Bakterya

Tuklasin ang iba pa hinggil sa Bakterya mula sa mga kapatid na proyekto ng Wikipedia:
	Kahulugang pangtalahuluganan
	Mga araling-aklat
	Mga siping pambanggit
	Mga tekstong sanggunian
	Mga larawan at midya
	Mga salaysaying pambalita
	Mga sangguniang pampagkatuto

Bakterya; Temporal na saklaw: Archean o bago – Kasalukuyan Had'n Archean Proterozoic Pha.
	Pinalaking mikrograpong electron ng Escherichia coli
Klasipikasyong pang-agham
Dominyo:	Bacteria
Phyla
	Gramong positibo/walang panlabas na membrano; Actinobacteria (mataas na G+C); Firmicutes (mababa na G+C); Tenericutes (walang pader); Gramong negatibo/Mayroong panlabas na membrano; Aquificae; Bacteroidetes/Chlorobi; Chlamydiae/Verrucomicrobia; Deinococcus-Thermus; Fusobacteria; Gemmatimonadetes; Nitrospirae; Proteobacteria; Spirochaetes; Synergistetes; Hindi alam/hindi nakapangkat; Acidobacteria; Chloroflexi; Chrysiogenetes; Cyanobacteria; Deferribacteres; Dictyoglomi; Fibrobacteres; Planctomycetes; Thermodesulfobacteria; Thermotogae

Ang bakterya^[2] (Ingles: bacteria (IPA: /bækˈtɪəriə/) [maramihan] o bacterium [isahan]^[3]) ay isa sa mga pangunahing grupo ng mga nabubuhay na mga organismo. Sa iba't ibang paglalapat, tumutukoy ang katagang bakterya sa lahat ng mga prokaryote o sa isang pangunahing pangkat nila, o dili kaya ang tinatawag na eubakterya (eubacteria), depende sa mga kaisipan tungkol sa mga pagkaugnay nito. Dito, ginagamit ang bakterya upang tukuyin ang yubakterya. Isa pang pangunahing pangkat ng bakterya (hindi ginagamit sa malawak, hindi taksonomikong kaisipan) ang Archaea. Bakteriyolohiya, isang sangay ng mikrobiyolohiya, ang tawag sa pag-aaral mga bakterya. Makikita ang mga bakterya sa lahat ng mga tinitirhan sa Mundo, tulad ng sa lupa, asidik na mainit na tubig, basurang radyoaktib,^[4] tubig, at sa kailaliman ng Krust ng mundo, kasama na rin ang mga organikong bagay at mga buhay na katawan ng mga halaman at mga hayop, na nagiging isang halimbawa ng mutwalismo sa sistemang panunaw ng mga tao, anay at mga ipis. Mayroong apatnapung milyong selula ng bakterya sa isang gramo ng lupa at isang milyong selula ng bakterya sa isang milimetro ng malinis na tubig; sa pangkalahatan, mayroong tinatantiyang limang nonilyong (5×10³⁰) bakterya sa mundo,^[5] na bumubuo ng isang biyomas na humihigit sa bilang ng lahat ng mga halaman at hayop.^[6]

Mayroong tinantsyang sampung ulit na selulang bakteryal sa plora ng mga tao kaysa sa mga selulang pantao sa ating katawan, na kung saan mayroong malaking bilang ng mga bakterya sa balat bilang isang gut flora.^[7] Ang karamihan ng mga bakterya sa ating katawan ay kinokonsiderang hindi nakakasama dahil na rin sa epekto ng sistemang immuno, at ang ilan ay nakakatulong. Subalit, ang ilang uir ng bakterya ay patohenik at maaring magsanhi ng mga sakit, tulad ng kolera, syphilis, anthrax, leprosy, at bubonic plague. Ang mga impeksiyong respiratoryo ang pinakamabagsik sa mga sakit, tulad na lamang ang tuberkulosis na pumatay ng dalawang milyong katao sa loob ng isang taon, karamihan dito ay nakatira sa Aprika.^[8] Sa mga mauunlad na bansa, ginagamit ang mga antibiotic sa paggamot ng mga impeksiyong bakteryal at sa agrikultura, nagiging kilala na ang resistensiyang antibiyotik. Sa industriya, importante ang mga bakterya sa paglilinis ng mga estero at pagpapababa ng natapong langis, sa produksiyon ng keso at yogurt sa pamamagitan ng permentasyon, ang pagkuha ng ginto, palladium, tanso at iba pang metal sa sektor ng pagmimina,^[9] kasama na rin sa biyoteknolohiya, at ang pagpapalabas ng mga antibiotik at iba pang kemikal.^[10]

Bakterya ang pinakamarami sa lahat ng mga organismo, ito ay dahil sa kanilang mabilisang reproduksiyon o pagparami. Malawakang silang makikita sa lupa, tubig at bilang mga symbiont ng ibang organismo. Maraming mga pathogen, mga organismong nagdudulot ng sakit, ay bakterya. Napakaliit ng karamihan, kadalasang nasa 0.5-5.0 μm ang kanilang pinakamahabang dimensiyon, bagaman maaaring lumaki ang higanteng bakterya katulad ng Thiomargarita namibiensis at Epulopiscium fishelsoni sa 0.5 mm ang laki. Mayroon silang mga selulang pader (cell wall), katulad ng mga selula (cell) ng halaman at amag, ngunit binubuo ng peptidoglycan ang mga selulang pader ng bakterya.

Etimolohiya

Ang salitang bakterya ay isang maramihang salita ng Bagong Latin na bacterium, na kung saan nanggaling ito sa latinisasyon ng Griyegong βακτήριον (baktērion),^[11] ang diminyutibo ng βακτηρία (baktēria), na may kahulugan na "baston, tungkod",^[12] dahil mga bilog ang unang natuklasan na mga bakterya.^[13]

Kasaysayan

Unang Pagkatuklas

Noong sinaunang panahon, ang kaalaman ng mga tao sa hugis at morpolohiya ng bakterya ay nakadepende sa laki ng uri ng mikroskopyo na ginagamit nila sa pag-aaral^[14]^[15]^[16]. Unang nakita ang mga bakterya ni Antonie van Leeuwenhoek, isang taga-Olanda, noong tag-init ng 1676. Nagtaka siya sa nang naging mainit ang paminta, kaya naghanda siya ng peppercorns sa tabi ng isang basong tubig at pinag-aralan ang tubig sa ilang araw. Sa ilalim ng single-lens na mikroskopyo sa magnipikasyong 400 ang patong^[17] .

Dahil dito, nakita niya ang mga maliliit na organismo na gumagalaw, sa pagkamangha, tinawag niya itong animalcules. Hindi siya nakapaghanda ng mga ilustrasyon sa maliliit na organismo hanggang sa ilang taon ang lumipas, at itong mga ilustrasyon, ay natapos ang mga paghahanda, na ipinakikita ang mga organismong ito na mula sa kanyang bibig. Malinaw na nakaindika na siya ang unang nag-ilustrasyon sa bakterya sa unang pagkakataon

Pagkatuklas ng Pasteurisasyon

Nang magbigay opinyon si Leeuwenhoek na ang mga maliliit na organismo ay may relasyon sa fermentation, dekay at sakit, hindi na ito binigyang halaga pa. Huling nadiskubre ang relasyong ito sa proseso sa isang aksidente. Itinaas sa Louis Pasteur^[18], isang batang Kimika pranses, ng Gobyernong Pranses para mapalakas ang kalidad ng inuming pranses, kinokonsedera ang mga kimiko ang mga tamang tao sa trabahong ito dahil alam nila ang permentasyon ay isang tunay na prosesong Kimika^[19].

Pansamantalang binuo ni Pasteur ang parte na ginampanan ng mga buhay na organismo sa permentasyon. Sa katunayan, ipinakita niya sa unang pagkakataon ang pampaalsa ay kinakailangan sa produksiyon ng alak na galing sa ubas. Pasteurisasyon, ang mabilis na pag-nit ng likido para patayin ang mga hindi kilalang organismo, ang unang ginamit para ipreserba ang pranses na inumim para sa pagluluwas.

