Ilocos

Mula sa Wikipedia, ang malayang ensiklopedya
(Idinirekta mula sa Rehiyon I (Pilipinas))
Jump to navigation Jump to search
Rehiyong Ilocos

Rehiyon I
Rehiyon
Bangui Wind Farm in Bangui, Ilocos Norte
Calle Crisologo in Vigan, Ilocos Sur
Dingras Church in Dingras, Ilocos Norte
Ma-Cho Temple in San Fernando, La Union
Hundred Islands National Park in Alaminos, Pangasinan
Lokasyon sa Pilipinas
Lokasyon sa Pilipinas
Mga koordinado: 16°37′N 120°19′E / 16.62°N 120.32°E / 16.62; 120.32Mga koordinado: 16°37′N 120°19′E / 16.62°N 120.32°E / 16.62; 120.32
Bansa Pilipinas
KapuluanLuzon
Sentrong panrehiyonSan Fernando (La Union)
Lawak
 • Kabuuan13,012.60 km2 (5,024.19 milya kuwadrado)
Populasyon
 (senso ng 2015)[1]
 • Kabuuan5,026,128
 • Kapal390/km2 (1,000/milya kuwadrado)
Talatuntunan ng Kaunlarang Pantao
 • HDI (2018)0.719[2]
high · Pang-lima
Sona ng orasUTC+8 (PST)
Kodigo ng ISO 3166PH-01
Mga lalawiganIlocos Norte
Ilocos Sur
La Union
Pangasinan
Mga lungsodAlaminos
Batac
Candon
Dagupan
Laoag
San Carlos
San Fernando
Urdaneta
Vigan
Mga bayan116
Mga barangay3,265
Mga distritong kongresyonal12
Mga wika

Ang Rehiyong Ilocos (Ingles: Ilocos Region; Ilokano: Rehion/Deppaar ti Ilocos; Pangasinan: Sagor na Baybay na Luzon) ay isang rehiyong administratibo ng Pilipinas (itinakda bilang Rehiyon I), na matatagpuan sa hilagang kanlurang bahagi ng Luzon. Napaliligiran ito ng Rehiyong Pampangasiwaan ng Cordillera sa silangan, ang Lambak ng Cagayan sa hilagang silangan at timog silangan, at Gitnang Luzon sa timog. Matatagpuan naman sa kanluran ang Dagat Timog Tsina.

Binubuo ang rehiyon ng apat na mga lalawigan: ang Ilocos Norte, Ilocos Sur, La Union, at Pangasinan. Ang sentrong panrehiyon nito ay San Fernando, La Union. Iniulat sa senso noong 2000 na ang pangunahing mga wikang ginagamit sa rehiyon ay Iloko (66.36% ng kabuuang populasyon sa panahong iyon), Pangasinan (27.05%), at Tagalog (3.21%).[3]

Heograpiya[baguhin | baguhin ang batayan]

Isang tanawin sa San Fernando, La Union

Ang Rehiyong Ilocos ay matatagpuan sa isang makipot na katapatagan sa pagitan ng Kabundukan ng Cordillera, Dagat Timog Tsina, hilagang bahagi ng kapatagan ng Gitnang Luzon, at hilagang silangang bahagi ng Bulubundukin ng Zambales.

Matatagpuan dito ang Golpo ng Lingayen, ang pinakatanyag na anyong tubig sa rehiyon na naglalaman ng Hundred Islands National Park. Matatagpuan naman sa hilaga ang Kipot ng Luzon.

Ang Ilog ng Agno ay bumabagtas mula Benguet hanggang Pangasinan, na umaagos sa isang malapad na delta sa Lingayen at Dagupan bago umagos sa Golpo ng Lingayen.

Paghahating pampangasiwaan[baguhin | baguhin ang batayan]

Mapang polikal ng Ilocos

Ang Rehiyong Ilocos ay binubuo ng 4 mga lalawigan, 1 malayang nakapaloob na lungsod, 8 nakapaloob na mga lungsod, 116 bayan, at 3,265 mga barangay.[4]

Lalawigan Kabisera Populasyon (2015)[1] Lawak[5] Kapal ng populasyon Mga lungsod Mga bayan Mga barangay
km2 sq mi /km2 /sq mi
Ilocos Norte Laoag 11.8% 593,081 3,467.89 1,338.96 170 440 2 21 557
Ilocos Sur Vigan 13.7% 689,668 2,596.00 1,002.32 270 700 2 32 768
La Union San Fernando 15.7% 786,653 1,497.70 578.27 530 1,400 1 19 576
Pangasinan Lingayen 58.8% 2,956,726 5,451.01 2,104.65 540 1,400 4 44 1,364
Total 5,026,128 13,012.60 5,024.19 390 1,000 9 116 3,265

• Kasama sa mga bilang para sa Pangasinan ang malayang nakapaloob na lungsod ng Dagupan.

