Rehiyon ng Sagaing
Rehiyon ng Sagaing စစ်ကိုင်းတိုင်းဒေသကြီး | |||
|---|---|---|---|
| Transkripsyong Myanma | |||
| • Birmano | cac kuing: tuing: desa. kri: | ||
 | |||
| |||
 Lokasyon ng Rehiyon ng Sagaing, Myanmar | |||
| Mga koordinado: 21°30′N 95°37′E / 21.500°N 95.617°E | |||
| Bansa | Myanmar | ||
| Rehiyon | Itaas | ||
| Capital | Sagaing | ||
| Pamahalaan | |||
| • Hepeng Ministro | Myat Kyaw | ||
| • Gabinete | Pamahalaan ng Rehiyon ng Sagaing | ||
| • Lehislatura | Hluttaw ng Rehiyon ng Sagaing | ||
| • Hudikatura | Mataas na Korte ng Rehiyon ng Sagaing | ||
| Lawak | |||
| • Kabuuan | 93,704.5 km2 (36,179.5 milya kuwadrado) | ||
| Ranggo sa lawak | ika-2 | ||
| Pinakamataas na pook | 3,841 m (12,602 tal) | ||
| Populasyon (Senso sa Myanmar ng 2014)[1] | |||
| • Kabuuan | 5,325,347 | ||
| • Ranggo | ika-5 | ||
| • Kapal | 57/km2 (150/milya kuwadrado) | ||
| Demonym | Sagainggese | ||
| Demograpiko | |||
| • Etnikong Grupo | |||
| • Mga Relihiyon | Budismo 92.2% Kristiyanismo 6.5% Islam 1.1% Hinduismo 0.1% Animismo 0.1%[2] | ||
| Sona ng oras | UTC+06:30 (MST) | ||
| Kodigo ng ISO 3166 | MM-01 | ||
| HDI (2017) | 0.547[3] mababa · ika-9 | ||
| Websayt | sagaingregion.gov.mm | ||
.svg)
Ang Rehiyon ng Sagaing ( Birmano:စစ်ကိုင်းတိုင်းဒေသကြီး, ; dating Dibisyon ng Sagaing ) ay isang administratibong rehiyon ng Myanmar. Ito ay napapaligiran ng mga estado ng Nagaland, Manipur, at Arunachal Pradesh ng Indiya sa hilaga, Estado ng Kachin, Estado ng Shan, at Rehiyon ng Mandalay sa silangan, Rehiyon ng Mandalay at Rehiyon ng Magway sa timog, kasama ang Ilog Ayeyarwady na bumubuo ng mas malaking bahagi ng silangan at patimog na hangganan nito, at Estado ng Chin at Indiya sa kanluran. Ang rehiyon ay may lawak na 93,527 square kilometre (36,111 mi kuw) . Noong 1996, mayroon ito na populasyon na mahigit 5,300,000 katao habang ang populasyon nito noong 2012 ay 6,600,000. Ang urbanong populasyon noong 2012 ay 1,230,000 at ang rural populasyon sa ay 5,360,000. Ang kabisera ng lungsod ng Rehiyon ng Sagaing ay Sagaing at ang administratibong kabisera at pinakamalaking lungsod ay Monywa .