Pagsuwesyon sa Teorya ng Henerasyong Spontanyos

Sa kasagsagan ng 1890's, ang , na kung saan sa Pastuer ay isang miyembro, ay mainit na pinag-aawayan na kung hindi o ang buhay ay nagmula sa isang organismo ng mabilis. Ang kinalabasan ng pagtatalo ay ang malinaw na ipinaliwanag ni Pasteur na ang mikroorganismo ay palaging nanggagaling sa nabubuhay na organismo^[20]^[21]. Ang nabubuhay na organismo, kahit bakterya o larvae ng insekto, ay hindi nanggaling de novo sa patay na bagay. ang mahabang tulay-tulay na ekperimento sa laboratoryo ni Pasteur ay pinagpatuloy sa pagkakatatag ng malinaw na relasyon sa pagitan ng bakterya (at pampaalsa) at ang proseso ng permentasyon, pagkalusaw at sakit.

Pagkatuklas sa Gampanin ng Bakterya sa Sakit

Ang gampanin ng bakterya sa sakit ay unang natuklasan sa loob ng 25 na taon ng ika 1900. Noong 1876, napatunayan ni Robert Koch, isang pambansang doktor ng Alemanya, na ang Anthrax ay sanhi ng isang bakteryum, (Bacillus anthracis). Siya ang gumawa at pinangalanan at pinuksa ang bakteryum, para iyurok sa isang dagang pang-ekperimento at nagsasanhi para magkaroon ulit ito ng ganoong sakit. Kumuha siya ng mga litrato ng mga organismo sa pamamagitan ng mikroskopyo dalawang taon na ang nakakaraan, na nagpalaganap ng unang litrato na ebidensiya ng bakterya. Sa kaparehas na oras, unang nalaman ni Burmill na ang bakteryum ay isang Plant Pathogent.

Hugis

Mayroong tatlong ur ng hugis ng bakterya: Sperical, Rod-shaped, at Spiral. Tinatawag na Cocci ang bakteryang sperical (pang-isahan: Coccus), Bacilli naman ang tawag sa mga hugis rod (pang-isahan:Bacillus), at Spirilla naman sa spiral (pang-isahan: Spirillum).^[22] Mayroong kaunting intragrado sa pagitan ng mga hugis na ito. Mahirap itong, sa karamihan, paghiwalayin sa pagitan ng napaikling rod at isang oras na pabilog sa paghahanda sa dibisyong selula. Sa katunayan, ang hugis ay nakadepende sa paghaba ng taon ng bakterya at sa kalikasan.^[23]

Ang bakterya na hugis coccus, nakaayos nang chain na katulad ng hugis perlas. Ang ibang uri ng genus streptococcus ay napakaimportante at nag-sasanhi ng Scarlet Fever, Erysipelas, Mastitis ng baka at inpeksiyong sinus. Ang S. lactus ay isang sangkap sa pag-pait ng gatas. Kadalasang natitira ang mga bakteryang spherical sa iregular na piniping bigat; na tinatawag na Staphylococci.^[24]

Sanhi ng pagkulo at pagkakasakit ang isang uri ng Staphylococcus.^[25] Natitira naman ang ibang bakterya ang spherical sa paketeng kubikal na 8, 64 o marami pang selula; na makikita sa genus Sarcina. Hugis kadenang selula ang mga rods nito.^[26]

Ang bakterya ay ang pinakamaliit na nabubuhay na organismo. Ang ilan sa kanila ay makikita lamang sa kalapitan o pinakamataas na lente ng makapangyariang magaang na mikroskopyo. Karamihan sa mga bilyong bakterya ay makikita sa kubik sentimetro ng lupa.^[27] Ang napakaliit na hugis ng bakterya ay isang dahilan ng kahalagahan ng buhay nila. Ang lahat ng sustansiya, lahat ng gases, at inorganikong asin na kinakailangan ng isang bakteryum ay kailangang makuha sa pamamagitan ng kanilang cell wall.^[28]^[29] Ang lahat ng mga produktong dumi, lahat ng lason, ibang enzyme at ibang espesyal na substans na kasama ng mga aktibidad ng bakterya ay kailangang dumaan palabas sa pamamagitan ng surface ng isang selulang bakteryum. Ang dami ng surface ng isang bakteryum sa relasyon ng bolyum ang dami sa mga bagay na ilalabas.^[30]

Distribusyon

Ang mga bakterya ay makikita sa lahat ng sulok ng mundo. Makikita sila sa hangin, tubig, at lupa. Nabubuhay sila sa lahat ng hayop at katawang halaman at sa lahat ng hinahawakang natin. Ang buhay na bakterya ay makikita sa mga gatas at sa lahat pagkain na hindi isterilisado. Kahit sa mga pagkain na dumaan sa proseso ng isterilisasyon ay kadalasang naglalaman ng spores ng bakterya. Nakikita ang mga spores na ito sa temperaturang malapit na sa zero kahit hindi napapatay. Nakikita rin ang bakterya sa bituka ng hayop. Nakadikit naman ang mga Nitrogen-fixing bacteria sa mga buhay na selula ng bulaklak na kinabibilangan ng legumes, alders, bitterbrush, at iba pa.

Sa kailaliman ng tubig, malamig na balon o springs, ay marami ito. Kahit na ang ilang sentimetro ng lupa ay kakikitaan ng mga bakterya, ang bilang nila ay bumababa kung ang lalim ay tumaas.

Kahit na nakakalat na ang mga bakterya sa buong mundo, posible pa ring maging ligtas ang mga kwarto sa mga bakterya. Ang mga babala ay laging inaalam sa mga kwartong operasyon sa ospital at uri ng biyolohikal at laboratoryong bakteryolohikal. Ang mga sahig ay hinugasan ng mga pamatay na likido, isterilisadong damit ang isinusuot, at ang mga instrumentong nilalagay sa nagiinit na tubig ang ginagamit. Pati ang hangin ay nalilinis sa pamamagitan ng singaw o radiyasyong ultrabiyoleta. Tinatawag na Asepsis ang kundisyong walang bakterya. Isterilisasyon naman ang tawag sa pagtatangal o pagpuksa sa lahat ng nabubuhay, kasama ag bakterya, na nakakalat sa mga bagay-bagay.

Klasipikasyon

Ang kahalagahan ng selula ay kailangan sa klasipikasyon ng bakterya sa hugis ng selula. Maraming bakterya, sa katunayan, ay maaring malaman sa kanilang kayang gawain, hindi sa mababaw na, sa pamamagitan ng pagpapalabas ng anyo.^[24] Maaaring mahati ang 3000 o higit pang uri ng bakterya sa bilang na pangunahing grupo base sa anyo ng padre selula^[28]^[29], pinagkukuhanan ng enerhiya at karbon, hugid ng selula, porma ng paggalaw, pangangailangan sa oksiheno at pagpapalabas ng spores. Sa pinakabagong edisyon ng Bergey's Manual of Determinative Bakteriology, nahahati ang bakterya sa 19 na parte.^[23]

Proteobacteria

Ito ang unang parte ng bakterya na may Gram-negative rods, cocci o spirilla. Ang Proteobacteria na tinatawag ding Photosynthetic Bacteria.^[31] Ito ay mga Gram-Negative rods, cocci, spirilla.^[32]^[33] Ilan sa mga ito ay may Flagella. Kadalasan ang mga selula (violet, berde, dilaw, lila, at tsokolate) ay dahil sa dami ng carotenoids. Ang ibang selula ay nagtataglay ng Gas Vacuoles. Ang mga ito ay limitado sa pagkakaroon ng tirahan sa tubig tulad ng mababaw, at maalat na lawa, may lalim na 25m. na may anaerobic strata sa lawa o mainit na bukal na sagana sa sulfate.^[34]

Dumadausdos na Bakterya

Ang mga dumadausdos na bakterya ay ang ikalawang bahagi ng bakterya na naglalaman ng mga grupong gram-negatibo. Taliwas sa pangalan ng pangkat na ito, hindi lahat ng miyembro ng bahagi na ito ay damadausdos (halimbawa ang isang henus ng berdeng potosintetikong bakterya na Chloroflexus ay mayroong pagdausdos na paggalaw). Isa ang myxobacteria sa bahagi ng pangkat na ito. Hugis bilog ang kanilang selula na bumubuo sa isang kolonya. Naglalabas sila ng mga spores na nabubuhay ng maikli sa mga kadena tulad ng tumpok ng sitaw. Natatagpuan sila sa lupa at naglalabas ng mga enzyme na humihiwalay sa ibang bakterya o sa ibang pagkakataon, kinakain nila ang kanilang cellulose.

