Tagagamit:JWilz12345/Diksiyonaryo

PAUNAWA: Nilikha ko lamang po ito para magkaroon ako ng gabay sa pag-aambag dito sa tlwiki. Malaya po kayong umambag rito, ngunit huwag sa paraan na paglalagay ng kung anu-ano rito o sa anumang pag-bandalismo o pag-kakasira ng user subpage na ito. Gayundin, maari po kayo gumamit ng diksiyonaryong ito, subalit mas-maganda na sumangguni muna po kayo sa inyong mga diksiyonaryo para sa mas-mainam na salin. Karamihan sa mga salita rito ay may kaugnayan sa heograpiya at transportasyon (lalo na sa mga lansangan). Pakitingnan din ang: Wikipedia:Tulong at Wikipedia:Pagsasalinwika.

Mga salita

A

• Abaca: abaká
• Abaca (Manila hemp): halamang abaká
• Abandon: Magpabayâ, pabayaan; iwan; hwag kumandilì; huwag kumaling̃â.
• Abandonment: Pagpapabayâ.
• Abbey: Táhanan ng̃ mg̃a monghe ó mongha.
• Abbot: Punò ng̃ mg̃a monghe, pang̃ulong monghe.
• Abbreviate: Magpaiklî, iklián; magpadalî.
• Abbreviation: Pag-iiklî, pagpapadalî.
• Abduct: Dahasín, agawin.
• Abduction: Pangdadahas, pag-agaw.
• Abeyance: Paghihintay, pag-asa.
• Abhor: Yumamot, uminip.
• Abhorrence: Yamot, iníp, muhì.
• Abhorrent: Nakayayamot, nakakikilabot.
• Abide: Tumahan
• Ability: kakayahan, kaya, abót, kapangyarihan.
• Abilities: Katalinuan; kayamanan, pag-aarì.
• Ablaze:Nagliliyab, nagnining̃as.
• Able: May-kaya, may-abot.
• Abolish: Pumaram, pumawì, lumipol, magwalâ ng̃ halagá.
• Abolition: Pagkapawì, pagkalipol, pagkawalâ ng̃ halaga.
• Aboriginal: Káunaunahan ó ang ukol sa káunaunahan.
• Aborigines: Mg̃a unang nanahan sa isang pook ó lupain. Mga katutubo.
• Abortive: Lagás, walâ sa panahon.
• Abound: Sumaganà, managanà.
• About: Malapit sa; hinggil sa, tungkol sa; humigit kumulang.
• Above: Sa ibabaw, tang̃ì, nang̃ing̃ibabaw, higit sa lahat.
• Above: Sa itaas; sa kaitaasan.
• Abroad: Sa tanyag; sa labas ng̃ bahay ó sa ibang lupain.
• Abrupt: biglâ.
• Absence: Ang dî pagharap, pagkawalâ sa harap, ang dî pagdaló.
• Absent: Walâ, dî kaharap, dî dumaló.
• Absent: Maglayás, maglagalag.
• Absolute:Nakapangyayari; ganap.
• Absorb: Humitit, humigop, sumipsip.
• Abundance: Kasaganaan.
• Abundant: Saganà.
• Abundantly: May kasaganaan.
• Abyss: Lalim, kalaliman; bang̃in.
• Accelerate: Magmadalî, magtumulin, madaliin
• Acceleration: Dalî, tulin, liksí.
• Accept: Tumanggap.
• Acceptable: Matatanggap, kaayaaya, katangap-tanggap.
• Acceptably: Kalugodlugod.
• Acceptance: Pagtanggap.
• Acceptation: Pagkatanggap.
• Access: Pag-ábot, paglapit; daan;
• Accident: Kapahamakán, pagkakataon.
• Accidental: Hindî sinasadyâ, nagkataon.
• Accommodate: Magpaginhawa, magbigay-loob, makibagay.
• Accommodating: Mapag-alay, mapaglingkod.
• Accommodation: Ginhawa, kasiyahán.
• Accompaniment: Pakikisama, pakikitugmâ.
• Accompany: Sumama, tumugmâ, makisama, makitugmâ.
• Accomplish: Yumarì, tumapos, magwakas, gumanap.