  •  †  Sentrong panrehiyon

Demograpiko[baguhin | baguhin ang batayan]

Sensus ng populasyon
ng Rehiyong Ilocos
TaonPop.±% p.a.
1990 3,550,642—    
2000 4,200,478+1.69%
2010 4,748,372+1.23%
2015 5,026,128+1.09%
Pinagmulan: Pangasiwaan ng Estadistika ng Pilipinas[7]

Tahanan sa mga Ilokano ang mga makasaysayang lalawigan ng Ilocos. Ayon sa sensus noong taong 2000, ang rehiyon ay binubuo ng 66% ng mga Ilokano, 27% ng mga Pangasinense, at 3% ng mga Tagalog.[3]

Tahanan naman para sa mga Pangasinense ang lalawigan ng Pangasinan. Ang populasyon ng Pangasinan ay bumubuo sa humigit kumulang 60% ng buong populasyon ng rehiyon. Nagsimula ang mga Ilocano na dayuhin ang Pangasinan noong ikalabing-siyam na siglo.[8] Ang Pangasinan ay dating parte ng Gitnang Luzon ngunit inilipat ito sa Ilocos noong nilagdaan ng Pangulong Marcos ang Kautusan ng Pangulo Blg. 1 noong 1972. Kasama din ang mga komunidad ng mga Tingguian at Isneg sa rehiyon na nakatira sa may paanan ng mga bundok ng Cordillera.

Karamihan sa mga mamamayan ay Katoliko ngunit may mga Protestante din katulad ng mga Apligayan sa bandang hilaga ng rehiyon. Ang iba ay mga miyembro ng Iglesia ni Cristo, Mormon at iba pa.

Mayroon ding mga nakakubling paniniwalang animistiko lalo na sa mga pook na rural. Pangunahing mga Budista, Taoista at Hindu ang mga Tsino at Indiyano na namamalagi sa maliit na mga pamayanang pangkalakalan sa rehiyon.[kailangan ng sanggunian]

Talasanggunian[baguhin | baguhin ang batayan]

  1. ↑ 1.0 1.1 1.2 Census of Population (2015). "Region I (Ilocos Region)". Total Population by Province, City, Municipality and Barangay. PSA. Nakuha noong 20 Hunyo 2016.
  2. ↑ 2.0 2.1 "Sub-national HDI - Area Database - Global Data Lab". hdi.globaldatalab.org. Nakuha noong March 13, 2020.
  3. ↑ 3.0 3.1 "Ilocos Region: To Reach Five Millionth Mark in Nine Years (Results from the 2000 Census of Population and Housing, NSO); Table 8. Language/Dialect Generally Spoken in the Households: Ilocos Region, 2000". Philippine Statistics Authority. Enero 31, 2003. Tinago mula sa orihinal noong Abril 28, 2003. Nakuha noong Marso 29, 2016.
  4. ↑ "List of Regions". National Statistical Coordination Board. Tinago mula sa orihinal noong Oktubre 13, 2008. Nakuha noong Enero 9, 2011.
  5. ↑ "PSGC Interactive; List of Provinces". Philippine Statistics Authority. Tinago mula sa orihinal noong January 11, 2013. Nakuha noong March 30, 2016.
  6. ↑ "PSGC Interactive; List of Cities". Philippine Statistics Authority. Tinago mula sa orihinal noong April 29, 2011. Nakuha noong March 29, 2016.
  7. ↑ "Population and Annual Growth Rates for The Philippines and Its Regions, Provinces, and Highly Urbanized Cities" (PDF). 2010 Census and Housing Population. Philippine Statistics Authority. Tinago mula sa orihinal (PDF) noong Setyembre 28, 2013. Nakuha noong Agosto 9, 2013.
  8. ↑ Rosario Mendoza Cortes, Pangasinan, 1801-1900: The Beginnings of Modernization

Mga kawing panlabas[baguhin | baguhin ang batayan]

May kaugnay na midya ang Wikimedia Commons ukol sa artikulong:
Kinuha mula sa "https://tl.wikipedia.org/w/index.php?title=Ilocos&oldid=1762337"