Spirochetes

Ang Spirochetes ay ang ikalimang bahagi ng bakterya na isang gram-negatibo. Sila ay mahahaba at kadalasang baluktot ang kanilang selula na kadalasang lumalangoy sa pamamagitan ng kanilang axial flagella. Naninirahan ang iba sa mga putik o tubig na parating may asido at ang iba ay makikita sa mollusks na kung saan sila ay nagsisilbing parasitiko sa kanila. Isang miyembro ng pangkat na ito ang Treponema na kung saan ay nagsasanhi ng syphilis, at yaws.

Bilog at Kurbang Bakterya

Ito ang ika-anim na bahagi ng bakterya na naglalaman ng isang pamilya, ang Spirillaceae, dalawang genera, ang Spirillum at Campylobacter at apat na henera na hindi kilala ang apilasyon, ang Bdellovibrio, Microcyclus, Pelosigma at Braqchyarcus.

Aerobikong Negatibong Bakterya

Ito ang ikapitong bahagi ng bakterya na kinabibilangan ng ilang importanteng henera tulad ng Rhizobium. Ito ay ginagamit upang ayusin ang nitroheno ng mga legume na lubhang may malaking ginagampanan sa ekonomiya. Ito rin ay naglalabas ng mga asidong asetik na ginagamit sa paggawa ng suka.

Napapalibutan ang kanilang selula ng mga kadena na pumapagitna sa kanilang pader ng selula. Nakababa naman ang kanilang balot sa terminal ng selula na kung saan ay naglalaman ng protina, maramihang sakaride (polysaccharide), at mga lipido. Naglalabas naman ang ibang negatibong bakterya ayon kay Gram ng ilang patong na slime, na tinatawag na capsule, sa palibot ng selula.

Isang halimbawa nito ay ang mga Caulobacter. Sila ay nakapulupot sa pinaghuhugutan ng selula ng substrano.

Pakultatibong Negatibong Bakterya

Ang Pakultatibong Negatibong Bakterya o kilala bilang Enterikong Bakterya ay ang ikawalong bahagi ng mga bakterya. Isang halimbawa ng bahaging ito ay ang Escherichia coli na makikita sa ating bituka. Ang Salmonella na nagsasanhi ng typhoid at pagkalason sa pagkain, Shigella na nagsasanhi ng disenteryang bakteryal, Erwinia na nagsasanhi ng five blight at Yersinia na kilalang nagpapasimula ng bubonic plague ay ilan lamang sa halimbawa ng bahaging ito.

Anaerobikong Negatibong Bakterya

Ito ang ikasiyam na bahagi ng bakterya na naglalaman ng isang pamilya, ang Bacteroidaceae, tatlong henera, ang Bacteroides, Fusobacterium at Leptotrichia, at anim na henera na hindi malaman ang apilasyon, ang Desulfovibrio, Butyrivibrio, Succinivibrio, Succinimonas, Lachnospira at Selenomonas.

Bilugang Negatibong Bakterya

Ang mga bilugang negatibong bakterya ay ang ikasampung bahagi ng bakterya na naglalaman ng isang pamilya, ang Neisseriaceae, apat na henera, Neisseria, Branhamella, Maraxella at Acinetobacter, at dalawang henera na hindi malaman ang kanilang apilasyon, ang Paracoccus at Lampropedia.

Anaerobikong Bilugang Negatibong Bakterya

Ito ay naglalaman ng isang pamliya, ang Veillonellaceae, at tatlong henera, ang Veillonella, Acidaminococcus at Megasphaera.

Kemolitotropikong Negatibong Bakterya

Ang mga kemolitotropikong negatibong bakterya ay ang iakalabing-dalawang bahagi ng bakterya. Napakahalaga ng bahaging ito sa siklo ng sustansiya sa ating biyospero. Makikita sila sa mga lupa at tubig, tulad ng mga maiinit na tubig. Bilog, rod at spiral ang kadalasang hugis ng mga bakteryang ito.

Gumagalaw ang mga bakteryang ito sa pamamagitan ng kanilang flagella at ang ibang ay dumadausdos. Nasa labas ang tupi ng kanilang Plasmalemma. Mayroong itong apat na pangkat na nababatay sa kanilang reaksiyon sa oksiheno na napapatunayan ng kanilang enerhiya, ang mga bakteryang nitroheno, sulfur, bakal, at hidroheno.

Bakteryang Tagalabas ng Metohino

Naglalaman ang pangkat na ito ng isang pamilya, ang Methanobacteriaceae at 3 henera, ang Methanobacterium, Methanosarcina, at Methanococcus.

Bilugang Positibong Bakterya

Ito ang ikalabing apat na bahagi ng bakteyra na binubuo ng tatlong pamilya, ang Micrococcaceae, Streptococcaceae, at Peptococcaceae, at labingdalawang henera, ang Micrococcus, Staphylococcus, Planococcus, Streptococcus, Leuconostoc, Pediococcus, Aerococcus, Gemella, Peptococcus, Peptostreptococcus, Ruminococcus, at Sarcina.

Bilugang Positibong Bakterya na Tagabuo ng mga Endospore

Ito ay ang ikalabinglimang bahagi ng bakterya na makikita kadasalan sa mga lupa. Kung ang lupa ay naglalaman ng Clostridium na kung saan ay pumapasok sa mga sugat ng tao, maaari itong magsanhi ng tetanus o gangremes. Makikita rin ang mga Clostridium sa mga gulay tulad mais at mani. Kung ang Clostridium botulinum ay hindi napapatay sa proseso ng paglalata, lumalaki at dumadami ito sa mga produktong lata na makakapaglabas ng mga nakakalason na bagay. Kadalasan, bihira namang malason ang mga ito sa mga toksik galing dito. Nakakapatay ang mga commercial^{[kailangang linawin]} na paglalata sa lahat ng mga spores. Kaya ang ilang bakterya sa bahaging ito ay nakakaapekto ng lubusan sa mga tao.

Asporohenong Positibong Hugis Rod na Bakterya

Ang mga asporohenong negatibing hugis rod na bakterya ay ang ikalabing anim na bahagi ng bakterya na naglalaman ng isang pamilya, ang Lactobacillaceae, at isang henera, ang Lactobacillus na kilala sa pagpapahaba ng buhay ng mga pangkalakalan (commercial) na gatas^{[kailangang linawin]}, at isang henera na hindi kilala ang apilasyon, ang Listeria.

Actinomycete

Ang mga actinomycete ay isang positibong bakterya na ikinakategorya bilang ikalabing pitong bahagi ng bakterya na bumubuo sa ibat ibang uri ng mga molde at fungi. Lumalaki at nahahati ang mga selula sa mahahabang pilamento na bumabahagi at bumabalukto sa isang kolonya. Naglalabas ng mga spores, na kadalasan ay mga endospores o mga spores sa loob ng selula, ang hulihang bahagi ng pilamento. Kadalasan itong nagsasanhi ng pagpapaamoy ng lupa at mga basura na kung saan galing ang mga organismo. Sa medisina, ito ay ang pinakaimportanteng pinagkukuhanan ng antibiyotiko.