Kasaysayan
[baguhin | baguhin ang wikitext]0 - 1200 AD
[baguhin | baguhin ang wikitext]
Ang Pyu ang una sa naitalang kasaysayan na nanirahan sa Rehiyon ng Sagaing noong unang siglo CE. Ang mga Burmano ay unang lumipat sa Itaas ng Myanmar noong ikasiyam na siglo CE. Ang lugar ay nasa ilalim ng Kaharian ng Pagan na tiyak noong kalagitnaan ng ika-11 siglo nang itinatag ni Haring Anawrahta (r.1044–1077) ang Imperyong Pagan, na sumasaklaw sa kasalukuyang Myanmar.[kailangan ng sanggunian]
1287 - 1900
[baguhin | baguhin ang wikitext].png)
Matapos ang pagbagsak ng Pagan noong 1287, ang hilagang-kanlurang bahagi ng Itaas na Myanmar ay nasa ilalim ng Kaharian ng Sagaing (1315–1364) na pinamumunuan ng mga Burmanisadong haring Shan. Ang lugar ay pinamumunuan ng mga hari ng Ava mula 1364 hanggang 1555 at ang mga hari ng Taungoo mula 1555 hanggang 1752. Ang Dinastiyang Konbaung (1752–1885), na itinatag ni haring Alaungpaya sa Shwebo, ang naging huling dinastiya ng Burmese bago ang pananakop ng Britanya sa Upper Burma noong 1885. Ang lugar ay naging Sagaing Division pagkatapos ng kalayaan ng Burmese noong Enero 1948.[kailangan ng sanggunian]
Sa resulta ng kudeta sa Myanmar ng 2021, ang Rehiyon ng Sagaing, na bahagi ng lupang tahanan ng Bamar, ay lumitaw bilang isang kuta ng paglaban laban sa pamumuno ng militar. Nakibahagi ang Sandatahang Lakas ng Myanmar sa mga makabuluhang opensiba ng militar sa buong rehiyon upang sugpuin ang paglaban at takutin ang mga lokal na taganayon. Ang Rehiyon ng Sagaing ay naging lugar ng ilang kilalangmasaker ng mga pwersang militar, kabilang ang Masaker ng Let Yet Kone ng 2022 at ang Masaker ng Tar Taing ng 2023. [4] [5]
Mga dibisyong administratibo
[baguhin | baguhin ang wikitext]Noong 2022, ang Rehiyon ng Sagaing ay binubuo ng 13 distrito at 1 Sona ng Sariling Pangangas na nahahati sa 34 na kabayanan na may 198 ward atnayon. Ang mga pangunahing lungsod ay Sagaing, Shwebo, Monywa, Ye U, Katha, Kale, Tamu, Mawlaik at Hkamti . Matatagpuan ang Mingun kasama ang sikat na kampana nito malapit sa Sagaing ngunit mapupuntahan sa kabila ng Ayeyarwady mula sa Mandalay .
Noong Agosto 2010, [6] tatlong dating kabayanan ng Distrito ng Hkamti ang inilipat, alinsunod sa konstitusyon ng 2008, sa isang bagong administratibong yunit, ang Sona ng Sariling Pangangasiwa ng Naga. [6]
Pamahalaan
[baguhin | baguhin ang wikitext]Tagapagpaganap
[baguhin | baguhin ang wikitext]Lehislatura
[baguhin | baguhin ang wikitext]Hudikatura
[baguhin | baguhin ang wikitext]
Demograpiko
[baguhin | baguhin ang wikitext]| Taon | Pop. | ±% |
|---|---|---|
| 1973 | 3,119,054 | — |
| 1983 | 3,862,172 | +23.8% |
| 2014 | 5,325,347 | +37.9% |
Ang Bamar (Burmano) ay ang mayoryang pangkat etniko sa mga tuyong rehiyon at sa kahabaan ng Daang-riles ng Mandalay-Myitkyina. Nakatira ang Shan sa itaas na lambak ng Ilog Chinwin. Ang mga Kuki na kinabibilangan ng mga Thadou ay nakatira sa timog at sa kahabaan ng hangganan ng Indo-Myanmar mula Homalin hanggang sa aksis ng Tamu-Namphalong. Kasama sa mas maliliit na grupong etniko sa rehiyon ang Kadu at Ganang, na nakatira sa itaas na lambak ng Ilog Mu at lambak ng Ilog Meza. Mayroon ding hindi kilalang bilang ng mga Katolikong Bayingyi (hindi bababa sa 3,000), ang mga inapo ng ika-16 at ika-17 siglo na mga manlalakbay at mersenaryong Portuges, na nakatira sa kanilang mga ninuno na nayon sa malawak na kapatagan ng lambak ng Ilog Mu.
