Tingnan ang wikitext ng Asya

{{about|kontinente}}
{{Infobox continent
|title               = Asya
|image               = Asia (orthographic projection).svg
|image_size          = 220px
|area                = {{convert|44579000|km2|sqmi|abbr=on}} &nbsp;([[Talaan ng mga kontinente batay sa sukat|Una]])<ref name=NG264>{{cite book |publisher=[[National Geographic|National Geographic Society]] (Estados Unidos) |title=National Geographic Family Reference Atlas of the World |trans-title=Pampamilyang Sangguniang Atlas ng Mundo ng National Geographic|lang=en|location=[[Washington, DC]], [[Estados Unidos]] |year=2006 |page=264}}</ref>
|population          = {{UN Population|Asia}} ({{UN Population|Year}}; [[Talaan ng mga kontinente batay sa populasyon|Una]]){{UN Population|ref}}
|density             = {{convert|100|km2|sqmi|abbr=on}}
|GDP_PPP             = $72.7 trilyon (2022; Una)<ref>{{Cite web|url=https://www.imf.org/external/datamapper/PPPGDP@WEO/OEMDC/ADVEC/WEOWORLD|title=GDP PPP, current prices|trans-title=GDP PPP, kasalukuyang presyo|lang=en|publisher=[[International Monetary Fund]]|year=2022|access-date=26 Oktubre 2022|archive-date=22 Enero 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210122001107/https://www.imf.org/external/datamapper/PPPGDP@WEO/OEMDC/ADVEC/WEOWORLD|url-status=live}}</ref>
|GDP_nominal         = {{nowrap|$39 trilyon (2022; [[Talaan ng mga kontinente batay sa GDP|Una]])<ref>{{cite web|title=GDP Nominal, current prices|trans-title=GDP Nominal, kasalukuyang presyo|lang=en|url=https://www.imf.org/external/datamapper/NGDPD@WEO/OEMDC/ADVEC/WEOWORLD|publisher=[[International Monetary Fund]]|year=2022|access-date=26 Oktubre 2022|archive-date=25 Pebrero 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20170225211431/https://www.imf.org/external/datamapper/NGDPD@WEO/OEMDC/ADVEC/WEOWORLD|url-status=live}}</ref>}}
|GDP_per_capita      = $8,890 (2022; [[Talaan ng mga kontinente batay sa GDP|Ika-4]])<ref>{{Cite web|url=https://www.imf.org/external/datamapper/NGDPDPC@WEO/OEMDC/ADVEC/WEOWORLD|title=Nominal GDP per capita|trans-title=Nominal na GDP kada capita|publisher=[[International Monetary Fund]]|year=2022|access-date=26 Oktubre 2022|archive-date=11 Enero 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200111084550/https://www.imf.org/external/datamapper/NGDPDPC@WEO/OEMDC/ADVEC/WEOWORLD|url-status=live}}</ref>
|religions          = {{unbulleted list
 | [[Hinduismo sa Asya|Hinduismo]] (26.1%)
 | [[Islam sa Asya|Islam]] (25.7%)
 | [[Kawalang-rehiliyon sa Asya|Walang rehiliyon]] (20.0%)
 | [[Budismo sa Asya|Budismo]] (11.3%)
 | Mga [[katutubong rehiliyon]] (8.6%)
 | [[Kristiyanismo sa Asya|Kristiyanismo]] (7.2%)
 | [[Relihiyon sa Asya|Iba pa]] (1.2%)<ref name="Survey">{{Cite web|url=https://www.pewforum.org/2015/04/02/religious-projection-table/2020/percent/all/|title=Religious Composition by Country, 2010–2050|trans-title=Komposisyon ng Rehiliyon kada Bansa, 2010-2050|website=pewforum.org|access-date=26 Oktubre 2022|lang=en|archive-date=21 Disyembre 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20191221014350/https://www.pewforum.org/2015/04/02/religious-projection-table/2020/percent/all/|url-status=live}}</ref>{{efn|Hindi kasama sa pagtatayang ito ang mga bansang nasa labas ng rehiyong Asya-Pasipiko, lalo na yung mga nasa [[Gitnang Silangan]].}}
}}
| religions_year                 = 2020
| religions_ref      =<ref name="Survey" />
|demonym             = [[Mga Asyano|Asyano]]
|countries           = 49 na nasa UN<br/>1 nag-oobserba<br/>5 iba pa
|list_countries      = Talaan ng mga malalayang estado at teritoryong dependensiya sa Asya
|dependencies        =
{{Collapsible list
| titlestyle = background:transparent;text-align:left;font-weight:normal;
| list_style = text-align:left;
| 1 = {{flag|Akrotiri at Dhekelia}} | 2 = {{flag|Britanikong Teritoryo sa Karagatang Indiyano}} | 3 = {{flag|Pulo ng Christmas}} | 4 = {{flag|Kapuluang Cocos (Keeling)}} | 5 = {{flag|Hong Kong}} | 6 = {{flag|Macau}}
}}
|unrecognized        =
{{Collapsible list
| titlestyle = background:transparent;text-align:left;font-weight:normal;
| list_style = text-align:left;
| 1 = {{flag|Abkhazia}}
| 2 = {{flag|Artsakh}}
| 3 = {{flag|Hilagang Tsipre}}
| 4 = {{flag|Palestina}}
| 5 = {{flag|Timog Ossetia}}
| 6 = {{flag|Taiwan}}}}
|languages = {{Collapsible list
| titlestyle = background:transparent;text-align:left;font-weight:normal;
| list_style = text-align:left;
| 1 = [[Wikang Mandarin|Mandarin]]
| 2 = [[Wikang Hindi|Hindi]]
| 3 = [[Wikang Indones|Indones]]
| 4 = [[Wikang Ruso|Ruso]]
| 5 = [[Wikang Arabo|Arabo]]
| 6 = [[Wikang Bengali|Bengali]]
| 7 = [[Wikang Persyano|Persyano]]
| 8 = [[Wikang Hapon|Hapón]]
| 9 = [[Wikang Punjabi|Punjabi]]
| 10 = [[Wikang Marathi|Marathi]]
| 11 = [[Wikang Filipino|Filipino]]
| 12 = [[Wikang Turko|Turko]]
| 13 = [[Wikang Koreano|Koreano]]
| 14 = [[Wikang Biyetnames|Biyetnames]]
| 15 = [[Wikang Telugu|Telugu]]
| 16 = <hr>''[[Mga wika sa Asya]]''}}
|time = [[UTC+2]] hanggang [[UTC+12]]
|internet = [[.asia]]
|cities = {{Collapsible list
| titlestyle = background:transparent;text-align:left;font-weight:normal;
| list_style = text-align:left;
| 1 = {{flagicon|Japan}} [[Tokyo]]
| 2 = {{flagicon|India}} [[Delhi]]
| 3 = {{flagicon|China}} [[Shanghai]]
| 4 = {{flagicon|India}} [[Mumbai]]
| 5 = {{flagicon|China}} [[Beijing]]
| 6 = {{flagicon|Bangladesh}} [[Dhaka]]
| 7 = {{flagicon|Japan}} [[Osaka]]
| 8 = {{flagicon|Pakistan}} [[Karachi]]
| 9 = {{flagicon|China}} [[Chongqing]]
| 10 = {{flagicon|India}} [[Kolkata]]
| 11 = {{flagicon|Philippines}} [[Maynila]]
| 12 = {{flagicon|China}} [[Tianjin]]
| 13 = {{flagicon|China}} [[Guangzhou]]
| 14 = {{flagicon|China}} [[Shenzhen]]
| 15 = {{flagicon|Pakistan}} [[Lahore]]
| 16 = <hr>''[[Talaan ng mga lungsod sa Asya]]''
}}
|m49 = <code>142</code> – Asia<br /><code>001</code> – World
|footnotes= }}