• Accomplished: Yarì, tapós, ganap.
• Accomplishment: Pagyarì, pagtapos, pagwawakas, pagganap.
• Accordance: Pagkakasundô, pagkakatuos.
• Accordant: Nagkakaayon, nagkakatugmâ.
• According: Ayon, alinsunod.
• Accordingly: Naaayon; naaalinsunod.
• Account: Bilang, tuús; kurò; turing.
• Account: Tumuús, bumilang.
• Accountability: Pananagot.
• Accountable: Nananagot.
• Account-book: Aklat na tálaan ng̃ utang at pautang.
• Accountant: Nananagot.
• Accountant: Tagabilang.
• Accumulate: Magbunton, magsalansan, mag-ipon
• Accumulation: Bunton, pagkakadagandagán, salansan.
• Accuracy: Ing̃at, ganap, linis.
• Accurate: Ganap, lubos, wagas, sakto, tama.
• Achieve: Yumarì, magtamó, kamit
• Achievement: Pagyarì, Pagkamit, Pagtamo.
• Acknowledge: Kumilala, magpahayag.
• Acknowledgement: Pagkilala.
• Acquire: Magkamít; magtaglay, magtamó, magkaroon.
• Acquirement: Pagkakamit, pagtataglay, pagkakaroon.
• Acquit: Magpalayà, magpakawalâ, magpatawad.
• Acquital: Patawad.
• Acre: Sukat ng̃ lupà na may 123 bara at 3 dangkal ang haba at 49½ bara ang lapad.
• Across: Patawíd, sa kabilâ.
• Act: Gawâ, yarì, yugtô, kilos, Akto
• Action: Gawâ, kilos, galaw, aksyon.
• Active: Masikap, mabisa, aktibo
• Activity: kilos, gawain.
• Actual: Kasalukuyan, Aktwal.
• Adapt: Ibagay; isang-ayon; ikanâ, ikapit.
• Adaptable: Bagay, maaaring parisan.
• Adaptation: Pagbabagay, pagaakmâ
• Addition: Dagdag; pagbubuô.
• Address: Kinatatahanan, kinaroroonan; salaysay.
• Address: Magsalaysay, manalitâ, magtagumpay.
• Adequate: Sukat, akmâ, bagay.
• Adjacent: Katabí, kalapít.
• Adjoin: Magdugtong, magsugpong, magkabít.
• Administer: Mang̃asiwà.
• Administration: Pang̃asiwaan.
• Administrator: Tagapang̃asiwà.
• Admiral: almirante, pang̃ulo ng̃ hukbong-dagat
• Advance: Pagsulong, pagtulóy.
• Advance: Sumulong, magpatuloy.
• Advancement: Pagkasulong, pagbuti.
• Advantage: Higít, lamáng, pakinabang.
• Adverse: Laban, salung̃á.
• Adverse: Sumalangsang humadlang.
• Advertise: Magbalità, magpahiwatig.
• Advertisement: Balità, pasabi, pahiwatig.
• Advise: Payo, aral.
• Advise: Pumayo, umaral.
• Advocate: Tagapagsanggalang, tagapamagitan, pintakasi.
• Advocate: Magsanggalang, mamagitan.
• Aerial: Nauukol sa hang̃in.
• Aerial view: Tanawing panghimpapawid.
• Affair: Bagay, pakay, sadyâ, layon, usap.
• Affiliate: Makianib, makisapì.
• Affiliated: Kaanib, kasapì.
• Affiliation: Pagkaanib, pagkasapì.
• Affluent: Saganà, mayaman.
• Afflux: Pagtatagpô ng̃ dalawang ilog.
• Afford: Magbigay, magtaan.
• Afterward/s: Pagkatapos.
• Again: Ulî, mulî.
• Agency: Pang̃asiwaan, kátiwalaan, ahensiya.
• Aggregate: Kabuuan.
• Aggregate: Magtipon, tumipon, bumuô.
• Aggregated: Tinipon, binuó; kinasama.
• Aggregation: Pagbuo, pagtitipon, pagpipisan.
• Ago: Malaon na.
• Agree: Umayon, pumayag.
• Agreement: Kásunduan, káyarian.
• Agriculture: Pagsasaka, paglinang, pagbubukid, agrikultura
