Panganganak: Pagkakaiba sa mga binago

Mula sa Wikipedia, ang malayang ensiklopedya
Content deleted Content added
GinawaSaHapon (usapan | ambag)
→‎top: Sanggunian. WIP.
Tatak: Binago sa mobile Pagbabago gamit mobile app Android app edit
GinawaSaHapon (usapan | ambag)
→‎top: Kinumpleto ang mga pangalan ng ma may-akda sa isang sanggunian.
Tatak: Binago sa mobile Pagbabago gamit mobile app Android app edit
Linya 4: Linya 4:
Ang '''panganganak''', kilala rin sa tawag na '''pagluluwal''', '''pagsisilang''', at '''pagle-labor''' ({{lang-en|labour}}), ay ang pagtatapos at kulminasyon ng [[pagdadalangtao]] ng isang [[ina]],<ref>{{cite web|title=panganganak|website=Diksiyonaryo.ph|url=https://diksiyonaryo.ph/search/panganganak|access-date=Disyembre 26, 2021}}</ref> kung saan lumalabas ang isa o higit pang [[sanggol]] mula sa [[sinapupunan]] sa pamamagitan ng pagdaan sa kanyang [[ari]], o ng isang operasyon ([[sesaryan]]).<ref name="oberg">{{cite web|title=7 Childbirth Delivery Methods and Types|trans-title=7 Paraan at Uri ng Panganganak|lang=en|url=https://www.medicinenet.com/7_childbirth_and_delivery_methods/article.htm|access-date=Disyembre 26, 2021|website=MedicineNet|last=Oberg|first=Erica|editor-last=Cunha|editor-first=John P.|date=Nobyembre 30, 2020}}</ref> Tinatayang 140 milyon ang ipinapanganak taon-taon.<ref>{{cite web|title=Number of births per year|trans-title=Bilang ng ipinapanganak kada taon|lang=en|website=The World Counts|url=https://www.theworldcounts.com/populations/world/births|access-date=Disyembre 26, 2021}}</ref> Sa [[Pilipinas]], 1,673,923 ang nairehistrong kapanganakan noong 2019.<ref>{{cite web|title=Registered Live Births in the Philippines, 2019|trans-title=Narehistrong Kapanganakan sa Pilipinas, 2019|website=[[Pangasiwaan ng Estadistika ng Pilipinas]]|url=https://psa.gov.ph/content/registered-live-births-philippines-2019|lang=en|date=Enero 27, 2021|access-date=Disyembre 26, 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210204175222/https://psa.gov.ph/content/registered-live-births-philippines-2019|archive-date=Pebrero 4, 2021}}</ref> 15 milyon ang ipinapanganak nang maaga (kulang sa 37 linggo),<ref>{{cite web|title=Preterm birth|lang=en|website=[[Pandaigdigang Organisasyon sa Kalusugan]]|date=Pebrero 19, 2018|access-date=Disyembre 26, 2021|url=https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/preterm-birth|archive-url=https://web.archive.org/web/20211222090458/https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/preterm-birth|archive-date=Disyembre 22, 2021}}</ref> habang nasa tatlo hanggang labindalawang porsyento (42,000 hanggang 168,000) naman ang ipinanganak nang lagpas sa 42 linggo.<ref>{{cite book|last1=Buck|first1=Germaine M.|last2=Platt|first2=Robert W. | title=Reproductive and perinatal epidemiology|trans-title=Epidemiyolohiyang reproduktibo at perinatal|lang=en|date=2011|publisher=Oxford University Press|location=Oxford, [[Inglatera]]|isbn=978-0-19-985774-6|page=163|url=https://books.google.com/books?id=by1lwSpfruQC&pg=PA163|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20170911003120/https://books.google.com/books?id=by1lwSpfruQC&pg=PA163|archive-date=Setyembre 11, 2017}}</ref> Madalas isinasagawa ang panganganak ngayon sa mga [[ospital]], bagamat marami rin ang [[Panganganak sa bahay|ipinapanganak sa bahay]], kadalasan sa tulong ng isang [[kumadrona]].<ref name="oberg" /> [[Kaarawan]] ang tawag sa araw ng kapanganakan ng isang tao.
