmonya.<ref name=":3">{{cite journal | vauthors=Jin YH, Cai L, Cheng ZS, Cheng H, Deng T, Fan YP, Fang C, Huang D, Huang LQ, Huang Q, Han Y, Hu B, Hu F, Li BH, Li YR, Liang K, Lin LK, Luo LS, Ma J, Ma LL, Peng ZY, Pan YB, Pan ZY, Ren XQ, Sun HM, Wang Y, Wang YY, Weng H, Wei CJ, Wu DF, Xia J, Xiong Y, Xu HB, Yao XM, Yuan YF, Ye TS, Zhang XC, Zhang YW, Zhang YG, Zhang HM, Zhao Y, Zhao MJ, Zi H, Zeng XT, Wang YY, Wang XH | display-authors=6 | title=A rapid advice guideline for the diagnosis and treatment of 2019 novel coronavirus (2019-nCoV) infected pneumonia (standard version) | journal=Military Medical Research | date=February 2020 | volume=7 | issue=1 | page=4 | doi=10.1186/s40779-020-0233-6 | doi-access=free | pmid=32029004 | pmc=7003341 }}</ref><ref name=":4">{{cite web|url=https://www.sciencedaily.com/releases/2020/02/200226151951.htm|title=CT provides best diagnosis for COVID-19|date=26 February 2020|website=ScienceDaily|url-status=live|access-date=2 March 2020}}</ref>
Karaniwang naipapasa ang sakit sa malapitang pakikitungo at sa pamamagitan ng mga [[Respiratory droplet|palahingahang patak]] kapag [[Ubo|umuubo]] o bumabahing.<ref name="CDCTrans">{{cite web|title=Coronavirus Disease 2019 (COVID-19)—Transmission|url=https://www.cdc.gov/coronavirus/2019-ncov/prepare/transmission.html|website=Centers for Disease Control and Prevention|accessdate=23 March 2020|language=en-us|date=17 March 2020}}</ref><ref name="WHO2020QA">{{cite web|url=https://www.who.int/news-room/q-a-detail/q-a-coronaviruses|title=Q&A on coronaviruses|work=[[World Health Organization]]|date=11 February 2020|access-date=24 February 2020}}</ref> Maaaring magkaroon ng mga patak-patak habang humihinga ngunit sa pangkalahatan, hindi [[Airborne disease|dinadala ng hangin]] ang birus.<ref name="WHO2020QA2">{{cite web|url=https://www.who.int/news-room/q-a-detail/q-a-coronaviruses|title=Q&A on coronaviruses|work=[[World Health Organization]]|date=11 February 2020|access-date=24 February 2020}}</ref><ref name="ECDCQA" /> Maaari ring mahawa rin ang mga tao kung hinawakan nila ang kontaminadong bagay at pagkatapos, ang kanilang mukha.<ref name="WHO2020QA2" /><ref name="CDCTrans2">{{cite web|title=Coronavirus Disease 2019 (COVID-19)—Transmission|url=https://www.cdc.gov/coronavirus/2019-ncov/prepare/transmission.html|website=Centers for Disease Control and Prevention|accessdate=23 March 2020|language=en-us|date=17 March 2020}}</ref> Pinakanakahahawa ito kapag sintomatiko ang mga tao, ngunit maaaring maghawa bago lumitaw ang mga sintomas.<ref name="CDCTrans2" /> Maaaring mabuhay ang birus sa mga ibabaw nang hanggang 72 oras.<ref>{{cite web|url=https://www.nih.gov/news-events/news-releases/new-coronavirus-stable-hours-surfaces|access-date=23 March 2020|title=New coronavirus stable for hours on surfaces|date=17 March 2020|publisher=[[National Institutes of Health]]}}</ref> Ang panahon bago umepekto ang sakit ay karaniwang dalawa hanggang labing-apat na araw, na may katamtamang limang araw.<ref name="CDCSym">{{cite web|url=https://www.cdc.gov/coronavirus/2019-ncov/about/symptoms.html|title=Symptoms of Novel Coronavirus (2019-nCoV)|date=10 February 2020|website=www.cdc.gov|access-date=11 February 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200130202038/https://www.cdc.gov/coronavirus/2019-ncov/about/symptoms.html|archive-date=30 January 2020|url-status=live}}</ref><ref>{{Cite journal|author-last1=Velavan|author-first1=T. P.|author-last2=Meyer|author-first2=C. G.|title=The COVID-19 epidemic|journal=Tropical Medicine & International Health|volume=n/a|issue=n/a|pages=278–80|doi=10.1111/tmi.13383|doi-access=free|pmid=32052514|date=March 2020}}</ref> Ang pamantayang pamamaraan ng [[Diagnosis|pagsusuri]] ay sa pamamagitan ng [[Reverse transcription polymerase chain reaction|baligtaring pagsasalin ng patanikalang tambisa ng polymerase]] (rRT-PCR) mula sa [[Nasopharyngeal swab|pamahid sa nasoparinks]].<ref name="CDC2020Testing">{{cite web|title=Coronavirus Disease 2019 (COVID-19)|url=https://www.cdc.gov/coronavirus/2019-ncov/lab/guidelines-clinical-specimens.html|website=Centers for Disease Control and Prevention|accessdate=26 March 2020|language=en-us|date=11 February 2020}}</ref> Maaari ring suriin ang impeksyon mula sa kombinasyon ng mga sintomas, [[Risk factor|salik ng panganib]] at isang [[CT scan|''CT scan'']] ng dibdib na nagpapakita ng mga katangian ng pulmonya.<ref name=":3">{{cite journal | vauthors=Jin YH, Cai L, Cheng ZS, Cheng H, Deng T, Fan YP, Fang C, Huang D, Huang LQ, Huang Q, Han Y, Hu B, Hu F, Li BH, Li YR, Liang K, Lin LK, Luo LS, Ma J, Ma LL, Peng ZY, Pan YB, Pan ZY, Ren XQ, Sun HM, Wang Y, Wang YY, Weng H, Wei CJ, Wu DF, Xia J, Xiong Y, Xu HB, Yao XM, Yuan YF, Ye TS, Zhang XC, Zhang YW, Zhang YG, Zhang HM, Zhao Y, Zhao MJ, Zi H, Zeng XT, Wang YY, Wang XH | display-authors=6 | title=A rapid advice guideline for the diagnosis and treatment of 2019 novel coronavirus (2019-nCoV) infected pneumonia (standard version) | journal=Military Medical Research | date=February 2020 | volume=7 | issue=1 | page=4 | doi=10.1186/s40779-020-0233-6 | doi-access=free | pmid=32029004 | pmc=7003341 }}</ref><ref name=":4">{{cite web|url=https://www.sciencedaily.com/releases/2020/02/200226151951.htm|title=CT provides best diagnosis for COVID-19|date=26 February 2020|website=ScienceDaily|url-status=live|access-date=2 March 2020}}</ref>


Kabilang sa mga inirerekumendang hakbang upang maiwasan ang pagkahawa ay madalas na [[paghuhugas ng kamay]], [[panlipunang pagdidistansya]] (pagpapanatili ng pisikal na distansya mula sa ibang tao, lalo na sa mga may sintomas), pagtatakip ng mga ubo at bahing ng tisyu o panloob na siko, at paglayo ng maruming kamay mula sa mukha.<ref name="Advice for public">{{cite web|url=https://www.who.int/emergencies/diseases/novel-coronavirus-2019/advice-for-public|title=Advice for public|website=[[World Health Organization]] (WHO)|access-date=25 February 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200126025750/https://www.who.int/emergencies/diseases/novel-coronavirus-2019/advice-for-public|archive-date=26 January 2020|url-status=live|name-list-format=vanc}}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.gov.uk/government/publications/covid-19-guidance-on-social-distancing-and-for-vulnerable-people/guidance-on-social-distancing-for-everyone-in-the-uk-and-protecting-older-people-and-vulnerable-adults|title=Guidance on social distancing for everyone in the UK|website=GOV.UK|language=en|access-date=25 March 2020}}</ref> Inirerekumenda ang paggamit ng mga [[Masks|mask]] sa mga nagsususpetsa na may birus sila at sa kanilang tagapag-alaga.<ref name="CDC2020IfSick">{{cite web|url=https://www.cdc.gov/coronavirus/2019-ncov/about/steps-when-sick.html|title=2019&nbsp;Novel Coronavirus (2019-nCoV)|author=CDC|date=11 February 2020|website=Centers for Disease Control and Prevention|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20200214153016/https://www.cdc.gov/coronavirus/2019-ncov/about/steps-when-sick.html|archive-date=14 February 2020|access-date=15 February 2020|name-list-format=vanc}}</ref> Nagkakaiba-iba ang mga rekomendasyon sa paggamit ng mask ng publiko. Hindi nirerekumenda ng iilan ang kanilang paggamit, nirerekumenda naman ng iilan ang paggamit, at inaatas ng mga iba pa ang paggamit.<ref>{{Cite journal|last=Feng|first6=Benjamin J.|issn=2213-2600|doi=10.1016/S2213-2600(20)30134-X|volume=0|language=English|journal=The Lancet Respiratory Medicine|url=https://www.thelancet.com/journals/lanres/article/PIIS2213-2600(20)30134-X/abstract|title=Rational use of face masks in the COVID-19 pandemic|date=2020-03-20|last6=Cowling|first=Shuo|first5=Mengzhen|last5=Fan|first4=Wei|last4=Song|first3=Nan|last3=Xia|first2=Chen|last2=Shen|pmid=32203710}}</ref><ref>{{cite web|title=When and how to use masks|url=https://www.who.int/emergencies/diseases/novel-coronavirus-2019/advice-for-public/when-and-how-to-use-masks|website=www.who.int|accessdate=31 March 2020|language=en}}</ref><ref>{{Cite news|last=Tait|first=Robert|url=https://www.theguardian.com/world/2020/mar/30/czechs-get-to-work-making-masks-after-government-decree-coronavirus|title=Czechs get to work making masks after government decree|date=2020-03-30|work=The Guardian|access-date=2020-03-31|language=en-GB|issn=0261-3077}}</ref> Sa kasalukuyan, wala pang mga [[bakuna]] o tiyak na [[Antiviral treatment|gamot panlaban sa birus]] para sa COVID-19. Kasali sa pangangasiwa nito ang [[Palliative care|paggamot ng mga sintomas]], [[Supportive care|pag-aalalay]], [[Isolation (health care)|pagbubukod]], at [[Medical research|eksperimentong pamamaraan]].<ref name="cdc21Jan202022">{{cite web|url=https://www.cdc.gov/coronavirus/2019-ncov/about/prevention-treatment.html|title=Coronavirus Disease 2019 (COVID-19)|date=15 February 2020|publisher=[[Centers for Disease Control and Prevention]] (CDC)|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20200226145347/https://www.cdc.gov/coronavirus/2019-ncov/about/prevention-treatment.html|archive-date=26 February 2020|access-date=20 February 2020|name-list-format=vanc}}</ref>
Kabilang sa mga inirerekumendang hakbang upang maiwasan ang pagkahawa ay madalas na [[paghuhugas ng kamay]], [[panlipunang pagdidistansya]] (pagpapanatili ng pisikal na distansya mula sa ibang tao, lalo na sa mga may sintomas), pagtatakip ng mga ubo at bahing ng tisyu o panloob na siko, at paglayo ng maruming kamay mula sa mukha.<ref name="Advice for public">{{cite web|url=https://www.who.int/emergencies/diseases/novel-coronavirus-2019/advice-for-public|title=Advice for public|website=[[World Health Organization]] (WHO)|access-date=25 February 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200126025750/https://www.who.int/emergencies/diseases/novel-coronavirus-2019/advice-for-public|archive-date=26 January 2020|url-status=live|name-list-format=vanc}}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.gov.uk/government/publications/covid-19-guidance-on-social-distancing-and-for-vulnerable-people/guidance-on-social-distancing-for-everyone-in-the-uk-and-protecting-older-people-and-vulnerable-adults|title=Guidance on social distancing for everyone in the UK|website=GOV.UK|language=en|access-date=25 March 2020}}</ref> Inirerekumenda ang paggamit ng mga [[Masks|mask]] sa mga nagsususpetsa na may birus sila at sa kanilang tagapag-alaga.<ref name="CDC2020IfSick">{{cite web|url=https://www.cdc.gov/coronavirus/2019-ncov/about/steps-when-sick.html|title=2019&nbsp;Novel Coronavirus (2019-nCoV)|author=CDC|date=11 February 2020|website=Centers for Disease Control and Prevention|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20200214153016/https://www.cdc.gov/coronavirus/2019-ncov/about/steps-when-sick.html|archive-date=14 February 2020|access-date=15 February 2020|name-list-format=vanc}}</ref> Nagkakaiba-iba ang mga rekomendasyon sa paggamit ng mask ng publiko. Hindi nirerekumenda ng iilan ang kanilang paggamit, nirerekumenda naman ng iilan ang paggamit, at inaatas ng mga iba pa ang paggamit.<ref>{{Cite journal|last=Feng|first6=Benjamin J.|issn=2213-2600|doi=10.1016/S2213-2600(20)30134-X|volume=0|language=English|journal=The Lancet Respiratory Medicine|url=https://www.thelancet.com/journals/lanres/article/PIIS2213-2600(20)30134-X/abstract|title=Rational use of face masks in the COVID-19 pandemic|date=2020-03-20|last6=Cowling|first=Shuo|first5=Mengzhen|last5=Fan|first4=Wei|last4=Song|first3=Nan|last3=Xia|first2=Chen|last2=Shen|pmid=32203710}}</ref><ref>{{cite web|title=When and how to use masks|url=https://www.who.int/emergencies/diseases/novel-coronavirus-2019/advice-for-public/when-and-how-to-use-masks|website=www.who.int|accessdate=31 March 2020|language=en}}</ref><ref>{{Cite news|last=Tait|first=Robert|url=https://www.theguardian.com/world/2020/mar/30/czechs-get-to-work-making-masks-after-government-decree-coronavirus|title=Czechs get to work making masks after government decree|date=2020-03-30|work=The Guardian|access-date=2020-03-31|language=en-GB|issn=0261-3077}}</ref> Sa kasalukuyan, wala pang mga [[bakuna]] o tiyak na [[Antiviral treatment|gamot panlaban sa birus]] para sa COVID-19. Kasali sa pangangasiwa nito ang [[Palliative care|paggamot ng mga sintomas]], [[Supportive care|pag-aalalay]], [[Isolation (health care)|pagbubukod]], at [[Medical research|eksperimentong pamamaraan]].<ref name="cdc21Jan202022">{{cite web|url=https://www.cdc.gov/coronavirus/2019-ncov/about/prevention-treatment.html|title=Coronavirus Disease 2019 (COVID-19)|date=15 February 2020|publisher=[[Centers for Disease Control and Prevention]] (CDC)|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20200226145347/https://www.cdc.gov/coronavirus/2019-ncov/about/prevention-treatment.html|archive-date=26 February 2020|access-date=20 February 2020|name-list-format=vanc}}</ref>