• Agricultural: Nauukol sa pagsasaka, Agrikultural
• Ahead: Sulong pa, sa unahán, sa harap.
• Aid: Tulong, abuloy.
• Aid: Tumulong, umabuloy.
• Airplane: Eroplano, salipawpaw.
• Airport: Paliparan
• Albeit/Although: Bagaman, kahit, gayon man.
• Alert: Maing̃at, maagap, handâ.
• Alien: Tagaibang lupà, iba
• Alienate: Ilipat sa iba, isalin sa iba.
• Alienation: Paglilipat sa iba
• All: Lahat, pawà, pulos, taganas.
• All: Buô, lubos, lahat.
• All: Kalahatan, kabuuan.
• Allay: Umigi, tumahimik pumayapà, guminghawa.
• Allegation: Pagpapatunay; tutol, paratang.
• Allege: Tumutol, mananggalang; magpatunay; magpahayag.
• Alley: Lansang̃ang mapunong kahoy, daanan.
• Alliance: Kásunduan, káyarian.
• Allot: Mag-ukol, magtadhanâ.
• Allotment: Pag-uukol, pagtatadhanâ, pagbabahagi.
• Allow: Pumayag, magpahintulot.
• Allowable: Mapapayagan.
• Allowance: Pahintulot, kapahintulutan, baong pera, karagdagan, pasobra.
• Allude: Bumanggit; banggitin.
• Allusion: Pagbanggit ng̃ isang bagay na tinutukoy sa ibang paraan.
• Along: Sa gawî, sa hinabahabà.
• Alongside: Sa gawing tabí.
• Already: Na, handâ na.
• Also: Naman, rin, man, rin naman, din, din naman.
• Alter: Bumago, umiba, baguhin, ibahin.
• Alternate: Halinhinan, halíhalilí.
• Alternate: Humalili.
• Alternate route: alternatibong ruta
• Altitude: Taas, kataasan, tayog.
• Altogether: Lahatlahat, parapara, pawà, pulos.
• Ambassador: Sugò, embahador, kinatawan.
• Ambassadress: Sugong babae, asawa ng̃ sugong lalaki.
• Ambiguity: Alinlang̃an, álang̃aning kahulugan.
• Ambiguous: Álang̃anin, magkabikabilang kahulugan.
• Amid: Sa pagitan ng̃, sa gitnâ ng̃.
• Amidst: Sa pagitan ng̃, sa gitna ng̃.
• Ammunition: Munisyones, gamit ng̃ nakikipagdigmà gaya ng̃ punlô, pulburá.
• Among: Sa gitnâ ng̃.
• Amongst: Sa gitnâ ng̃ mga.
• Amount: Magkahalaga; umabot, sumapit.
• Amount: Halagá, kabuoan, kalahatan.
• Ample: Malawig, malawak.
• Analogy: Pagkakahawig, pagkakahuwad.
• Analysis: Paglilitis, pagsurì.
• Analyse: Lumitis, sumurì.
• Annex: Karugtong, kakabít, kaugpong.
• Annex: Idugtong, ikabit, isugpong.
• Annexation: Dugtong, sugpong.
• Anniversary: Anibersaryo, taunang pagdiriwang
• Announce: Magbalità, maghayag, maglathalà.
• Announcement: Balità, pahayag, lathalà, pahiwatig, anunsiyo
• Annoyance: Yamot
• Annual: Táunan, nagtatagal ng̃ sangtaón.
• Annual: Taunang aklat, ulat ó páhayagan na pinalalabas ng̃ minsan sa isang taón.
• Annually: Taun-taón.
• Ants: Guyam, Langgam.
• Approach: Lapitan, lumipat (pandiwa), paglapit (pangngalan), dulog.
• Apricot: Aprikot
• Archipelago: Arkipelago, kapuluan.
• Art: Sining
• Article: Artikulo, lathala, lathalain.
• Attach: Ikabit, ilakip, isama, iugnay.
• Attack: Lusubin, salakayin.
• Attempt: Subukin, pagpilitan.
• Attitude: Ugali, Gawi
• Author: Autor, awtor, may-akda, may-katha, mangangatha, manunulat
• Avenue: abenida