Depende sa [[Kontinente#Kahulugan at paggamit|pagpapakahulugan]], '''Asya''' ang [[Talaan ng mga kontinente batay sa sukat|pinakamalaking]] [[kontinente]] ng mundo, o isang [[subkontinente]] ng mas malaking [[Eurasya]] o [[Apro-Eurasya]]. May sukat itong aabot sa {{convert|44,579,000|km2|sqmi|abbr=on}} — halos 30% ng kabuuang laki ng kalupaan ng [[Daigdig]] at 8.7% ng kabuuang lawak ng ibabaw nito. Makikita rito ang [[Mesopotamia]], [[Lambak ng Indus]], at ang [[Ilog Yangtze]], na nagsilbing lugar kung saan umusbong ang ilan sa mga unang [[sibilisasyon]] sa [[nakatalang kasaysayan]]. Kasalukuyan itong tinitirhan ng lagpas 4.6 bilyong katao, ang [[Talaan ng mga kontinente batay sa populasyon|60% ng kabuuang populasyon ng mundo]].

Ang hangganan ng Asya sa silangan ay ang [[Karagatang Pasipiko]]. [[Karagatang Indiyano]] at [[Karagatang Artiko]] naman ang mga hangganan nito sa timog at hilaga. Samantala, pabago-bago sa kasaysayan ang hangganan nito sa kanluran, dahil sa kultura at politika. Gayunpaman, pinagkakasunduan ng marami na ang hangganan ng Asya sa Europa ay ang [[Bulubunduking Ural]] at [[Bulubunduking Caucasus]] sa [[Rusya]], gayundin ang mga [[kipot ng Turkiye]] ([[Kipot Bosphorus]], [[Kipot Dardanelles]], at [[Dagat Marmara]]). Ang [[Kanal ng Suez]] naman sa [[Ehipto]] ang nagsisilbing hangganan nito sa [[Aprika]].

Ang rehiyon ng [[Tsina]] at [[India]] ang naging sentro ng ekonomiya ng mundo hanggang noong ika-19 na siglo sa pag-usad ng [[Rebolusyong Industriyal]] sa Europa. Ang yaman na ito, na hinaluan pa ng mga pantasyang isinulat ng mga naunang manlalakbay tulad ni [[Marco Polo]], ang nagpaakit sa mga Europeo upang makipagkalakalan sa Silangan, na humantong kalaunan upang magtayo sila ng mga kolonya sa malaking bahagi ng kontinente. Dahil sa lawak nito at ekonomiya, naging tirahan ito ng malaking bahagdan ng populasyon sa halos buong kasaysayan nito. Gayunpaman, unti-unti na itong bumabagal pagsapit ng ika-20 siglo dahil sa samu't saring dahilan. Dito itinatag ang karamihan sa mga pinakalaganap na mga [[rehiliyon]] sa mundo, kabilang na ang [[Kristiyanismo]], [[Islam]], [[Judaismo]], [[Budismo]], at [[Hinduismo]].

== Kahulugan at hangganan ==

=== Hangganan sa Aprika ===

Sa malaking bahagi ng kasaysayan, itinuturing ang [[Tangway ng Sinai]] bilang ang hangganan ng Asya sa Aprika. Gayunpaman, naging mas malinaw ito nang itinayo ang [[Kanal ng Suez]] noong ika-19 na siglo sa [[Ehipto]]. Samantala, ang hangganan ng dalawang kontinente sa katubigan ay ang [[Dagat Pula]] at ang [[Golpo ng Suez]].

=== Hangganan sa Europa ===

Pabago-bago ang naging hangganan ng Asya sa Europa sa kasaysayan dahil sa kultura at politika. Ang pinakaunang nagsubok na maglagay ng isang tiyak na hangganan ng dalawang kontinente ay ang [[mga Griyego]]. Ginamit ni [[Anaximander]] ang Ilog Phasis (ngayo'y [[Ilog Rioni]]) sa [[Kaukasya]] bilang hangganan ng Europa sa Asya, mula sa lungsod ng [[Poti]] sa [[Dagat Itim]] hanggang sa [[Daang Surami]] at [[Ilog Kura]] sa [[Dagat Kaspiyo]]. Ito rin ang ginamit na hangganan ni [[Herodotus]] noong {{BCE|ika-5 siglo}}. Binago ito noong [[panahong Helenistiko]], kung saan inusog ang hangganan papunta sa hilaga, sa Ilog Tanais (ngayo'y [[Ilog Don]]). Ito ang ginawang basehan ng mga Romanong manunulat tulad nina [[Strabo]] at [[Ptolemy]].

Ang modernong pinagkakasunduan na hangganan ng dalawang kontinente ay nagmula sa isang mungkahi noong 1730 ni [[Philip Johan von Strahlenberg]] sa kanyang [[atlas]]. Iminungkahi niya na gawing [[Bulubunduking Ural]] ang hangganan ng Europa at Asya. Pinalawig ito nang husto sa mga nagdaang taon: ginamit kalaunan ang [[Ilog Ural]] sa timog ng kabundukan bilang karagdagan hangganan nito, at ang [[Bulubunduking Caucasus]] na matatagpuan sa pagitan ng Dagat Itim at Kaspiyo.

