Vlorë
Vlorë Vlorа Avlonya Αυλών | |||
|---|---|---|---|
 | |||
| |||
 | |||
 | |||
| Mga koordinado: 40°27′N 19°29′E / 40.45°N 19.48°E | |||
| Bansa |  Albanya | ||
| Lokasyon | Vlorë municipality, Vlorë District, Kondado ng Vlorë, Albanya | ||
| Pamahalaan | |||
| • Pinuno ng pamahalaan | Ermal Dredha | ||
| Lawak | |||
| • Kabuuan | 12 km2 (5 milya kuwadrado) | ||
| Populasyon (2015) | |||
| • Kabuuan | 130,827 | ||
| • Kapal | 11,000/km2 (28,000/milya kuwadrado) | ||
| Sona ng oras | UTC+01:00, UTC+02:00 | ||
| Wika | Wikang Albanes | ||
| Plaka ng sasakyan | VL | ||
| Websayt | http://www.vlora.gov.al/ | ||
Ang Vlorë ay ang pangatlo sa pinakamataong lungsod ng Albania at upuan ng Kondado ng Vlorë at Munisipalidad ng Vlorë. Matatagpuan sa timog-kanluran ng Albania, ang Vlorë ay nakahiga sa Daungan ng Vlorë at napapalibutan ito ng mga paanan ng Bulubunduking Seraunyan sa kahabaan ng Albanes na Adriatiko at mga Baybayin ng Dagat Ionio. Nakakaranas ito ng klimang Mediteraneo, na apektado ng Bulubunduking Seraunyan at ang kalapitan sa Dagat Mediteraneo.
Ang baybayin ng Vlorë ay isa sa mga lugar ng Illyriano na nakaranas ng aktibidad bago pa ang urbanisasyon simula noong ika-11–10 siglo BC. Ang lugar ay kolonisado ng mga Sinaunang Griyego. Ang isang malaking pinatibay na daungang bayan na tinitirhan mula ika-6 na siglo BC hanggang ika-2 siglo AD ay inilagay, na ngayon ay bahagyang lumubog, sa Triport, hilagang-kanluran ng kasalukuyang Vlorë. Ang malaking aktibidad ng daungang lugar na ito ay naganap mula sa hindi bababa sa sinaunang panahon hanggang sa gitnang panahon. Iminungkahi na ang paglipat ng sinaunang lungsod mula sa lugar ng Triport patungo sa lugar ng modernong Vlorë ay naganap. Ang sentro ng modernong lungsod ay nagtatampok ng mga natirang arkeyolohikal na materyales mula pa noong unang panahon. Ang Aulon, kung saan kinuha ang pangalan ng modernong lungsod, ay lumilitaw sa mga makasaysayang mapagkukunan simula noong ika-2 siglo AD. Ito ay nasakop sa iba't ibang panahon sa buong kasaysayan ng mga Romano, Bisantino, Normano, Benesyano at Ottomano.
Sa pagitan ng ika-18 at ika-19 na siglo, natipon ng mga Albaniano ang parehong espirituwal at intelektwal na lakas para sa pambansang kamalayan, na tiyak na humantong sa Muling Pagsilang ng Albania. Malaki ang papel ni Vlorë sa Kalayaan ng Albania bilang sentro ng mga tagapagtatag ng modernong Albania, na lumagda sa Deklarasyon ng Kalayaan noong 28 Nobyembre 1912 sa Assembly of Vlorë.
Pangalan
[baguhin | baguhin ang wikitext]Kinuha ng lungsod ang pangalan nito mula sa Sinaunang Griyego: Αὐλών, romanisado: Aulṓn, ibig sabihin ay "channel, glen" na kahawig ng isang aulos na instrumento. Ito ay isang tipikal na toponima sa mundong Griyego.[1] Ang pangalan ng lungsod ay unang naitala noong ika-2 siglo AD, ng dalawang sinaunang Griyego na may-akda, sina Lucian at Ptolomeo, na tinawag itong "bayan at daungan", na nagpapatunay na ito ay itinatag nang mas maaga. Gayunpaman, ang Aulon ay hindi binanggit ng mga naunang may-akda ng Sinaunang Griyego at Romano, na sa kabilang banda ay nagtala ng kalapit na bayan at daungan ng Oricum. Ngunit sa mga huling pinagmumulan ay hindi gaanong nakikita ang Oricum, habang ang toponym na Aulon ay mas madalas na binabanggit.[2]
Nabuo ang Vlorë mula sa sinaunang Aulon-a sa pamamagitan ng ebolusyon ng sistemang ponetiko ng wikang Albanian na may rhotasismo na Vlonë > Vlorë,[3][2] na isang penomenang Albanes bago pa ang impluwensyang Slabiko. Ang interbokalikong /n/ ay regular na nagmula sa /r/ sa Tosk na Albanes, habang ang inisyal na /v/ ay nagmula sa walang diing /u/ pagkatapos mawala ang inisyal na walang diing /a/. Ang ebolusyon /u/ > /v/ ay dapat na medyo luma, na pumipigil sa ebolusyon ng sumusunod na interbokalikong /l/ hanggang /lː/. Sa Geg na Albanes ang toponima ay binibigkas na Vlonë, na nagpapahiwatig na ito ay ginagamit sa hilagang Albaniano bago lumitaw ang rhotasismo sa Tosk na Albanes.[2] Gayundin ang pagdaloy ng aksent ng pangalan ay sumusunod sa batas ng Albanes na aksent.[4] Ang pangalan mismo ng mga naninirahan (pang-isahan: vlonjat, pangmaramihan: vlonjatë) ay hindi sumailalim sa rhotasismo na nakakaapekto sa toponima (kung mayroon man, ito ay magiging katulad ng vlorat o vlorjat).
Mga sanggunian
[baguhin | baguhin ang wikitext]- ↑ Babiniotis, Georgios (2019). Dictionary of the Modern Greek Language. Kéntro Lexikologías. p. 315. ISBN 978-9609582148.
ηκαν το αρχ. δίαυλος «πέρασμα, δίοδος» και το νεότ. πύραυλος. Η κοιλάδα που μοιάζει με αυλό λέγεται αυλών (αυλώνας). από όπου το συχνό τοπωνύμιο Αυλών | Αυλώνα, ... Αυλώνας (ο) πόλη και λιμάνι τής Ν. Αλβανίας
- ↑ 2.0 2.1 2.2 Demiraj, Shaban (2006). The origin of the Albanians: linguistically investigated. Academy of Sciences of Albania. pp. 144–145. ISBN 9789994381715. Inarkibo mula sa orihinal noong 20 November 2020.
- ↑ Katičić, Radoslav (1976). Ancient Languages of the Balkans. Mouton. p. 186. ISBN 978-9027933058.
- ↑ Huld, Martin E. (1986). "Accentual Stratification of Ancient Greek Loanwords in Albanian". Zeitschrift für vergleichende Sprachforschung. 99 (2). Vandenhoeck & Ruprecht (GmbH & Co. KG): 248–249. JSTOR 40848841.