Kasaysayan ng estadistika

Mula sa Wikipedia, ang malayang ensiklopedya

Ang kasaysayan ng estadistika ay sinasabing nagsimula noong 1749. Sa paglipas ng panahon, ang salitang estadistika ay nagkaroon ng iba't ibang interpretasyon. Noong una, ang salitang estadistika ay tumutukoy lamang sa mga numerikong impormasyon tungkol sa mga estado. Kinalaunan, ang salitang ito ay tumutukoy na din sa lahat ng klase ng numerikong impormasyon pati na sa sistematikong pagkuha, pagpapakita, pagsusuri at pagbibigay ng kahulugan sa mga numerikong impormasyon.[1] Ang salitang estadistika ay nangangahulugang na lahat ng koleksyon ng impormasyon, tulad ng national accounts at rekord ng temperatura, at mga gawaing analitikal ay nangangailangan ng imperensiyang estadistikal. Ang mga modelo na ipinahahayag sa pamamagitan ng mga probabilidad at nangangailangan gamitan ng teorya ng probabilidad para magamit sa isang teoretikal na basehan ay madalas na nakaugnay sa mga gawaing estadistikal. Importante ang maraming konsepto ng estadistika sa larangan ng agham dahil ginagamit ito mula sa pagdedesenyo ng mga eksperimento hanggang sa paggawa ng imperensiyang estadistikal tulad ng imperensiyang Bayesian.

Panimula[baguhin | baguhin ang wikitext]

Magmula ika-18 na siglo, ang salitang estadistika at nangangahulugang “isang sistematikong pangongolekta ng mga datos tungkol sa demograpiya at ekonomiya ng mga estado.” Sa loob ng dalawang milenya ang mga datos na ito ay naglalaman ng mga paghahanay tungkol sa yamang tao at materyal na maaring mapatawan ng buwis at magamit ng militar. Sa pagsisimula ng ika-19 na siglo, ang pangongolekta ng mga datos ay sumidhi at ang kahulugan ng estadistika ay lumawak upang maisama ang mga disiplina na may kinalaman sa pangongolekta, paglalagom, at pag-aanalisa ng mga datos. Ngayon, ang mga datos ay kinokolekta at ang mga statistik ay kinakalkula upang maipamahagi ang mga ito sa gobyerno, mga negosyo, sa larangan ng agham at palakasan at sa marami pang bagay. Ang estadistikang matematikal ay nagtatalaga ng mga teoryang matematikal tulad ng probabilidad at imperensiyang estadistikal na ginagamit sa mga estadistikal na kasanayan ngunit ang relasyon sa pagitan ng estadistika at ng teorya ng probabilidad ay matagal bago nabuo. Noong ika-19 na siglo dumalas ang paggamit ng estadistika sa teorya ng probabilidad, na nadiskubre noong ika-17 at ika-18 na siglo, lalo na sa pag-aanalisa ng mga laro na may kinalaman sa chansa tulad ng pagsusugal. Ang estadistikang applied naman ay hindi masasabing isang parte ng larangan ng sipnayan ngunit maituturing sa isang awtonomous na agham pangmatematika tulad ng agham pangkompyuter at operations research.

Mga sanggunian[baguhin | baguhin ang wikitext]

  1. Parel, Cristina P. Introduction to Statistical Methods (With Applications). Macaraig Publishing Company, Inc, 1966, p. 1.