=== Sa Oseaniya ===

Nilalagay kalimitan ang hangganan ng Asya sa [[Oseaniya]] sa [[Kapuluang Malay]]. Kinokonsidera na bahagi ng Asya ang [[Kapuluang Maluku]] samantalang bahagi ng Oseaniya ang isla ng [[New Guinea]] at ang mga karatig na isla nito. Parehong nasa [[Indonesia]] ito ngayon.

== Mga teritoryo ng mga Bansa sa Asya at rehiyon ==
<!--{{editnote | NOTE: The countries in this table are categorized according to the scheme for geographic subregions used by the United Nations etc., and data included are per sources in cross-referenced articles.  Where they differ, provisos are clearly indicated.  If you have arguments or evidence to the contrary, please provide them on the talk page and await until the consensus supports making proposed edits.  Thank you!-->

[[Talaksan:Location-Asia-UNsubregions.png|thumb|225px|Mga [[subrehiyon|UN subrehiyon]] ng Asya
{{legend|#0000E0|[[Hilagang Asya]]}}
{{legend|#E000E0|[[Gitnang Asya]]}}
{{legend|#00E000|[[Timog-kanlurang Asya]]}}
{{legend|#E00000|[[Timog Asya]]}}
{{legend|#FFFF20|[[Silangang Asya]]}}
{{legend|#FFC000|[[Timog-silangang Asya]]}}]]
[[Talaksan:Asia-map.png|left|thumb|225px|Mapang pisikal ng Asya (hindi kasama ang Timog-kanlurang Asya).]]
<div style="clear:both"></div>