Pagbabago noong 02:27, 6 Abril 2020

Tungkol sa sakit ang artikulo na ito. Para sa birus, tingnan ang Severe acute respiratory syndrome coronavirus 2. Para sa epidemya, tingnan ang Pandemya ng coronavirus ng 2019–20. Para sa isa pang nakamamatay na sakit dulot ng koronabirus noong 2019, tingnan ang Middle East respiratory syndrome.
Coronavirus disease 2019
(COVID-19)
Ibang katawagan
  • "Coronavirus"
  • 2019-nCoV acute respiratory disease
  • Novel coronavirus pneumonia[1][2]
Mga sintomas
Bigkas
EspesyalidadNakahahawang sakit
SintomasLagnat, ubo, pangangapos ng hininga[3]
KomplikasyonPneumonia, ARDS, paghinto ng bato
Kadalasang lumalabasYugto ng inkubasyon karaniwang 5–6 araw (maaaring nasa pagitan ng 2–14 araw)
SanhiSARS-CoV-2
PanganibPagbibiyahe, pagkalantad sa virus
Pagsusuripagsusuring rRT-PCR, CT scan
Pag-iwasPaghuhugas ng kamay, kuwarentenas, pisikal na pagpapalayo
PaggamotSintomatiko and pag-aalalay
Dalas139,645,558[4] kumpirmadong kaso
Napatay2,996,305[4] (2.1% ng kumpirmadong kaso)[4]

Ang COVID-19 (coronavirus disease 2019),[5] na dating kilala bilang 2019-nCoV acute respiratory disease, ay isang nakakahawang sakit dulot ng SARS-CoV-2, isang birus na may kaugnayan sa SARS-CoV.[6][7] Naitala ang mga unang kaso nito sa Wuhan, kabisera ng lalawigan ng Hubei, sa Tsina noong Disyembre 2019, at mula noon ay kumalat sa buong mundo, na humantong sa nagpapatuloy na pandemya ng koronabirus 2019–20.[8][9] Kabilang sa mga sintomas nito ang lagnat, ubo, at pangangapos ng hinihinga.[10] Kabilang sa mga iba pang sintomas ang kirot sa kalamnan, pag-uuhog, pagtatae, pamamaga ng lalamunan, pagkawala ng pang-amoy, at sakit sa tiyan.[3][11][12] Habang nagreresulta ang karahiman ng kaso sa mga di-malubhang sintomas, maaaring humantong ang ilan sa pulmonya at pagkasira ng iilang sangkap.[8][13] Noong pagsapit ng Abril 16, 2021, higit sa 139 milyon kaso ng COVID-19 ay naitala sa higit sa 200 bansa at teritoryo, na nagresulta sa kamatayan ng humigit-kumulang sa 2,990,000.[14] Higit sa 79,500,000 katao ang gumaling na.[14]

Karaniwang naipapasa ang sakit sa malapitang pakikitungo at sa pamamagitan ng mga palahingahang patak kapag umuubo o bumabahing.[15][16] Maaaring magkaroon ng mga patak-patak habang humihinga ngunit sa pangkalahatan, hindi dinadala ng hangin ang birus.[17][18] Maaari ring mahawa rin ang mga tao kung hinawakan nila ang kontaminadong bagay at pagkatapos, ang kanilang mukha.[17][19] Pinakanakahahawa ito kapag sintomatiko ang mga tao, ngunit maaaring maghawa bago lumitaw ang mga sintomas.[19] Maaaring mabuhay ang birus sa mga ibabaw nang hanggang 72 oras.[20] Ang panahon bago umepekto ang sakit ay karaniwang dalawa hanggang labing-apat na araw, na may katamtamang limang araw.[10][21] Ang pamantayang pamamaraan ng pagsusuri ay sa pamamagitan ng baligtaring pagsasalin ng patanikalang tambisa ng polymerase (rRT-PCR) mula sa pamahid sa nasoparinks.[22] Maaari ring suriin ang impeksyon mula sa kombinasyon ng mga sintomas, salik ng panganib at isang CT scan ng dibdib na nagpapakita ng mga katangian ng pulmonya.[23][24]

Kabilang sa mga inirerekumendang hakbang upang maiwasan ang pagkahawa ay madalas na paghuhugas ng kamay, panlipunang pagdidistansya (pagpapanatili ng pisikal na distansya mula sa ibang tao, lalo na sa mga may sintomas), pagtatakip ng mga ubo at bahing ng tisyu o panloob na siko, at paglayo ng maruming kamay mula sa mukha.[25][26] Inirerekumenda ang paggamit ng mga mask sa mga nagsususpetsa na may birus sila at sa kanilang tagapag-alaga.[27] Nagkakaiba-iba ang mga rekomendasyon sa paggamit ng mask ng publiko. Hindi nirerekumenda ng iilan ang kanilang paggamit, nirerekumenda naman ng iilan ang paggamit, at inaatas ng mga iba pa ang paggamit.[28][29][30] Sa kasalukuyan, wala pang mga bakuna o tiyak na gamot panlaban sa birus para sa COVID-19. Kasali sa pangangasiwa nito ang paggamot ng mga sintomas, pag-aalalay, pagbubukod, at eksperimentong pamamaraan.[31]

Noong 30 Enero 2020, indineklara ng Pandaigdigang Organisasyon sa Kalusugan (WHO) ang pagkalat ng koronabirus ng 2019–20 bilang isang Pampublikong Emerhensya sa Kalusugan ng Pandaigdigang Ikinababahala (PHEIC)[32][33] at bilang pandemya noong 11 Marso 2020.[9] Naitala ang lokal na transmisyon ng sakit sa maraming bansa sa lahat ng anim na rehiyon ng WHO.[34]

Palatandaan at sintomas

Sintomas[35] %
Lagnat 87.9
Tuyong ubo 67.7
Pagkapagod 38.1
Pag-uuhog 33.4
Pagkawala ng pang-amoy 15[36]-30[37][38]
Pangangapos ng hinihinga 18.6
Kirot sa kalamnan o kasukasuan 14.8
Pamamaga ng lalamunan 13.9
Sakit ng ulo 13.6
Pagginaw 11.4
Pagduduwal o pagsusuka 5.0
Pagbabara ng ilong 4.8
Pagtatae 3.7-31[39]
Paglurandugo 0.9
Pagbabara ng conjunctiva 0.8

Ang mga nahawa ng birus ay maaaring asintomatiko o magkaroon ng mga malatrangkaso na sintomas, kasama ang lagnat, ubo, pagkapagod, at pangangapos ng hinihinga.[3][40][41] Kabilang sa mga kagipitang sintomas ang paghihirap sa paghinga, paulit-ulit na sakit o panggigipit sa dibdib, pagkalito, nahihirapang gumising, at mangasul-ngasul na mukha o labi; kailangan magpatingin agad sa doktor kung lumitaw ang ganitong mga sintomas.[42] Maaari ring magkaroon ng sintomas sa gawing itaas ng palahingahan, tulad ng pagbahing, sipon, o pamamaga ng lalamunan ngunit mas bihira ang mga ganito. Naobserbahan din ang mga sintomas tulad ng nausea, pagsusuka, at pagtatae sa mga iba't ibang porsyento.[39][43][44] Ang mga ilang kaso sa Tsina ay nagpakita sa una na may paninikip ng dibdib at pagtitibok lamang.[45] Noong Marso 2020 nagkaroon ng mga ulat na nagpahayag na ang pagkawala ng pang-amoy (anosmia) ay maaaring karaniwang sintomas sa mga may di-malubhang sakit,[37][38] ngunit hindi ito ganoong karniwan tulad noong unang iniulat.[36] Sa mga ilan, maaaring lumala ang sakit tungo sa pulmonya, pagkasira ng iilang sangkap, at kamatayan.[8][13] Sa mga nagkakaroon ng mga matitinding sintomas, ang oras mula sa simula ng sintomas patungo sa pangangailangan ng de-makinang bentilasyon ay karaniwang walong araw.[46]

Gaya ng pangkaraniwan sa mga impeksyon, mayroong pagkaantala mula sa sandaling mahawahan ang tao ng birus hanggang sa oras na nagkakaroon sila ng sintomas. Tinatawag itong yugto ng inkubasyon. Karaniwang lima hanggang anim na araw ang yugto ng inkubasyon para sa COVID-19, ngunit maaari itong nasa pagitan ng dalawa hanggang labing-apat na araw.[47][48] 97.5% ng mga nagkakaroon ng sintomas ay magkakaroon nito sa loob ng 11.5 araw ng pagkahawa.[49]

Ipinapahayag ng mga ulat na hindi lahat ng mga nahawa ay nagkakaroon ng mga sintomas, ngunit hindi alam ang kanilang papel sa pagkakalat.[50] Iminumungkahi ng pangunang ebidensya na maaaring mag-ambag ang mga asintomatikong kaso sa pagkalat ng sakit.[51][52] Hindi alam at pinag-aaralan pa ang hagway ng nahawang tao na hindi nagpapakita ng sintomas sa kasalukuyan. Iniulat ng CDC ng Timog Korea na 20% ng lahat ng kumpirmadong kaso ay nanatiling asintomatiko noong panahon ng pamamalagi sa ospital.[52][53]

Sanhi

Tingnan din: SARS-CoV-2

Pagkakalat

Cough/sneeze droplets visualized in dark background using Tyndall scattering
Mga palahingahang patak na nilalabas habang bumabahing ang isang tao
Isang video na nagtatalakay tungkol sa pangunahing reproduktibong bilang at bilang ng namamatay na kaso sa konteksto ng pandemya

Pinag-aaralan pa rin ang iilang detalye kung paano kumakalat ang sakit.[18][15] Sinabi ng WHO at CDC na pangunahin nang naikakalat ito tuwing malapit na kaugnayan at sa pamamagitan ng palahingahang patak mula sa pag-ubo at pagbahing;[16][15] at binibigyang-kahulugan ang malapit na kaugnayan bilang nasa pagitan ng 1 hanggang 2 metro (3 to 6 talampakan).[16] Natuklasan ng isang pagsusuri sa Singgapura na maaaring humantong ang ubo na hindi tinakpan sa paglalakbay ng mga patak ng hanggang 4.5 metro (15 talampakan).[54][55]

Maaari ring maglabas ng palahingahang patak habang humihinga, pati na rin kapag nagsasalita, ngunit karaniwang hindi dalang-hangin ang birus.[16][56]Maaaring lumapag ang mga patak sa mga bibig at ilong ng mga tao na malapit o posibleng malanghap sa mga baga.[57] Ang mga ilang prosesong medikal tulad ng intubasyon at pagmamalay-tao sa puso at baga (CPR) ay maaaring maging sanhi ng pag-eerosol ng nilalabas ng palahingahan at sa gayon ay magreresulta sa pagkalat sa hangin.[56] Maaari ring kumalat ito kapag humahawak ang tao ng kontaminadong bagay at pagkatapos ay hahawak sa kanyang mata, ilong, o bibig.[16] Habang ikinababahala ang posibilidad na kinakalat ito sa tae, pinaniniwalaang mababa ang panganib.[16][15]

