Ika-16 na dantaon: Pagkakaiba sa mga binago
Content deleted Content added
m Ibinalik ang mga pagbabago ni 49.144.205.19 (Usapan) patungo sa huling rebisyon ni Jojit fb Tatak: Rollback |
No edit summary Tatak: Reverted Binago sa mobile Pagbabago sa web gamit mobile |
||
| Linya 1: | Linya 1: | ||
Hacker.jpeg |
|||
{{Centurybox|16}} |
|||
{{Infobox Painting| image_file=Mona_Lisa,_by_Leonardo_da_Vinci,_from_C2RMF_retouched.jpg |
|||
| image_size=230px |
|||
| title=Mona Lisa |
|||
| other_language_1=Italiano |
|||
| other_title_1=La Gioconda |
|||
| other_language_2=Pranses |
|||
| other_title_2=La Joconde |
|||
| artist=[[Leonardo da Vinci]] |
|||
| year=c. 1503–1506 |
|||
| type=Pagpintura sa langis |
|||
| height=77 |
|||
| width=53 |
|||
| height_inch=30 |
|||
| width_inch=21 |
|||
| city=[[Paris]] |
|||
| museum=[[Musée du Louvre]] |
|||
}} |
|||
[[File:Martin_Luther,_1529.jpg|200px|thumb|[[Martin Luther]] sa gulang na 46 (Lucas Cranach ang Matanda, 1529)]] |
|||
Ang '''ika-16 na dantaon''' ay nagsimula sa [[kalendaryong Huliyano|Huliyanong]] taon na 1501 at natapos sa Huliyano o [[kalendaryong Gregoryano|Gregoryanong]] taon na 1600 (depende sa ginamit na pagtuos; ipinakilala ng kalendaryong Gregoryano ang isang paglaktaw ng 10 araw noong Oktubre 1582).<ref>Kumikiling ang mga reperensiyang gawa ng panahon na ito sa pagsunod sa pagkilala ng kalendaryong Gregoryano para sa pagsaalang-alang ng pagiging malinaw; sa gayon, sinsabi ng [http://eclipse.gsfc.nasa.gov/SEhelp/calendar.html katalogo ng pambuwan na eklipse ng NASA] na "Ginagamit ang kalendaryong Gregoryano para sa lahat ng petsa mulat 1582 Okt 15 pataas. Bago ang petsa, ginagamit ang kalendaryong Huliyano." Para sa mga petsa pagkatapos ng 15 October 1582, kailangang mag-ingat upang maiwasan ang pagkalito sa dalawang istilo.</ref> |
|||
Pinapalagay ng mga dalubhasa sa [[kasaysayan]] ang ika-16 na siglo bilang ang dantaon na umangat ang [[Kanluraning kabihasnan]] at nangyari ang Panahon ng Islamikong Pulbura. |
|||
Noong ika-16 na dantaon, ipinakilala ang [[Mauritius]] sa mga [[mapa]], ginalugad ng [[Espanya]] at [[Portugal]] ang [[Karagatang Indiyano]] at binuksan ang paglaganap sa buong mundo ng mga ruta sa kalakalan sa [[karagatan]], at binigyan ng pahintulot si [[Vasco da Gama]] ng mga Sultang Indiyano na manirahan sa mayamang Sultanatong Bengal.<ref name="Elisseeff1998">{{Cite book |last=Vadime Elisseeff |title=The Silk Roads: Highways of Culture and Commerce |publisher=Berghahn Books|language=en |year=1998 |isbn=978-1-57181-221-6}}</ref><ref>Nanda, J. N (2005). {{Cite book |title=Bengal: the unique state |publisher=Concept Publishing Company. p. 10. |year=2005 |isbn=978-81-8069-149-2 |quote=Bengal [...] was rich in the production and export of grain, salt, fruit, liquors and wines, precious metals and ornaments besides the output of its handlooms in silk and cotton. Europe referred to Bengal as the richest country to trade with.