{| border="1" cellpadding="4" cellspacing="0" class="references-small sortable" style="border:1px solid #aaa; border-collapse:collapse;"
|- bgcolor="#ECECEC"
! Pangalang ng [[:en:subrehiyon|rehiyon]] at <br />teritoryo, kasama ang [[watawat]] <ref>&nbsp;&nbsp;Rehiyong kontinental ayon sa [[Midya:United Nations geographical subregions.png|pag-uuri ng UN (mapa)]], hindi kabilang ang 12. Depende sa depinisyon, ang ibang teritoryo sa ibaba (notes 6, 11-13, 15, 17-19, 21-23) ay maaring [[:en:sa Asya at isa sa mga sumusunod]]: [[Europa]], [[Aprika]], o [[Oceania]].<br /></ref>
! [[Talaan ng mga bansa at teritoryo ayon sa lawak|Lawak]]<br />(km²)
! [[Talaan ng mga bansa ayon sa populasyon|Populasyon]]<br /> (Taya ng 1 Hunyo 2008)
! [[Talaan ng mga bansa ayon sa kapal ng populasyon|Kapal ng Populasyon]]<br />(bawat km²)
! [[Kabisera]]
|- 
| colspan=5 style="background:#eee;" | '''[[Gitnang Asya]]:'''
|-
| {{flagicon|Kazakhstan}} [[Kazakhstan]]<ref>&nbsp;&nbsp;Minsan ay itinuturing na bansang transkontinental ang [[Kazakhstan]] sa Gitnang Asya at [[Silangang Europa]]; ang pigura ng populasyon at lawak ay para sa bahaging nasa Asya lamang.<br /></ref>
| align="right" | 2,346,927
| align="right" | 15,666,533
| align="right" | 5.7
| [[Nur-Sultan]]
|-
| {{flagicon|Kyrgyzstan}} [[Kyrgyzstan]]
| align="right" | 198,500
| align="right" | 5,356,869
| align="right" | 24.3
| [[Bishkek]]
|-
| {{flagicon|Tajikistan}} [[Tayikistan]]
| align="right" | 143,100
| align="right" | 7,211,884
| align="right" | 47.0
| [[Dushanbe]]
|-
| {{flagicon|Turkmenistan}} [[Turkmenistan]]
| align="right" | 488,100
| align="right" | 5,179,573
| align="right" | 9.6
| [[Ashgabat]]
|-
| {{flagicon|Uzbekistan}} [[Uzbekistan]]
| align="right" | 447,400
| align="right" | 28,268,441
| align="right" | 57.1
| [[Tashkent]]
|-
| colspan=5 style="background:#eee;" | '''[[Silangang Asya]]:'''
|-
| {{flagicon|Japan}} [[Hapon]]
| align="right" | 377,835
| align="right" | 127,288,628
| align="right" | 336.1
| [[Tokyo]]
|-
| {{flagicon|Taiwan}} [[Republika ng Tsina|Taiwan]]<ref>&nbsp;&nbsp;Ang pigura ay para sa [[:en:Taiwan Area|pook]] sa ilalim ng ''de facto'' kontrolado ng pamahalaang [[Republika ng Tsina]] (ROC). Inaanking buo ng PRC; tingnan ang [[:en:political status of Taiwan|estadong pampolitika ng Taiwan]].<br /></ref>  
| align="right" | 35,980
| align="right" | 22,920,946
| align="right" | 626.7
| [[Taipei]]
|-
| {{flagicon|Mongolia}} [[Mongolia]]
| align="right" | 1,565,000
| align="right" | 2,996,082
| align="right" | 1.7
| [[Ulaanbaatar]]
|-
| {{flagicon|China}} [[Republikang Bayan ng Tsina|Tsina]]<ref>&nbsp;&nbsp;Ang kasalukuyang estado ay pormal na kilala bilang [[People's Republic of China]] (PRC).  Ang mga pigura ay para lamang sa [[Kalupaang Tsina]] at hindi kasama ang [[Hong Kong]], [[Macau]], at [[Taiwan]].<br /></ref>
| align="right" | 9,584,492
| align="right" | 1,322,044,605
| align="right" | 134.0
| [[Beijing]]
|-
| {{flagicon|Hong Kong}} [[Hong Kong]] (Tsina)<ref>&nbsp;&nbsp;Ang [[Hong Kong]] ay isang [[:en:Special administrative regions of China|Special Administrative Region (SAR) ng PRC]].<br /></ref>
| align="right" | 1,092
| align="right" | 7,903,334
| align="right" | 6,688.0
| —
|-
| {{flagicon|Macau}} [[Macau]] (Tsina)<ref>&nbsp;&nbsp;Ang [[Macau]] ay isang [[:en:Special administrative regions of China|Special Administrative Region (SAR) ng PRC]].<br /></ref>
| align="right" | 25
| align="right" | 460,823
| align="right" | 18,473.3
| —
|-
| {{flagicon|North Korea}} [[Hilagang Korea]]
| align="right" | 120,540
| align="right" | 23,479,095
| align="right" | 184.4
| [[Pyongyang]]
|-
| {{flagicon|South Korea}} [[Timog Korea]]
| align="right" | 98,480
| align="right" | 49,232,844
| align="right" | 490.7
| [[Seoul]]
|-
| colspan=5 style="background:#eee;" | '''[[Hilagang Asya]]:'''
|-
| {{flagicon|Russia}} [[Rusya]]<ref>&nbsp;&nbsp;Malawakang itinuturing ang [[Russia]] na isang bansang transkontinental sa Silangang Europa (UN region) at [[Hilagang Asya]]; ang pigura ng populasyon at lawak ay para sa bahaging nasa Asya lamang.<br /></ref>
| align="right" | 13,115,200
| align="right" | 140,702,092
| align="right" | 3.0
| [[Moscow]]
|-
| colspan=5 style="background:#eee;" | '''[[Timog-silangang Asya]]:'''<ref name="ccau">Hindi kabilang ang [[Pulo ng Christmas]] at [[Cocos (Keeling) Islands]] ([[:en:States and territories of Australia|panlabas na teritoryo ng Australia]] na nasa [[Karagatang Indian]] sa timog-kanluran ng [[Indonesia]]).<br /></ref>
|-
| {{flagicon|Brunei}} [[Brunay]]
| align="right" | 5,770
| align="right" | 381,371
| align="right" | 60.8
| [[Bandar Seri Begawan]]
|-
| {{flagicon|Cambodia}} [[Cambodia]]
| align="right" | 181,040
| align="right" | 14,241,640
| align="right" | 70.6
| [[Phnom Penh]]
|-
| {{flagicon|Timor-Leste}} [[Timor-Leste|Silangang Timor]]<ref>&nbsp;&nbsp;Ang [[East Timor]] ay kalimitang itinuturing na isang bansang transkontinental sa Timog-silangang Asya at [[Oceania]].<br /></ref>
| align="right" | 15,007
| align="right" | 1,108,777
| align="right" | 63.5
| [[Dili]]
|-
| {{flagicon|Indonesia}} [[Indonesya]]<ref>&nbsp;&nbsp;Ang [[Indonesia]] ay itinuturing na bansang transkontinental sa Timog-silangang Asya at [[Oceania]]; hindi kasama sa pigura ang [[Irian Jaya]] at [[Kapuluang Maluku]], na karaniwang itinuturing na nasa Oceania ([[Melanesya]]/[[Australasya]]).<br /></ref>
| align="right" | 1,419,588
| align="right" | 237,512,355
| align="right" | 159.9
| [[Jakarta]]
|-
| {{flagicon|Laos}} [[Laos]]
| align="right" | 236,800
| align="right" | 6,677,534
| align="right" | 24.4
| [[Vientiane]]
|-
| {{flagicon|Malaysia}} [[Malaysiya]]
| align="right" | 329,750
| align="right" | 25,274,135
| align="right" | 68.7
| [[Kuala Lumpur]]
|-
| {{flagicon|Myanmar}} [[Myanmar]]
| align="right" | 678,500
| align="right" | 47,758,224
| align="right" | 62.3
| [[Naypyidaw]]<ref>&nbsp;&nbsp;Ang kabeserang administratibo ng [[Myanmar]] ay opisyal na inilipat mula [[Yangon]] sa isang ''militarised greenfield'' na nasa kanluran ng [[Pyinmana]] noong 6 Nobyembre 2005.</ref>
|-
| {{flagicon|Philippines}} [[Pilipinas]]
| align="right" | 300,000
| align="right" | 92,681,453
| align="right" | 281.8
| [[Maynila]]
|-
| {{flagicon|Singapore}} [[Singapore]]
| align="right" | 704
| align="right" | 4,608,167
| align="right" | 6,369.0
| [[Singapore]]
|-
| {{flagicon|Thailand}} [[Thailand]]
| align="right" | 514,000
| align="right" | 65,493,298
| align="right" | 121.3
| [[Bangkok]]
|-
| {{flagicon|Vietnam}} [[Vietnam]]
| align="right" | 331,690
| align="right" | 86,116,559
| align="right" | 246.1
| [[Hanoi]]
|-
| colspan=5 style="background:#eee;" | '''[[Timog Asya]]:'''
|-
