Pangyayaring Iran–Contra
| Bahagi ng Digmaang Iran–Iraq at ng katapusan ng Digmaang Malamig | |
.jpg) Si Reagan (sa malayong kanan) na nakipagkita kina (kaliwa hanggang kanan) Kalihim ng Depensa na si Caspar Weinberger, Kalihim ng Estado na si George Shultz, Attorney General na si Ed Meese, at ang Chief of Staff na si Donald Regan sa Oval Office | |
| Petsa | 20 Agosto 1985 – 4 Marso 1987 |
|---|---|
| Kilala rin bilang | Iran–Contra scandal, Iran Initiative, Iran–Contra |
| Mga sangkot | Administrasyong Reagan, partikular na sina Robert McFarlane, Caspar Weinberger, Hezbollah, Contras, Oliver North, Manucher Ghorbanifar, John Poindexter, Manuel Antonio Noriega |
Ang pangyayaring Iran-Contra (Persia: ماجرای ایران-کنترا ماجرای ایران-کنترا; Espanyol: Caso Irán-Contra), na tinutukoy din bilang iskandalo ng Iran–Contra, ang Inisyatibong Iran, o simple bilang Iran–Contra, ay isang iskandalo sa pulitika ng Estados Unidos na nakasentro sa pagpasok ng armas sa Iran sa pagitan noog 1981 at 1986, na pinangasiwaan ng matataas na opisyal ng administrasyong Ronald Reagan. Dahil napapailalim ang Iran sa embargo ng armas noong panahon ng iskandalo, itinuring na ilegal ang pagbebenta ng armas. Inaasahan ng administrasyon na gamitin ang mga nalikom sa pagbebenta ng armas upang pondohan ang Contras, isang grupong rebeldeng anti- Sandinista sa Nicaragua . Sa ilalim ng Boland Amendment, na ipinasa ng Kongreso sa boto na 411-0 at nilagdaan ni Reagan bilang batas, ipinagbawal ng Kongreso ang karagdagang pagpopondo sa Contras sa pamamagitan ng mga laangang pambatasan, ngunit ang administrasyong Reagan ay nagpatuloy sa pagpopondo sa kanila nang palihim gamit ang mga hindi naaangkop na pondo.
Ang katwiran ng administrasyon para sa mga pagpapadala ng armas ay bahagi sila ng pagtatangkang palayain ang mga pitong bihag na Amerikano na hawak sa Lebanon ng Hezbollah, isang grupong Islamikong pangmilitar na may kaugnayan sa Iran na konektado sa Islamic Revolutionary Guard Corps.[1] Ang ideya na makipagpalitan ng armas para sa mga bihag ay iminungkahi ni Manucher Ghorbanifar, isang expatriate na nagbebenta ng armas ng Iran.[2][3][4] Ang ilan sa loob ng administrasyong Reagan ay umaasa na ang mga benta ay makakaimpluwensya sa Iran upang makuha ng Hezbollah na palayain ang mga bihag.
Matapos ang magasing Lebanis na Ash-Shiraa ay nag-ulat tungkol sa mga pakikipag-ugnayan sa armas noong Nobyembre 1986, ito ay pumutok sa internasyonal na balita, na naging sanhi ng paglabas ni Reagan sa pambansang telebisyon. Iginiit niya na bagama't nangyari nga ang paglilipat ng mga armas, hindi ipinagpalit ng US ang mga armas para sa mga bihag.[5] Ang pagsisiyasat ay nahadlangan dahil ang malalaking bulto ng mga dokumento na may kaugnayan sa kapakanan ay nawasak o ipinagkait mula sa mga imbestigador ng mga opisyal ng administrasyong Reagan.[6] Noong Marso 1987, gumawa si Reagan ng isang karagdagang pahayag sa telebisyon sa buong bansa, na nagsasabi na siya ay tumatagal ng buong responsibilidad para sa kapakanan at nagsasaad na "kung ano ang nagsimula bilang isang estratehikong pagbubukas sa Iran ay lumala, sa pagpapatupad nito, sa pangangalakal ng mga armas para sa mga bihag."[7]
Ang pangyayari ay inimbestigahan ng Kongreso at ng tatlong tao, na hinirang ni Reagan na Komisyong Tower . Walang nakitang ebidensya ang alinman sa imbestigasyon na alam mismo ni Pangulong Reagan ang lawak ng maraming programa.[1] Sa huli, ilang dosenang opisyal ng administrasyon ang kinasuhan, kabilang ang Kalihim ng Depensa na si Caspar Weinberger at Lieutenant colonel Oliver North. Labing-isang paghatol ang nagresulta, ang ilan ay nabakante sa apela.[8] Ang natitira sa mga kinasuhan o hinatulan ay lahat ay pinatawad sa mga huling araw ng pagkapangulo ni George H.W. Bush, na naging bise presidente noong panahon ng pangyayari. [9]
Mga sanggunian
[baguhin | baguhin ang wikitext]- ↑ 1.0 1.1 "Reagan's mixed White House legacy". BBC. 6 June 2004. Inarkibo mula sa orihinal noong 9 February 2011. Nakuha noong 22 April 2008.
- ↑ Butterfield, Fox (27 November 1988). "Arms for Hostages – Plain and Simple". The New York Times (ika-National (na) labas). sec. 7. p. 10. Nakuha noong 29 December 2018.
- ↑ Abshire, David (2005). Saving the Reagan Presidency: Trust Is the Coin of the Realm. Texas A&M University Press. ISBN 9781603446204. Inarkibo mula sa orihinal noong 11 April 2023. Nakuha noong 19 March 2023.
- ↑ Valentine, Douglas (2008). Reagan, Bush, Gorbachev: Revisiting the End of the Cold War. Praeger Security International. ISBN 9780313352416. Inarkibo mula sa orihinal noong 5 April 2023. Nakuha noong 19 March 2023.
- ↑ Reagan, Ronald (13 November 1986). "Address to the Nation on the Iran Arms and Contra Aid Controversy". Ronald Reagan Presidential Foundation. Inarkibo mula sa orihinal noong 6 March 2016. Nakuha noong 7 June 2008.
- ↑ "Excerpts From the Iran-Contra Report: A Secret Foreign Policy". The New York Times. 1994. Inarkibo mula sa orihinal noong 10 April 2009. Nakuha noong 7 June 2008.
- ↑ Reagan, Ronald (1987-03-04). "Address to the Nation on the Iran Arms and Contra Aid Controversy". Ronald Reagan Presidential Foundation. Inarkibo mula sa orihinal noong 3 October 2014. Nakuha noong 7 June 2008.
- ↑ Dwyer, Paula. "Pointing a Finger at Reagan". Business Week. Inarkibo mula sa orihinal noong 16 April 2008. Nakuha noong 22 April 2008.
- ↑ "Pardons Granted by President George H. W. Bush (1989–1993)". U.S. Department of Justice. 12 January 2015. Inarkibo mula sa orihinal noong 23 December 2020. Nakuha noong 22 December 2020.