B

• bark (dog): kahol
• battle (war): labanan, sagupaan
• beautiful/charming: marilag
• bed: higaan, kama, katre
• betrayed: ipinagkanulo
• bit: kapiraso, maliit
• blaze: lagablab
• blessings: grasya
• blow: hampas, ihip
• branch/lodge/chapter: balangay
• break: basagin, sirain
• boulevard: bulebar

C

• camp: kuta, kampo
• campaign: kampanya, kilusan
• case: kaso, lalagyan
• chalk: tisa
• chance: pagkakataon, oportunidad
• change: sukli, pagbabago
• charter (city): karta
• chartered city: nakakartang lungsod
• Chief Justice of the Supreme Court of the Philippines: Punong Mahistrado ng Kataas-taasang Hukuman ng Pilipinas
• choice: pili, napili
• citizen: mamamayan
• city: lungsod (o lunsod)

• capital city: kabisera, punong lungsod o bayan, ulunlunsod
• chief/main city: pangunahing o punong lungsod
• metropolitan area: kalakhan, kalakhang pook (o lugar), kalungsuran
• metropolis: kalungsuran, malaking lungsod, daklunsod, metropolis
• conurbation:
• urban agglomeration:
• megalopolis:
• metroplex:

• community: pamayanan, komunidad
• compel: pilitin
• competition: labanan, paligsahan, kompetisyon
• compare: ipaghambing, ipagkumpara, paghambingin
• condition: kalagayan, ayos
• connection: kadugtong
• consultant company: kompanyang tagasangguni
• continuation (roads): karugtong, tagapagpatuloy
• crack: biyak, basag, lamat
• craft: mga gawaing-kamay
• crazy about: nahuhumaling
• create: gumawa, lumikha
• creative: malikhain
• culvert: alkantarilya
• customs: mga asal, mga ugali o pag-uugali, mga gawi, mga nakasanayan, mga tradisyon
• customs (as in "Bureau of Customs"): adwana (Kawanihan ng Adwana)
• cut: putol, putulin

D

• damage: pinsala, sira
• danger: panganib
• debate: pakikipagtalastasan
• decoration: palamuti, dekorasyon
• defense: depensa
• denial: pagkakaila
• department (in government): departamento, kagawaran
• detail: bagay-bagay, maliit na bahagi
• disregard: walang-bahala
• disappointment/sorrow: himutok
• draftsman: delinyante
• drop: bitiwan, ibaba, ibagsak, ilaglag
• duty: tungkulin

E

• effort: sikap, pagsisikap
• electricity/spark: dagitab
• eminent domain: karapatan ng pamahalaan na hatulin ang pribadong ari-arian para sa pampublikong gamit
• engineering: inhinyeriya

• civil engineering: inhinyeriyang sibil

• entrance: pasukan, pagpasok, entrada
• executive branch (government): ehekutibong sangay, tagapagpaganap, sangay na tagapagpatupad
• Executive Order No._: Kautusang Tagapagpaganap Blg._
• exit: (pangngalan) labasan, paglabas; (pandiwa) lalabas
• expressway: mabilisang daanan
• eyeglasses: antipara

F

• fall: nahulog, hulog, paghulog
• feature: kaanyuan
• foreign: banyaga, panlabas
• fragrant: masamyo
• franchise (transportation): prankisa
• friend: katoto
• front: harap, unahan, itsura, katangian
• full: tigib, puno

G

• gate: tarangkahan
• goal/aspiration: hangad, hangarin, layon, layunin
• government: gobyerno, pamahalaan
• grammar: balarila
• grateful; all mighty: mabunyi
• gulf: golpo

H

• hardship: pagsubok
• hazard: panganib, peligro
• hanging: lagaylay
• highway: lansangan
• hint: pighiwatig
• human rights: karapatang pantao