| {{flagicon|Bangladesh}} [[Bangladesh]]
| align="right" | 144,000
| align="right" | 153,546,901
| align="right" | 926.2
| [[Dhaka]]
|-
| {{flagicon|Bhutan}} [[Bhutan]]
| align="right" | 47,000
| align="right" | 682,321
| align="right" | 14.3
| [[Thimphu]]
|-
| {{flagicon|India}} [[India]]<ref>&nbsp;&nbsp;Kasama ang [[Jammu at Kashmir]], isang pinagtatalunang teritoryo ng India, [[Pakistan]], at ng [[People's Republic of China|PRC]].<br /></ref>
| align="right" | 3,167,590
| align="right" | 1,147,995,226
| align="right" | 318.2
| [[New Delhi]]
|-
| {{flagicon|Maldives}} [[Maldives]]
| align="right" | 300
| align="right" | 379,174
| align="right" | 1,067.2
| [[Malé]]
|-
| {{flagicon|Nepal}} [[Nepal]]
| align="right" | 140,800
| align="right" | 29,519,114
| align="right" | 183.8
| [[Kathmandu]]
|-
| {{flagicon|Pakistan}} [[Pakistan]]
| align="right" | 803,940
| align="right" | 167,762,049
| align="right" | 183.7
| [[Islamabad]]
|-
| {{flagicon|Sri Lanka}} [[Sri Lanka]]
| align="right" | 65,610
| align="right" | 19,576,783
| align="right" | 298.4
| [[Colombo]]
|-
| colspan=5 style="background:#eee;" | '''[[Timog-kanlurang Asya]]:'''
|-
| {{flagicon|Afghanistan}} [[Afghanistan]]
| align="right" | 647,500
| align="right" | 32,738,775
| align="right" | 42.9
| [[Kabul]]
|-
| {{flagicon|Armenia}} [[Armenia]]<ref>&nbsp;&nbsp;Ang [[Armenia]] ay minsang itinuturing na isang bansang transkontinental: pisikal na matatagpuan ito sa [[Kanlurang Asya]], ngunit mayroon itong historikal at sosyopolitikal na koneksyon ito sa Europa.<br /></ref>
| align="right" | 29,800
| align="right" | 2,968,586
| align="right" | 111.7
| [[Yerevan]]
|-
| {{flagicon|Azerbaijan}} [[Azerbaijan]]<ref>&nbsp;&nbsp;Ang [[Azerbaijan]] ay kalimitang itinuturing na isang bansang transkontinental sa Kanlurang Asya at Silangang Europa; ang pigura sa populasyon at lawak ay para sa bahaging ansa Asya lamang.  Kasma sa pigura ang [[Nakhchivan]], isang nagsasariling ''[[exclave]]'' ng Azerbaijan na pinalilibutan ng [[Armenia]], [[Iran]], at [[Turkey]].<br /></ref>
| align="right" | 46,870
| align="right" | 3,845,127
| align="right" | 82.0
| [[Baku]]
|-
| {{flagicon|Bahrain}} [[Bahrain]]
| align="right" | 665
| align="right" | 718,306
| align="right" | 987.1
| [[Manama]]
|-
| {{flagicon|Cyprus}} [[Cyprus]]<ref>&nbsp;&nbsp;Ang pulo ng [[Cyprus]] ay minsang itinuturing na isang teritoryong transkontinental: sa Eastern Basin ng [[Dagat Mediterranean]] timog ng [[Turkey]], ito ay may historikal at sosyopolitikal na koneksyon sa Europa. Ang [[Republikang Turko ng Hilagang Tsipre]] (TRNC), na iba sa ''de jure'' na Republic of Cyprus sa timog, ay kinilala lamang ng Turkey.<br /></ref>
| align="right" | 9,250
| align="right" | 792,604
| align="right" | 83.9
| [[Nicosia]]
|-
| {{flagicon|Palestine}} [[Gaza Strip|Gaza]]<ref>&nbsp;&nbsp;Ang [[Piraso ng Gaza|Gaza]] at [[West Bank]], na tinatawag na "Occupied Palestinian Territory" ng UN, ay mga [[:en:Palestinian territories|teritoryo]] na bahagyang sakop ng [[Israel]] ngunit nasa ''de facto'' na sa ilalim ng administrasyon ng [[:en:Palestinian National Authority|Palestinian National Authority]].<br /></ref>
| align="right" | 363
| align="right" | 1,537,269
| align="right" | 3,315.7
| [[Gaza]]
|-
| {{flagicon|Georgia}} [[Georgia (bansa)|Georgia]]<ref>&nbsp;&nbsp;Ang [[Georgia (bansa)|Georgia]] ay kalimitang itinuturing na isang bansang transkontinental sa Kanlurang Asya at Silangang Europa; ang pigura sa populasyon at lawak ay para sa bahaging nasa Asya lamang.<br /></ref>
| align="right" | 20,460
| align="right" | 4,630,841
| align="right" | 99.3
| [[Tbilisi]]
|-
| {{flagicon|Iran}} [[Iran]]<!--{{editnote | NOTE: Do not alter or move this entry without discussion -- in the UN scheme for countries/regions (used in the table), Iran is in Southern Asia, not Western Asia.-->
| align="right" | 1,648,195
| align="right" | 65,875,223
| align="right" | 42
| [[Tehran]]
|-
| {{flagicon|Iraq}} [[Iraq]]
| align="right" | 437,072
| align="right" | 28,221,181
| align="right" | 54.9
| [[Baghdad]]
|-
| {{flagicon|Israel}} [[Israel]]
| align="right" | 20,770
| align="right" | 7,112,359
| align="right" | 290.3
| [[Jerusalem]]<ref>Noong 1980, ang [[Herusalem]] ay ipinahayag na pinagsanib na kabesera ng Israel, pagkaraan ng ''annexation'' ng [[:en:East Jerusalem|East Jerusalem]] sa panahon ng [[:en:Six-Day War|1967 Six-Day War]].  Hindi ito kinikilala ng [[United Nations]] at maraming bansa, kaya maraming bansa ang nagtatayo ng embahada sa [[Tel Aviv]] na lamang.</ref>
|-
| {{flagicon|Jordan}} [[Jordan]]
| align="right" | 92,300
| align="right" | 6,198,677
| align="right" | 57.5
| [[Amman]]
|-
| {{flagicon|Kuwait}} [[Kuwait]]
| align="right" | 17,820
| align="right" | 2,596,561
| align="right" | 118.5
| [[Kuwait City]]
|-
| {{flagicon|Lebanon}} [[Lebanon]]
| align="right" | 10,452
| align="right" | 3,971,941
| align="right" | 353.6
| [[Beirut]]
|-
| {{flagicon|Oman}} [[Oman]]
| align="right" | 212,460
| align="right" | 3,311,640
| align="right" | 12.8
| [[Muscat, Oman|Muscat]]
|-
| {{flagicon|Qatar}} [[Qatar]]
| align="right" | 11,437
| align="right" | 928,635
| align="right" | 69.4
| [[Doha]]
|-
| {{flagicon|Saudi Arabia}} [[Saudi Arabia]]
| align="right" | 1,960,582
| align="right" | 23,513,330
| align="right" | 12.0
| [[Riyadh]]
|-
| {{flagicon|Syria}} [[Syria]]
| align="right" | 185,180
| align="right" | 19,747,586
| align="right" | 92.6
| [[Damascus]]
|-
| {{flagicon|Turkey}} [[Turkey]]<ref>&nbsp;&nbsp;Ang [[Turkey]] ay pangkahalatang itinuturing an isang bansang transkontinental sa Kanlurang Asya at [[Timog Europa]]; ang pigura sa populasyon at lawak ay para sa bahaging nasa Asya lamang, at hindi kasama ang buong [[Lalawigan ng Istanbul]].<br /></ref>
| align="right" | 756,768
| align="right" | 71,892,807
| align="right" | 76.5
| [[Ankara]]
|-
| {{flagicon|United Arab Emirates}} [[United Arab Emirates]]
| align="right" | 82,880
| align="right" | 4,621,399
| align="right" | 29.5
| [[Abu Dhabi]]
|-
| {{flagicon|Palestine}} [[West Bank]]<ref>&nbsp;&nbsp;Ang [[West Bank]] at [[Gaza Strip|Gaza]], tinatawag na "Occupied Palestinian Territory" ng UN, ay [[Palestinian territories|teritoryong sakop]] ng [[Israel]] ngunit nasa ''de facto'' na administrasyon ng [[:en:Palestinian National Authority|Palestinian National Authority]].<br /></ref>
| align="right" | 5,860
| align="right" | 2,611,904
| align="right" | 393.1
| —
|-
| {{flagicon|Yemen}} [[Yemen]]
| align="right" | 527,970
| align="right" | 23,013,376
| align="right" | 35.4
| [[Sanaá]]
|-
|- style=" font-weight:bold; "
| Kabuuan
| align="right" | 43,810,582
| align="right" | 4,050,404,193
| align="right" | 89.07
|}