Relihiyon
[baguhin | baguhin ang wikitext]Ayon sa 2014 Myanmar Census, ang mga Budista, na bumubuo sa 92.2% ng populasyon ng Rehiyon ng Sagaing , ang bumubuo sa pinakamalaking relihiyosong komunidad. [7] Kabilang sa mga minoryang relihiyosong komunidad ang mga Kristiyano (6.6%), Muslim (1.1%), at Hindu (0.1%) na sama-samang bumubuo sa natitirang populasyon ng Rehiyon ng Sagaing. [7] 0.1% ng populasyon ang naglista na walang relihiyon, ibang relihiyon, o kung hindi man ay hindi binlang. [7]
Ayon sa estadistika ng Komite ng State Sangha Maha Nayaka noong 2016, 55,041 na Budistang monghe ang nakarehistro sa Rehiyon ng Sagaing, na binubuo ng 10.3% ng kabuuang pagkakasapi ng Sangha ng Myanmar, na kinabibilangan ng parehong baguhan na samanera at ganap na inorden na bhikkhu. [8] Ang karamihan ng mga monghe ay nabibilang sa Thudhamma Nikaya (83.8%), na sinusundan ng Shwegyin Nikaya (16.1%), kasama ang natitirang mga monghe na kabilang sa iba pang maliliit na orden ng monastiko. [8] 9,915 thilashin ang nakarehistro sa Rehiyon ng Sagaing, na binubuo ng 16.4% ng kabuuang komunidad ng thilashin ng Myanmar. [8]
Ekolohiya
[baguhin | baguhin ang wikitext]Mayroong ilang mga protektadong lugar sa Rehiyon ng Sagaing, kabilang sa mga ito ang Pambansang Liwasan ng Alaungdaw Kathapa, Chatthin Wildlife Sanctuary, [9] Mahamyaing Wildlife Sanctuary, [10] at Htamanthi Wildlife Sanctuary sa Kabayanan ng Homalin.
Transportasyon
[baguhin | baguhin ang wikitext]
Pinapalibutan ng dalawang malalaking ilog ng Myanmar, ang Irrawaddy at ang Chindwin, ang transportasyon sa ilog ay isang karaniwang paraan upang ilipat ang mga tao at kargamento. Karamihan sa panloob na Rehiyon ng Sagaing ay umaasa sa mga kalsada at riles na nasa hindi magandang kondisyon.
Ekonomiya
[baguhin | baguhin ang wikitext]Agrikultura ang pangunahing hanapbuhay. Ang nangungunang pananim ay palay, na sumasakop sa halos lahat ng taniman. Kasama sa iba pang mga pananim ang trigo, linga, mani, pulso, bulak, at tabako . Ang rehiyon na nasa tabi ng Indiya, ay nakasalalay sa negosyo sa pag-export ng pag-import mula sa Indiya. Ito ang daanan sa India para sa Myanmar. Ang Sagaing ay ang nangungunang producer ng trigo ng Myanmar, na nag-aambag ng higit sa 80% ng kabuuang produksyon ng bansa. Kabilang sa mahahalagang mineral ang ginto, karbon, asin at maliit na halaga ng petrolyo . Kasama sa industriya ang mga tela, pagpino ng tanso, pagtunaw ng ginto, at planta ng makinang diesel . Ang Rehiyon ay may maraming rice mill, edible oil mill, saw mill, cotton mill, at mechanized weaving factory. Kasama sa lokal na industriya ang mga kalderong lupa, mga kagamitang pilak, mga paninda ng tanso, mga kagamitang bakal at mga kagamitan sa lacquer .
