Orden (biyolohiya)

The hierarchy of biological classification's eight major taxonomic ranks. Padron:Biological classification/core Intermediate minor rankings are not shown.

Para sa ibang gamit, tingnan ang orden (paglilinaw).

Sa pagtitipun-tipong maka-agham na ginagamit sa larangan ng biyolohiya, ang salitang orden (Ingles: order; Latin: ordo [isahan], ordines [maramihan]) ay isang kahanayang pang-taksonomiya sa pagitan ng klase at pamilya. Samantalang ang superorden naman ay nasa gitna ng klase at orden. Umaayon sa Kodigong ng Nomenklatura ang buong detalye ng opisyal na pagpapangalang ginagamit sa kasalukuyan.

Kasaysayan

Ang orden, bilang isang natatanging hanay sa pagtitipun-tipong pang-biyolohiya – na mayroong sarili niyang pangalan (na hindi lamang tinatawag na “mataas na sari” (Ingles: higher genus; Latin: genus summum), ay unang ipinakilala ni Augustus Quirinus Rivinus, isang Alemang botaniko, sa kaniyang mga pagpapangkat-pangkat ng mga halaman (mga sulatin na isinulat noong mga dekada ng 1690). Tahasang ginamit ito ni Carolus Linnaeus sa kahatian ng lahat ng tatlong mga kaharian sa Nature (Kalikasan) ng kaniyang akdang Systema Naturae (Paraang Likas, 1735, unang labas), na hinggil sa mga mineral, halaman, at hayop.

Sa mga lathalaing Pranses: mula sa Familles naturelles des plantes (Mga Likas na Pamilya ng mga Halaman, 1764) ni Michel Adanson hanggang sa katapusan ng ika-19 na dantaon, ang salitang famille at familles (“pamilya” at “mga pamilya” sa wikang Pranses) ay ginamit bilang katumbas ng “ordo” ng Latin. Tahasang ginamit ang katumbas na ito sa Lois de la nomenclature botanique (Batas sa Pagpapangalang maka-Botanika, 1868) ni [[Alphonse Pyrame de Candolle|Alphonse De Candolle, na naging ninunong akda ng pangkasalukuyang Kodigong Internasyunal sa Pagpapangalang Pang-Botanika.

Sa mga unang “Patakan” sa pagpapangalang pang-botanika ng 1906, ang salitang pamilya (familia) ay itinakda para sa mga hanay na nangangahulugang ‘’famille’’ sa wikang Pranses, habang ang orden (order, ordo) naman ay nakalaan para sa nasa mas mataas na ranggo, na noong mga kapanahunan ng ika-19 na dantaon ay kadalasang tinatawag na kohorta (cohors cohortes).

Sa soolohiya

Sa larangan ng soolohiya, mas gamitin ang mga pamamaraang pang-orden na pinasimulan ni Linnaean, na kung saan ang mga orden sa bahaging pang-soolohiya ng Systema Naturae ay tumutukoy sa mga grupong likas. Gamitin par rin sa ngayon ang ilan sa mga pangalang pang-orden ni Linnaeaus, katulad ng Lepidoptera para sa orden ng mga gamu-gamo at paru-paro, o Diptera para sa mga langaw, lamok, midge, at gnat).

Tingnan din

• Taksonomiya
• Klasipikasyong siyentipiko