I

• idiom: kawikaan, idyom, idyoma
• important: mahalaga
• increase: dagdagan, damihan, dagdag
• information: kaalaman, impormasyon
• instruction: instruksyon, panuto
• interchange: palitan

J

• job/work: empleo
• judiciary: hudikatura
• judiciature: tagapaghukom
• justice/judicial system: sistemang panghukuman

K

• kind: klase, uri, bait

L

• lake: lawa
• lamentation/wailing: panaghoy (lament/wail: nananaghoy)
• lane/s: (mga) linya, (mga) landas
• lane/s: tagapagpabatas, lehislatura
• level: antas, lebel
• lime: apog
• list: (pangngalan) listahan, talaan; (pandiwa) itala, ilista, magtala, talaan, sulatan
• listen: manainga
• loneliness: kalumbayan
• love: iniirog
• love, adore, canonize, infatuate: sinusuyo

M

• majority: nakararami, mayorya
• magnet: batobalani
• matter: laman, usapin
• means: paraan, daan
• monotonous: nakapanghihinawa
• monsoon: balaklaot
• mortgage (property to creditor as sec. for loan): sangla
• mountain: bundok
• municipality: bayan

N

• nosebleed/haemorrhage: balinguyngoy

O

• ocean: karagatan
• office: opisina, tanggapan
• olive: oliba
• operation: operasyon, pamamahala
• opposite: kasalungat
• overpass: daang pang-ibabaw

P

• pain: kirot
• park: (pangngalan) liwasan, parke, plasa; (pandiwa) iparada, pumarada, uki
• parking area/lot': paradahan
• part: bahagi
• partner/lover: enamorada
• passing lane: linyang panlusot
• pen: pluma
• peninsula: tangway
• personality: personalidad, karakter
• piece: piraso
• placed,on,on top of,lie down(lie): nakaatang
• pledge (give as sec. for loan): sangla
• port: pantalan, daungan (harbor: puwerto, look; pier: piyer; wharf: daungan)

• seaport: pantalang pandagat, daungang pandagat
• inland port: pantalang panloob(?)

• position: puwesto
• power: kapangyarihan, kakayahan
• practice: pagsasanay, praktis
• premonition/forboding: pangitain
• presidency: pagkapangulo, pagkapresidente
• Presidential Decree (No. _): Kautusang Pampanguluhan (Blg. _)
• prison: bilangguan
• project: gawain, trabaho, proyekto
• property: pag-aari, ari-arian
• pure: dalisay

Q

• quality: uri, kalidad

R

• railroad/railway: daambakal, riles ng tren
• rainbow: bahaghari
• realise/ponder: nagunamgunam
• rehabilitation (roads): pagsasaayos
• Republic Act (No. _): Batas Republika (Blg. _)
• report: ulat, balità
• rest: pahinga
• return: pagbabalik
• rise: tumaas, tumindig
• risk: panganib
• rules (a guide or principle for governing action): alituntunin

S

• sad: kahapis-hapis, kalungkut-lungkot
• satiety: kabundatan
• science: agham, siyensya
• season: kapanahunan, pana-panahon
• seat: upuan, puwesto
• secretary: kalihim, sekretarya
• sentence (law): hatol, sentensya
• serial: pagkikilanlan
• set (group): isang kumpol
• sewerage: alkantarilya
• shake: ugain, alugin
• ship: barko, bapor
• shivering: patumalmal
• shocking: nakapanghihilakbot
• sibling: utol
• situation: sitwasyon
• slippers: kotso
• society: kapisanan, lipunan, samahan, sosyedad
• standard: pamantayan, sukatan
• state: kalagayan, estado
• status: kalagayan, katayuan
• step: hakbang, lumakad
• storm surge: daluyong
• street: kalye, kalsada
• surge: silakbo
• swamp: latian, ilat
• sympathetic; merciful: mahabagin