Mahalaga ang paggugubat sa mas basa sa itaas na mga rehiyon sa kahabaan ng Ilog Chinwin, na may nakuhang teak at iba pang hardwood. Tulad ng sa ibang bahagi ng bansa, ang reforestation ay hindi sapat na epektibo upang mapanatili ang napapanatiling kagubatan . Mula noong 2021 Myanmar coup d'état, dumami ang ilegal na pagtotroso ng mga puno ng teak at tamalan sa Rehiyon ng Sagaing, pangunahin sa mga pangunahing pinagtatalunang larangan ng digmaan, kabilang ang mga bayan ng Kani, Yinmabin, Kantbalu, Indaw at Banmauk . [11] Parehong nakinabang ang militar at mga grupong panlaban ng Burmese sa kalakalang iligal na pagtotroso. [11] Dinadala ng mga smuggler ang kahoy sa India upang iwasan ang mga parusang pang-ekonomiya, at gamitin ang Myanma Timber Enterprise para bigyan ng lisensya ang kahoy bilang kinukuha sa mga pinapahintulutang lugar. [11] [12]
Edukasyon
[baguhin | baguhin ang wikitext]Ang mga pagkakataong pang-edukasyon sa Myanmar ay lubhang limitado sa labas ng mga pangunahing lungsod ng Yangon at Mandalay. Ayon sa opisyal na estadistika, wala pang 10% ng mga mag-aaral sa elementarya sa Rehiyon ng Sagaing ang nakakaabot ng mataas na paaralan. [13]
| AY 2002–2003 | Pangunahin | Gitna | Mataas |
|---|---|---|---|
| Mga paaralan | 3854 | 190 | 84 |
| Mga guro | 16,100 | 5000 | 1600 |
| Mga mag-aaral | 550,000 | 140,000 | 49,000 |
Ang Sagaing Region ay may tatlong pambansang "propesyonal" na unibersidad sa Monywa University of Economics, Sagaing University of Education at Sagaing Institute of Education . Ang Monywa University ay ang pangunahing liberal arts university sa rehiyon. Ang Sagaing Institute of Education na kilala rin sa Sagaing University of Education ay isa sa dalawang matataas na unibersidad ng edukasyon sa Myanmar .
Pangangalaga sa kalusugan
[baguhin | baguhin ang wikitext]Ang pangkalahatang kalagayan ng pangangalagang pangkalusugan sa Myanmar ay mahirap. Ang pamahalaang militar ay gumagastos kahit saan mula 0.5% hanggang 3% ng GDP ng bansa sa pangangalagang pangkalusugan, na patuloy na nagraranggo sa pinakamababa sa mundo. [14] [15] Bagama't ang pangangalagang pangkalusugan ay nominally libre, sa katotohanan, ang mga pasyente ay kailangang magbayad para sa gamot at paggamot, kahit na sa mga pampublikong klinika at ospital. Ang mga pampublikong ospital ay kulang sa marami sa mga pangunahing pasilidad at kagamitan. Bukod dito, ang imprastraktura ng pangangalagang pangkalusugan sa labas ng Yangon at Mandalay ay lubhang mahirap. Noong 2003, ang Rehiyon ng Sagaing ay may mas mababa sa isang-kapat ng bilang ng mga kama sa ospital na binibilang sa Rehiyon ng Yangon, na may katulad na laki ng populasyon. [16]
| 2002–2003 | # Mga ospital | # Mga kama |
|---|---|---|
| Mga espesyalistang ospital | 0 | 0 |
| Mga pangkalahatang ospital na may mga serbisyong espesyalista | 2 | 400 |
| Mga pangkalahatang ospital | 38 | 1168 |
| Mga klinikang pangkalusugan | 48 | 768 |
| Kabuuan | 88 | 2336 |
Mga sanggunian
[baguhin | baguhin ang wikitext]- ↑ "The 2014 Myanmar Population and Housing Census Highlights of the Main Results Census Report Volume 2 – A" (PDF). The 2014 Myanmar Population and Housing Census - The Union Report - Census Report Volume 2 [EN/MY]. Department of Population Ministry of Immigration and Population. p. 6. Nakuha noong 2022-09-01.
- ↑ "The 2014 Myanmar Population and Housing Census- The Union Report: Religion" (PDF). myanmar.unfpa.org. Department of Population Ministry of Labour, Immigration and Population MYANMAR. Inarkibo mula sa orihinal (PDF) noong 29 March 2018. Nakuha noong 5 May 2021.