Rickettsia

Ang rickettsia ay ang ikalabing walong bahagi ng mga bakterya. Sila ay isang negatibo, maiikli at bilugang bakterya na obligadong parasitiko at hindi maaaring buhayin sa isang patay na medya. Nagsasanhi sila ng Rocky Mountain Spotted Fever, Q Fever at Scrub typhus sa mga tao, at pagkakaroon ng sindrom sa mga insekto na sumipsip ng tubig sa mga halaman. Halibawa, makikita lamang ang mga aphids sa halaman. Natuklasan ang mga organismong ito noong 1970 sa dolden, isang parasitikong lugar.

Noong 1880, hindi pa gaanong malaman ang isang seryoso at misteryosong sakit ang Pierce ng mga ubas. Una itong inilarawan ni Pierce noong 1880 at nagbigay siya ng suwesyon na may relasyon ang bakterya sa sakit na ito. Sinimulan niya ang mga eksperimento mula sa may sakit na ubas hanggang sa may sakit na organismo sa loob ng isang daang taon. Noong 1972, natuklasan ni Coheen, isang propesor at nagtatrabaho sa Unibersidad ng California, sa pamamagitan ng mikroskopyong gumagamit ng elektron na ang mga rickettsia ang may sanhi sa pagkakaroon ng sakit ng mga ubas.

Mycoplasma

Ang mycoplasmas ay ang ikalabing siyam at pinakahuling bahagi ng mga bakterya. Sinasaklaw nila ang pinakamaliliit na organismong selular. Humigit kumulang 100 nanometro ang kanilang bolyum o isang sampung bolyum ng isang bakteryum tulad ng E. coli. Wala itong pader ng selula sapagkat hugis plastik ang kanilang selula. Ngalalaman sila ng isang kapat ng lahat ng mga DNA na nakapapaloob sa E. coli. Ang iba sa kanila ay mga parasitiko sa mga halaman na maari lamang mapatay ng grapting. Umaabot ang sintomas ng sakit na naidudulot nito mula sa paninilaw ng selula, abnormalidad sa paglaki nila tulad ng witches broom.

May malinaw na pamamahgi ang nahagi na ito. Matatagpuan sila sa mga estero at naaagnas na bagy tulad ng sa aso, daga, at iba pang hayop na naaagnas. Lumalaki sila sa masustansiyang artipisyal na pagkain na naglalaman ng puso ng laman na may serum o iba pang kahawig nito.

Bago pa man itong ikategorya bilang bakterya, inilarawan muna ito bilang isang dilaw na bayrus na kadalasang nakikita sa mga halaman. Sa mga sumunod na taon, nalaman na ang tatlumpu sa mga ito ay isang ganap na bakterya na kung saan ay inihanay na sa micoplasmas. Sa iba pang pagkakataon, ang ilang mahabang sakit ng mga halaman ay inilarawan na ang impeksiyong bayrus ang may sanhi nito subalit binago nila ito at inihanay ulit sa bahaging ito ang mga bakterya na nakikita rito tulad ng pear decline, citrus stubber at western X. Isang matagumpay ang tamang kaalaman sa pagkakategorya ng mga organismong nagsasanhi ng mga sakit na nakakatulong sa pagkontrol ng mga sakit sa halamn at mga tao.

Paggalaw

Dahil sa sobrang liit ng mga bakterya, madali silang nadadala sa mga malalayong distansiya sa pamamagitan ng tubig o hangin. Subalit, aktibo namang gumagalaw ang ibang bakterya at kaya nilang lumipat ng lugar mula 50 hanggang 500 nanometro kada segundo. Sa proporsiyon sa sukat ng katawan, mapagkukumpara ito sa apat hanggang apatnapung metro kada oras ng isang usa.

Pagdausdos, pagsabay sa agos, at paglangoy ang kadalasan nilang ginagamit sa paggalaw. Ginagamit nila ang mga flagella sa paglangoy na maaaring sa isang dulo ng selula (bakteryang polar ang tawag sa mga bakteryang may kakayahang gumawa nito) o sa isang selula (bakteryang peritrikores naman ang tawag sa mga bakteyang kaya ito). Lumulusot ang bawat flagellum mula sa pader ng selula at plasmalemma hanggang sa labas na sitoplasma. Makikita rin ang flagella sa ibang eukaryotes o mga organismong may maraming selula subalit kakaiba pa rin ang nasa bakterya. Sa mga spirochetes, humahaba ang pangkat ng flagella sa haba ng selula hanggang sa patong ng pader at nabubuo ng aksiyal na pilamento. Hindi lubusang alam ang mekaniko ng pagdausdos subalit nangangailangan nito ng midyum at nagiiwan ang selula ng mga lapot sa pagitan.

Nutrisyon at Enerhiya

Ngapapakita ng malawak na uri ng metaboliko ang mga bakterya.^[35] Tradisyonal na ginagamit ang distribusyon ng kauriang metaboliko upang malaman ang kanilang taksonomiya, subalit ang mga kaurian na ito ay hindi gaanong ginagamit sa modernong klasipikasyong henetiks.^[36] Kinakategorya ang metabolismo ng bakterya sa mga pangkat na batay sa kanilang nutrisyon at tatlong pangunahing panuntunan: uri ng enerhiya na ginagamit sa paglaki, ang pinagkukuhanan ng karbon, at ang tagapagbigay ng elektron na ginagamit din sa paglaki. Kadalasang idinaragdag sa panuntunan ng repiratoryo ng mikroorganismo ang tagatanggap ng elektron na ginagamit sa respirasyong aerobiko at anaerobiko.^[37]

Uri ng Nutrisyon sa in metabolikong bakterya
Uri ng Nutrisyon	Pinagkukuhanan ng Enerhiya	Pinakukuhanan ng Karbon	Halimbawa
Phototroph	Sinag ng Araw	Organikong Kompound (photoheterotrophs) o piksasyong karbon (photoautotrophs)	Cyanobacteria, Green sulfur bacteria, Chloroflexi, o Purple bacteria
Lithotroph	Inorganikong Kompound	Organikong kompounds (lithoheterotrophs) o piksasyong karbon (lithoautotrophs)	Thermodesulfobacteria, Hydrogenophilaceae, o Nitrospirae
Organotroph	Organikong kompounds	Organikong kompounds (chemoheterotrophs) o piksasyong karbon (chemoautotrophs)	Bacillus, Clostridium o Enterobacteriaceae

Ang mga Photoautotrophs ay pangkat ng mga bakterya na gumagamit ng sinag ng araw bilang pinagkukuhanang enerhiya at Carbon Dioxide bilang pinagkukuhanang karbon.^[37] Samantalang ang Photoheterotrophs ay pangkat ng mga bakterya na gumagamit ng sinag ng araw bilang pinagkukuhanang enerhiya at maraming organikong kompound (Halimbawa:Asidong asetik) bilang pinagkukuhanang karbon.^[36] Naiiba naman ang Chemoautotrophs na isang pangkat ng bakterya na nagooksida o nagbabawas ng inoganikong kompound (Halimbawa: NH3, H2, H2S, FeH) para mapanatili ang enerhiya at gumagamit ng Carbon Dioxide para sa pinagkukuhanang karbon.^[35] At, ang Chemoheterotrophs ay isang pangkat ng bakterya na nagooksida o nagbabawas ng organikong kompound para mapanatili ang parehong enerhiya at karbon.^[38]

Potosintesis ng Bacterya

Respirasyon

Nangangailangan ang mga bakterya, katulad ng ibang organismo^[35], ng enerhiya para sa kanilang ikabubuhay. Gumagamit din ang mga bakterya ng oksihenong galing sa atmospera sa repirasyong tinatawag na aerobes. Kaya ng nila na mag-ferment; huminga kahit walang oksiheno at walang oksidasyon ng pagkain sa carbon dioxide at tubig. Kaya rin nilang sustentuhan ang enerhiya sa pamamagitan ng glycolysis. Ang oksidasyon ng pagkain sa asidong organiko.^[37] Hindi nila kinakailangan ang malalaking enerhiya na inilalabag kapag ang oksiheno ay sumanib sa alkohol, asidong pyrubiko o sa simpleng organikong kompound para mabuo ang Carbon Dioxide at tubig. Sa iba, kaunting bakterya ang hindi lumalaki sa oksiheno na tinatawag na anaerobes.^[36]

Piksasyong Nitroheno

Kaya ng ilang bakterya at blue-green algae na kumuha at ayusin ang nga nitroheno papuntang ammonium (NH₄) na kung saan ay namemetaboliko at nagagamit ito para sa kinakailangang nitroheno ng selula. Kadalasan, hindi kayang hawakan ng ilang halaman ang nitroheno mula sa mga solusyon mula sa lupa na tinatawag na nitrate (NO₃) o ammonium.