Ang '''panganganak''', kilala rin sa tawag na '''pagluluwal''', '''pagsisilang''', at '''pagle-labor''' ({{lang-en|labour}}), ay ang pagtatapos at kulminasyon ng [[pagdadalangtao]] ng isang [[ina]],<ref>{{cite web|title=panganganak|website=Diksiyonaryo.ph|url=https://diksiyonaryo.ph/search/panganganak|access-date=Disyembre 26, 2021}}</ref> kung saan lumalabas ang isa o higit pang [[sanggol]] mula sa [[sinapupunan]] sa pamamagitan ng pagdaan sa kanyang [[ari]], o ng isang operasyon ([[sesaryan]]).<ref name="oberg">{{cite web|title=7 Childbirth Delivery Methods and Types|trans-title=7 Paraan at Uri ng Panganganak|lang=en|url=https://www.medicinenet.com/7_childbirth_and_delivery_methods/article.htm|access-date=Disyembre 26, 2021|website=MedicineNet|last=Oberg|first=Erica|editor-last=Cunha|editor-first=John P.|date=Nobyembre 30, 2020}}</ref> Tinatayang 140 milyon ang ipinapanganak taon-taon.<ref>{{cite web|title=Number of births per year|trans-title=Bilang ng ipinapanganak kada taon|lang=en|website=The World Counts|url=https://www.theworldcounts.com/populations/world/births|access-date=Disyembre 26, 2021}}</ref> Sa [[Pilipinas]], 1,673,923 ang nairehistrong kapanganakan noong 2019.<ref>{{cite web|title=Registered Live Births in the Philippines, 2019|trans-title=Narehistrong Kapanganakan sa Pilipinas, 2019|website=[[Pangasiwaan ng Estadistika ng Pilipinas]]|url=https://psa.gov.ph/content/registered-live-births-philippines-2019|lang=en|date=Enero 27, 2021|access-date=Disyembre 26, 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210204175222/https://psa.gov.ph/content/registered-live-births-philippines-2019|archive-date=Pebrero 4, 2021}}</ref> 15 milyon ang ipinapanganak nang maaga (kulang sa 37 linggo),<ref>{{cite web|title=Preterm birth|lang=en|website=[[Pandaigdigang Organisasyon sa Kalusugan]]|date=Pebrero 19, 2018|access-date=Disyembre 26, 2021|url=https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/preterm-birth|archive-url=https://web.archive.org/web/20211222090458/https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/preterm-birth|archive-date=Disyembre 22, 2021}}</ref> habang nasa tatlo hanggang labindalawang porsyento (42,000 hanggang 168,000) naman ang ipinanganak nang lagpas sa 42 linggo.<ref>{{cite book|last1=Buck|first1=Germaine M.|last2=Platt|first2=Robert W. | title=Reproductive and perinatal epidemiology|trans-title=Epidemiyolohiyang reproduktibo at perinatal|lang=en|date=2011|publisher=Oxford University Press|location=Oxford, [[Inglatera]]|isbn=978-0-19-985774-6|page=163|url=https://books.google.com/books?id=by1lwSpfruQC&pg=PA163|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20170911003120/https://books.google.com/books?id=by1lwSpfruQC&pg=PA163|archive-date=Setyembre 11, 2017}}</ref> Madalas isinasagawa ang panganganak ngayon sa mga [[ospital]], bagamat marami rin ang [[Panganganak sa bahay|ipinapanganak sa bahay]], kadalasan sa tulong ng isang [[kumadrona]].<ref name="oberg" /> [[Kaarawan]] ang tawag sa araw ng kapanganakan ng isang tao.