Pinakanakahahawa ang birus kapag sintomatiko ang mga tao; habang posible ang pagkalat nito bago lumitaw ang mga sintomas, mababa ang panganib.[15][16] Sinasabi ng Europeong Sentro sa Pag-iwas at Pagkontrol sa Sakit (ECDC) na habang hindi klarong-klaro kung gaano kadali kumalat ang sakit, ang isang tao ay karaniwang nakahahawa sa dalawa o tatlong tao.[18]

Nananatiling "buhay" ang mga birus sa loob ng maraming oras hanggang araw sa mga ibabaw.[16][18] Para maging tiyak, natuklasan na natutunton ang birus nang hanggang tatlong araw sa plastik at aserong di-kinakalawang, nang isang araw sa karton, at hanggang apat na oras sa tanso.[58] Gayunpaman, nagkakaiba-iba ito depende sa kahalumigmigan at temperatura.[59] Maaaring linisin ang mga ibabaw sa pamamagitan ng mga iilang solusyon (sa loob ng pagkahantad nang isang minuto sa des-impektante para sa ibabaw ng aserong di-kinakalawang). Kabilang dito ang 62–71% ethanol, 50–100% isopropanol, 0.1% sodium hypochlorite, 0.5% agua oksihenada, at 0.2–7.5% povidone-iodine. Di-gaanong epetiko ang mga ibang solusyon, tulad ng benzalkonium chloride at chrohexidine gluconate.[60]

Birolohiya

Pangunahing artikulo: SARS-CoV-2
Larawan ng SARSr-CoV virion

Ang SARS-CoV-2 ay isang novel severe acute respiratory syndrome coronavirus, unang ibinukod mula sa tatlong tao na may pulmonya na konektado sa kumpol ng kaso ng matalas na sakit sa palahingahan sa Wuhan.[61] Makikita ang lahat ng mga katangian ng novel SARS-CoV-2 virus sa mga kaugnay na koronabirus sa kalikasan.[62] Sa labas ng katawan ng tao, namamatay ang birus sa pamamagitan ng sabon, na nagpapaputok sa bulang pamprotekta ng birus.[63]

Tila may kaugnayan ang SARS-CoV-2 sa orihinal na SARS-CoV.[64] Ipinapalagay na nanggaling ito sa hayop. Isinisiwalat ng pag-aanalisang henetiko na karaniwang nagtitipun-tipon ang koronabirus sa genus Betacoronavirus, sa subgenus Sarbecovirus (angkan B) kasama ng dalawang uri na galing-paniki. 96% magkahawig ito at buong antas ng genome sa mga ibang sampol ng koronabirus sa paniki (BatCov RaTG13).[35] Noong Pebrero 2020, natuklasan ng mga Tsinong mananaliksik na isa lamang ang nag-iibang asidong amino sa mga tiyak na bahagi ng pagkakasunud-sunod ng genome ng mga birus mula sa pangolin at mula sa tao, ngunit natuklasan ng paghahambing ng buong genome sa kasalukuyan na 92% ang pinakamalaking porsyento ng ibinabahaging henetikong materyal sa pagitan ng koronabirus sa pangolin at SARS-CoV-2, na kulang upang patunayan na ang mga pangolin ay kalagitnaang biktima.[65]

Patopisyolohiya

Pinaapektado ang mga baga sa COVID-19 dahil ang mga pinapasukan ang mga biktimang sihay sa pamamagitan ng ensimang ACE2, na pinakasana sa mga ika-2 uri ng selulang supot-hangin ng mga baga. Gumagamit ang birus ng natatanging surface glycoprotein na tinatawag na "spike" (peplomer) upang kumonekta sa ACE2 at pumasok sa biktimang sihay.[66] Nauugnay ang densidad ng ACE2 sa bawat tisyu sa kalubhaan ng sakit sa tisyung iyon at iminungkahi ng ilan na maaaring makaprotekta ang pagbawas sa aktibidad ng ACE2,[67][68] ngunit ang isa pang pananaw ay maaaring makapoprotekta ang pagtaas ng ACE2 gamit ang mga angiotensin II receptor blocker medication at kailangang subukin ang mga ganitong palagay .[69] Habang kumakalat ang sakit sa supot-hangin, maaaring magkaroon ng paghinto ng palahingahan at sumunod ang kamatayan.[68]

Nakaaapekto rin ang birus sa mga sangkap ng sikmura at bituka dahil saganang ipinapahayag ang ACE2 sa mga glandulang selula ng epitelyo sa sikmura, tokong, tumbong[70] pati na rin sa mga selulang endotelyal at enterosito ng maliit na bituka.[71]

Ang mga lumalkaing bahagi ng mga baga, ang mga supot-hangin sa palahingahan, ay naglalaman ng dalawang uri ng kumikilos na sihay. Ang isang sihay, uri I, ay sumisipsip mula sa hangin, yaon ay pagpapalit ng hangin. Ang isa pa, uri II, ay gumagawa ng mga surfactant na nagsisilbi upang mapanatiling likido, malinis, malaya sa impeksyon, atbp. ang mga baga. Naghahanap ng paraan ang COVID-19 para pumasok sa uri II sihay na gumagawa ng surfactant, at sinusugpo ito sa pamamagitan ng pagpaparami ng COVID-19 birus sa loob nito. Ang bawat uri II sihay na namamatay dahil sa birus ay nagiging sanhi ng matinding reaksyon sa baga. Umaapaw sa baga ang mga likido, nana, at sangkap ng patay na sihay, na nagiging sanhi ng sakit ng coronavirus sa palahingahan.[72]

Pagririkonosi

CDC rRT-PCR na kagamitang pansuri para sa COVID-19[73]

Inilathala ng WHO ang iilang protokol sa pagsusuri ng sakit.[74] Ang pamantayang pamaraan ng pagsusuri ay ang totoong oras na rRT-PCR.[75] Karaniwang sinusuri ang mga sampol mula sa palahingahan na nakuha ng pamahid sa nasoparinks, ngunit maaaring gamitin ang pamahid sa ilong o sampol ng uhog.[22][76] Makukuha dapat ang mga resulta sa loob ng iilang oras hanggang dalawang araw.[77][78] Maaaring suriin ang dugo, ngunit kailangan ng dalawang sampol ng dugo na kukunin sa pagitan ng dalawang linggo at halos walang agarang silbi ang mga resulta.[79] Nakabukod ang mga Tsinong dalub-agham ng isang uri ng koronabirus at nakalathala ng henetikong pagkakasunud-sunod para makabuo nang nakapag-iisa ang mga laboratoryo sa buong mundo ng mga pagsusuring patanikalang tambisa ng polymerase (PCR) upang matunton ang impeksyon ng birus.[8][80][81] Noong pagsapit ng 19 Marso 2020,[82] wala pang pagsusuri ng mga antibody ngunit sinisikap na makabuo ng mga ganito sa ngayon.[83] Inapbrubahan ng FDA ang unang pagsusuring punto ng pag-aalaga noong 21 Marso 2020 para gamitin sa katapusan ng buwang iyon.[84]

Iminungkahi ng mga panuntunang pangririkonosi na inilabas ng Ospital ng Zhongnan ng Unibersidad ng Wuhan ang mga paraan para matunton ang mga impeksyon batay sa mga katangiang klinikal at epidemiyolohikong panganib. Kabilang dito ang pagkilala sa mga taong may hindi bababa sa dalawa ng sumusunod na sintomas bukod sa kasaysayan ng pagbibiyahe papunta sa Wuhan o pakikipag-ugnayan sa mga ibang nahawang tao: lagnat, katangian ng pulmonya sa larawan, karaniwan o bumabang bilang ng puting sihay-dugo, o bumabang bilang ng limposayt.[85]

Naghinuha ang isang rebyu noong Marso 2020 na maliit lang ang silbi ng mga rayos-ekis sa dibdib sa mga unang yugto, habang may silbi ang mga CT scan ng dibdib bago pa man ang paglitaw ng mga sintomas.[86] Kabilang sa mga karaniwang katangian sa CT ang mga bilateral multilobar ground-glass opacificity na may peripheral, asymmetric and posterior distribution.[86] Nagkakaroon ng subpleural dominance, crazy paving[kailangang linawin] at consolidation habang kumakalat ang sakit.[87] Noong pagsapit ng Marso 2020, inirerekumenda ng Amerikanong Kolehiyo ng Paladiglapan na "hindi dapat gamitin ang CT upang magpasuri o bilang unang pagsusuri upang irikonosi ang COVID-19".[88]

  • Karaniwang pasya ng paglalarawan ng CT
    Karaniwang pasya ng paglalarawan ng CT
  • Paglalarawan ng CT ng mabilisang baytang-baytang na yugto
    Paglalarawan ng CT ng mabilisang baytang-baytang na yugto

Palasakitan

Kaunti lamang ang mayroong datos tungkol sa mikroskopyong sugat at patopisyolohiya ng COVID-19.[89][90] Ang pangunahing palasakitang pasya sa awtopsiya ay:

Pagpipigil

Isang ilustrasyon ng epekto ng pagpapalapad ng mga impeksyon sa mahaba-habang panahon, kilala bilang pagpapatag ng kurba; ang pagbawas sa mga rurok ay nagpapahintulot sa mga healthcare services na pangasiwaan nang mas mabuti ang parehong dami ng pasyente.[94][95][96]
Mga alternatibo sa pagpapatag ng kurba[97][98]

Kabilang sa mga hakbang upang maiwasan ang tsansa ng pagkahawa ang pagpapanatili sa bahay, pag-iiwas sa mga mataong lugar, paghuhugas ng kamay gamit ang tubig at sabon nang hindi bababa sa 20 segundo, pagpapraktis ng mabuting palalusugan, at pag-iiwas sa paghawak ng mata, ilong, o bibig ng kamay na hindi pa nahugas.[99][100][101] Inirerekumenda ng CDC ang pagtakip sa bibig at ilong ng tisyu habang umuubo at bumabahing at inirerekumenda ang paggamit ng loob ng siko kung walang tisyu.[99] Inirerekumenda rin nila ang tamang palalusugan sa kamay pagkatapos ng anumang ubo o bahing.[99] Nilalayon ng mga estratehiya ukol sa panlipunang pagdidistansya ang pagbawas ng kontak ng nahawang tao sa mga malalaking grupo sa pamamagitan ng pagsasara ng mga paaralan at opisina, paghihigpit sa pagbibiyahe, at pagkakansela ng mga pampublikong pagtitipon.[102] Kasali rin sa panlipunang pagdidistansya ang pangangailan na anim na talampakan ang distansya sa pagitan ng mga tao (halos 1.80 metro).[103]

Dahil hindi inaasahan ang pagkakaroon ng bakuna laban sa SARS-CoV-2 bago ang 2021 (bilang pinakamaagang tantya),[104] ang isang mahalagang bahagi ng pagkontrol ng pandemya ng COVID-19 ay ang pagbabawas sa rurok ng epidemya, kilala bilang "flattening the curve" ("pagpapatag ng kurba"), sa pamamagitan ng iba't ibang hakbang na naghahangad na bagalan ang bilis ng mga bagong impeksyon.[95] Nakatutulong ang pagpapabagal sa bilis ng pagkahawa sa pagbawas ng panganib na matabunan ang mga serbisyong pangkalusugan, na nagpapahintulot ng mas mainam na paggamot ng mga kasalukuyang kaso, at nagpapaantala sa bagong kaso hanggang magkaroon ng terapeutika o bakuna.[95]

Ayon sa WHO, inirerekumenda lang ang paggamit ng mask kung umuubo o bumabahing ang tao o kung nag-aalaga siya ng taong sinususpetsang may impeksyon.[105] Inirerekumenda naman ng iilang bansa na magsuot din ang mga malulusog na indibidwal ng mask. Kabilang dito ang Tsina,[106] Hong Kong,[107] Taylandia,[108] Tsekia,[109] at Austria.[110] Upang matugunan ang pangangailangan sa mga mask, tinatantya ng WHO na kakailanganing tumaas nang 40% ang pandaigdigang paggawa. Pinalala ng pag-iimbak at haka-haka ang problema. Dahil sa mga ito, tumaas nang anim ang presyo ng mga mask, natriple ang sa mga N95 respirator, at moble ang sa gown.[111] Itinuturing ng iilang eksperto sa kalusugan ang pagsuot ng mga non-medical grade mask at iba pang pantakip sa mukha tulad ng mga bupanda at bandana bilang mabuting paraan upang maiwasan ng mga tao ang paghahawak sa kanilang bibig at ilong, kahit hindi sila pinoprotektahan ng mga di-medikal na pananakip mula sa direktang bahing o ubo mula sa nahawang tao.[112]