Napakalaking bahagi ang ginagampanan ng piksasyong nitroheno sa ekolohikal at pang-ekonomiya na aspeto dahil ito ang nagpapataas ng pertilidad ng tubig at lupa. Malaking enerhiya ang kinakailangan sa aplikasyon ng produksiyon ng ammonium bilang pertiliser o pampataba ng lupa. Sa ngayon, umaasa ang mga hindi industriyalisadong bansa tulad ng Pilipinas sa mga dumi ng hayop, kasama na ang mga tao, para sa ikakarami ng pinagkukuhanan ng pampataba ng lupa. Gumagamit ang buong mundo ng 50 milyong metriko toneladang nitrohenong pampataba sa tanim bawat taon, tatlong ulit nito ang mga biyolohikal na nitrohenong pampataba. Batay sa ilang pagsusuri, napatunayan na importante ang mga biyolohikal na piksasyong nitroheno sa agrikultural na kinabukasan upang matutuhan ng mga tao na bantayan at kontrolin ang mga ganitong proseso.

Estruktura ng Selula

Pader ng Selula

Hindi lahat ng mga bakterya ay mayroong pader ng selula, subalit sa mayroon, hugis bag na mikromolekyul ang kanilang pader na tinatawag na peptidoglikan, na kung saan ay nakakalat sa dimensiyon na nakapalibot sa protoplast. Dalawa ang kinakailangang pangkat ng mga glucose, kasama ang isang kadena ng iilang asidong amino na nakakabit sa subyunit na magkakasama. Mayroong makapal, magkakaugnay na pader na naglalaman ng apatnapu hanggang siyamnapung porsiyentong tuyong bigat na peptidoglycan ang mga positibong bakterya ayon kay Gram o mga Gram-positive bacteria. Samantalang, mayroong maninipis, dalawahang patong ng mga pader, na kung saan ang loob na patong ay binubuo ng peptidoglycan at ang labas na patong ay isang yunit ng mga membrano na binubuo ng protina, pospolipido, at lipopolysaccharides, ang mga negatibong bakterya ayon kay Gram o mga Gram-negative bacteria. Mayroong kapal na sampung nanometro ang pinagsamang patong ng mga pader samantalang mayroon lamang sampu hanggang limanpung nanometro ang pader ng isang positibong bakterya. Halimbawa nito ay ang Penicillin. Pinipigilan ng bakteryang ito ang pagbuo ng peptidoglycan ng isa pang bakterya, kaya ginagamit ito bilang isang antibiotics.

Mayroong malaking halaga ang mga itinatampok na pader na ito sa paghihiwalay o pagpapangkat ng mga bakterya. Sa kasalukuyan , napapangkat ang mga bakterya sa tatlo, ang mga positibo, negatibo at ang Mycoplasmas, na kung saan ay hindi naglalaman ng pader. Ang henera ng Halobacterium at Halococcus ay ilan lamang sa mga bakteryang hindi napapasama sa tatlong pangakat na ito sapagkat hindi kumpleto ang kanilang peptidoglycan subalit kaya pa rin nilang ipanatili ang integridad ng kanilang estruktura.

Protoplasm

Inilalarawan ang mga selula ng prokaryote sa kanilang simplesidad ng panloob na arkitektura subalit hindi ibig sabhin nito na isahan lamang ang kanilang protoplast. Mayroong granular na anyo ang cytoplasm dahil na rin sa pagkakaroon ng maraming ribosome. Maaari itong matanggal sa pamamagitan ng inbaginasyon ng membrano ng selula. Hindi ibinibilang ang mga berdeng bakterya sa ang mga besikulo ay napapalibutan ng membrano na nakahiwalay sa membrano ng selula. Mayroong membranong carboxysome ang mga bakteryang potosintetiko sa kanilang cytoplasm.

Paglaki at Pagpaparami

Malayuang pagbabasa: Paglaki ng bakterya

Hindi tulad sa mga organismong may maraming selula, ang paglaki ng selula (ang paglaki ng selula at pagpaparami sa pamamagitan ng dibisyong selular) ay iniuugnay sa organismong may isang selula lamang. Lumalaki ang bakterya sa isang saktong sukat at nagpaparami sa pamamagitan ng binary fission, isang porma ng reproduksiyong asekswal.^[39] Sa ilalim ng ilang kondisyon, mabilis na lumaki at mahati ang mga bakterya, at ang populasyon ng mga bakterya ay mahaharing domoble sa loob lamang ng 9.8 minuto.^[40] Sa dibisyong selular, dalawang identikal na klone na anak na selula ang nailalabas. Sa ilang bakterya, habang nagpaparami sali sa pamamagitan ng reproduksiyong asekswal, bumubuo ng maraming kumplikadong estrukturang pagpaparami na tumutulong na mapalawak ang mga bagong anak na selula. Halimbawa na lamang nito ay ang pagpaparami ng Myxobacteria at ang pormasyong aryal na hyphae ng mga Streptomyces, o budding.

Reproduksiyong Asekswal

Dibisyong Selular

Karamihan sa mga bakterya ay nagpaparami sa simpleng paghahati o fussion. Nahahati ang isang selula sa dalawang selula. Kapag malapit na ang paghihiwalay ng dalawa, hinihila ng bawat isa ang kanilang selula na kung saan ay nababanat ang pader ng selula at ang membranong plasma. Nabibiyak ang manipis at nabatak na bahagi nito sa bawat dulo ng dalawang selula. Pagkatapos pa ng paghahati, humihiwalay na rin ang nucleoplasm sa selula. Nagpaparami naman ang ibang bakterya sa pamamagitan ng budding, na kung saan ang selula ay tumutubo na kapareho ng bolyum ng magulang na selula.

Sa ilalim ng ilang kondisyon, maaaring mahati ang isang bacterium at lumaki sa kanilang pinakamalaking sukat na kung saan ay handa na para sa panibagong paghahati sa loob lamang ng sampung minuto.Kung ang ganitong proseso ay nagpapatuloy, maaaring magkaroon ng dalawangdaang trak na may limang toneladang kapasidad na bakterya sa loob lamang ng isang araw.Subalit, ang ganitong kahihinatnan ay hindi pa nangyayari.