=== Mga Bansang Nagbago ng Pangalan ===
Maraming bansang Asyano ang nagpalit ng pangalan dahil sa pagbabago ng pamahalaan, pagbago ng pinuno o kalayaan mula sa ibang bansa.

{|class="wikitable sortable" border="1" style="font-size: 90%"
|-
! Dating Pangalan !! Taon !! Kasalukuyang Pangalan
|-
| [[India|Dominyon ng India]], ''dating [[British East Indies|Briton na Indya]]''
| 1950
| [[India|Republika ng India]]
|-
| [[East Bengal]] province
| 1905-1911 and 1947-1955<br />1955-1971<br />1971
| [[East Pakistan]] state <br /> [[Bangladesh]], People's Republic of
|-
| [[Democratic Kampuchea]]
| 1975
| [[Cambodia]], Kaharian ng
|-
| [[Dinastiyang Qing]]
| 1912<br />1949
| [[Republic of China|China]], Republic of<br />China, People's Republic of
|-
| [[Portuguese Timor]]
| 1975<br />2002
| [[Timor Timur]] (province of Indonesia) <br />[[East Timor]], Democratic Republic of
|-
| [[Dutch East Indies]]
| 1949
| [[Indonesia]], Republika ng
|-
| [[Persia]]
| 1935<br />1979
| [[Iran]], <br />[[Iran]], Islamikong Republika ng
|-
| [[Transjordan]]
| 1946
| [[Jordan]], Kaharian ng
|-
| [[Kirghiz SSR]] (USSR)
| 1991
| Kyrgyzstan, Republika
|-
| [[Federation of Malaya|Malaya]], [[North Borneo]], [[Sarawak]] and [[Singapore]]
| 1963<br />1965
| [[Malaysia]] (including [[Singapore]])<br />[[Malaysia]] and [[Singapore]]
|-
| [[Burma]]
| 1989
| [[Myanmar]], Unyon ng
|-
| [[Muscat]]
| 1971
| [[Oman]], Sultanate ng
|-
| [[Dominion of Pakistan]]
| 1947-1956<br />1956-1970<br />1971  
| [[West Pakistan]], Islamic State of<br />[[Pakistan]], Islamikong Republika ng
|-
| [[Islas de San Lorenzo]], [[Spanish East Indies]], [[Philippine Islands]], [[Las Islas Filipinas]]
| 1965
| [[Pilipinas]], Republika ng
|-
| [[Hejaz]]-[[Nejd]], The Kingdom of
| 1932
| [[Saudi Arabia]], Kaharian ng
|-
| [[Aden]]
| 1970
| [[South Yemen]], People's Republic of
|-
| [[Ceylon]]
| 1972
| [[Sri Lanka]], Democratic Socialist Republic of
|-
| [[Tajik Soviet Socialist Republic|Tajik SSR]] (USSR)
| 1991
| [[Tajikistan]], Republika ng
|-
| [[Siam]]
| 1939
| [[Thailand]], Kaharian ng
|-
| [[Imperyong Ottoman]]
| 1923
| [[Turkey]], Republika ng
|-
| [[USSR|urkmen SSR]] (USSR)
| 1991
| [[Turkmenistan]]
|-
| [[Trucial Oman]] & [[Trucial States]]
| 1971
| [[United Arab Emirates]]
|-
| [[French Indo-China]]
| 1949
| [[Cambodia]], [[Laos]] and [[Vietnam]]
|-
| [[Yemen]], People's Democratic & [[Southern Yemen]]
| 1990
| [[Yemen]], Republika ng
|}

== Mga Relihiyon ==
Ang Asya ay kung saan nagmula ang [[Budismo]], [[Hinduismo]] at iba pang Indiyanong at Tsinong relihiyon. Ito rin kung saan nagsimula ang relihiyong [[Hudaismo]], [[Kristyanismo]], [[Islam]] at iba't ibang Abramikong paniniwala. Nagsimula rin dito ang mga pilosopiyang [[Confucianismo]] at [[Taoismo]].

== Kasaysayan ==
[[Talaksan:Premongol.png|thumb|500px|Ang Asya bago ang Imperyong Mongol]]

Ang kasaysayan ng Asya ay makikita bilang kolektibong kasaysayan ng ilang mga natatanging mga paligid pandalampasigan mga rehiyon tulad ng [[Silangang Asya]], [[Timog Asya]], at ang [[Gitnang Silangan]] Naka-ugnay ito sa pamamagitan ng panloob na tumpok ng mga taong hating Asyano at Europeo sa [[kapatagan]].

Ang dalampasigan ay ang tahanan sa ilan sa mga maagang sibilisasyon sa daigdig. Ang bawat isa sa  tatlong rehiyon ay bumubuo ng mga sibilisasyon sa paligid ng mga lambak at ilog. Sagana ang mga lambak dahil ang lupa ay may mayamang lupa at maaaring tamnan ng maraming halamang-ugat. Ang mga sibilisasyon sa [[Mesopotamya]], sa [[Indus Valley|Lambak ng Indus]], at sa [[Tsina]] ay nagbahagi ng maraming mga pagkakatulad at palaging nagpapalitan ng [[teknolohiya]] at mga ideya tulad ng [[matematika]] at ang mga [[gulong]]. Iba pang mga paniniwala tulad ng pagsulat ay maaaring binuo paisa-isa sa bawat lugar. Nabuo ang mga lungsod, estado, at imperyo sa mga mabababang lugar.