Pinapayuhan ng CDC ang mga narekunusi ng COVID-19 o mga naniniwala na maaaring nahawa sila na manatili sa bahay maliban sa magpapagamot, tumawag muna bago bumisita sa tagapangalaga ng kalusugan, magsuot ng face mask bago pumasok sa opisina ng tagapangalaga ng kalusugan at kung nasa anumang silid o sasakyan kasama ng ibang tao, magtakip ng mga ubo at bahing gamit ang tisyu, maghugas ng mga kamay palagi gamit ang sabon at tubig, at mag-iwas sa pakikibahagi ng mga personal na kagamitan sa bahay.[113][114] Pinapayuhan din ng CDC ang mga indibidwal na maghugas ng kamay palagi gamit ang sabon at tubig nang hindi bababa sa 20 segundo, lalo na pagkatapos pumunta sa banyo o kapag halatang marumi ang kamay, bago kumain at pagkatapos suminga, umubo, o bumahing. Iminumungkahi pa nito ang paggamit ng alcohol-based hand sanitizer na may 60% alkohol o higit pa, ngunit kapag walang sabon at tubig lamang.[99]

Para sa mga lugar na hindi madaling makuha ang mga komersyal ng hand sanitizer, nagbibigay ang WHO ng dalawang pormulasyon para sa lokal na paggawa. Sa mga pormulasyong ito, nanggagaling ang aktibidad laban sa mikrobyo mula sa ethanol or isopropanol. Ginagamit ang agua oksihenada upang alisin ang mga espora ng bakterya sa alkohol; "hindi siya aktibong sangkap para sa antiseptiko ng kamay". Idinaragdag ang glycerol bilang humectant.[115]

  • Dumarami ang mga tangka sa pag-iiwas, na may mga epekto na umaabot nang napakalayo mula sa isang paglipat. Ang bawat kasong naiwasan ay humahantong sa mga mas maraming naiwasang kaso pagkatapos nito, na sa huli ay makapipigil sa pagsiklab nang lubus-lubusan.
    Dumarami ang mga tangka sa pag-iiwas, na may mga epekto na umaabot nang napakalayo mula sa isang paglipat. Ang bawat kasong naiwasan ay humahantong sa mga mas maraming naiwasang kaso pagkatapos nito, na sa huli ay makapipigil sa pagsiklab nang lubus-lubusan.
  • Panuto sa paghuhugas ng kamay
    Panuto sa paghuhugas ng kamay

Pangangasiwa

Apat na hakbang sa pagsusuot ng pansariling kagamitang pamprotekta[116]

Inaasikaso ang mga tao sa pamamagitan ng alagang pag-aalalay, na kinabibilangan ng likido, suporta sa oksiheno, at pagsusuporta sa ibang apektadong mahalagang sangkap.[117][118][119] Inirerekumenda ng CDC na magsuot ng face mask ang mga nagsususpetsang nahawa ng birus.[27] Nagamit na ang pag-ooksiheno ng lamad sa labas ng katawan (ECMO) upang matagunan ang isyu ng paghinto ng palahingahan, ngunit tinatalakay pa rin ang kanyang benepisyo.[120]

Inilathala ng WHO at Tsinong Pambansang Komisyon sa Kalusugan ang mga rekomendasyon sa pang-aalaga ng mga taong napaospital dahil sa COVID-19.[121][122] Tinipon ng mga intensibista at palabaga sa Amerika ang mga rekomendasyon sa paggamot mula sa iba't ibang ahensya sa isang libreng mapagkukunan, ang IBCC.[123][124]

Paggamot

Inirerekumenda ng iilang propesyonal sa medisina ang paracetamol (acetaminophen) sa halip ng ibuprofen bilang unang paggamot.[125][126][127] Hindi salungat ang WHO sa paggamit ng di-steroid na drogang laban sa pamamaga (NSAID) tulad ng ibuprofen para sa sintomas,[128] at sinasabi ng FDA na walang ebidensya sa kasalukuyan na pinapalala ng mga NSAID ang mga sintomas ng COVID-19.[129]

Habang itinaas ang mga teoretikal na ikinababahala tungkol sa mga panghadlang ng ACE at pangharang ng tagatanggap ng angiotensin, at noong pagsapit ng 19 Marso 2020, hindi pa ito sapat upang pangatwiranan ang paghinto ng mga ganitong gamot.[130][131][132] Hindi inirerekumenda ang mga steroid tulad ng methylprednisolone maliban kung pinalubha pa ito ng sindrom ng matalas na sakit sa palahingahan.[133][134]

Pansariling kagamitang pamprotekta

Dapat mag-ingat upang mabawasan ang panganib ng pagkalat ng birus, lalo na sa mga pagamutan habang nasasagawa ng mga hakbang na makalikha ng mga erosol, tulad ng intubasyon o bentilasyon ng kamay.[135] Para sa mga propesyonal ng medisina na nag-aalaga ng mga taong may COVID-19, inirerekumenda ng CDC ang paglagay ng tao sa Silid-bukuran ng Dalang-hanging Impeksyon (AIIR) bukod sa pagsasagawa ng pamantayang pag-iingat, pag-iingat sa pakikipag-ugnayan, at pag-iingat sa dalang-hangin.[136]

Binabalangkas ng CDC ang mga tiyak na patnubay sa paggamit ng pansariling kagamitang pamprotekta (PPE) sa pandemya. Kabilang sa inirerekumendang kasuotan ang:

Kapag mayroon, mas mainam ang mga respirador (sa halip ng mga facemask).[142] Inaprubahan ang respirador-N95 para sa industriya ngunit binigyang-awtorisasyon ng FDA ang mask para gamitin sa ilalim ng Awtorisasyon para sa Kagipitang Paggamit (EUA). Idinisenyo sila upang magprotekta laban sa mga tipik sa hangin tulad ng alikabaok ngunit hindi garantisado ang bisa laban sa isang tiyak na elementong biyolohikal para sa paggamit na wala sa reseta.[143] Kapag walang magagamit na mask, inirerekumenda ng CDC ang paggamit ng panakip sa mukha, o bilang huling paraan ang mga mask na gawang-bahay.[144]

De-makinang bentilasyon

Karamihan ng mga kaso ng COVID-19 ay hindi ganoong katindi na kailangan ang de-makinang bentilasyon (artipisyal na pansuporta sa paghihinga) , ngunit kailangan ito ng bahagdan ng mga kaso.[145][146] Inirerekumenda ng iilang mga Kanadyanong doktor ang paggamit ng mapanghimasok na de-makinang bentilasyon dahil nililimitahan ng pamamaraan ang pagkalat ng pinaerosol na bektor ng transmisyon.[145] Ang mga matinding kaso ay pinakakaraniwan sa mga matatanda (ang mga nakatatanda sa 60 taon[145] at lalo na ang mga nakatatanda sa 80 taon).[147] Kulang ang mga higaan sa ospital sa bawat tao sa maraming nagpapaunlad na bansa, na nakalilimita sa kapasidad ng sistemang pangkalusugan upang pangasiwaan ang biglang pagdami ng mga kaso ng COVID-19 na matindi anupat nangangailangan ng pagpapaospital.[148] Itong limitadong kapasidad ay mahalagang dahilan kung bakit kailangang patagin ang kurba (panatilihin ang bagal ng pagkakaroon ng bagong kaso para kalunang bababa ang bilang ng may sakit).[148] Natuklasan ng isang pagsusuri sa Tsina na 5% ang naospital sa mga intensive care unit, 2.3% ang nangailangan ng de-makinang suporta ng bentilasyon, at 1.4% ang namatay.[120] Halos 20–30% ng mga tao sa ospital na may pulmonya mula sa COVID-19 ay nangailangan ng ICU care bilang suporta sa palahingahan.[149]

Teknolohiya sa paggawa

Dahil sa mga pagkabigo sa mga daloy ng produkto, namamagitan ang mga digital na tagagawa sa pagyayari ng mga pamahid sa ilong, bahagi ng bentilador, at iba pa.[150][151] Nag-empleo ang isang Italyanong startup ng teknolohiya ng 3D-limbag upang gumawa ng mga balbula para sa paggamot para sa coronavirus na nagliligtas-buhay dahil sa nasirang daloy ng produkto mula sa orihinal na pagmamanupaktura.[152] $1 ang naging gastos ng mga balbulang inilimbag-3D sa halip ng $10,000 at nahanda nang magdamag.[153]

Sindrom ng matalas na sakit sa palahingahan

Nagiging mas kumplikado ang de-makinang bentilasyon habang lumalala ang ARDS sa COVID-19 at humihirap nang humihirap ang oksihenasyon.[154] Kakailanganin ang mga bentilador na may kakayahan ng paraan ng pagkontrol sa presyon at mataas na PEEP[155] upang sukdulan ang paghahatid ng oksiheno at bawasan ang panganib ng pagkapinsala ng baga na may kaugnay sa bentilador at numotoraks.[156] Maaaring walang mataas na PEEP sa mga lumang bentilador.

Mga opsyon para sa ARDS[154]
Terapiya Mga rekomendasyon
Taas-daloy ng oksihenong pailong

(High-flow nasal oxygen)

Para sa SpO2 <93%. Maaaring maiwasan ang pangagailangan para sa intubason at bentilasyon
Dami ng dumadaloy

(Tidal volume)

6mL bawat kg at maaaring ibaba hanggang 4mL/kg
Pantayaning presyon ng daanan ng hangin

(Plateau airaway pressure)

Panatilihing nang mababa sa 30 cmH2O kung posible (mataas na bilis ng palahingahan (35 bawat minuto) ay maaaring kailanganin)
Positibong presyon sa wakas ng pagbuga

(Positive end-expiratory pressure)

Katamtaman hanggang mataas na antas
Posisyong nakadapa

(Prone positioning)

Para sa lumalalang oksihenasyon
Pangangasiwa ng likido

(Fluid management)

Ang layunin ay negatibong balanse ng 1/2–1L bawat araw
Antibiyotiko Para sa mga pangalawahing impeksyong dulot ng baktirya
Mga glucocorticoid Di-inirerekomenda

Eksperimental na paggamot

Wala pang naaprubahang gamot para sa sakit ng WHO ngunit inirerekumenda ang ilan ng mga indibidwal na pambansang awtoridad sa medisina.[157] Nagsimula ang pananaliksik sa mga potensyal na gamot noong Enero 2020,[158] at ang ilang drogang panlaban sa birus ay nasa klinikal na pagsubok.[159][160] Bagaman maaabutin ang 2021 bago mabuo ang mga bagong gamot,[161] inaprubahan na ang iilang gamot na sinusuri para sa mga ibang paggamit, o ay nasa huling yugto ng pagsubok.[157] Maaaring subukin ang gamot panlaban sa birus sa mga taong may matinding sakit.[117] Inirekumenda ng WHO na makibahagi ang mga boluntaryo sa mga pagsubok sa bisa at kaligtasan ng mga potensyal na gamot.[162]

Teknolohiyang pang-impormasyon

Noong Pebrero 2020, inilunsad ng Tsina ang isang mobile app upang harapin ang siklab ng sakit.[163] Hinihilingan ang mga tagagamit na ilagay ang kanilang pangalan at ID bilang. Natutunton ng app ang ''malapit nakontak' gamit ang datos sa pagmamatyag at samakatwid ang potensyal na panganib ng impeksyon. Maaaring suriin ng bawat tagagamit ang tatlong pang tagagamit. Kung may natunton na potensyal na panganib, hindi lamang inirerekumenda ng app ang kuwarentenas ng sarili, inaalerto rin nito ang mga lokal na opisyal sa kalusugan.[164]

Ginagamit ang analitika ng malaking datos ukol sa mga datos ng cellphone, teknolohiyang pangkilala ng mukha, pagsubaybay ng mobile phone, at intelihensyang artipisyal upang subaybayan ang mga nahawang tao at ang mga taong nakakontak nila sa Timog Korea, Taiwan, at Singgapura.[165][166] Noong Marso 2020, napangyari ng gobyerno ng Israel ang mga ahensiyang panseguridad na subaybayan ang mga datos ng taong sinususpetsang may coronavirus. Isinagawa ang hakbang upang ipatupad ang kuwarentenas at protektahan ang mga makasasalimuha sa mga nahawang mamamayan.[167] Gayundin sa Marso 2020, ibinahagi ng Deutsche Telekom ang agregatong datos ng lokasyon ng phone sa Alemanong ahensya ng pamahalaang pederal Institutong Robert Koch, upang saliksikin at hadlangan ang pagkalat ng birus.[168] Ikinalat ng Rusya ang teknolohiyang pangkilala ng mukha upang matunton ang mga lumalabag sa kuwarentenas.[169] Sinabi ni Giulio Gallera, Italyanong panrehiyong komisyonado sa kalusugan, na sinabihan siya ng mga operador ng mobile phone na "patuloy-tuloy pa ring naglilibot ang 40% ng mga tao".[170] Nagdaraos ang Alemanong pamahalaan ng 48 oras na hackathon sa dulo ng sanlinggo na may higit sa 42,000 kalahok.[171][172] Ipinatawag naman ni Kersti Kaljulaid, pangulo ng Estonya, ang tawag para sa malikhaing solusyon laban sa pagkalat ng coronavirus.[173]