Spores

Transpormasyon

Reproduksiyong Sekswal

Talababa

↑ "Bacteria (eubacteria)". Taxonomy Browser. NCBI. Nakuha noong 2008-09-10.
↑ "Bakterya." Estrada, Horacio R. Bakterya, Bayrus, at Bulate, nagsisilbing sanggunian para sa pag-unawa sa agham ng mikrobiyolohiya, bakterya, birus, at iba pang mga mikroorganismo, NRCP Medical Series 4 Naka-arkibo 2008-10-04 sa Wayback Machine., STII.dost.gov.ph
↑ "Bacteria [plural], bacterium [singular], Some Medical Terms, Diseases". The New Book of Knowledge (Ang Bagong Aklat ng Kaalaman), Grolier Incorporated. 1977., pahina 206.
↑ Fredrickson JK; Zachara JM; Balkwill DL; atbp. (2004). "Geomicrobiology of high-level nuclear waste-contaminated vadose sediments at the Hanford site, Washington state". Applied and Environmental Microbiology. 70 (7): 4230–41. doi:10.1128/AEM.70.7.4230-4241.2004. PMC 444790. PMID 15240306. {{cite journal}}: Unknown parameter |author-separator= ignored (tulong)
↑ Whitman WB, Coleman DC, Wiebe WJ (1998). "Prokaryotes: the unseen majority". Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America. 95 (12): 6578–83. doi:10.1073/pnas.95.12.6578. PMC 33863. PMID 9618454.{{cite journal}}: CS1 maint: multiple names: mga may-akda (link)
↑ C.Michael Hogan. 2010. Bacteria. Encyclopedia of Earth. eds. Sidney Draggan and C.J.Cleveland, National Council for Science and the Environment, Washington DC
↑ Sears CL (2005). "A dynamic partnership: celebrating our gut flora". Anaerobe. 11 (5): 247–51. doi:10.1016/j.anaerobe.2005.05.001. PMID 16701579.
↑ "2002 WHO mortality data". Nakuha noong 2007-01-20.
↑ http://www.sciencedaily.com/releases/2010/09/100901191137.htm
↑ Ishige T, Honda K, Shimizu S (2005). "Whole organism biocatalysis". Current Opinion in Chemical Biology. 9 (2): 174–80. doi:10.1016/j.cbpa.2005.02.001. PMID 15811802.{{cite journal}}: CS1 maint: multiple names: mga may-akda (link)
↑ βακτήριον, Henry George Liddell, Robert Scott, A Greek-English Lexicon, on Perseus
↑ βακτηρία, Henry George Liddell, Robert Scott, A Greek-English Lexicon, on Perseus
↑ bacterium Naka-arkibo 2011-01-27 sa Wayback Machine., on Oxford Dictionaries
↑ van Leeuwenhoek A (1684). "An abstract of a letter from Mr. Anthony Leevvenhoek at Delft, dated 17 Setyembre 1683, Containing Some Microscopical Observations, about Animals in the Scurf of the Teeth, the Substance Call'd Worms in the Nose, the Cuticula Consisting of Scales". Philosophical Transactions (1683–1775). 14: 568–574. Nakuha noong 2007-08-19.^{[patay na link]}
↑ van Leeuwenhoek A (1700). "Part of a Letter from Mr Antony van Leeuwenhoek, concerning the Worms in Sheeps Livers, Gnats, and Animalcula in the Excrements of Frogs". Philosophical Transactions (1683–1775). 22: 509–518. Nakuha noong 2007-08-19.^{[patay na link]}
↑ van Leeuwenhoek A (1702). "Part of a Letter from Mr Antony van Leeuwenhoek, F. R. S. concerning Green Weeds Growing in Water, and Some Animalcula Found about Them". Philosophical Transactions (1683–1775). 23: 1304–11. doi:10.1098/rstl.1702.0042. Nakuha noong 2007-08-19.^{[patay na link]}
↑ Porter JR (1976). "Antony van Leeuwenhoek: tercentenary of his discovery of bacteria". Bacteriological Reviews. 40 (2): 260–9. PMC 413956. PMID 786250. {{cite journal}}: Unknown parameter |month= ignored (tulong)
↑ "The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1905". Nobelprize.org. Nakuha noong 2006-11-22.
↑ "Pasteur's Papers on the Germ Theory". LSU Law Center's Medical and Public Health Law Site, Historic Public Health Articles. Nakuha noong 2006-11-23.
↑ Schopf J (1994). "Disparate rates, differing fates: tempo and mode of evolution changed from the Precambrian to the Phanerozoic". Proc Natl Acad Sci USA. 91 (15): 6735–42. doi:10.1073/pnas.91.15.6735. PMC 44277. PMID 8041691.
↑ DeLong E, Pace N (2001). "Environmental diversity of bacteria and archaea". Syst Biol. 50 (4): 470–78. doi:10.1080/106351501750435040. PMID 12116647.
↑ Schulz H, Jorgensen B (2001). "Big bacteria". Annu Rev Microbiol. 55: 105–37. doi:10.1146/annurev.micro.55.1.105. PMID 11544351.
↑ ^23.0 ^23.1 Robertson J, Gomersall M, Gill P. (1975). "Mycoplasma hominis: growth, reproduction, and isolation of small viable cells". J Bacteriol. 124 (2): 1007–18. PMC 235991. PMID 1102522.{{cite journal}}: CS1 maint: multiple names: mga may-akda (link)
↑ ^24.0 ^24.1 Velimirov, B. (2001). "Nanobacteria, Ultramicrobacteria and Starvation Forms: A Search for the Smallest Metabolizing Bacterium". Microbes and Environments. 16 (2): 67–77. doi:10.1264/jsme2.2001.67. Inarkibo mula sa orihinal noong 2009-01-13. Nakuha noong 2008-06-23.
↑ Dusenbery, David B. (2009). Living at Micro Scale, pp.20-25. Harvard University Press, Cambridge, Mass. ISBN 978-0-674-03116-6.
↑ Fritz I, Strömpl C, Abraham W (2004). "Phylogenetic relationships of the genera Stella, Labrys and Angulomicrobium within the 'Alphaproteobacteria' and description of Angulomicrobium amanitiforme sp. nov". Int J Syst Evol Microbiol. 54 (Pt 3): 651–7. doi:10.1099/ijs.0.02746-0. PMID 15143003. Inarkibo mula sa orihinal noong 2008-10-10. Nakuha noong 2010-06-25.{{cite journal}}: CS1 maint: multiple names: mga may-akda (link)
↑ Wanger, G; Onstott, TC; Southam, G (2008). "Stars of the terrestrial deep subsurface: A novel `star-shaped' bacterial morphotype from a South African platinum mine". Geobiology. 6 (3): 325–330. doi:10.1111/j.1472-4669.2008.00163.x. PMID 18498531.
↑ ^28.0 ^28.1 Cabeen M, Jacobs-Wagner C (2005). "Bacterial cell shape". Nat Rev Microbiol. 3 (8): 601–10. doi:10.1038/nrmicro1205. PMID 16012516.
↑ ^29.0 ^29.1 Young K (2006). "The selective value of bacterial shape". Microbiol Mol Biol Rev. 70 (3): 660–703. doi:10.1128/MMBR.00001-06. PMC 1594593. PMID 16959965.
↑ Douwes K, Schmalzbauer E, Linde H, Reisberger E, Fleischer K, Lehn N, Landthaler M, Vogt T (2003). "Branched filaments no fungus, ovoid bodies no bacteria: Two unusual cases of mycetoma". J Am Acad Dermatol. 49 (2 Suppl Case Reports): S170–3. doi:10.1067/mjd.2003.302. PMID 12894113.{{cite journal}}: CS1 maint: multiple names: mga may-akda (link)
↑ Madigan M; Martinko J (editors). (2005). Brock Biology of Microorganisms (ika-11th (na) edisyon). Prentice Hall. ISBN 0131443291. {{cite book}}: |author= has generic name (tulong)CS1 maint: multiple names: mga may-akda (link)
↑ Stackebrandt et al. Proteobacteria classis nov., a name for the phylogenetic taxon that includes the "purple bacteria and their relatives".^{[patay na link]} Int. J. Syst. Bacteriol., 1988, 38, 321-325.
↑ "Proteobacteria". Discover Life: Tree of Life. Nakuha noong 2007-02-09.
↑ Lee at al. Int J Syst Evol Microbiol 55 (2005), 1907-1919.
↑ ^35.0 ^35.1 ^35.2 Nealson K (1999). "Post-Viking microbiology: new approaches, new data, new insights". Orig Life Evol Biosph. 29 (1): 73–93. doi:10.1023/A:1006515817767. PMID 11536899.
↑ ^36.0 ^36.1 ^36.2 Xu J (2006). "Microbial ecology in the age of genomics and metagenomics: concepts, tools, and recent advances". Mol Ecol. 15 (7): 1713–31. doi:10.1111/j.1365-294X.2006.02882.x. PMID 16689892.
↑ ^37.0 ^37.1 ^37.2 Zillig W (1991). "Comparative biochemistry of Archaea and Bacteria". Curr Opin Genet Dev. 1 (4): 544–51. doi:10.1016/S0959-437X (05)80206-0. PMID 1822288. {{cite journal}}: Check |doi= value (tulong)
↑ Hellingwerf K, Crielaard W, Hoff W, Matthijs H, Mur L, van Rotterdam B (1994). "Photobiology of bacteria". Antonie Van Leeuwenhoek. 65 (4): 331–47. doi:10.1007/BF00872217. PMID 7832590.{{cite journal}}: CS1 maint: multiple names: mga may-akda (link)
↑ Koch A (2002). "Control of the bacterial cell cycle by cytoplasmic growth". Crit Rev Microbiol. 28 (1): 61–77. doi:10.1080/1040-840291046696. PMID 12003041.
↑ Eagon RG (1962). "Pseudomonas natriegens, a marine bacterium with a generation time of less than 10 minutes". Journal of Bacteriology. 83 (4): 736–7. PMC 279347. PMID 13888946.