|language=en}}</ref><ref>{{Cite web |title=Portuguese, The - Banglapedia |url=http://en.banglapedia.org/index.php?title=Portuguese,_The |website=en.banglapedia.org |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20170401131309/http://en.banglapedia.org/index.php?title=Portuguese,_The |archive-date=1 Abril 2017 |df=dmy-all|language=en}}</ref> Naging kolonya ng Kastila at Portuges ang malaking bahagi ng [[Bagong Mundo]], at habang namuno ang mga Portuges sa kalakalan sa Karagatang Indiyano sa [[Asya]] at [[Aprika]], nagbukas ang mga Kastila ng kalakalan sa [[Karagatang Pasipiko]], na dinudugtong ang [[mga Amerika]] at [[Indya]]. |
|||
Itinatag ng panahon na ito ng [[koloniyalismo]] ang merkantalismo bilang ang namamayaning paaralan ng kaisipang [[ekonomiya|ekonomiko]], kung saan tinitingnan ang sistemang ekonomiko bilang isang larong serong-kabuuan na sinasabing na kahit anong nakuhang pakinabang ng isang partido ay kinakailangan ang pagkalugi ng isa pa. Hinimok ang doktrinang merkantalista ang maraming digmaang intra-Europeo ng panahon na ito at masasabing nagpaalab sa pagpapalawak at [[imperyalismo]] ng [[Europa]] sa buong mundo hanggang [[ika-19 na dantaon]] o unang bahagi ng [[ika-20 dantaon]]. |
|||
Nagbigay ng malaking dagok ang [[Repormang Protestante]] sa awtoridad ng [[Papa|papasiya]] at sa [[Simbahang Katoliko]]. Namayani ang sa politikong Europeo ang pagtatalo sa [[relihiyon]], na naging saligan sa mahabang Digmaang Tatlumpung Taon na nailatag sa pagtatapos ng siglo. Sa [[Italya]], iba't ibang kontribusyon ang ginawa ng nangungunang mga taong [[renasimiyento]] na nagdulot sa pundasyon ng mahahalagang paksa na kinabibilangan ng ''[[accounting]]'' at [[agham pampolitika]]. Inimbento ni [[Galileo Galilei]] ang unang termometro at gumawa ng mahalagang kontribusyon sa larangan ng [[Rebolusyong Siyentipiko]]. Sa [[Inglatera]], nagsulat ang Briton-Italyanong si Alberico Gentili ng unang aklat tungkol sa publikong batas pang-internasyunal at hiniwalay ang sekularismo mula sa [[batas Kanoniko]] at [[teolohiya]]ng Katoliko. |
|||
==Mga dekada== |
==Mga dekada== |
||
Pagbabago noong 06:37, 18 Nobyembre 2020
Hacker.jpeg
Mga dekada
Dekada 1500[A]
Kapanganakan
- tinatayang 1501 - Anne Boleyn, ikalawang asawa ni Haring Enrique VIII ng Inglatera (namatay 1536)
Dekada 1510
Ksganapan
- 1519: Setyembre 20 – Umalis si Fernando de Magallanes mula Espanya kasama ang limang armada ng mga barko, upang maglayag pakanluran at abutin ang mga Pulo ng Pampalasa.
Kamatayan
- 1519: Mayo 2 - Leonardo da Vinci, isang Italyanong Renasimyentong polimata: isang arkitekto, musikero, anatomista, imbentor, inhinyero, eskultor, heometro, at pintor (ipinanganak 1452)
Dekada 1520
1521
Kaganapan
- Enero 3 - Na-ekskomulgado si Martin Luther ni Papa Leo X sa bula na pampapa na Decet Romanum Pontificem.[1]
- Enero 22 - Binuksan ni Charles V ang Diet ng Worms sa Worms, Alemanya
- Marso 6
- Nataluksan ni Fernando de Magallanes ang Guam.
- Ipinatawag si Martin Luther upang humarap sa Diet ng Worms.
- Marso 16 – Nakaabot si Fernando de Magallanes sa Pilipinas.