Ang mga patag ng rehiyon ay matagal na pinaninirahan ng mga pagala-gala, at mula sa ''central steppes'' ay maaaring sila umabot sa lahat ng mga lugar ng Asya. Ang hilagang bahagi ng kontinente, na sinasakop ng [[Siberia]] ay hindi rin mararating ng mga pagala-gala sa kapatagan dahil sa mga makakapal na kagubatan at ''[[tundra]]''. Ang mga lugar sa Siberia ay bihira panirahan ng tao.

Ang mga sentro at paligid ay inihiwalay ng mga bundok at disyerto. Ang [[Bulubundukin ng Kaukasya|Kaukasya]], [[Himalayas]], [[Disyerto ng Karakum]], at [[Disyerto ng Gobi]] ay bumuo ng mga hadlang para mahirapang makatawid ang mga mangangabayo sa kapatagan. Habang sa larangan ng teknolohiya at kultura, ang mga naninirahan sa lungsod ay mas masulong na, kaunti lamang ang magagawa nila na protektahan ang sarili nila laban sa mga pagala-gala. Gayunman, ang mga mabababang lugar ay hindi magkakaroon ng sapat na bukas na damuhan upang suportahan ang isang malaking pwersa ng mga nakakabayo. Kaya ang pagala-gala na sumakop sa Tsina, India, at Gitnang Silangan ay napilitang umangkop sa lokal na lipunan.

=== 9000 BC–4500 BC ===
Isang templo sa lugar ng dakong timog-silangang Turkiya sa [[Göbekli Tepe]] na napetsahan noong 10000 BC ay nakikita bilang ang simula ng kulturang "Neolitiko 1". Ang lunang ito ay binuo ng nga pagala-galang [[mangangaso-maniningil]] dahil walang permanenteng pabahay sa paligid. Itong lunan ng templo ay ang pinakalumang kilalang ginawa ng tao bilang sambahan. Noong 8500 BC hanggang 8000 BC, ang mga sakahan ay nagsimulang lumaganap sa [[Anatolia]], [[Hilagang Aprika]] at Hilagang [[Mesopotamia]].

Ang [[sinaunang-panahong lugar ng Beifudi]] malapit sa Yixian sa [[Hebei]], [[Tsina]], ay naglalaman ng mga reliko ng isang kultura na may kasabay na ang [[Cishang kultura|Cishan]] at [[kulturang Xinglongwa|Xinglongwa]] kultura noong 7000 hanggang 8000 BC, ang mga Neolitikong kultura sa silangan ng [[Taihang Mountains]], ay bumuo ng mga arkeolohikong puwang sa pagitan ng dalawang Hilagang kulturang Intsik. Ang kabuuang lugar na nahukay ay higit sa 1,200 metro kuwadrado at ang mga koleksyong Neolitiko ay natuklasan sa lugar na binubuo ng dalawang uri.<ref name="archdis">{{cite web
|url=http://www.kaogu.cn/en/detail.asp?ProductID=982
|title=New Archaeological Discoveries and Researches in 2004 — The Fourth Archaeology Forum of CASS
|publisher=Institute of Archaeology — Chinese Academy of Social Sciences
|accessdate=2007-09-18
|archive-date=2011-05-12
|archive-url=https://web.archive.org/web/20110512174808/http://www.kaogu.cn/en/detail.asp?ProductID=982
|url-status=dead
}} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110512174808/http://www.kaogu.cn/en/detail.asp?ProductID=982 |date=2011-05-12 }}</ref>

Noong 5500 BC ang [[Tel Halaf|kulturang Halafian]] ay nagpakita sa Levant, Libano, [[Palestina]], [[Sirya]], Anatolia at hilagang Mesopotamia, batay sa agrikultura sa tuyong lupa.

Sa timog Mesopotamya ay ang mga inaanod na kapatagan ng [[Sumer]] at [[Elam]]. Dahil diyan ang maliliit na patak ng ulan sa sistema ng [[patubig]] ay kinakailangan. Ang [[Ubaid panahon|kulturang Ubaid]] ay lumaganap noong 5500 BC.

=== Panahon ng Bronse ===
Ang Panahong Calcolitico (Chalcolithic) ay nagsimula noong 4500 BC. Pagkatapos, nagsimula ang [[Panahon ng Tansong Pula]] noong 3500 BC, at pinalitan ang mga kulturang Neolitiko.
Ang Tsina at Vietnam ay sentro rin ng paggawaang-metal. Noon pa mang Panahong Neolitiko, ang unang mga bronseng dram, na tinatawag na ''Dong Son Drums'' ay nahukay sa paligid ng rehiyon ng Red River Delta sa Biyetnam at Timog Tsina. Iniuugnay ito sa sinaunang-panahong kulturang Dong Son ng Biyetnam.

Sa Ban Chiang, Thailand (Timog-silangang Asya), ang mga artipaktong tanso ay natuklasan noong 2100 BC.

Sa Nyaunggan, Burma, ang mga kagamitang tanso ay nahukay kasama ng mga artepaktong [[seramika]] at bato. Ang pagpepetsa ay kasalukuyang malawak pa rin (3500-500 BC).

=== Panahon ng Bakal ===
Ang [[Imperyong Achaemenid|dinastiyang Achaemenid]] ng [[Imperyong Persa]], na itinatag ni [[Cyrus the Great|Haring Cirong Dakila]] (Cyrus), ay naghari sa [[Gresya]] at [[Turkiya]] sa [[Ilog Indus]] at [[Gitnang Asya]] noong ikaanim hanggang ikaapat na siglo BC. Sinakop ito ni [[Alejandrong Dakila]] (Alexander) noong [[ikaapat na siglo BC]]. Ang [[Imperyong Romano]] ay mamamahala sa bahagi ng Kanlurang Asya. Ang mga dinastiyang [[Seleucid]]o (Seleucid), [[Imperyong Partia|Partia]] at [[Dinastiyang Sasanida|Sasanida]] ng Persiya ay namayani sa Kanlurang Asya sa maraming siglo. Maraming mga sinaunang sibilisasyon ay naaapektuhan sa pamamagitan ng [[Daang Seda]], na iniuugnay ang Tsina, Indya, Gitnang Silangan, at Europa. Ang relihiyon ng [[Hinduismo]] at [[Budismo]], na nagsimula sa Indya, ay isang mahalagang impluwensiya sa Timog, Silangan, at Timog-Silangang Asya.

