Posporo (elemento)

Mula sa Wikipedia, ang malayang ensiklopedya
(Idinirekta mula sa Phosphorus)
Phosphorus, 15P
Phosphorus
Bigkas sa Ingles /ˈfɒsfərəs/ (FOS-fər-əs)
Alotropiyawhite, red, violet, black and others (see Allotropes of phosphorus)
HitsuraColourless, waxy white, yellow, scarlet, red, violet, black
Pamantayang atomikong timbang Ar°(P)
  • 30.973761998±0.000000005
  • 30.974±0.001 (pinaikli)[1]
Abudansya
sa the kortesa ng Daigdig5.2 (taking silicon as 100)
Phosphorus sa talahanayang peryodiko
Hydrogen Helium
Lithium Beryllium Boron Carbon Nitrogen Oxygen Fluorine Neon
Sodium Magnesium Aluminium Silicon Phosphorus Sulfur Chlorine Argon
Potassium Calcium Scandium Titanium Vanadium Chromium Manganese Iron Cobalt Nickel Copper Zinc Gallium Germanium Arsenic Selenium Bromine Krypton
Rubidium Strontium Yttrium Zirconium Niobium Molybdenum Technetium Ruthenium Rhodium Palladium Silver Cadmium Indium Tin Antimony Tellurium Iodine Xenon
Caesium Barium Lanthanum Cerium Praseodymium Neodymium Promethium Samarium Europium Gadolinium Terbium Dysprosium Holmium Erbium Thulium Ytterbium Lutetium Hafnium Tantalum Tungsten Rhenium Osmium Iridium Platinum Gold Mercury (element) Thallium Lead Bismuth Polonium Astatine Radon
Francium Radium Actinium Thorium Protactinium Uranium Neptunium Plutonium Americium Curium Berkelium Californium Einsteinium Fermium Mendelevium Nobelium Lawrencium Rutherfordium Dubnium Seaborgium Bohrium Hassium Meitnerium Darmstadtium Roentgenium Copernicium Nihonium Flerovium Moscovium Livermorium Tennessine Oganesson
N

P

As
siliconphosphorussulfur
Atomikong bilang (Z)15
Pangkatpangkat 15 (mga pnictoheno)
Peryodoperyodo 3
Bloke  p-bloke
Konpigurasyon ng elektron[Ne] 3s2 3p3
Mga elektron bawat kapa2, 8, 5
Katangiang pisikal
Pase sa STPsolid
Densidad (malapit sa r.t.)white: 1.823 g·cm−3
red: ≈ 2.2–2.34 g·cm−3
violet: 2.36 g·cm−3
black: 2.69 g/cm3
Init ng pusyonwhite: 0.66 kJ/mol
Init ng baporisasyonwhite: 51.9 kJ/mol
Molar na kapasidad ng initwhite: 23.824 J/(mol·K)
Presyon ng singaw (white)
P (Pa) 1 10 100 1 k 10 k 100 k
at T (K) 279 307 342 388 453 549
Presyon ng singaw (red, b.p. 431 °C)
P (Pa) 1 10 100 1 k 10 k 100 k
at T (K) 455 489 529 576 635 704
Katangiang atomiko
Mga estado ng oksidasyon−3, −2, −1, 0,[2] +1,[3] +2, +3, +4, +5 (isang katamtamang asidikong oksido)
ElektronegatibidadEskala ni Pauling: 2.19
Mga enerhiyang ionisasyon
  • Una: 1011.8 kJ/mol
  • Ikalawa: 1907 kJ/mol
  • Ikatlo: 2914.1 kJ/mol
  • (marami pa)
Radyong Kobalente107±3 pm
Radyong Van der Waals180 pm
Color lines in a spectral range
Mga linyang espektral ng phosphorus
Ibang katangian
Likas na paglitawprimordiyal
Kayarian ng krystalbody-centred cubic (bcc)
Bodycentredcubic crystal structure for phosphorus
Termal na konduktibidadwhite: 0.236 W/(m⋅K)
black: 12.1 W/(m⋅K)
Magnetikong pagsasaayoswhite, red, violet, black: diamagnetic[4]
Molar na magnetikong susseptibilidad−20.8·10−6 cm3/mol (293 K)[5]
Bultong modulowhite: 5 GPa
red: 11 GPa
Bilang ng CAS7723-14-0 (red)
12185-10-3 (white)
Kasaysayan
PagkakatuklasHennig Brand (1669)
Recognised as an element byAntoine Lavoisier[6] (1777)
Pangunahing isotopo ng phosphorus
Iso­topo Abudansya Half-life (t1/2) Paraan ng pagkabulok Produkto
31P 100% matatag
32P trace 14.28 d β 32S
33P trace 25.3 d β 33S
Kategorya Kategorya: Phosphorus