Ang pinakakaraniwang paraan ng panganganak ay sa [[Panganganak sa ari|pamamagitan ng ari]].<ref name=Mem2013>{{cite journal | last1 = Memon | first1 = H.U. | last2 = Handa | first2 = V.L. | title = Vaginal childbirth and pelvic floor disorders | trans-title = Panganganak sa pamamagitan ng ari at mga karamdaman sa balakang | journal = Women's Health | volume = 9 | issue = 3 | pages = 265–77; quiz 276–77 | date = Mayo 2013 | pmid = 23638782 | pmc = 3877300 | doi = 10.2217/whe.13.17 | lang = en}}</ref> May tatlo itong yugto: ang [[Pagnipis ng sipit-sipitan|pagnipis]] at [[Pagbuka ng sipit-sipitan|pagbuka]] ng [[sipit-sipitan]] sa unang yugto, ang pagbaba at pagsilang sa sanggol sa pangalawa, at ang paglabas ng [[inunan]] sa pangatlo.<ref name="Col2016">{{cite encyclopedia |title= Birth | trans-title = Panganganak | lang = en |url= http://www.encyclopedia.com/topic/birth.aspx#5 |encyclopedia= [[Columbia Encyclopedia|The Columbia Electronic Encyclopedia]] |edition= 6 |publisher= [[Columbia University Press]] |year= 2016 |access-date= Disyembre 27, 2021 |via= Encyclopedia.com |url-status= live |archive-url= https://web.archive.org/web/20160306205819/http://www.encyclopedia.com/topic/birth.aspx#5 |archive-date= Marso 6, 2016 }}</ref><ref name="NIH2010">{{cite web|title=Pregnancy Labor and Birth|trans-title=Pagle-labor sa Pagdadalangtao at Panganganak|lang=en|url=http://www.womenshealth.gov/pregnancy/childbirth-beyond/labor-birth.html|website=Women's Health|date=Setyembre 27, 2010|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20160728000124/http://www.womenshealth.gov/pregnancy//childbirth-beyond/labor-birth.html|archive-date=Hulyo 28, 2016}}</ref> Nagsisimula ang unang yugto sa pamumulikat ng tiyan at pananakit ng likod na tumatagal ng mga kalahating minuto at nagaganap kada 10 hanggang 30 minuto.<ref name="Col2016" /> Patindi nang patindi ang sakit nito, habang padalas ito nang padalas.<ref name="NIH2010" /> Samantala, matatapos naman ang pangalawang yugto kung nailabas na nang buo ang sanggol. Sa pangatlong yugto, ang paglabas ng inunan, madalas rinerekomenda na wag munang paghugpungin ang [[talimpusod]] ({{lang-en|umbilical cord}}).<ref>{{cite journal | last1 = McDonald|first1= S.J.|last2 = Middleton |first2 = P.| last3= Dowswell|first3= T. |last4 = Morris | first4= P.S. | title = Effect of timing of umbilical cord clamping of term infants on maternal and neonatal outcomes |trans-title=Epekto ng tyempo ng paghugpong ng talimpusod ng mga sanggol sa mga resultang maternal at neonatal |lang=en| journal = The Cochrane Database of Systematic Reviews | volume = 7 | issue = 7 | pages = CD004074 | date = Hulyo 2013 | pmid = 23843134 | pmc = 6544813 | doi = 10.1002/14651858.CD004074.pub3 }}</ref> Rinerekomenda din ng mga pangunahing organisasyong pangkalusugan na pagkatapos na pagkatapos ng panganganak sa ari, o matapos na maging alerto at gising ang ina pagkatapos ng sesaryan, dapat [[Pangangalagang mala-kanguro|mailagay ang sanggol sa dibdib ng kanyang ina]], at iantala muna ang mga gawain nang isa o dalawang oras, o matapos matanggap ng sanggol ang kanyang unang [[Pagpapasuso|pagdede]].<ref name="Medscape">{{cite web | url=http://www.medscape.com/viewarticle/806325_9 | title=Uninterrupted Skin-to-Skin Contact Immediately After Birth|trans-title = Tuloy-tuloy na Balat sa Balat Agad Pagkapanganak|lang=en | website=Medscape | access-date=Disyembre 27, 2021 |last=Phillips |first=Raylene | url-status=live | archive-url=https://web.archive.org/web/20150403065140/http://www.medscape.com/viewarticle/806325_9 | archive-date=Abril 3, 2015 }}</ref><ref name="World Health Organization">{{cite web | url=http://www.euro.who.int/__data/assets/pdf_file/0013/131521/E79235.pdf | title=Essential Antenatal, Perinatal and Postpartum Care |trans-title=Mahahalagang Pangangalagang Antenatal, Perinatal, at Postpartum|lang=en|publisher=[[Pandaigdigang Organisasyon sa Kalusugan]] | work=Promoting Effective Perinatal Care | access-date=Disyembre 27, 2021| url-status=live | archive-url=https://web.archive.org/web/20150924034812/http://www.euro.who.int/__data/assets/pdf_file/0013/131521/E79235.pdf | archive-date=Setyembre 24, 2015 }}</ref><ref name="Intrapartum Care">{{cite web |url=http://www.nice.org.uk/guidance/cg190/evidence/cg190-intrapartum-care-full-guideline3 |title=Care of healthy women and their babies during childbirth |trans-title=Pangangalaga sa mga malulusog na ina at ang kanilang mga sanggol tuwing panganganak|lang=en |publisher=National Institute for Health and Care Excellence |work=National Collaborating Centre for Women's and Children's Health |date=Disyembre 2014 |access-date=Disyembre 27, 2021 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20150212090530/http://www.nice.org.uk/guidance/cg190/evidence/cg190-intrapartum-care-full-guideline3 |archive-date=Pebrero 12, 2015 }}</ref>