Suportang sikolohikal

Maaaring dumanas ang mga indibidwal ng kabagbagan dahil sa kuwarentenas, paghihigpit sa pagbibiyahe, di-magandang epekto ng paggamot, o pagkatakot sa impeksyon mismo. Upang matugunan ang mga ganitong ikinababahala, inilathala ng Pambansang Komisyon sa Kalusugan ng Tsina ang isang pambansang patnubay para sa pamamagitan sa sikolohikal na krisis noong 27 Enero 2020.[174][175]

Talasanggunian

  1. ↑ "Epidemiological and clinical characteristics of 99 cases of 2019 novel coronavirus pneumonia in Wuhan, China: a descriptive study" (PDF). The Lancet. 14 February 2020.{{cite web}}: CS1 maint: url-status (link)
  2. ↑ Han, Xiaoyu; Cao, Yukun; Jiang, Nanchuan; Chen, Yan; Alwalid, Osamah; Zhang, Xin; Gu, Jin; Dai, Meng; Liu, Jie; Zhu, Wanyue; Zheng, Chuansheng. "Novel Coronavirus Pneumonia (COVID-19) Progression Course in 17 Discharged Patients: Comparison of Clinical and Thin-Section CT Features During Recovery". Clinical Infectious Diseases (sa Ingles). doi:10.1093/cid/ciaa271.
  3. ↑ 3.0 3.1 3.2 "Coronavirus Disease 2019 (COVID-19) Symptoms". Centers for Disease Control and Prevention. United States. 10 February 2020. Inarkibo mula sa orihinal noong 30 January 2020. {{cite web}}: Unknown parameter |name-list-format= ignored (|name-list-style= suggested) (tulong)
  4. ↑ 4.0 4.1 4.2 "COVID-19 Dashboard by the Center for Systems Science and Engineering (CSSE) at Johns Hopkins University (JHU)". ArcGIS. Johns Hopkins University. Nakuha noong Abril 12, 2021.
  5. ↑ World Health Organization (February 11, 2020). Novel Coronavirus (2019-nCoV): situation report, 22 (PDF) (Ulat). World Health Organization.
  6. ↑ Gorbalenya, Alexander E. (2020-02-11). "Severe acute respiratory syndrome-related coronavirus – The species and its viruses, a statement of the Coronavirus Study Group". bioRxiv (sa Ingles): 2020.02.07.937862. doi:10.1101/2020.02.07.937862. Inarkibo mula sa orihinal noong 11 February 2020. Nakuha noong 11 February 2020.
  7. ↑ "Coronavirus disease named Covid-19". BBC News (sa Ingles). 2020-02-11. Inarkibo mula sa orihinal noong 11 February 2020. Nakuha noong 2020-02-11.
  8. ↑ 8.0 8.1 8.2 8.3 Hui, D. S.; I. Azhar E.; Madani, T. A.; Ntoumi, F.; Kock, R.; Dar, O.; Ippolito, G.; Mchugh, T. D.; Memish, Z. A.; Drosten, Christian; Zumla, A.; Petersen, E. (February 2020). "The continuing 2019-nCoV epidemic threat of novel coronaviruses to global health—The latest 2019 novel coronavirus outbreak in Wuhan, China". Int J Infect Dis. 91: 264–66. doi:10.1016/j.ijid.2020.01.009. PMID 31953166.
  9. ↑ 9.0 9.1 "WHO Director-General's opening remarks at the media briefing on COVID-19". World Health Organization (WHO) (Nilabas sa mamamahayag). 11 March 2020. Nakuha noong 12 March 2020.{{cite nilabas sa mamamhayag}}: CS1 maint: url-status (link)
  10. ↑ 10.0 10.1 "Symptoms of Novel Coronavirus (2019-nCoV)". www.cdc.gov. 10 February 2020. Inarkibo mula sa orihinal noong 30 January 2020. Nakuha noong 11 February 2020.
  11. ↑ "Q&A on coronaviruses (COVID-19)". World Health Organization (WHO). Nakuha noong 11 March 2020.{{cite web}}: CS1 maint: url-status (link)
  12. ↑ Hopkins, Claire. "Loss of sense of smell as marker of COVID-19 infection". Ear, Nose and Throat surgery body of United Kingdom. Nakuha noong 2020-03-28.{{cite web}}: CS1 maint: url-status (link)
  13. ↑ 13.0 13.1 "Q&A on coronaviruses". World Health Organization (WHO). Inarkibo mula sa orihinal noong 20 January 2020. Nakuha noong 27 January 2020. {{cite web}}: Unknown parameter |name-list-format= ignored (|name-list-style= suggested) (tulong)
  14. ↑ 14.0 14.1 "Coronavirus Update (Live): 935,957 Cases and 47,245 Deaths from COVID-19 Virus Outbreak - Worldometer". www.worldometers.info (sa Ingles). Nakuha noong 2 April 2020.
  15. ↑ 15.0 15.1 15.2 15.3 15.4 "Coronavirus Disease 2019 (COVID-19)—Transmission". Centers for Disease Control and Prevention (sa Ingles). 17 March 2020. Nakuha noong 23 March 2020.
  16. ↑ 16.0 16.1 16.2 16.3 16.4 16.5 16.6 16.7 "Q&A on coronaviruses". World Health Organization. 11 February 2020. Nakuha noong 24 February 2020.
  17. ↑ 17.0 17.1 "Q&A on coronaviruses". World Health Organization. 11 February 2020. Nakuha noong 24 February 2020.
  18. ↑ 18.0 18.1 18.2 18.3 "Q & A on COVID-19". European Centre for Disease Prevention and Control (sa Ingles). Nakuha noong 23 March 2020.
  19. ↑ 19.0 19.1 "Coronavirus Disease 2019 (COVID-19)—Transmission". Centers for Disease Control and Prevention (sa Ingles). 17 March 2020. Nakuha noong 23 March 2020.
  20. ↑ "New coronavirus stable for hours on surfaces". National Institutes of Health. 17 March 2020. Nakuha noong 23 March 2020.
  21. ↑ Velavan, T. P.; Meyer, C. G. (March 2020). "The COVID-19 epidemic". Tropical Medicine & International Health. n/a (n/a): 278–80. doi:10.1111/tmi.13383. PMID 32052514.
  22. ↑ 22.0 22.1 "Coronavirus Disease 2019 (COVID-19)". Centers for Disease Control and Prevention (sa Ingles). 11 February 2020. Nakuha noong 26 March 2020.
  23. ↑ Jin YH, Cai L, Cheng ZS, Cheng H, Deng T, Fan YP, et al. (February 2020). "A rapid advice guideline for the diagnosis and treatment of 2019 novel coronavirus (2019-nCoV) infected pneumonia (standard version)". Military Medical Research. 7 (1): 4. doi:10.1186/s40779-020-0233-6. PMC 7003341. PMID 32029004.
  24. ↑ "CT provides best diagnosis for COVID-19". ScienceDaily. 26 February 2020. Nakuha noong 2 March 2020.{{cite web}}: CS1 maint: url-status (link)
  25. ↑ "Advice for public". World Health Organization (WHO). Inarkibo mula sa orihinal noong 26 January 2020. Nakuha noong 25 February 2020. {{cite web}}: Unknown parameter |name-list-format= ignored (|name-list-style= suggested) (tulong)
  26. ↑ "Guidance on social distancing for everyone in the UK". GOV.UK (sa Ingles). Nakuha noong 25 March 2020.
  27. ↑ 27.0 27.1 CDC (11 February 2020). "2019 Novel Coronavirus (2019-nCoV)". Centers for Disease Control and Prevention. Inarkibo mula sa orihinal noong 14 February 2020. Nakuha noong 15 February 2020. {{cite web}}: Unknown parameter |name-list-format= ignored (|name-list-style= suggested) (tulong)
  28. ↑ Feng, Shuo; Shen, Chen; Xia, Nan; Song, Wei; Fan, Mengzhen; Cowling, Benjamin J. (2020-03-20). "Rational use of face masks in the COVID-19 pandemic". The Lancet Respiratory Medicine (sa Ingles). 0. doi:10.1016/S2213-2600(20)30134-X. ISSN 2213-2600. PMID 32203710.
  29. ↑ "When and how to use masks". www.who.int (sa Ingles). Nakuha noong 31 March 2020.
  30. ↑ Tait, Robert (2020-03-30). "Czechs get to work making masks after government decree". The Guardian (sa Ingles). ISSN 0261-3077. Nakuha noong 2020-03-31.
  31. ↑ "Coronavirus Disease 2019 (COVID-19)". Centers for Disease Control and Prevention (CDC). 15 February 2020. Inarkibo mula sa orihinal noong 26 February 2020. Nakuha noong 20 February 2020. {{cite web}}: Unknown parameter |name-list-format= ignored (|name-list-style= suggested) (tulong)
  32. ↑ "Statement on the second meeting of the International Health Regulations (2005) Emergency Committee regarding the outbreak of novel coronavirus (2019-nCoV)". www.who.int (sa Ingles). Inarkibo mula sa orihinal noong 31 January 2020. Nakuha noong 2020-02-11.
  33. ↑ "Hundreds of evacuees to be held on bases in California; Hong Kong and Taiwan restrict travel from mainland China - The Washington Post". Inarkibo mula sa orihinal noong 7 February 2020. Nakuha noong 11 February 2020.
  34. ↑ "WHO Situation Report #65" (PDF). WHO. 25 March 2020.{{cite web}}: CS1 maint: url-status (link)
  35. ↑ 35.0 35.1 Report of the WHO-China Joint Mission on Coronavirus Disease 2019 (COVID-19) (PDF) (Ulat). World Health Organization (WHO). 16–24 February 2020. Inarkibo (PDF) mula sa orihinal noong 29 February 2020. Nakuha noong 21 March 2020.
  36. ↑ 36.0 36.1 Palus, Shannon (2020-03-27). "The Key Stat in the NYTimes' Piece About Losing Your Sense of Smell Was Wrong". Slate Magazine (sa Ingles). Inarkibo mula sa orihinal noong 28 March 2020. Nakuha noong 2020-03-28.
  37. ↑ 37.0 37.1 Hopkins, Claire. "Loss of sense of smell as marker of COVID-19 infection". Ear, Nose and Throat surgery body of United Kingdom. Nakuha noong 2020-03-28.{{cite web}}: CS1 maint: url-status (link)
  38. ↑ 38.0 38.1 Iacobucci, Gareth (2020). "Sixty seconds on . . . anosmia". BMJ. 368: m1202. doi:10.1136/bmj.m1202. ISSN 1756-1833. PMID 32209546.
  39. ↑ 39.0 39.1 Wei, Xiao-Shan; Wang, Xuan; Niu, Yi-Ran; Ye, Lin-Lin; Peng, Wen-Bei; Wang, Zi-Hao; Yang, Wei-Bing; Yang, Bo-Han; Zhang, Jian-Chu; Ma, Wan-Li; Wang, Xiao-Rong (26 February 2020). Clinical Characteristics of SARS-CoV-2 Infected Pneumonia with Diarrhea (sa Ingles). Rochester, NY. SSRN 3546120.{{cite book}}: CS1 maint: location missing publisher (link)
  40. ↑ Chen, N.; Zhou, M.; Dong, X.; Qu, J.; Gong, F.; Han, Y.; Qiu, Y.; Wang, J.; Liu, Y.; Wei, Y.; Xia, J.; Yu, T.; Zhang, X.; Zhang, L. (February 2020). "Epidemiological and clinical characteristics of 99 cases of 2019 novel coronavirus pneumonia in Wuhan, China: a descriptive study". Lancet (sa Ingles). 395 (10223): 507–513. doi:10.1016/S0140-6736(20)30211-7. PMID 32007143.
  41. ↑ Hessen, Margaret Trexler (27 January 2020). "Novel Coronavirus Information Center: Expert guidance and commentary". Elsevier Connect. Inarkibo mula sa orihinal noong 30 January 2020. Nakuha noong 31 January 2020. {{cite web}}: Unknown parameter |name-list-format= ignored (|name-list-style= suggested) (tulong)
  42. ↑ "Coronavirus Disease 2019 (COVID-19)—Symptoms". Centers for Disease Control and Prevention (sa Ingles). 20 March 2020. Inarkibo mula sa orihinal noong 20 March 2020. Nakuha noong 21 March 2020.
  43. ↑ Huang C, Wang Y, Li X, Ren L, Zhao J, Hu Y, et al. (February 2020). "Clinical features of patients infected with 2019 novel coronavirus in Wuhan, China". Lancet. 395 (10223): 497–506. doi:10.1016/S0140-6736(20)30183-5. PMID 31986264.
  44. ↑ Lai, Chih-Cheng; Shih, Tzu-Ping; Ko, Wen-Chien; Tang, Hung-Jen; Hsueh, Po-Ren (1 March 2020). "Severe acute respiratory syndrome coronavirus 2 (SARS-CoV-2) and coronavirus disease-2019 (COVID-19): The epidemic and the challenges". International Journal of Antimicrobial Agents (sa Ingles). 55 (3): 105924. doi:10.1016/j.ijantimicag.2020.105924. ISSN 0924-8579. PMID 32081636.
  45. ↑ Zheng YY, Ma YT, Zhang JY, Xie X (March 2020). "COVID-19 and the cardiovascular system". Nature Reviews. Cardiology. doi:10.1038/s41569-020-0360-5. PMID 32139904.
  46. ↑ "Coronavirus Disease 2019 (COVID-19)". Centers for Disease Control and Prevention (sa Ingles). 11 February 2020. Inarkibo mula sa orihinal noong 2 March 2020. Nakuha noong 26 March 2020.