Ang posporo (Ingles: phosphorus) ay isang elementong kimikal sa talahanayang peryodiko na sinasagisag ng simbolong P at nagtataglay ng atomikong bilang 15.

Isang multivalent na hindi metal na kabilang sa grupo ng nitroheno, ang posporo ay kadalasang matatagpuan sa mga di-organikong batong phosphate. Ang Elementong posporo ay may dalawang uring laganap - puting posporo at pulang posporo. Bagamat ang ibig-sanihin ng salitang "phosphorescence" ay lumiwanag matapos ang pag-ilaw, mula sa salitang posporo, ang ilaw ng posporo ay nagmumula sa pag-o-oksihena ng puti-(ngunit di pula)-ng posporo at dapat tinatawag na chemiluminescence.

Dahil sa mataas nitong reaktibidad, ang posporo ay hindi kailanman nahahanap bilang malayang elemento sa kalikasan ng Daigdig. Ang kaunaunahang uri ng posporo (puting posporo, noong 1669) ay naglabas ng mahinang ilaw matapos matamaan ng oksiheno— kaya't binansagan itong (mula sa mitolohiyang Griyego) Φωσφόρος, na ang ibig-sabihin ay "tagadala ng liwanag" (wikang Latin: Lucifer), na sinasagisag ang "Tala ng Umaga", ang planetang Venus.

Ang posporo ay bahagi ng DNA, RNA, ATP, pati na ang lipidong-posporo na bahagi ng mga cell membranes. Ito ay isang esensyal na elemento para sa lahat ng buhay na cell. Karaniwan din itong makikita sa mga pataba, pulbura, kremang pansipilyo, pestecide, mga sabon panglaba, at siyempre, sa mga posporo mismo.

Mga sanggunian[baguhin | baguhin ang wikitext]

  1. "Standard Atomic Weights: Phosphorus". CIAAW. 2013.
  2. Wang, Yuzhong; Xie, Yaoming; Wei, Pingrong; King, R. Bruce; Schaefer, Iii; Schleyer, Paul v. R.; Robinson, Gregory H. (2008). "Carbene-Stabilized Diphosphorus". Journal of the American Chemical Society. 130 (45): 14970–1. doi:10.1021/ja807828t. PMID 18937460.
  3. Ellis, Bobby D.; MacDonald, Charles L. B. (2006). "Phosphorus(I) Iodide: A Versatile Metathesis Reagent for the Synthesis of Low Oxidation State Phosphorus Compounds". Inorganic Chemistry. 45 (17): 6864–74. doi:10.1021/ic060186o. PMID 16903744.
  4. Lide, D. R., pat. (2005). "Magnetic susceptibility of the elements and inorganic compounds". CRC Handbook of Chemistry and Physics (PDF) (86th pat.). Boca Raton (FL): CRC Press. ISBN 0-8493-0486-5. Inarkibo mula sa orihinal noong 2011-03-03. Nakuha noong 2018-09-26.{{cite book}}: CS1 maint: bot: original URL status unknown (link)
  5. Weast, Robert (1984). CRC, Handbook of Chemistry and Physics. Boca Raton, Florida: Chemical Rubber Company Publishing. pp. E110. ISBN 0-8493-0464-4.
  6. cf. "Memoir on Combustion in General" Mémoires de l'Académie Royale des Sciences 1777, 592–600. from Henry Marshall Leicester and Herbert S. Klickstein, A Source Book in Chemistry 1400–1900 (New York: McGraw Hill, 1952)
  7. Ellis, Bobby D.; MacDonald, Charles L. B. (2006). "Phosphorus(I) Iodide: A Versatile Metathesis Reagent for the Synthesis of Low Oxidation State Phosphorus Compounds". Inorganic Chemistry. 45 (17): 6864–74. doi:10.1021/ic060186o. PMID 16903744.