Ang pinakakaraniwang paraan ng panganganak ay sa [[Panganganak sa ari|pamamagitan ng ari]].<ref name=Mem2013>{{cite journal | last1 = Memon | first1 = H.U. | last2 = Handa | first2 = V.L. | title = Vaginal childbirth and pelvic floor disorders | trans-title = Panganganak sa pamamagitan ng ari at mga karamdaman sa balakang | journal = Women's Health | volume = 9 | issue = 3 | pages = 265–77; quiz 276–77 | date = Mayo 2013 | pmid = 23638782 | pmc = 3877300 | doi = 10.2217/whe.13.17 | lang = en}}</ref> May tatlo itong yugto: ang [[Pagnipis ng sipit-sipitan|pagnipis]] at [[Pagbuka ng sipit-sipitan|pagbuka]] ng [[sipit-sipitan]] sa unang yugto, ang pagbaba at pagsilang sa sanggol sa pangalawa, at ang paglabas ng [[inunan]] sa pangatlo.<ref name="Col2016">{{cite encyclopedia |title= Birth | trans-title = Panganganak | lang = en |url= http://www.encyclopedia.com/topic/birth.aspx#5 |encyclopedia= [[Columbia Encyclopedia|The Columbia Electronic Encyclopedia]] |edition= 6 |publisher= [[Columbia University Press]] |year= 2016 |access-date= Disyembre 27, 2021 |via= Encyclopedia.com |url-status= live |archive-url= https://web.archive.org/web/20160306205819/http://www.encyclopedia.com/topic/birth.aspx#5 |archive-date= Marso 6, 2016 }}</ref><ref name="NIH2010">{{cite web|title=Pregnancy Labor and Birth|trans-title=Pagle-labor sa Pagdadalangtao at Panganganak|lang=en|url=http://www.womenshealth.gov/pregnancy/childbirth-beyond/labor-birth.html|website=Women's Health|date=Setyembre 27, 2010|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20160728000124/http://www.womenshealth.gov/pregnancy//childbirth-beyond/labor-birth.html|archive-date=Hulyo 28, 2016}}</ref> Nagsisimula ang unang yugto sa pamumulikat ng tiyan at pananakit ng likod na tumatagal ng mga kalahating minuto at nagaganap kada 10 hanggang 30 minuto.<ref name="Col2016" /> Patindi nang patindi ang sakit nito, habang padalas ito nang padalas.<ref name="NIH2010" /> Samantala, matatapos naman ang pangalawang yugto kung nailabas na nang buo ang sanggol. Sa pangatlong yugto, ang paglabas ng inunan, madalas rinerekomenda na wag munang paghugpungin ang [[talimpusod]] ({{lang-en|umbilical cord}}).<ref>{{cite journal | last1 = McDonald|first1= Susan J.|last2 = Middleton |first2 = Philippa | last3= Dowswell|first3= Therese |last4 = Morris | first4= Peter S. | title = Effect of timing of umbilical cord clamping of term infants on maternal and neonatal outcomes |trans-title=Epekto ng tyempo ng paghugpong ng talimpusod ng mga sanggol sa mga resultang maternal at neonatal |lang=en| journal = The Cochrane Database of Systematic Reviews | volume = 7 | issue = 7 | pages = CD004074 | date = Hulyo 2013 | pmid = 23843134 | pmc = 6544813 | doi = 10.1002/14651858.CD004074.pub3 }}</ref> Rinerekomenda din ng mga pangunahing organisasyong pangkalusugan na pagkatapos na pagkatapos ng panganganak sa ari, o matapos na maging alerto at gising ang ina pagkatapos ng sesaryan, dapat [[Pangangalagang mala-kanguro|mailagay ang sanggol sa dibdib ng kanyang ina]], at iantala muna ang mga gawain nang isa o dalawang oras, o matapos matanggap ng sanggol ang kanyang unang [[Pagpapasuso|pagdede]].<ref name="Medscape">{{cite web | url=http://www.medscape.com/viewarticle/806325_9 | title=Uninterrupted Skin-to-Skin Contact Immediately After Birth|trans-title = Tuloy-tuloy na Balat sa Balat Agad Pagkapanganak|lang=en | website=Medscape | access-date=Disyembre 27, 2021 |last=Phillips |first=Raylene | url-status=live | archive-url=https://web.archive.org/web/20150403065140/http://www.medscape.com/viewarticle/806325_9 | archive-date=Abril 3, 2015 }}</ref><ref name="World Health Organization">{{cite web | url=http://www.euro.who.int/__data/assets/pdf_file/0013/131521/E79235.pdf | title=Essential Antenatal, Perinatal and Postpartum Care |trans-title=Mahahalagang Pangangalagang Antenatal, Perinatal, at Postpartum|lang=en|publisher=[[Pandaigdigang Organisasyon sa Kalusugan]] | work=Promoting Effective Perinatal Care | access-date=Disyembre 27, 2021| url-status=live | archive-url=https://web.archive.org/web/20150924034812/http://www.euro.who.int/__data/assets/pdf_file/0013/131521/E79235.pdf | archive-date=Setyembre 24, 2015 }}</ref><ref name="Intrapartum Care">{{cite web |url=http://www.nice.org.uk/guidance/cg190/evidence/cg190-intrapartum-care-full-guideline3 |title=Care of healthy women and their babies during childbirth |trans-title=Pangangalaga sa mga malulusog na ina at ang kanilang mga sanggol tuwing panganganak|lang=en |publisher=National Institute for Health and Care Excellence |work=National Collaborating Centre for Women's and Children's Health |date=Disyembre 2014 |access-date=Disyembre 27, 2021 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20150212090530/http://www.nice.org.uk/guidance/cg190/evidence/cg190-intrapartum-care-full-guideline3 |archive-date=Pebrero 12, 2015 }}</ref>