Malayuang Pagbabasa

Alcamo IE (2001). Fundamentals of microbiology. Boston: Jones and Bartlett. ISBN 0-7637-1067-9.
Atlas RM (1995). Principles of microbiology. St. Louis: Mosby. ISBN 0-8016-7790-4.
Martinko JM, Madigan MT (2005). Brock Biology of Microorganisms (ika-11th (na) edisyon). Englewood Cliffs, N.J: Prentice Hall. ISBN 0-13-144329-1.
Holt JC, Bergey DH (1994). Bergey's manual of determinative bacteriology (ika-9th (na) edisyon). Baltimore: Williams & Wilkins. ISBN 0-683-00603-7.
Hugenholtz P, Goebel BM, Pace NR (15 Setyembre 1998). "Impact of culture-independent studies on the emerging phylogenetic view of bacterial diversity". J Bacteriol. 180 (18): 4765–74. PMC 107498. PMID 9733676. Inarkibo mula sa orihinal noong 2008-09-14. Nakuha noong 2010-06-25.{{cite journal}}: CS1 maint: multiple names: mga may-akda (link)
Funke BR, Tortora GJ, Case CL (2004). Microbiology: an introduction (ika-8th (na) edisyon). San Francisco: Benjamin Cummings. ISBN 0-8053-7614-3.{{cite book}}: CS1 maint: multiple names: mga may-akda (link)
Shively, Jessup M. (2006). Complex Intracellular Structures in Prokaryotes (Microbiology Monographs). Berlin: Springer. ISBN 3-540-32524-7.
Witzany G, (2008). "Bio-Communication of Bacteria and their Evolutionary Roots in Natural Genome Editing Competences of Viruses". Open Evol J. 2: 44–54. doi:10.2174/1874404400802010044.{{cite journal}}: CS1 maint: extra punctuation (link)

Ugnay Panlabas

Mayroong kaugnay na impormasyon sa Wikispecies ang Bakterya

MicrobeWiki Naka-arkibo 2015-02-06 sa Wayback Machine., an extensive wiki about bacteria Naka-arkibo 2015-02-08 sa Wayback Machine. and viruses Naka-arkibo 2015-02-14 sa Wayback Machine.
Bacteria which affect crops and other plants
Bacterial Nomenclature Up-To-Date from DSMZ Naka-arkibo 2007-09-29 sa Wayback Machine.
Genera of the domain Bacteria - list of Prokaryotic names with Standing in Nomenclature
The largest bacteria Naka-arkibo 2012-12-11 sa Wayback Machine.
Tree of Life: Eubacteria Naka-arkibo 2014-10-21 sa Wayback Machine.
Videos Naka-arkibo 2015-11-05 sa Wayback Machine. of bacteria swimming and tumbling, use of optical tweezers and other videos.
Planet of the Bacteria Naka-arkibo 2019-06-22 sa Wayback Machine. by Stephen Jay Gould
On-line text book on bacteriology Naka-arkibo 2008-09-13 sa Wayback Machine.
Animated guide to bacterial cell structure.
Bacteria Make Major Evolutionary Shift in the Lab
Cell-Cell Communication in Bacteria Naka-arkibo 2009-01-30 sa Wayback Machine. on-line lecture by Bonnie Bassler, and TED: Discovering bacteria's amazing communication system Naka-arkibo 2011-12-05 sa Wayback Machine.
Online collaboration for bacterial taxonomy.
Parts of a bacterial cell Naka-arkibo 2012-03-05 sa Wayback Machine.
Bacterial Chemotaxis Interactive Simulator - A web-app that uses several simple algorithms to simulate bacterial chemotaxis.

[1] "Bacteria (eubacteria)". Taxonomy Browser. NCBI. Nakuha noong 2008-09-10.

[Estrada-2] "Bakterya." Estrada, Horacio R. Bakterya, Bayrus, at Bulate, nagsisilbing sanggunian para sa pag-unawa sa agham ng mikrobiyolohiya, bakterya, birus, at iba pang mga mikroorganismo, NRCP Medical Series 4 Naka-arkibo 2008-10-04 sa Wayback Machine., STII.dost.gov.ph

[NBK-3] "Bacteria [plural], bacterium [singular], Some Medical Terms, Diseases". The New Book of Knowledge (Ang Bagong Aklat ng Kaalaman), Grolier Incorporated. 1977., pahina 206.

[4] Fredrickson JK; Zachara JM; Balkwill DL; atbp. (2004). "Geomicrobiology of high-level nuclear waste-contaminated vadose sediments at the Hanford site, Washington state". Applied and Environmental Microbiology. 70 (7): 4230–41. doi:10.1128/AEM.70.7.4230-4241.2004. PMC 444790. PMID 15240306. {{cite journal}}: Unknown parameter |author-separator= ignored (tulong)

[pmid9618454-5] Whitman WB, Coleman DC, Wiebe WJ (1998). "Prokaryotes: the unseen majority". Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America. 95 (12): 6578–83. doi:10.1073/pnas.95.12.6578. PMC 33863. PMID 9618454.{{cite journal}}: CS1 maint: multiple names: mga may-akda (link)

[6] C.Michael Hogan. 2010. Bacteria. Encyclopedia of Earth. eds. Sidney Draggan and C.J.Cleveland, National Council for Science and the Environment, Washington DC

[7] Sears CL (2005). "A dynamic partnership: celebrating our gut flora". Anaerobe. 11 (5): 247–51. doi:10.1016/j.anaerobe.2005.05.001. PMID 16701579.

[8] "2002 WHO mortality data". Nakuha noong 2007-01-20.

[9] ttp://www.sciencedaily.com/releases/2010/09/100901191137.htm

[10] Ishige T, Honda K, Shimizu S (2005). "Whole organism biocatalysis". Current Opinion in Chemical Biology. 9 (2): 174–80. doi:10.1016/j.cbpa.2005.02.001. PMID 15811802.{{cite journal}}: CS1 maint: multiple names: mga may-akda (link)

[11] βακτήριον, Henry George Liddell, Robert Scott, A Greek-English Lexicon, on Perseus

[12] βακτηρία, Henry George Liddell, Robert Scott, A Greek-English Lexicon, on Perseus

[13] terium Naka-arkibo 2011-01-27 sa Wayback Machine., on Oxford Dictionaries

[14] van Leeuwenhoek A (1684). "An abstract of a letter from Mr. Anthony Leevvenhoek at Delft, dated 17 Setyembre 1683, Containing Some Microscopical Observations, about Animals in the Scurf of the Teeth, the Substance Call'd Worms in the Nose, the Cuticula Consisting of Scales". Philosophical Transactions (1683–1775). 14: 568–574. Nakuha noong 2007-08-19.^{[patay na link]}

[15] van Leeuwenhoek A (1700). "Part of a Letter from Mr Antony van Leeuwenhoek, concerning the Worms in Sheeps Livers, Gnats, and Animalcula in the Excrements of Frogs". Philosophical Transactions (1683–1775). 22: 509–518. Nakuha noong 2007-08-19.^{[patay na link]}

[16] van Leeuwenhoek A (1702). "Part of a Letter from Mr Antony van Leeuwenhoek, F. R. S. concerning Green Weeds Growing in Water, and Some Animalcula Found about Them". Philosophical Transactions (1683–1775). 23: 1304–11. doi:10.1098/rstl.1702.0042. Nakuha noong 2007-08-19.^{[patay na link]}

[17] Porter JR (1976). "Antony van Leeuwenhoek: tercentenary of his discovery of bacteria". Bacteriological Reviews. 40 (2): 260–9. PMC 413956. PMID 786250. {{cite journal}}: Unknown parameter |month= ignored (tulong)

[18] "The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1905". Nobelprize.org. Nakuha noong 2006-11-22.