- ↑ "Sub-national HDI - Area Database - Global Data Lab". hdi.globaldatalab.org (sa wikang Ingles). Nakuha noong 2018-09-13.
- ↑ Maung Shwe Wah (2023-03-11). "In Myanmar's heartland, new horrors from a junta struggling for control". Myanmar NOW (sa wikang Ingles). Nakuha noong 2023-03-11.
- ↑ "The Tabayin School Attack". Myanmar Witness (sa wikang Ingles). 2022-11-23. Nakuha noong 2023-03-02.
- ↑ 6.0 6.1 "တိုင်းခုနစ်တိုင်းကို တိုင်းဒေသကြီးများအဖြစ် လည်းကောင်း၊ ကိုယ်ပိုင်အုပ်ချုပ်ခွင့်ရ တိုင်းနှင့် ကိုယ်ပိုင်အုပ်ချုပ်ခွင့်ရ ဒေသများ ရုံးစိုက်ရာ မြို့များကို လည်းကောင်း ပြည်ထောင်စုနယ်မြေတွင် ခရိုင်နှင့်မြို့နယ်များကို လည်းကောင်း သတ်မှတ်ကြေညာ". Weekly Eleven News (sa wikang Birmano). 2010-08-20. Nakuha noong 2010-08-23.
- ↑ 7.0 7.1 7.2 The 2014 Myanmar Population and Housing Census Census Report Volume 2-C (PDF). Department of Population Ministry of Labour, Immigration and Population. July 2016. pp. 12–15.
- ↑ 8.0 8.1 8.2 "The Account of Wazo Monks and Nuns in 1377 (2016 year)". State Sangha Maha Nayaka Committee (sa wikang Ingles). 2016. Nakuha noong 2021-01-19.
- ↑ Aung, Myint (2001) "Ecology and Social Organization of a Tropical Deer (Cervus Eldi Thamin)" Journal of Mammalogy 82(3): pp. 836–847, doi:10.1644/1545-1542(2001)082<0836:EASOOA>2.0.CO;2
- ↑ Brockelman, Warren Y. et al. (2009) "Chapter 20: Census of Eastern Hoolock Gibbons (Hoolock leuconedys) in Mahamyaing Wildlife Sanctuary, Sagaing Region, Myanmar" pp. 435–451 In Lappan, Susan and Whittaker, Danielle (eds.) (2009) The Gibbons: New Perspectives on Small Ape Socioecology and Population Biology Springer, New York, ISBN 978-0-387-88603-9, doi:10.1007/978-0-387-88604-6_20
- ↑ 11.0 11.1 11.2 Frontier (2023-03-27). "'No one can stop it': Illegal logging surges in Myanmar's conflict zones". Frontier Myanmar (sa wikang Ingles). Nakuha noong 2023-03-27.
- ↑ "From Taiwan to Turkey and beyond: How Deforestation Inc exposed the teak trade from Myanmar". ICIJ (sa wikang Ingles). 2023-03-07. Nakuha noong 2023-03-27.
- ↑ "Education statistics by level and by State and Division". Myanmar Central Statistical Organization. Inarkibo mula sa orihinal noong 2011-09-29. Nakuha noong 2009-04-09.
- ↑ "PPI: Almost Half of All World Health Spending is in the United States". 2007-01-17. Inarkibo mula sa orihinal noong 2008-02-05.
- ↑ Yasmin Anwar (2007-06-28). "Burma junta faulted for rampant diseases". UC Berkeley News.
- ↑ "Hospitals and Dispensaries by State and Division". Myanmar Central Statistical Organization. Inarkibo mula sa orihinal noong 2011-09-29. Nakuha noong 2009-04-11.
Mga panlabas na kawing
[baguhin | baguhin ang wikitext]Mga lugar na kalapit ng Rehiyon ng Sagaing | |
|---|---|