==Tingnan din==
==Tingnan din==

Pagbabago noong 10:07, 27 Disyembre 2021

Ang Unang Panganganak, isang litograpong Austriyano, sirka 1850.
Larawan ng isang sanggol na kaluluwal pa lamang.

Ang panganganak, kilala rin sa tawag na pagluluwal, pagsisilang, at pagle-labor (Ingles: labour), ay ang pagtatapos at kulminasyon ng pagdadalangtao ng isang ina,[1] kung saan lumalabas ang isa o higit pang sanggol mula sa sinapupunan sa pamamagitan ng pagdaan sa kanyang ari, o ng isang operasyon (sesaryan).[2] Tinatayang 140 milyon ang ipinapanganak taon-taon.[3] Sa Pilipinas, 1,673,923 ang nairehistrong kapanganakan noong 2019.[4] 15 milyon ang ipinapanganak nang maaga (kulang sa 37 linggo),[5] habang nasa tatlo hanggang labindalawang porsyento (42,000 hanggang 168,000) naman ang ipinanganak nang lagpas sa 42 linggo.[6] Madalas isinasagawa ang panganganak ngayon sa mga ospital, bagamat marami rin ang ipinapanganak sa bahay, kadalasan sa tulong ng isang kumadrona.[2] Kaarawan ang tawag sa araw ng kapanganakan ng isang tao.

Ang pinakakaraniwang paraan ng panganganak ay sa pamamagitan ng ari.[7] May tatlo itong yugto: ang pagnipis at pagbuka ng sipit-sipitan sa unang yugto, ang pagbaba at pagsilang sa sanggol sa pangalawa, at ang paglabas ng inunan sa pangatlo.[8][9] Nagsisimula ang unang yugto sa pamumulikat ng tiyan at pananakit ng likod na tumatagal ng mga kalahating minuto at nagaganap kada 10 hanggang 30 minuto.[8] Patindi nang patindi ang sakit nito, habang padalas ito nang padalas.[9] Samantala, matatapos naman ang pangalawang yugto kung nailabas na nang buo ang sanggol. Sa pangatlong yugto, ang paglabas ng inunan, madalas rinerekomenda na wag munang paghugpungin ang talimpusod (Ingles: umbilical cord).[10] Rinerekomenda din ng mga pangunahing organisasyong pangkalusugan na pagkatapos na pagkatapos ng panganganak sa ari, o matapos na maging alerto at gising ang ina pagkatapos ng sesaryan, dapat mailagay ang sanggol sa dibdib ng kanyang ina, at iantala muna ang mga gawain nang isa o dalawang oras, o matapos matanggap ng sanggol ang kanyang unang pagdede.[11][12][13]