- Marso 31 – Naganap ang Unang misa sa Pilipinas.
- Abril 7
- Dumating si Fernando de Magallanes sa Cebu.
- Nangaral si Martin Luther na isang nagpapasiklab na sermon sa mga mag-aaral ng Erfurt, habang papuntang Worms.
- Abril 27 – Labanan sa Mactan: Pinatay si Fernando de Magallanes sa Pilipinas.
- Agosto 8 – Pagbagsak ng Tenochtitlan: Tinalo ni Hernán Cortés at mga kakamping katutubo ng mga Amerika ang mga puwersang Aztec fng Cuauhtémoc, ang huling Tlatoani (Emperador na Aztec), sa Tenochtitlan sa Lambak ng Mehiko.
Kamatayan
- Abril 27 - Fernando de Magallanes - manggagalugad na Portuges (ipinanganak 1480)
1522
Kaganapan
- Setyembre 6 – Nagbalik sa Sanlúcar de Barrameda, Espanya ang Vittoria, isa sa mga natitirang bapor ni ekspedisyon ni Fernando de Magallanes, sa ilalim ng pamumuno ni Juan Sebastián Elcano, na naging ang unang bapor na umikot sa mundo.
- Setyembre 21 – Bibliyang Luther: Ang pagsalin ni Martin Luther ng Bagong Tipan ng Bibliya sa Maagang Bagong Mataas na Aleman mula sa Griyego, angDas newe Testament Deutzsch, ay nilathala sa Alemanya, na nakabenta ng libo-libong kopya sa unang mga linggo.
1524
Kaganapan
- Disyembre 8 – Itinatag ni Francisco Hernandez de Cordoba ang lungsod ng Granada, Nicaragua, ang pinakamatandang Hispanikong lungsod sa pangunahing lupain sa Kanlurang Hating-globo.
Kamatayan
- Disyembre 24 – Vasco da Gama, manggagalugad na Portuges (ipinanganak 1469)
Dekada 1530
Kaganapan
- 1533: Enero 25 - pinakasalan ni Hari Henry VIII ng Inglatera si Anne Boleyn
- 1535: Mayo 27 - Itinatag ng Espanya ang Birreynato ng Bagong Espanya na nakabase sa Mehiko upang pangasiwaan ang Imperyo ng Espanya sa pamamagitan ng isang birrey o viceroy.
Kapanganakan
- 1533: Setyembre 7 - Elizabeth I, Reyna ng Inglatera at Reyna ng Ireland mula Nobyembre 17, 1558 hanggang kanyang kamatayan (namatay 1603
Dekada 1550
Kamatayan
- 1558: Setyembre 21 - Carlos I ng Espanya, Hari ng Espanya. (ipinanganak 1500)
Dekada 1560
Kaganapan
- 1565: Pebrero 13 – Dumating ang Kastilang Konkwistador na si Miguel López de Legazpi at kanyang mga tropa sa baybayin ng Pulo ng Cebu sa Pilipinas.
Kapanganakan
- 1564: Pebrero 15 - Galileo Galilei, isang Italyanong pisiko, astronomo, at pilosopo (namatay 1642)
Kamatayan
- 1564: Pebrero 18 - Michelangelo Buonarroti, isang eskultor, arkitekto, pintor, at manunula noong Renasimiyento (isinilang 1475)
Dekada 1570
Kaganapan
- Hunyo 3 – Pagkatapos ng Labanan sa Ilog Bangkusay, nakumpleto ang pananakop ng Kaharian ng Maynila, ginawa ng Konkwistador na Kastila na si Miguel López de Legazpi ang Maynila bilang isang lungsod, at ang kabisera ng Pilipinas.
Kapanganakan
Mga pananda
- ↑ Maliban sa 1500
Mga sanggunian
- ↑ Michael M. Tavuzzi (1997). Prierias: The Life and Works of Silvestro Mazzolini Da Prierio, 1456-1527. Duke University Press. p. 80. ISBN 0-8223-1976-4.