Antarctica: Pagkakaiba sa mga binago

Browse history interactively

← Nakaraang pagkakaiba Susunod na pagkakaiba →

Content deleted Content added

VisualWikitext

Inline

Pagbabago noong 06:00, 26 Abril 2022

Mapa ng mundo na pinapakita ang lokasyon ng Antarctica

Ang Antarctica (mula Griyego: Ανταρκτική, salungat ng Artiko; Kastila: Antártida o Antártica) ay ang pinakatimog na kontinente ng Daigdig. Matatagpuan nang halos lubusan sa timog ng Antarctic Circle (Bilog ng Antartiko) at napapalibutan ng Southern Ocean (Katimugang Karagatan), napapalibutan nito ang heograpikong Timog Polo. Ang Antarctica ay ang ikalimang pinakamalaking kontinente, na halos doble ang laki ng Australia, at mayroong lawak na 14,200,000 km² (5,500,000 mi kuw). Nakatakip ang karamihan sa Antarctica ng yelo, na may promedyong [average] kapal na 1.9 km (1.2 mi).

On average, ang Antarctica ay ang pinakamalamig, pinakatuyo, at pinakamahangin sa mga kontinente, at mayroong pinakamataas na elebasyon. Pangunahin itong isang polar desert, na may presipitasyon taon-taon na higit sa 200 mm (8 pul) sa dalampasigan at lalo pang mababa sa inland. Halos 70% ng mga reserba ng tubig-tabang ay elado (nagyelo) doon, na kung matunaw ay mapapataas nito ang sea level ng Daigdig nang halos 60 metro (200 tal). Mayroong record ang Antarctica para sa pinakamababang naisukat na temperatura sa Daigdig, na −89.2 °C (−128.6 °F). Maaaring umabot ng higit 10 °C (50 °F) ang mga temperatura sa mga rehiyon sa baybayin sa tag-init. Kasama sa mga katutubong espesye ng mga hayop ang mga mite, nematode, penguin, karnerong-dagat, at tardigrade. Ang vegetation ay binubuo ng tundra.

Maaaring unang nakita ang mga ice shelf ng Antarctica noong 1820, sa ekspedisyong Ruso na pinamunuan nina Fabian Gottlieb von Bellingshausen and Mikhail Lazarev. Sa sumunod na mga dekada, nagkaroon ng karagdagang eksplorasyon ng mga ekspedisyong Pranses, Amerikano, at Britaniko. Nakamit ang unang nakumpirmang paglapag ng isang grupong Norwego noong 1895. Sa unang bahagi ng ika-20 dantaon, naisagawa ang maraming mga ekspedisyon sa loob. Ang Britanikong eksplorador na si Ernest Shackleton ang naging kauna-unahang tao na maabutan ang magnetic South Pole (magnetikong Timog Polo) noong 1907, at unang naabutan ang heograpikong Timog Polo noong 1911 ng mga explorador na Norwego.

Sa mga buwan na tag-init, nakatira ang 5,000 katao sa mga research station, isang bílang na bumababa sa humigit-kumulang na 1,000 sa taglamig. Pinamamahalaan ang Antarctica ng humigit-kumulang na 30 bansa, na lahat ay mga kasapi sa Antarctic Treaty System noong 1959. Ayon sa mga termino ng tratado, lahat na pinagbabawalan ang aktibidad na pangmilitar, pagmimina, pagsasabog na nukleyar, at ang pagtatapon ng nuclear waste.

Baseng siyentipiko
Turismong lakad
Koleksiyon ng mga selyo sa Antarctica
Tangway na glacier ng Antarctica

Mga sanggunian

Mga kawing panlabas

May kaugnay na midya ang Wikimedia Commons tungkol sa artikulong:

Antarctica

@@ Linya 1: / Linya 1: @@
-[[Talaksan:Antarctica (orthographic projection).svg|thumb|250px|Antartika]]
+[[Talaksan:Antarctica (orthographic projection).svg|thumb|250px|Antarctica]]
-[[Talaksan:LocationAntarctica.png|thumb|250px|Mapa ng mundo na pinapakita ang lokasyon ng Antartika]]
+[[Talaksan:LocationAntarctica.png|thumb|250px|Mapa ng mundo na pinapakita ang lokasyon ng Antarctica]]
-[[Talaksan:Antarctica 6400px from Blue Marble.jpg|thumb|250px|Isang ''satellite composite image'' ng Antartika.]]
+[[Talaksan:Antarctica 6400px from Blue Marble.jpg|thumb|250px|Isang ''satellite composite image'' ng Antarctica.]]
-Ang '''Antarctica''' (mula {{lang-el|Ανταρκτική}}, salungat ng [[Artiko]]; {{lang-es|Antártida}} o ''Antártica'') ay isang [[kontinente]] na pinapalibutan ng [[Katimugang Dulo ng Mundo|Katimugang Dulo]] ng [[Daigdig]]. Ito ang [[pinakamalamig na lugar sa daigdig]] at halos natatakluban ng [[yelo]] ang kabuuan nito.  Hindi dapat ipagkamali sa [[Artiko]], na matatagpuan sa salungat na bahagi ng planeta na malapit sa [[Hilagang Dulo ng Mundo]].
+Ang '''Antarctica''' (mula {{lang-el|Ανταρκτική}}, salungat ng [[Artiko]]; {{lang-es|Antártida}} o ''Antártica'') ay ang pinakatimog na [[kontinente]] ng Daigdig. Matatagpuan nang halos lubusan sa timog ng Antarctic Circle (Bilog ng Antartiko) at napapalibutan ng Southern Ocean (Katimugang Karagatan), napapalibutan nito ang heograpikong Timog Polo. Ang Antarctica ay ang ikalimang pinakamalaking kontinente, na halos doble ang laki ng Australia, at mayroong lawak na {{convert|14200000|km2|abbr=on}}. Nakatakip ang karamihan sa Antarctica ng yelo, na may promedyong [average] kapal na {{convert|1.9|km|mi|abbr=on}}.
+''On average'', ang Antarctica ay ang pinakamalamig, pinakatuyo, at pinakamahangin sa mga kontinente, at mayroong pinakamataas na elebasyon. Pangunahin itong isang ''polar desert'', na may presipitasyon taon-taon na higit sa {{convert|200|mm|in|0|abbr=on}} sa dalampasigan at lalo pang mababa sa ''inland''. Halos 70% ng mga reserba ng tubig-tabang ay elado (nagyelo) doon, na kung matunaw ay mapapataas nito ang ''sea level'' ng Daigdig nang halos {{convert|60|m|ft}}. Mayroong ''record'' ang Antarctica para sa pinakamababang naisukat na temperatura sa Daigdig, na {{cvt|−89.2|C}}. Maaaring umabot ng higit {{cvt|10|C}} ang mga temperatura sa mga rehiyon sa baybayin sa tag-init. Kasama sa mga katutubong espesye ng mga hayop ang mga ''mite'', ''nematode'', ''penguin'', karnerong-dagat, at ''tardigrade''. Ang ''vegetation'' ay binubuo ng tundra.
-Bagaman mababakas noong unang panahon ang mga alamat at hinala tungkol sa isang [[Terra Australis]] ("Katimugang Lupain"), naganap noong 1820 ang unang karaniwang tinatanggap na pagkita ng kontinente at noong 1821 ang unang napatunayang paglapag ng isang Rusong ekspedisyon nina [[Mikhail Petrovich Lazarev|Mikhail Lazarev]] at [[Fabian Gottlieb von Bellingshausen]].  Gayon man, isang mapa ni Admiral [[Piri Reis]] noong 1513 ang naglalaman ng isang katimugang kontinente na mayroong posibleng pagkahawig sa pampang ng Antarctica.  (Tingnan din [[Kasaysayan ng Antarctica]].)
+Maaaring unang nakita ang mga ''ice shelf'' ng Antarctica noong 1820, sa ekspedisyong Ruso na pinamunuan nina Fabian Gottlieb von Bellingshausen and Mikhail Lazarev. Sa sumunod na mga dekada, nagkaroon ng karagdagang eksplorasyon ng mga ekspedisyong Pranses, Amerikano, at Britaniko. Nakamit ang unang nakumpirmang paglapag ng isang grupong Norwego noong 1895. Sa unang bahagi ng ika-20 dantaon, naisagawa ang maraming mga ekspedisyon sa loob. Ang Britanikong eksplorador na si Ernest Shackleton ang naging kauna-unahang tao na maabutan ang ''magnetic South Pole'' (magnetikong Timog Polo) noong 1907, at unang naabutan ang heograpikong Timog Polo noong 1911 ng mga explorador na Norwego.
-Sa [[lawak]] na 13,200,000&nbsp;km², panglimang pinakamalaking kontinente ang Antarctica, pagkatapos ng [[Eurasya]], [[Aprika]], [[Hilagang Amerika]], at [[Timog Amerika]].  Gayon man, ito ang may pinakamaliit na [[populasyon]]: tunay nga, wala itong pampalagiang populasyon.  Ito rin ang kontinente na may pinakamataas na karaniwang [[altitud]], at ang may pinakamababang [[humedad]] sa mga kontinente ng Daigdig, gayon din ang pinakamababang karaniwang [[temperatura]].
+Sa mga buwan na tag-init, nakatira ang 5,000 katao sa mga ''research station'', isang bílang na bumababa sa humigit-kumulang na 1,000 sa taglamig. Pinamamahalaan ang Antarctica ng humigit-kumulang na 30 bansa, na lahat ay mga kasapi sa Antarctic Treaty System noong 1959. Ayon sa mga termino ng tratado, lahat na pinagbabawalan ang aktibidad na pangmilitar, pagmimina, pagsasabog na nukleyar, at ang pagtatapon ng ''nuclear waste''.
-Itinakda ang '''[[.aq]]''' [[Internet]] [[ccTLD]] na code.
 <br clear="all" />