Tingnan din

Sanggunian

  1. "panganganak". Diksiyonaryo.ph. Nakuha noong Disyembre 26, 2021.
  2. 2.0 2.1 Oberg, Erica (Nobyembre 30, 2020). Cunha, John P. (pat.). "7 Childbirth Delivery Methods and Types" [7 Paraan at Uri ng Panganganak]. MedicineNet (sa Ingles). Nakuha noong Disyembre 26, 2021.
  3. "Number of births per year" [Bilang ng ipinapanganak kada taon]. The World Counts (sa Ingles). Nakuha noong Disyembre 26, 2021.
  4. "Registered Live Births in the Philippines, 2019" [Narehistrong Kapanganakan sa Pilipinas, 2019]. Pangasiwaan ng Estadistika ng Pilipinas (sa Ingles). Enero 27, 2021. Inarkibo mula sa ang orihinal noong Pebrero 4, 2021. Nakuha noong Disyembre 26, 2021.
  5. "Preterm birth". Pandaigdigang Organisasyon sa Kalusugan (sa Ingles). Pebrero 19, 2018. Inarkibo mula sa ang orihinal noong Disyembre 22, 2021. Nakuha noong Disyembre 26, 2021.
  6. Buck, Germaine M.; Platt, Robert W. (2011). Reproductive and perinatal epidemiology [Epidemiyolohiyang reproduktibo at perinatal] (sa Ingles). Oxford, Inglatera: Oxford University Press. p. 163. ISBN 978-0-19-985774-6. Inarkibo mula sa orihinal noong Setyembre 11, 2017.
  7. Memon, H.U.; Handa, V.L. (Mayo 2013). "Vaginal childbirth and pelvic floor disorders" [Panganganak sa pamamagitan ng ari at mga karamdaman sa balakang]. Women's Health (sa Ingles). 9 (3): 265–77, quiz 276–77. doi:10.2217/whe.13.17. PMC 3877300. PMID 23638782.
  8. 8.0 8.1 "Birth" [Panganganak]. The Columbia Electronic Encyclopedia (sa Ingles) (6 pat.). Columbia University Press. 2016. Inarkibo mula sa orihinal noong Marso 6, 2016. Nakuha noong Disyembre 27, 2021 – sa pamamagitan ng Encyclopedia.com.
  9. 9.0 9.1 "Pregnancy Labor and Birth" [Pagle-labor sa Pagdadalangtao at Panganganak]. Women's Health (sa Ingles). Setyembre 27, 2010. Inarkibo mula sa ang orihinal noong Hulyo 28, 2016.
  10. McDonald, Susan J.; Middleton, Philippa; Dowswell, Therese; Morris, Peter S. (Hulyo 2013). "Effect of timing of umbilical cord clamping of term infants on maternal and neonatal outcomes" [Epekto ng tyempo ng paghugpong ng talimpusod ng mga sanggol sa mga resultang maternal at neonatal]. The Cochrane Database of Systematic Reviews (sa Ingles). 7 (7): CD004074. doi:10.1002/14651858.CD004074.pub3. PMC 6544813. PMID 23843134.
  11. Phillips, Raylene. "Uninterrupted Skin-to-Skin Contact Immediately After Birth" [Tuloy-tuloy na Balat sa Balat Agad Pagkapanganak]. Medscape (sa Ingles). Inarkibo mula sa orihinal noong Abril 3, 2015. Nakuha noong Disyembre 27, 2021.
  12. "Essential Antenatal, Perinatal and Postpartum Care" [Mahahalagang Pangangalagang Antenatal, Perinatal, at Postpartum] (PDF). Promoting Effective Perinatal Care (sa Ingles). Pandaigdigang Organisasyon sa Kalusugan. Inarkibo (PDF) mula sa orihinal noong Setyembre 24, 2015. Nakuha noong Disyembre 27, 2021.
  13. "Care of healthy women and their babies during childbirth" [Pangangalaga sa mga malulusog na ina at ang kanilang mga sanggol tuwing panganganak]. National Collaborating Centre for Women's and Children's Health (sa Ingles). National Institute for Health and Care Excellence. Disyembre 2014. Inarkibo mula sa ang orihinal noong Pebrero 12, 2015. Nakuha noong Disyembre 27, 2021.

TaoBiyolohiya Ang lathalaing ito na tungkol sa Tao at Biyolohiya ay isang usbong. Makatutulong ka sa Wikipedia sa pagpapalawig nito.