[19] "Pasteur's Papers on the Germ Theory". LSU Law Center's Medical and Public Health Law Site, Historic Public Health Articles. Nakuha noong 2006-11-23.

[20] Schopf J (1994). "Disparate rates, differing fates: tempo and mode of evolution changed from the Precambrian to the Phanerozoic". Proc Natl Acad Sci USA. 91 (15): 6735–42. doi:10.1073/pnas.91.15.6735. PMC 44277. PMID 8041691.

[21] DeLong E, Pace N (2001). "Environmental diversity of bacteria and archaea". Syst Biol. 50 (4): 470–78. doi:10.1080/106351501750435040. PMID 12116647.

[22] Schulz H, Jorgensen B (2001). "Big bacteria". Annu Rev Microbiol. 55: 105–37. doi:10.1146/annurev.micro.55.1.105. PMID 11544351.

[Robertson_J,_Gomersall_M,_Gill_P._1975_1007–18-23] 23.0 ^23.1 Robertson J, Gomersall M, Gill P. (1975). "Mycoplasma hominis: growth, reproduction, and isolation of small viable cells". J Bacteriol. 124 (2): 1007–18. PMC 235991. PMID 1102522.{{cite journal}}: CS1 maint: multiple names: mga may-akda (link)

[Velimirov2001-24] 24.0 ^24.1 Velimirov, B. (2001). "Nanobacteria, Ultramicrobacteria and Starvation Forms: A Search for the Smallest Metabolizing Bacterium". Microbes and Environments. 16 (2): 67–77. doi:10.1264/jsme2.2001.67. Inarkibo mula sa orihinal noong 2009-01-13. Nakuha noong 2008-06-23.

[25] Dusenbery, David B. (2009). Living at Micro Scale, pp.20-25. Harvard University Press, Cambridge, Mass. ISBN 978-0-674-03116-6.

[26] Fritz I, Strömpl C, Abraham W (2004). "Phylogenetic relationships of the genera Stella, Labrys and Angulomicrobium within the 'Alphaproteobacteria' and description of Angulomicrobium amanitiforme sp. nov". Int J Syst Evol Microbiol. 54 (Pt 3): 651–7. doi:10.1099/ijs.0.02746-0. PMID 15143003. Inarkibo mula sa orihinal noong 2008-10-10. Nakuha noong 2010-06-25.{{cite journal}}: CS1 maint: multiple names: mga may-akda (link)

[27] Wanger, G; Onstott, TC; Southam, G (2008). "Stars of the terrestrial deep subsurface: A novel `star-shaped' bacterial morphotype from a South African platinum mine". Geobiology. 6 (3): 325–330. doi:10.1111/j.1472-4669.2008.00163.x. PMID 18498531.

[Cabeen_M,_Jacobs-Wagner_C_2005_601–10-28] 28.0 ^28.1 Cabeen M, Jacobs-Wagner C (2005). "Bacterial cell shape". Nat Rev Microbiol. 3 (8): 601–10. doi:10.1038/nrmicro1205. PMID 16012516.

[Young_K_2006_660–703-29] 29.0 ^29.1 Young K (2006). "The selective value of bacterial shape". Microbiol Mol Biol Rev. 70 (3): 660–703. doi:10.1128/MMBR.00001-06. PMC 1594593. PMID 16959965.

[30] Douwes K, Schmalzbauer E, Linde H, Reisberger E, Fleischer K, Lehn N, Landthaler M, Vogt T (2003). "Branched filaments no fungus, ovoid bodies no bacteria: Two unusual cases of mycetoma". J Am Acad Dermatol. 49 (2 Suppl Case Reports): S170–3. doi:10.1067/mjd.2003.302. PMID 12894113.{{cite journal}}: CS1 maint: multiple names: mga may-akda (link)

[Brock-31] Madigan M; Martinko J (editors). (2005). Brock Biology of Microorganisms (ika-11th (na) edisyon). Prentice Hall. ISBN 0131443291. {{cite book}}: |author= has generic name (tulong)CS1 maint: multiple names: mga may-akda (link)

[Stackebrandt-32] Stackebrandt et al. Proteobacteria classis nov., a name for the phylogenetic taxon that includes the "purple bacteria and their relatives".^{[patay na link]} Int. J. Syst. Bacteriol., 1988, 38, 321-325.

[Tree_of_Life-33] "Proteobacteria". Discover Life: Tree of Life. Nakuha noong 2007-02-09.

[Lee_et_al._2005-34] Lee at al. Int J Syst Evol Microbiol 55 (2005), 1907-1919.

[Nealson_K_1999_73–93-35] 35.0 ^35.1 ^35.2 Nealson K (1999). "Post-Viking microbiology: new approaches, new data, new insights". Orig Life Evol Biosph. 29 (1): 73–93. doi:10.1023/A:1006515817767. PMID 11536899.

[Xu_J_2006_1713–31-36] 36.0 ^36.1 ^36.2 Xu J (2006). "Microbial ecology in the age of genomics and metagenomics: concepts, tools, and recent advances". Mol Ecol. 15 (7): 1713–31. doi:10.1111/j.1365-294X.2006.02882.x. PMID 16689892.

[Zillig_W_1991_544–51-37] 37.0 ^37.1 ^37.2 Zillig W (1991). "Comparative biochemistry of Archaea and Bacteria". Curr Opin Genet Dev. 1 (4): 544–51. doi:10.1016/S0959-437X (05)80206-0. PMID 1822288. {{cite journal}}: Check |doi= value (tulong)

[38] Hellingwerf K, Crielaard W, Hoff W, Matthijs H, Mur L, van Rotterdam B (1994). "Photobiology of bacteria". Antonie Van Leeuwenhoek. 65 (4): 331–47. doi:10.1007/BF00872217. PMID 7832590.{{cite journal}}: CS1 maint: multiple names: mga may-akda (link)

[39] Koch A (2002). "Control of the bacterial cell cycle by cytoplasmic growth". Crit Rev Microbiol. 28 (1): 61–77. doi:10.1080/1040-840291046696. PMID 12003041.

[40] Eagon RG (1962). "Pseudomonas natriegens, a marine bacterium with a generation time of less than 10 minutes". Journal of Bacteriology. 83 (4): 736–7. PMC 279347. PMID 13888946.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

[22]

[23]

[24]

[25]

[26]

[27]

[28]

[29]

[30]

[31]

[32]

[33]

[34]

[35]

[36]

[37]

[38]

[39]

[40]

Bakterya Temporal na saklaw: Archean o bago – Kasalukuyan Had'n Archean Proterozoic Pha.

Pinalaking mikrograpong electron ng Escherichia coli
Klasipikasyong pang-agham
Dominyo:	Bacteria
Phyla^[1]
Gramong positibo/walang panlabas na membrano Actinobacteria (mataas na G+C) Firmicutes (mababa na G+C) Tenericutes (walang pader) Gramong negatibo/Mayroong panlabas na membrano Aquificae Bacteroidetes/Chlorobi Chlamydiae/Verrucomicrobia Deinococcus-Thermus Fusobacteria Gemmatimonadetes Nitrospirae Proteobacteria Spirochaetes Synergistetes Hindi alam/hindi nakapangkat Acidobacteria Chloroflexi Chrysiogenetes Cyanobacteria Deferribacteres Dictyoglomi Fibrobacteres Planctomycetes Thermodesulfobacteria Thermotogae