Tingnan ang wikitext ng Wikang Italyano

{{Infobox language
| name             = Italian
| nativename       = ''italiano'', ''lingua italiana''
| ethnicity        = [[Mga Italyano]]
| pronunciation    = {{IPA-it|itaˈljaːno|}}
| states           = [[Italya]], [[Suwisa]] ([[Ticino]] and Southern [[Canton of Grisons|Grisons]]), [[San Marino]], [[Lungsod ng Vaticano]], [[Slovene Istria]] ([[Slovenia]]), [[Istria County]] ([[Croatia]])
| region           = Italy, [[Ticino]] and [[Italian Graubünden|Southern Grisons]], [[Slovenian Littoral]], Western [[Istria]]
| speakers         = 67 milyon sa [[Unyong Europeo]] (2020)
| speakers2        = 13.4 milyon (ikalawang wika)<br />{{Circa|85 milyon}} total speakers
| familycolor      = Indo-European
| fam2             = [[Italic languages|Italic]]
| fam3             = [[Mga wikang Romanse|Romanse]]
| fam4             = [[Italo-Western languages|Italo-Western]]
| fam5             = [[Italo-Dalmatian languages|Italo-Dalmatian]]
| ancestor         = [[Old Latin]]
| ancestor2        = [[Classical Latin]]
| ancestor3        = [[Vulgar Latin]]
| ancestor4        = [[Wikaing Toscano|Toskano]]
| ancestor5        = [[Florentine dialect|Florentine]]
| dia1             = [[Swiss Italian]]
| script           = [[Sulat Latin|Latin]] ([[Italian alphabet]])<br />[[Italian Braille]]
| nation           = {{Collapsible list
| expand = yes
| titlestyle=font-weight:normal; background:transparent; text-align:left;
| title=4 countries
|{{flag|Italy}}
|{{flag|San Marino}}
|{{flag|Switzerland}}
|{{flag|Vatican City}}
}}<br />
{{Collapsible list
| expand = yes
| titlestyle=font-weight:normal; background:transparent; text-align:left;
| title=2 dependencies
|{{flagicon|Slovenia}} [[Slovene Istria]] <small>([[Slovenia]])</small>
|{{flag|Istria County}} <small>([[Croatia]])</small>
}}<br />
{{Collapsible list
| expand =
| titlestyle=font-weight:normal; background:transparent; text-align:left;
| title=An order and various organisations
| {{flag|Sovereign Military Order of Malta}}<ref>{{Cite web|url=http://www.ansa.it/english/news/2016/06/21/pope-to-receive-knights-of-malta-grand-master-thursday_a9e72a37-ec6c-421d-a632-92f2dfe81dd7.html|title=Pope Francis to receive Knights of Malta grand master Thursday - English|date=21 June 2016|website=ANSA.it|access-date=16 October 2019}}</ref>
|{{flag|European Union}}
|[[File:FAO logo.svg|18px]] [[Food and Agriculture Organization|FAO]]
|{{flag|Holy See}}
|[[File:OSCE logo.svg|30px]] [[Organization for Security and Co-operation in Europe|OSCE]]
| [[International Development Law Organization|IDLO]]
| [[International Institute of Humanitarian Law|IIHL]]
|[[Mediterranean Universities Union]]
|[[United Nations Interregional Crime and Justice Research Institute|UNICRI]]
|[[UNIDROIT]]
|''and others''
}}
| minority         = {{flag|Croatia}}<br>{{flag|Slovenia}}<br>{{flag|Libya}}<br>
| agency           = [[Accademia della Crusca]] (''de facto'')
| iso1             = it
| iso2             = ita
| iso3             = ita
| lingua           = 51-AAA-q
| map              = Linguistic_map_of_the_Italian_language.svg
| mapsize          = 300px
| mapcaption       = {{legend|#0c5eb1|Official language}}
{{legend|#9fceff|Former official language}}
{{legend|#00ff00|Presence of Italian-speaking communities}}
| notice           = IPA
| sign             = ''[[Italiano segnato]]'' "(Signed Italian)"<ref>{{cite web|url=http://www.cdila.it/cds/Index?q=object/detail&p=_system_cms_node/_a_ID/_v_33 |title=Centro documentazione per l'integrazione |publisher=Cdila.it |date= |access-date=22 October 2015}}</ref> <br />''[[italiano segnato esatto]]'' "(Signed Exact Italian)"<ref>{{cite web|url=http://www.cdila.it/cds/Index?q=object/detail&p=_system_cms_node/_a_ID/_v_37 |title=Centro documentazione per l'integrazione |publisher=Cdila.it |date= |access-date=22 October 2015}}</ref>
| glotto           = ital1282
| glottorefname    = Italian
}}
Ang wikang '''Italyano''' ay kabilang sa malaking [[pamilya ng mga wika]]ng kilala sa tawag na [[Mga wikang Indo-European|Indo-Europeo]]. Ito ay nabibilang sa sangay ng [[mga wikang Romanse]], na nagmula sa [[Latin]], na kinabibilangan ng [[wikang Kastila|Espanyol]], [[wikang Pranses|Pranses]], [[wikang Portuges|Portuges]], [[wikang Rumano|Rumano]], [[Wikang Galisyano|Galyego]] at [[Wikang Katalan|Katalan]]. Ginagamit ang wikang ito sa [[Italya]], [[San Marino]], ilang bahagi ng [[Suwisa]], at mga dating kolonya ng Italya sa [[Aprika]]. Ang Italiano ay may mga [[diyalekto]]ng tinatawag na ''Neo-Romanse'', na matatagpuan sa ibat-ibang bahagi ng Italya. Ang modernong Italiano ang [[opisyal na wika]], at base sa diyalektong Florentino o Toscano, mga wika na ginamit ng mga manunulat na sina [[Dante Alighieri]], [[Francesco Petrarca]], at [[Boccaccio]], mga itinuturing na pambatong manunulat na Italiano. Noong [[Gitnang Panahon]], ang Latin, ang wika ng mga Romano, ang malaganap na ginagamit sa Europa dahil sa sakop ng mga ito ang malaking bahagi ng Europa, kasama na ang ngayon ay [[Espanya]], [[Pransiya]], [[Portugal]], [[Romanya]], [[Inglatera]], [[Alemanya]], at marami pang iba.{{sfn|Simone|2010}}