T

• table (sa anyo ng isang talaan): talahanayan
• tax: buwis
• thoroughfare: lansangan
• to block/to block the way: salabat
• to rush recklessly into some danger: sugba
• to stop, prevent, or suspend: masawata
• to trick/fool: nalinlang
• toll barrier/toll gate/toll plaza: tarangkahang pambayad
• top: ibabaw
• touch: hipo, dampi
• tranquility: kapayapaan
• treatment: pagsasa-ayos, pagtrato
• trick: dayain, linlangin
• twin bridges: magkakambal na tulay
• type: anyo, uri

U

• underpass: daang pang-ilalim
• upgrade (roads): pagpapaganda
• urban area/rural area: pook urbano/pook rural
• unaware (of information/knowledge): kamangmangan
• universe: sansinúkob, uniberso

V

• vocabulary: bokabularyo, talasalitaan

W

• weariness; fatigue: pagkagulaylay
• whole: buo, lahat
• wickedness: kabuhungan
• will: kalooban, kagustuhan
• wish: naisin, ibigin, kahilingan
• world: daigdig, mundo, sansinúkob
• wash: linisin, labahan, hugasan
• well: (pang-uri) maayos; (pangngalan) balon
• wave: alon
• war: digmaan, giyera
• warn: bantaan
• wedding: kasal, kasalan
• wide: malawak, malaki
• window: durungawan, bintana
• worship: sambahin

Z

• zone: purok

Lumang Tagalog—Bagong Tagalog/Filipino—Ingles

Lumang Tagalog	Bagong Tagalog/Filipino	Ingles
agamahan	relihiyon	religion
agbarog	arkitekto	architect
aghamtao	antropolohiya	anthropology
aghimuan	teknolohiya	technology
aghimuin	teknikal	technical
agimatan	ekonomiks	economics
agsikapin	inhinyero	engineering
anluwage	karpintero	carpenter
bathalaan	teolohiya	theology
batidwad	telegrama	telegram
batlag	kotse	car
batnayan	pilosopiya	philosophy
dagisikan	elektroniks	electronics
dakbatlag	trak	truck
daklunsod	metropolis	metropolis
dalubaral	iskolar	scholar
dalubbanwahan	pampolitika na agham	political science
dalubbatasan	batas na agham	science of law
dalubhasa	eksperto	expert
dalubhasaan	kolehiyo	college, institute
dalublahian	etnonolohiya	ethnology
dalubsakahan	agrikultura	agriculture
dalubulnungan/dalub-ulnungan	sosyolohiya	sociology
dalubtauhan	antropolohiya	anthropology
dalubwikaan	linggwistika	linguistics
dalwikaang	bilinggwal	bilingual
dantaon	siglo	century
duyog	elipsa	ellipse
hagway	proporsyon	proportion
haynayanon	biyolohista	biologist
haynayan (buhay-hanayan)	biyolohiya	biology (buhay-hanayan)
hinuha	hipotesis	hypothesis
kabatas	tagapagpatupad ng batas	law enforcer
katiktik	detektiba	detective
kuntadurya	akwant	accounting
lulos	hakbangan	bypass
lunduyang-saliksik	sentrong pananaliksik	research center
pagniniig	interaksyon	interaction
palaasalan	etnika	ethnics
palabaybayan	ortograpiya	orthography
palasantingan	aestetika	aesthetics
palasigmuan	mekanismo	mechanism
palaulatan	estadistika	statistics
sabansain	nasyunalista	nationalize
salinlahi	henerasyon	generation
salipawpaw	eroplano	airplane
sayad	ilalam	ground
tagil, tagilo	piramide	pyramid
tikop	kirkumperensiya	circumference

Mga pinagmulan

• Karamihan sa mga salita rito ay galing sa Wikipedia:Tulong, habang ang seksyong Lumang Tagalog—Bagong Tagalog/Filipino—Ingles ay galing sa artikulong Lumang Tagalog (ngunit mga piling salita lamang).
• English-Tagalog Tagalog-English Dictionary. Analyn Cruz. ©2014, V3 Printing Corporation, Makati.
• English-Tagalog Tagalog-English Dictionary. Marissa R. Enriquez. ©2004, reprinted 2016, Amos Books, Inc., 1157 Quezon Avenue, Quezon City.