  47. ↑ World Health Organization (19 February 2020). "Coronavirus disease 2019 (COVID-19): situation report, 29". World Health Organization (WHO). hdl:10665/331118.
  48. ↑ "Q&A on coronaviruses (COVID-19): How long is the incubation period for COVID-19?". World Health Organization (WHO). Inarkibo mula sa orihinal noong 20 January 2020. Nakuha noong 26 February 2020. {{cite web}}: Unknown parameter |name-list-format= ignored (|name-list-style= suggested) (tulong)
  49. ↑ Lauer, Stephen A.; Grantz, Kyra H.; Bi, Qifang; Jones, Forrest K.; Zheng, Qulu; Meredith, Hannah R.; Azman, Andrew S.; Reich, Nicholas G.; Lessler, Justin (10 March 2020). "The Incubation Period of Coronavirus Disease 2019 (COVID-19) From Publicly Reported Confirmed Cases: Estimation and Application". Annals of Internal Medicine (sa Ingles). doi:10.7326/M20-0504. ISSN 0003-4819. PMC 7081172. PMID 32150748. Inarkibo mula sa orihinal noong 24 March 2020. Nakuha noong 24 March 2020.
  50. ↑ CDC (2020-02-11). "Coronavirus Disease 2019 (COVID-19)". Centers for Disease Control and Prevention (sa Ingles). Inarkibo mula sa orihinal noong 14 February 2020. Nakuha noong 2020-03-31.
  51. ↑ Bai, Yan; Yao, Lingsheng; Wei, Tao; Tian, Fei; Jin, Dong-Yan; Chen, Lijuan; Wang, Meiyun (2020-02-21). "Presumed Asymptomatic Carrier Transmission of COVID-19". JAMA (sa Ingles). doi:10.1001/jama.2020.2565. ISSN 0098-7484. PMC 7042844. PMID 32083643. Inarkibo mula sa orihinal noong 4 March 2020. Nakuha noong 8 March 2020.
  52. ↑ 52.0 52.1 "China Reveals 1,541 Symptom-Free Virus Cases Under Pressure". www.bloomberg.com. 31 March 2020. Nakuha noong 2020-03-31.{{cite web}}: CS1 maint: url-status (link)
  53. ↑ "코로나19 국내 발생현황 브리핑 (20. 03. 16. 14시)". ktv.go.kr (sa Koreano). Nakuha noong 2020-03-31.
  54. ↑ Loh, Ne-Hooi Will; Tan, Yanni; Taculod, Juvel H.; et al. (18 March 2020). "The Impact of High-Flow Nasal Cannula (HFNC) on Coughing Distance: Implications on Its Use During the Novel Coronavirus Disease Outbreak". Canadian Journal of Anesthesia. doi:10.1007/s12630-020-01634-3. PMC 7090637. PMID 32189218.
  55. ↑ Bourouiba, Lydia (26 March 2020). "Turbulent Gas Clouds and Respiratory Pathogen Emissions: Potential Implications for Reducing Transmission of COVID-19". JAMA. doi:10.1001/jama.2020.4756. PMID 32215590.
  56. ↑ 56.0 56.1 "Modes of transmission of virus causing COVID-19: implications for IPC precaution recommendations". www.who.int (sa Ingles). Nakuha noong 29 March 2020.
  57. ↑ "Coronavirus Disease 2019 (COVID-19)—Transmission". Centers for Disease Control and Prevention (sa Ingles). 17 March 2020. Nakuha noong 29 March 2020.
  58. ↑ "New coronavirus stable for hours on surfaces". National Institutes of Health. 17 March 2020. Inarkibo mula sa orihinal noong 23 March 2020. Nakuha noong 23 March 2020.
  59. ↑ Moriyama, M; Hugentobler, WJ; Iwasaki, A (20 March 2020). "Seasonality of Respiratory Viral Infections". Annual Review of Virology. 7. doi:10.1146/annurev-virology-012420-022445. PMID 32196426.
  60. ↑ Kampf, G.; Todt, D.; Pfaender, S.; Steinmann, E. (March 2020). "Persistence of coronaviruses on inanimate surfaces and their inactivation with biocidal agents". The Journal of Hospital Infection. 104 (3): 246–251. doi:10.1016/j.jhin.2020.01.022. PMID 32035997. Free to read
  61. ↑ "Outbreak of severe acute respiratory syndrome coronavirus 2 (SARS-CoV-2): increased transmission beyond China—fourth update" (PDF). European Centre for Disease Prevention and Control. 14 February 2020. Nakuha noong 8 March 2020.
  62. ↑ Andersen KG, Rambaut A, Lipkin WI, Holmes EC, Garry RF (17 March 2020). "The proximal origin of SARS-CoV-2". Nature Medicine: 1–3. doi:10.1038/s41591-020-0820-9. ISSN 1546-170X. Inarkibo mula sa orihinal noong 18 March 2020. Nakuha noong 18 March 2020.
  63. ↑ Salehi, Sana; Abedi, Aidin; Balakrishnan, Sudheer; Gholamrezanezhad, Ali (2020-03-14). "Coronavirus Disease 2019 (COVID-19): A Systematic Review of Imaging Findings in 919 Patients". American Journal of Roentgenology (sa Ingles): 1–7. doi:10.2214/AJR.20.23034. ISSN 0361-803X. PMID 32174129.
  64. ↑ Zhu N, Zhang D, Wang W, Li X, Yang B, Song J, et al. (February 2020). "A Novel Coronavirus from Patients with Pneumonia in China, 2019". The New England Journal of Medicine. 382 (8): 727–733. doi:10.1056/NEJMoa2001017. PMID 31978945.
  65. ↑ Cyranoski D (26 February 2020). "Mystery deepens over animal source of coronavirus". Nature. 579 (7797): 18–19. Bibcode:2020Natur.579...18C. doi:10.1038/d41586-020-00548-w. PMID 32127703.
  66. ↑ Letko M, Marzi A, Munster V (2020). "Functional assessment of cell entry and receptor usage for SARS-CoV-2 and other lineage B betacoronaviruses". Nature Microbiology. 5 (4): 562–569. doi:10.1038/s41564-020-0688-y. PMID 32094589.
  67. ↑ Zhang H, Penninger JM, Li Y, Zhong N, Slutsky AS (March 2020). "Angiotensin-converting enzyme 2 (ACE2) as a SARS-CoV-2 receptor: molecular mechanisms and potential therapeutic target". Intensive Care Medicine. 46 (4): 586–590. doi:10.1007/s00134-020-05985-9. PMC 7079879. PMID 32125455.
  68. ↑ 68.0 68.1 Xu H, Zhong L, Deng J, Peng J, Dan H, Zeng X, et al. (February 2020). "High expression of ACE2 receptor of 2019-nCoV on the epithelial cells of oral mucosa". International Journal of Oral Science. 12 (1): 8. doi:10.1038/s41368-020-0074-x. PMC 7039956. PMID 32094336.
  69. ↑ Gurwitz D (March 2020). "Angiotensin receptor blockers as tentative SARS‐CoV‐2 therapeutics". Drug Development Research. doi:10.1002/ddr.21656. PMID 32129518.
  70. ↑ Gu, Jinyang; Han, Bing; Wang, Jian (27 February 2020). "COVID-19: Gastrointestinal manifestations and potential fecal-oral transmission". Gastroenterology. doi:10.1053/j.gastro.2020.02.054. ISSN 0016-5085. PMID 32142785.
  71. ↑ Hamming, I.; Timens, W.; Bulthuis, M. L. C.; Lely, A. T.; Navis, G. J.; Goor, H. van (2004). "Tissue distribution of ACE2 protein, the functional receptor for SARS coronavirus. A first step in understanding SARS pathogenesis". The Journal of Pathology (sa Ingles). 203 (2): 631–637. doi:10.1002/path.1570. ISSN 1096-9896. PMID 15141377.
  72. ↑ Doctor Duc C Vuong, general surgeon in Albuquerque, New Mexico (23 March 2020). "HOW COVID-19 KILLS--I'm a Surgeon--And Why We Can't Save You". YouTube. Nakuha noong 5 April 2020.{{cite web}}: CS1 maint: multiple names: mga may-akda (link) CS1 maint: url-status (link)
  73. ↑ CDC (5 February 2020). "CDC Tests for 2019-nCoV". Centers for Disease Control and Prevention. Inarkibo mula sa orihinal noong 14 February 2020. Nakuha noong 12 February 2020. {{cite web}}: Unknown parameter |name-list-format= ignored (|name-list-style= suggested) (tulong)
  74. ↑ "Laboratory testing for 2019 novel coronavirus (2019-nCoV) in suspected human cases". World Health Organization (WHO). Inarkibo mula sa orihinal noong 17 March 2020. Nakuha noong 13 March 2020.
  75. ↑ "2019 Novel Coronavirus (2019-nCoV) Situation Summary". Centers for Disease Control and Prevention. 30 January 2020. Inarkibo mula sa orihinal noong 26 January 2020. Nakuha noong 30 January 2020. {{cite web}}: Unknown parameter |name-list-format= ignored (|name-list-style= suggested) (tulong)
  76. ↑ "Real-Time RT-PCR Panel for Detection 2019-nCoV". Centers for Disease Control and Prevention. 29 January 2020. Inarkibo mula sa orihinal noong 30 January 2020. Nakuha noong 1 February 2020. {{cite web}}: Unknown parameter |name-list-format= ignored (|name-list-style= suggested) (tulong)
  77. ↑ "Curetis Group Company Ares Genetics and BGI Group Collaborate to Offer Next-Generation Sequencing and PCR-based Coronavirus (2019-nCoV) Testing in Europe". GlobeNewswire News Room. 30 January 2020. Inarkibo mula sa orihinal noong 31 January 2020. Nakuha noong 1 February 2020. {{cite web}}: Unknown parameter |name-list-format= ignored (|name-list-style= suggested) (tulong)
  78. ↑ Brueck, Hilary (30 January 2020). "There's only one way to know if you have the coronavirus, and it involves machines full of spit and mucus". Business Insider. Inarkibo mula sa orihinal noong 1 February 2020. Nakuha noong 1 February 2020. {{cite web}}: Unknown parameter |name-list-format= ignored (|name-list-style= suggested) (tulong)
  79. ↑ "Laboratory testing for 2019 novel coronavirus (2019-nCoV) in suspected human cases". Inarkibo mula sa orihinal noong 21 February 2020. Nakuha noong 26 February 2020.
  80. ↑ Cohen J, Normile D (January 2020). "New SARS-like virus in China triggers alarm" (PDF). Science. 367 (6475): 234–35. Bibcode:2020Sci...367..234C. doi:10.1126/science.367.6475.234. PMID 31949058. Inarkibo (PDF) mula sa orihinal noong 11 February 2020. Nakuha noong 11 February 2020.
  81. ↑ "Severe acute respiratory syndrome coronavirus 2 data hub". NCBI. Inarkibo mula sa orihinal noong 21 March 2020. Nakuha noong 4 March 2020. {{cite web}}: Unknown parameter |name-list-format= ignored (|name-list-style= suggested) (tulong)
  82. ↑ Vogel, Gretchen (2020). "New blood tests for antibodies could show true scale of coronavirus pandemic". Science. doi:10.1126/science.abb8028. ISSN 0036-8075.
  83. ↑ Pang J, Wang MX, Ang IY, Tan SH, Lewis RF, Chen JI, et al. (February 2020). "Potential Rapid Diagnostics, Vaccine and Therapeutics for 2019 Novel Coronavirus (2019-nCoV): A Systematic Review". Journal of Clinical Medicine. 9 (3): 623. doi:10.3390/jcm9030623. PMID 32110875.
  84. ↑ "Coronavirus (COVID-19) Update: FDA Issues first Emergency Use Authorization for Point of Care Diagnostic" (Nilabas sa mamamahayag). FDA. 21 March 2020. Inarkibo mula sa orihinal noong 21 March 2020. Nakuha noong 22 March 2020.
  85. ↑ Jin YH, Cai L, Cheng ZS, Cheng H, Deng T, Fan YP, et al. (February 2020). "A rapid advice guideline for the diagnosis and treatment of 2019 novel coronavirus (2019-nCoV) infected pneumonia (standard version)". Military Medical Research. 7 (1): 4. doi:10.1186/s40779-020-0233-6. PMC 7003341. PMID 32029004.
  86. ↑ 86.0 86.1 Salehi, Sana; Abedi, Aidin; Balakrishnan, Sudheer; Gholamrezanezhad, Ali (2020-03-14). "Coronavirus Disease 2019 (COVID-19): A Systematic Review of Imaging Findings in 919 Patients". American Journal of Roentgenology (sa Ingles): 1–7. doi:10.2214/AJR.20.23034. ISSN 0361-803X. PMID 32174129.
  87. ↑ Lee, Elaine Y. P.; Ng, Ming-Yen; Khong, Pek-Lan (24 February 2020). "COVID-19 pneumonia: what has CT taught us?". The Lancet Infectious Diseases (sa Ingles). 0 (4): 384–385. doi:10.1016/S1473-3099(20)30134-1. ISSN 1473-3099. PMID 32105641. Inarkibo mula sa orihinal noong 8 March 2020. Nakuha noong 13 March 2020.
  88. ↑ "ACR Recommendations for the use of Chest Radiography and Computed Tomography (CT) for Suspected COVID-19 Infection". American College of Radiology. 2020-03-22. Inarkibo mula sa orihinal noong 28 March 2020.