== Kasaysayan ==
Masasabi na maraming pagkakatulad ang kasaysayan ng wikang Italyano at ng kasalukuyang pinagdadaanang proseso ng pagsasapantay o ''standardization'' ng [[wikang Filipino]]. Batayan ng parehong [[pambansang wika]] ang [[diyalekto]]ng/wikang may pinakamatatag na ''written literary tradition'' ([[Dyalektong Toskano ng Italyano|Toskano]] sa Italyano, at [[Wikang Tagalog|Tagalog]] naman sa Pilipino) at parehong napakabagal ang pagsulong ng pagsasapantay. Halos tumagal ng daan-daang taon ang proseso ng pagsasapantay ng Italyano.

Noong dating panahon, bago ang [[Imperyong Romano]], ang [[wikang Etrusko]] ang kalat sa lugar na ngayon'y Italya. Ito'y sinasalita sa Toscana at Lazio. Subalit, sa paglawig ng Imperio, ito ay napalitan ng Latin, na siyang naging pangkalahatang wika ([[lingguwa prangka]]) ng mga tao roon. Pagkatapos mawala at bumagsak ang Imperio Romano (476), dumating ang [[mga Ostrogodo]] at [[Mga Lombardo|Longobardi]], mga tribung Aleman (ika-5 at 6 [[Daang Taon|daantaon]]). Ang kanila lamang naging implwensiya sa wikang lokal ay sa paraan ng pagsulat.

Sa ngayon, maraming mga dialektong Italo-Romanse. Ang mga ito'y ang sumusunod na klasipikasyon: Dalawang malaking grupo, ang Romanse Occidental at Romanse Oriental.

Sa ilalim ng Occidental o settentrional:
* Gallo-italici - Piemontese ([[Torino]]); Lombardo Oriental at Occidental ([[Bergamo]], [[Milano]]); Genovese ([[Genova]]); Emiliano/Romagnolo ([[Bologna]], [[Parma]])
* Veneto (Venezia, Padova,Verona, Trento, Trieste)
* Friulano
* Istrioto

Sa ilalim ng Oriental o meridional:
* Toscani-Toscano (Firenze, Siena, [[Pisa]], Lucca); Corso (Corsica)
* Centro-Romanesco ([[Roma]]); Viterbese (Viterbo); Umbro (Umbra); Marchigiano (Marche); Aquilano-cicolano
* Sud-Abruzzese (Pescara); Aquilano (L'Aquila); Campano (Napoli); Lucano (Luca); Pugliese (Puglia)
* Estremo sud-Salentino (Lecce); Calabrese (Calabria); Siciliano (Palermo)

Pansinin: Ang Pantesco, wikang siciliano na ginagamit sa [[Pantelleria]], ay may malakas na impluwensiya at halong [[wikang Arabe]].

== Mga Katangian ==
Ang wikang Italyano ay may halos sakdal na pagkakatugma ng bawat titik at ang pagbigkas ng mga ito. Sa wikang ito, hindi likas na ginagamit ang mga titik Jj, Kk, Ww, Xx at Yy bukod sa mga hiram o dayuhang salita; ang mga ito ay may kapantay na tunog sa katutubong alpabeto: ''ge/gi, ca/co/cu/che/chi, o/u, e/i'', atpb.{{sfn|Berloco|2018}}