  89. ↑ Autopsy in suspected COVID-19 cases Naka-arkibo 28 March 2020 sa Wayback Machine., Hanley B et al, J Clin Pathol, PubMed
  90. ↑ A pathological report of three COVID-19 cases by minimally invasive autopsies, Yao XH et al., PubMed
  91. ↑ Giani, Marco; Seminati, Davide; Lucchini, Alberto; Foti, Giuseppe; Pagni, Fabio (16 March 2020). "Exuberant plasmocytosis in bronchoalveolar lavage of the first patient requiring Extracorporeal Membrane Oxygenation for SARS-CoV-2 in Europe". Journal of Thoracic Oncology: Official Publication of the International Association for the Study of Lung Cancer. doi:10.1016/j.jtho.2020.03.008. PMID 32194247.
  92. ↑ Lillicrap, David (1 April 2020). "Disseminated intravascular coagulation in patients with 2019-nCoV pneumonia". Journal of thrombosis and haemostasis: JTH. 18 (4): 786–787. doi:10.1111/jth.14781. PMID 32212240 – sa pamamagitan ng PubMed.
  93. ↑ Mitra, Anupam; Dwyre, Denis M.; Schivo, Michael; Thompson, George R.; Cohen, Stuart H.; Ku, Nam; Graff, John P. (25 March 2020). "Leukoerythroblastic reaction in a patient with COVID-19 infection". American Journal of Hematology. doi:10.1002/ajh.25793. PMID 32212392 – sa pamamagitan ng PubMed.
  94. ↑ Wiles, Siouxsie (9 March 2020). "The three phases of Covid-19—and how we can make it manageable". The Spinoff. Inarkibo mula sa orihinal noong 27 March 2020. Nakuha noong 9 March 2020. {{cite web}}: Unknown parameter |name-list-format= ignored (|name-list-style= suggested) (tulong)
  95. ↑ 95.0 95.1 95.2 Anderson RM, Heesterbeek H, Klinkenberg D, Hollingsworth TD (March 2020). "How will country-based mitigation measures influence the course of the COVID-19 epidemic?". Lancet. 395 (10228): 931–934. doi:10.1016/S0140-6736(20)30567-5. PMID 32164834. A key issue for epidemiologists is helping policy makers decide the main objectives of mitigation—e.g. minimising morbidity and associated mortality, avoiding an epidemic peak that overwhelms health-care services, keeping the effects on the economy within manageable levels, and flattening the epidemic curve to wait for vaccine development and manufacture on scale and antiviral drug therapies.
  96. ↑ Barclay, Eliza (10 March 2020). "How canceled events and self-quarantines save lives, in one chart". Vox. Inarkibo mula sa orihinal noong 12 March 2020. Nakuha noong 12 March 2020. {{cite web}}: Unknown parameter |name-list-format= ignored (|name-list-style= suggested) (tulong)
  97. ↑ Wiles, Siouxsie (14 March 2020). "After 'Flatten the Curve', we must now 'Stop the Spread'. Here's what that means". The Spinoff. Inarkibo mula sa orihinal noong 26 March 2020. Nakuha noong 13 March 2020.
  98. ↑ Anderson RM, Heesterbeek H, Klinkenberg D, Hollingsworth TD (March 2020). "How will country-based mitigation measures influence the course of the COVID-19 epidemic?". Lancet. 395 (10228): 931–934. doi:10.1016/S0140-6736(20)30567-5. PMID 32164834.
  99. ↑ 99.0 99.1 99.2 99.3 Centers for Disease Control (3 February 2020). "Coronavirus Disease 2019 (COVID-19): Prevention & Treatment" (sa Ingles). Inarkibo mula sa orihinal noong 15 December 2019. Nakuha noong 10 February 2020.
  100. ↑ World Health Organization. "Advice for Public". Inarkibo mula sa orihinal noong 26 January 2020. Nakuha noong 10 February 2020. {{cite web}}: Unknown parameter |name-list-format= ignored (|name-list-style= suggested) (tulong)
  101. ↑ "My Hand-Washing Song: Readers Offer Lyrics For A 20-Second Scrub". NPR.org (sa Ingles). Inarkibo mula sa orihinal noong 20 March 2020. Nakuha noong 20 March 2020.
  102. ↑ Maragakis, Lisa Lockerd. "Coronavirus, Social Distancing and Self Quarantine". www.hopkinsmedicine.org. John Hopkins University. Inarkibo mula sa orihinal noong 18 March 2020. Nakuha noong 18 March 2020. {{cite web}}: Unknown parameter |name-list-format= ignored (|name-list-style= suggested) (tulong)
  103. ↑ Parker-Pope, Tara (19 March 2020). "Deciding How Much Distance You Should Keep". The New York Times (sa Ingles). ISSN 0362-4331. Inarkibo mula sa orihinal noong 20 March 2020. Nakuha noong 20 March 2020.
  104. ↑ Grenfell, Rob; Drew, Trevor (17 February 2020). "Here's Why It's Taking So Long to Develop a Vaccine for the New Coronavirus". Science Alert. Inarkibo mula sa orihinal noong 28 February 2020. Nakuha noong 26 February 2020. {{cite web}}: Unknown parameter |name-list-format= ignored (|name-list-style= suggested) (tulong)
  105. ↑ "When and how to use masks". World Health Organization (WHO). Inarkibo mula sa orihinal noong 7 March 2020. Nakuha noong 8 March 2020. {{cite web}}: Unknown parameter |name-list-format= ignored (|name-list-style= suggested) (tulong)
  106. ↑ "For different groups of people: how to choose masks". NHC.gov.cn. National Health Commission of the People's Republic of China. 7 February 2020. Nakuha noong 22 March 2020. Disposable medical masks: Recommended for: · People in crowded places · Indoor working environment with a relatively dense population · People going to medical institutions · Children in kindergarten and students at school gathering to study and do other activities
  107. ↑ "Prevention of Coronavirus Disease 2019 (COVID-19)" (PDF). Centre for Health Protection. Inarkibo (PDF) mula sa orihinal noong 21 March 2020. Nakuha noong 22 March 2020. Wear a surgical mask when taking public transport or staying in crowded places.
  108. ↑ Kuhakan, Jiraporn (12 March 2020). "'Better than nothing': Thailand encourages cloth masks amid surgical mask shortage". Reuters. Inarkibo mula sa orihinal noong 21 March 2020. Nakuha noong 22 March 2020. Thailand's health authorities are encouraging people to make cloth face masks at home to guard against the spread of the coronavirus amid a shortage of surgical masks. ... The droplet from coughing and sneezing is around five microns and we have tested already that cloth masks can protect against droplets bigger than one micron.
  109. ↑ "Coronavirus: Czechs facing up to COVID-19 crisis by making masks mandatory". euronews. 2020. Inarkibo mula sa orihinal noong 30 March 2020.
  110. ↑ "Austria is making everyone who goes inside a supermarket wear a face mask". www.cbsnews.com (sa Ingles). Inarkibo mula sa orihinal noong 31 March 2020. Nakuha noong 2020-03-31.
  111. ↑ "Shortage of personal protective equipment endangering health workers worldwide" (Nilabas sa mamamahayag). WHO. 3 March 2020. Inarkibo mula sa orihinal noong 5 March 2020. Nakuha noong 24 March 2020.
  112. ↑ "Guidance against wearing masks for the coronavirus is wrong—you should cover your face—The Boston Globe". BostonGlobe.com. Inarkibo mula sa orihinal noong 22 March 2020. Nakuha noong 22 March 2020.
  113. ↑ "Coronavirus Disease 2019 (COVID-19)—Prevention & Treatment". Centers for Disease Control and Prevention. U.S. Department of Health & Human Services. 10 March 2020. Inarkibo mula sa orihinal noong 11 March 2020. Nakuha noong 11 March 2020.
  114. ↑ Centers for Disease Control and Prevention (11 February 2020). "What to do if you are sick with 2019 Novel Coronavirus (2019-nCoV)" (sa Ingles). Inarkibo mula sa orihinal noong 14 February 2020. Nakuha noong 13 February 2020. {{cite web}}: Unknown parameter |name-list-format= ignored (|name-list-style= suggested) (tulong)
  115. ↑ "WHO-recommended handrub formulations". WHO Guidelines on Hand Hygiene in Health Care: First Global Patient Safety Challenge Clean Care Is Safer Care. World Health Organization. 19 March 2009. Nakuha noong 19 March 2020.
  116. ↑ "Sequence for Putting On Personal Protective Equipment (PPE)" (PDF). CDC. Inarkibo (PDF) mula sa orihinal noong 5 March 2020. Nakuha noong 8 March 2020.
  117. ↑ 117.0 117.1 Fisher D, Heymann D (February 2020). "Q&A: The novel coronavirus outbreak causing COVID-19". BMC Medicine. 18 (1): 57. doi:10.1186/s12916-020-01533-w. PMC 7047369. PMID 32106852.
  118. ↑ Kui L, Fang YY, Deng Y, Liu W, Wang MF, Ma JP, et al. (February 2020). "Clinical characteristics of novel coronavirus cases in tertiary hospitals in Hubei Province". Chinese Medical Journal: 1. doi:10.1097/CM9.0000000000000744. PMID 32044814.
  119. ↑ Wang T, Du Z, Zhu F, Cao Z, An Y, Gao Y, Jiang B (March 2020). "Comorbidities and multi-organ injuries in the treatment of COVID-19". Lancet. Elsevier BV. 395 (10228): e52. doi:10.1016/s0140-6736(20)30558-4. PMID 32171074.
  120. ↑ 120.0 120.1 Guan WJ, Ni ZY, Hu Y, Liang WH, Ou CQ, He JX, et al. (February 2020). "Clinical Characteristics of Coronavirus Disease 2019 in China". The New England Journal of Medicine. Massachusetts Medical Society. doi:10.1056/nejmoa2002032. PMID 32109013.
  121. ↑ Cheng ZJ, Shan J (February 2020). "2019 Novel coronavirus: where we are and what we know". Infection. 48 (2): 155–163. doi:10.1007/s15010-020-01401-y. PMID 32072569.
  122. ↑ "Clinical management of severe acute respiratory infection when novel coronavirus (nCoV) infection is suspected". World Health Organization (WHO). Inarkibo mula sa orihinal noong 31 January 2020. Nakuha noong 13 February 2020.
  123. ↑ Farkas, Josh (March 2020). COVID-19—The Internet Book of Critical Care (digital) (Reference manual) (sa Ingles). USA: EMCrit. Inarkibo mula sa orihinal noong 11 March 2020. Nakuha noong 13 March 2020. {{cite book}}: Unknown parameter |name-list-format= ignored (|name-list-style= suggested) (tulong)
  124. ↑ "COVID19—Resources for Health Care Professionals". Penn Libraries. 11 March 2020. Inarkibo mula sa orihinal noong 14 March 2020. Nakuha noong 13 March 2020.
  125. ↑ Day, Michael (17 March 2020). "Covid-19: ibuprofen should not be used for managing symptoms, say doctors and scientists". BMJ. 368: m1086. doi:10.1136/bmj.m1086. PMID 32184201. Inarkibo mula sa orihinal noong 19 March 2020. Nakuha noong 18 March 2020.
  126. ↑ "Self-isolation advice—Coronavirus (COVID-19)". National Health Service (United Kingdom) (sa Ingles). 2020-02-28. Inarkibo mula sa orihinal noong 28 March 2020. Nakuha noong 2020-03-27.
  127. ↑ Day, Michael (17 March 2020). "Covid-19: ibuprofen should not be used for managing symptoms, say doctors and scientists". BMJ (sa Ingles). 368: m1086. doi:10.1136/bmj.m1086. ISSN 1756-1833. PMID 32184201. Inarkibo mula sa orihinal noong 19 March 2020. Nakuha noong 18 March 2020.
  128. ↑ AFP (19 March 2020). "Updated: WHO Now Doesn't Recommend Avoiding Ibuprofen For COVID-19 Symptoms". ScienceAlert. Inarkibo mula sa orihinal noong 18 March 2020. Nakuha noong 19 March 2020.
  129. ↑ Research, Center for Drug Evaluation and (2020-03-19). "FDA advises patients on use of non-steroidal anti-inflammatory drugs (NSAIDs) for COVID-19". Drug Safety and Availability (sa Ingles). Inarkibo mula sa orihinal noong 27 March 2020. Nakuha noong 27 March 2020.
  130. ↑ "Patients taking ACE-i and ARBs who contract COVID-19 should continue treatment, unless otherwise advised by their physician". Inarkibo mula sa orihinal noong 21 March 2020. Nakuha noong 21 March 2020.
  131. ↑ "Patients taking ACE-i and ARBs who contract COVID-19 should continue treatment, unless otherwise advised by their physician". American Heart Association (Nilabas sa mamamahayag). 17 March 2020. Inarkibo mula sa orihinal noong 24 March 2020. Nakuha noong 25 March 2020.
  132. ↑ de Simone, Giovanni. "Position Statement of the ESC Council on Hypertension on ACE-Inhibitors and Angiotensin Receptor Blockers". Council on Hypertension of the European Society of Cardiology. Inarkibo mula sa orihinal noong 24 March 2020. Nakuha noong 24 March 2020.
  133. ↑ Vetter P, Eckerle I, Kaiser L (February 2020). "Covid-19: a puzzle with many missing pieces". BMJ. 368: m627. doi:10.1136/bmj.m627. PMID 32075791.
  134. ↑ "Novel Coronavirus—COVID-19: What Emergency Clinicians Need to Know". www.ebmedicine.net. Inarkibo mula sa orihinal noong 14 March 2020. Nakuha noong 9 March 2020. {{cite web}}: Unknown parameter |name-list-format= ignored (|name-list-style= suggested) (tulong)
  135. ↑ Cheung JC, Ho LT, Cheng JV, Cham EY, Lam KN (February 2020). "Staff safety during emergency airway management for COVID-19 in Hong Kong". Lancet Respiratory Medicine. doi:10.1016/s2213-2600(20)30084-9. PMID 32105633.
  136. ↑ CDC (12 March 2020). "What healthcare personnel should know about caring for patients with confirmed or possible coronavirus disease 2" (PDF). CDC. Nakuha noong 31 March 2020.{{cite web}}: CS1 maint: url-status (link)
  137. ↑ Filtering out Confusion: Frequently Asked Questions about Respiratory Protection, User Seal Check Naka-arkibo 16 August 2019 sa Wayback Machine.. The National Institute for Occupational Safety and Health (April 2018). Retrieved 16 March 2020.
  138. ↑ Proper N95 Respirator Use for Respiratory Protection Preparedness Naka-arkibo 27 March 2020 sa Wayback Machine.. NIOSH Science Blog (16 March 2020). Retrieved 16 March 2020.
  139. ↑ "Coronavirus Disease 2019 (COVID-19)". Centers for Disease Control and Prevention. 11 February 2020. Inarkibo mula sa orihinal noong 4 March 2020. Nakuha noong 11 March 2020. {{cite web}}: Unknown parameter |name-list-format= ignored (|name-list-style= suggested) (tulong)
  140. ↑ "Coronavirus Disease 2019 (COVID-19)". Centers for Disease Control and Prevention. 11 February 2020. Inarkibo mula sa orihinal noong 4 March 2020. Nakuha noong 8 March 2020. {{cite web}}: Unknown parameter |name-list-format= ignored (|name-list-style= suggested) (tulong)
  141. ↑ "Strategies for Optimizing the Supply of Eye Protection". CDC. 11 February 2020. Inarkibo mula sa orihinal noong 23 March 2020. Nakuha noong 23 March 2020.
  142. ↑ CDC (11 February 2020). "Interim Infection Prevention and Control Recommendations for Patients with Suspected or Confirmed Coronavirus Disease 2019 (COVID-19) in Healthcare Settings". Centers for Disease Control and Prevention (sa Ingles). Inarkibo mula sa orihinal noong 4 March 2020. Nakuha noong 25 March 2020.
  143. ↑ "Coronavirus Disease 2019 (COVID-19) Frequently Asked Questions". Food and Drug Administration.
  144. ↑ "Strategies for Optimizing the Supply of Facemasks". CDC. 11 February 2020. Inarkibo mula sa orihinal noong 23 March 2020. Nakuha noong 23 March 2020.
  145. ↑ 145.0 145.1 145.2 Murthy S, Gomersall CD, Fowler RA (11 March 2020). "Care for Critically Ill Patients With COVID-19". JAMA. doi:10.1001/jama.2020.3633. PMID 32159735. Inarkibo mula sa orihinal noong 18 March 2020. Nakuha noong 18 March 2020.
  146. ↑ World Health Organization (28 January 2020). "Clinical management of severe acute respiratory infection when novel coronavirus (2019-nCoV) infection is suspected" (PDF). Inarkibo (PDF) mula sa orihinal noong 26 February 2020. Nakuha noong 18 March 2020.
  147. ↑ Ferguson, N.; Laydon, D.; Nedjati Gilani, G.; Imai, N.; Ainslie, K.; Baguelin, M.; Bhatia, S.; Boonyasiri, A.; Cucunuba Perez, Zulma; Cuomo-Dannenburg, G.; Dighe, A. (16 March 2020). "Report 9: Impact of non-pharmaceutical interventions (NPIs) to reduce COVID19 mortality and healthcare demand". Imperial College London. Table 1. doi:10.25561/77482. hdl:20.1000/100. Inarkibo mula sa orihinal noong 21 March 2020. Nakuha noong 25 March 2020. {{cite journal}}: Cite journal requires |journal= (tulong)
  148. ↑ 148.0 148.1 Scott, Dylan (16 March 2020). "Coronavirus is exposing all of the weaknesses in the US health system High health care costs and low medical capacity made the US uniquely vulnerable to the coronavirus". Vox. Inarkibo mula sa orihinal noong 18 March 2020. Nakuha noong 18 March 2020.
  149. ↑ "Coronavirus Disease 2019 (COVID-19)". Centers for Disease Control and Prevention (sa Ingles). 2020-02-11. Inarkibo mula sa orihinal noong 2 March 2020. Nakuha noong 2020-03-29.
  150. ↑ Temple, James. "How 3D printing could save lives in the coronavirus outbreak". MIT Technology Review. Nakuha noong 5 April 2020.
  151. ↑ Tibken, Shara. "3D printing may help supply more essential coronavirus medical gear". CNET (sa Ingles). Nakuha noong 5 April 2020.
  152. ↑ "[Updating] Italian hospital saves Covid-19 patients lives by 3D printing valves for reanimation devices". 3D Printing Media Network. 14 March 2020. Nakuha noong 20 March 2020.
  153. ↑ Peters, Jay (17 March 2020). "Volunteers produce 3D-printed valves for life-saving coronavirus treatments". The Verge (sa Ingles). Nakuha noong 20 March 2020.
  154. ↑ 154.0 154.1 Matthay, Michael A.; Aldrich, J. Matthew; Gotts, Jeffrey E. (March 2020). "Treatment for severe acute respiratory distress syndrome from COVID-19". The Lancet Respiratory Medicine. doi:10.1016/S2213-2600(20)30127-2. PMID 32203709.
  155. ↑ Briel, Matthias; Meade, Maureen; Mercat, Alain; Brower, Roy G.; Talmor, Daniel; Walter, Stephen D.; Slutsky, Arthur S.; Pullenayegum, Eleanor; Zhou, Qi; Cook, Deborah; Brochard, Laurent; Richard, Jean-Christophe M.; Lamontagne, François; Bhatnagar, Neera; Stewart, Thomas E.; Guyatt, Gordon (3 March 2010). "Higher vs Lower Positive End-Expiratory Pressure in Patients With Acute Lung Injury and Acute Respiratory Distress Syndrome". JAMA. 303 (9): 865–73. doi:10.1001/jama.2010.218. PMID 20197533.
  156. ↑ Diaz, Raiko; Heller, Daniel (2020). Barotrauma And Mechanical Ventilation. PMID 31424810. {{cite book}}: |website= ignored (tulong)
  157. ↑ 157.0 157.1 Li G, De Clercq E (March 2020). "Therapeutic options for the 2019 novel coronavirus (2019-nCoV)". Nature Reviews. Drug Discovery. 19 (3): 149–150. doi:10.1038/d41573-020-00016-0. PMID 32127666.
  158. ↑ "Chinese doctors using plasma therapy on coronavirus, WHO says 'very valid' approach". Reuters. 17 February 2020. Inarkibo mula sa orihinal noong 4 March 2020. Nakuha noong 19 March 2020 – sa pamamagitan ng www.reuters.com.
  159. ↑ Maling banggit (Hindi tamang <ref> tag; walang binigay na teksto para sa refs na may pangalang Reut_NIH_Moderna_3months); $2
  160. ↑ Duddu, Praveen (19 February 2020). "Coronavirus outbreak: Vaccines/drugs in the pipeline for Covid-19". clinicaltrialsarena.com. Inarkibo mula sa ang orihinal noong 19 February 2020. {{cite web}}: Unknown parameter |name-list-format= ignored (|name-list-style= suggested) (tulong)
  161. ↑ Lu H (28 January 2020). "Drug treatment options for the 2019-new coronavirus (2019-nCoV)". Biosci Trends. 14 (1): 69–71. doi:10.5582/bst.2020.01020. PMID 31996494.
  162. ↑ Nebehay, Stephanie; Kelland, Kate; Liu, Roxanne (5 February 2020). "WHO: 'no known effective' treatments for new coronavirus". Thomson Reuters. Inarkibo mula sa orihinal noong 5 February 2020. Nakuha noong 5 February 2020. {{cite news}}: Unknown parameter |name-list-format= ignored (|name-list-style= suggested) (tulong)
  163. ↑ "China launches coronavirus 'close contact' app". BBC News. 11 February 2020. Inarkibo mula sa orihinal noong 28 February 2020. Nakuha noong 7 March 2020. {{cite news}}: Unknown parameter |name-list-format= ignored (|name-list-style= suggested) (tulong)
  164. ↑ Chen, Angela. "China's coronavirus app could have unintended consequences". MIT Technology Review. Nakuha noong 7 March 2020. {{cite web}}: Unknown parameter |name-list-format= ignored (|name-list-style= suggested) (tulong)
  165. ↑ "Gov in the Time of Corona". GovInsider. 19 March 2020. Inarkibo mula sa orihinal noong 20 March 2020. Nakuha noong 20 March 2020.
  166. ↑ Manancourt, Vincent (10 March 2020). "Coronavirus tests Europe's resolve on privacy". POLITICO. Inarkibo mula sa orihinal noong 20 March 2020. Nakuha noong 20 March 2020.
  167. ↑ Tidy, Joe (17 March 2020). "Coronavirus: Israel enables emergency spy powers". BBC News (sa Ingles). Inarkibo mula sa orihinal noong 18 March 2020. Nakuha noong 18 March 2020.
  168. ↑ Bünte, Oliver (18 March 2020). "Corona-Krise: Deutsche Telekom liefert anonymisierte Handydaten an RKI" [Corona crisis: Deutsche Telekom delivers anonymized cell phone data to RKI]. Heise Online (sa Aleman). Inarkibo mula sa orihinal noong 24 March 2020. Nakuha noong 25 March 2020.
  169. ↑ "Moscow deploys facial recognition technology for coronavirus quarantine". Reuters (sa Ingles). 21 February 2020. Inarkibo mula sa orihinal noong 22 February 2020. Nakuha noong 20 March 2020.
  170. ↑ "Italians scolded for flouting lockdown as death toll nears 3,000". Pittsburgh Post-Gazette (sa Ingles). Inarkibo mula sa orihinal noong 20 March 2020. Nakuha noong 20 March 2020.
  171. ↑ "Kreative Lösungen gesucht". Startseite (sa Aleman). Inarkibo mula sa orihinal noong 24 March 2020. Nakuha noong 23 March 2020.
  172. ↑ Dannewitz, Juliane (23 March 2020). "Hackathon Germany: #WirvsVirus". Datenschutzbeauftragter (sa Aleman).
  173. ↑ Whyte, Andrew (21 March 2020). "President makes global call to combat coronavirus via hackathon". ERR (sa Ingles). Inarkibo mula sa orihinal noong 24 March 2020. Nakuha noong 23 March 2020.
  174. ↑ Xiang YT, Yang Y, Li W, Zhang L, Zhang Q, Cheung T, et al. (March 2020). "Timely mental health care for the 2019 novel coronavirus outbreak is urgently needed". The Lancet. Psychiatry. 7 (3): 228–29. doi:10.1016/S2215-0366(20)30046-8. PMID 32032543.
  175. ↑ Kang L, Li Y, Hu S, Chen M, Yang C, Yang BX, et al. (March 2020). "The mental health of medical workers in Wuhan, China dealing with the 2019 novel coronavirus". The Lancet. Psychiatry. 7 (3): e14. doi:10.1016/S2215-0366(20)30047-X. PMID 32035030.


Kinuha sa "https://tl.wikipedia.org/w/index.php?title=COVID-19&oldid=1751204"