== Pandaigdigang Paggamit ==
Ang Italiano ay opisyal na wika sa Italia, [[San Marino]], at [[Lungsod ng Vatikan|Vaticano]]; sa [[Croatia|Kroasia]] (parteng Istria), at sa [[Swisa]] (Kanton ng Titsino at Grigiani). Ito'y kalat sa [[Malta]] - kung saan ito'y sinasalita o nauunawaan ng marami - at sa Kroasia at [[Albania]]. Sa [[Eritrea]], [[Ethiopia|Etiopia]], [[Somalia]], at [[Libya]]-mga dating koloniya ng Italya- ito ay opisyal na wika mula noong 1963. May mga komunidad Italyana rin sa [[Estados Unidos]], [[Latino-Amerika]], [[Australia]], [[Canada]], [[Pransiya]], [[Alemanya]], at [[Belhika]] na binubuo ng mga lahing Italiano. Ito'y itinuturo at ginagamit ng kanilang mga anak, kaanak at mga sunod na saling-lahi. Ang Italiano ay gamit ng may 70 milyong tao, at siyang ika-3 sa pinakamaraming mag-aaral sa mundo. Kung isasama ang mga gumagamit nito bilang pang-2 wika sa iba pang lugar sa mundo, ang bilang ng gumagamit ay may 120 milyon. Ayon sa pag-aaral ng [[Kaisahang Europeo]] (EU), ang Italiano ay pangalawa sa pinakamalawak na wikang ginagamit sa loob ng kontinenteng [[Europa]]. <ref>https://ec.europa.eu/education/study-in-europe/country-profiles/italy_en. Isinangguni noong ika-11 ng Marso, 2018.</ref>

== Halimbawa ==
[[File:It-Vangeli.ogg|thumb|Ang suskrisyon ay binasa sa Italian a para sa [[Bibliya]].]]
[[File:WIKITONGUES- Paola speaking Italian and Sicilian.webm|thumb|Para sa babaeng nagsasalita ng italian at sicilian]]
Isa itong talaan ng mga pagbating Italyano. <ref>https://www.omniglot.com/language/phrases/italian.php. Isinangguni noong ika-11 ng Marso, 2018.</ref>
{| class="wikitable"
|+Mga Pagbating Italyano 
!Tagalog
!Italyano
|-
|Maligayang Pagdating
|''Benvenuto (isahan, panlalaki)''
''Benvenuti (maramihan, panlalaki)''

''Benvenuta (isahan, pambabae)''

''Benvenute (maramihan, pambabae)''
|-
|''(Pagbati)''
|''Ciao''
''Salve''
|-
|Kumusta?
|''Come va?''
''Come stai?'' ('di-pormal)

''Come sta?'' (pormal)
|-
|Mabuti naman.
|''Bene grazie.''
|-
|Matagal na kitang hindi nakikita.
|''Quanto tempo!'' (Matagal na panahon!)
|-
|Ano ang pangalan mo?
|''Come ti chiami?'' ('di-pormal)
''Come si chiama?'' (pormal)
|-
|Ang pangalan ko ay...
|''Mi chiamo''
|-
|Mula ako sa...
|''Vengo da...''
''Sono di...''
|-
|Magandang umaga
|''Buongiorno''
|-
|Magandang hapon
|''Buongiorno''
|-
|Magandang gabi
|''Buonanotte''
|-
|Salamat
|''Grazie''
|}

== Mga Kawing Panlabas ==
{{InterWiki|code=it}}[https://www.omniglot.com/language/phrases/italian.php Omniglot: Useful Italian Phrases]Talaan

[https://www.fluentin3months.com/free-online-italian-language-lessons/ 16 Free Online Italian Language Lessons]Talaan ng mga Araling Italyano na Walang Bayad{{Wikiversity|Italian|Italyano}}[http://www.bbc.co.uk/languages/italian/ Learn Italian With Free Online Lessons] Bahagi ng Proyektong Pangwika ng BBC

[http://oneworlditaliano.com/english/home.htm Learn Italian Online Free]{{Wiktionary|Category:Italian language}}[https://www.theitalianexperiment.com/ Learn Italian Online]

[[Samahang Dante Alighieri]]

[http://www.uni-italia.it/it/ Uni-Italia] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20180301210619/http://www.uni-italia.it/it/ |date=2018-03-01 }} Website sa wikang Italyano{{Wiktionary|Italian|Italyano}}
{{Wikivoyage|Italian phrasebook|Italian|a phrasebook}}
{{Wikibooks|Italian}}

== Sanggunian ==
<references />{{Commons category}}

== Bibliograpiya == 
* {{cite book|last=Simone |first=Raffaele |year=2010 |title=Enciclopedia dell'italiano |publisher=Treccani |ISBN= |ref=harv}}
* {{cite book|last=Berloco |first=Fabrizio |year=2018 |title=The Big Book of Italian Verbs: 900 Fully Conjugated Verbs in All Tenses. With IPA Transcription, 2nd Edition |publisher=Lengu |ISBN=978-8894034813 |url=https://books.google.com.ph/books?id=DYynDwAAQBAJ&pg=PA3#v=onepage&q&f=false |ref=harv}}
* {{cite book|last=Palermo |first=Massimo |year=2015 |title=Linguistica italiana |url=https://archive.org/details/linguisticaitali0000pale |publisher=Il Mulino |ISBN=978-8815258847 |ref=harv}}

{{Mga wika ng Italya}}
[[Kategorya:Wikang Italyano| ]]