=== Gitnang Panahon ===
Ang mga [[Caliphate|Kalipang]] Islamiko at iba pang [[estadong Muslim]] ay kinuha ang [[Gitnang Silangan]], [[Kaukasya]] at [[Gitnang Asya]] sa panahon ng [[pananakop ng Muslim]] noong ikapitong siglo, at pinalawak na sa [[subkontinenteng Indiyano]] at [[kapuluan ng Malay]]. Ang [[Imperyong Monggol]] ay sumakop sa isang malaking bahagi ng Asya noong [[ikalabintatlong siglo]], at pinalawak mula sa Tsina hanggang sa Europa.

Hindi si [[Marco Polo]] ang unang taga-kanluran na naglakbay sa Silangan at bumalik na may kamangha-manghang mga kuwento ng mga iba't-ibang kultura nito, ngunit ang kanyang mga ulat na inilathala sa huling bahagi ng ika-13 at unang bahagi ng ika-14 siglo ay ang kauna-unahang malawak na babasahin sa buong Europa.

Dinaig ng Medyebal Asya ang Kanluran sa pagbuo ng digma, komunikasyon at agham. Ang pulbura ay malawak na ginamit mula pa noong ika-11 siglo at sila ay gumagamit ng naigagalaw na uri ng paglilimbag limang daang taon bago ginawa ni Gutenberg ang kanyang palimbagan. Ang Budismo, [[Taoismo]], at [[Confucianismo]] ay ang nangingibabaw na mga pilosopiya ng [[Malayong Silangan]] sa panahon ng Gitnang Panahon.

Ang Medyebal Asya ay ang kaharian ng mga Khan. Si [[Genghis Khan]] ay kumontrol sa maraming lupain. Nabuo niya ang  kanyang kapangyarihan sa pagsasanib ng mga  hiwalay na mga tribung Monggol bago palawakin ang kanyang kaharian sa timog at kanluran. Siya at ang kanyang apong lalaki, si Kublai Khan, ay kinokontrol ang mga lupain sa China, Burma, Gitnang Asya, Rusya, Iran, Gitnang Silangan, at Silangang Europa. Mga pagtaya na ang sandatahang Monggol ay bumawas ang populasyon ng China sa pamamagitan ng halos isang katlo. Pagano si Genghis Khan. Ang kanilang kultura madalas nagdusa sa napakarahas na paggamot mula sa sandatahang Monggol. Ang sandatahang Khan ay humunhon bilang malayong kanluran bilang Jerusalem bago bumagsak noong 1260.

Ang Panahong Gitna ay isang hindi maunahang panahon para sa mga Intsik sa seramika at pagpipinta. Ang mga obra maestrang [[arkitekturang medyebal]] tulad ng Angkor Wat sa Cambodia, ang ''Great South Gate'' sa Todaiji, Hapon, at ang Tien-Ning Templo sa Peyping, Tsina ang ilan sa mga tulong ng ibang konstruksyon mula sa panahon na ito.

Ang Kamatayang Itim, kung saan ay wawasak sa Kanlurang Europa ay nagsimula sa Asya, kung saan ito umubos malaking populasyon sa Tsina noong 1331. Ang Tsina ay lumaganap muli noong huling mga taon ng medyebal panahon sa panahon ng pagsikat ng [[Dinastiyang Ming]]. Sa bansang Hapon ang mga ito ay nakita noong Gitnang Panahon ang isang pagbabalik sa tradisyunal na pananampalatayang Shinto at ang patuloy na pagiging popular ng Budismong Zen.

=== Modernong panahon (1500-kasalukuyan) ===
Ang [[Imperyong Ruso]] ay nagsimulang lumawak sa Asya noong [[ika-17 siglo]], at kokontrol ng [[Siberya]] at karamihan ng [[Gitnang Asya]] sa [[ika-19 siglo]]. Ang [[Imperyong Ottoman]] ay kinokontrol ang [[Turkiya]] at ang [[Gitnang Silangan]] mula [[ika-16 na siglo]] pataas. Noong [[ika-17 siglo]], ang [[Manchu]] ay sinakop ang Tsina at itinatag ang [[Dinastiyang Qing]], bagaman ito ay sa tanggihan sa ika-19 siglo at ibinagsak noong 1912.

Ang kapangyarihang Europeo ay kumontrol ng iba pang bahagi ng Asya noong 1900s, tulad ng [[British Raj|Indyang Ingles]], [[Indotsinang Pranses]] at [[Macau]] at [[Goa]] ng Portuges. Ang [[Great Game]] sa pagitan ng Rusya at Britanya ay ang mga pakikibaka para sa kapangyarihan sa rehiyon ng Sentral Asya noong ika-19 siglo. Ang [[Trans-Siberian Railway]], na tumatawid sa Asya sa pamamagitan ng tren, ay kumpleto na noong 1916. Ang ga bahagi ng Asya ay nanatiling nalaya mula sa kontrol ng Europa, bagaman hindi umimpluwensiya, tulad ng [[Persiya]], [[Thailand]] at karamihan ng Tsina. Sa ika-20 siglo, ang [[Imperyo ng Hapon]] ay pinalawak na sa Tsina at Timog-silangang Asya sa panahon ng [[Ikalawang Digmaang Pandaigdig]]. Pagkatapos ng digmaan, maraming mga bansanng Asyano ay naging malaya mula sa kapangyarihang Europeo. Sa panahon ng [[Digmaang Malamig]], sa hilagang bahagi ng Asya ay [[komunista]] na kinokontrol ang [[Unyong Sobyet]] at [[People's Republic of China]], habang ang kanluraning alyado ay nakabuo ng mga samahan tulad ng [[CENTO]] at [[SEATO]]. Ang mga away tulad ng [[Korean War|Digmaang Korea]], [[Vietnam War|Digmaang Vietnam]] at [[pagsakop ng USSR sa Apganistan]] ay away sa pagitan ng mga komunista at di-komunista. Isang dekada matapos ang Ikalawang Digmaang Pandaigdig, isang napakalaking planong pagbuhay muli ay nagdala sa [[Hapon]] bilang pangalawang-pinakamalaking ekonomiya sa mundo, isang palatandaan na kilala bilang [[pang-ekonomiyang himala matapos ang digmaan sa Hapon]]. Ang [[tunggaliang Arabe-Israelita]] ay may dominadong tala sa pangkasalukuyang kasaysayan ng [[Gitnang Silangan]]. Pagkatapos ang pagbagsak ng [[Unyong Sobyet]] noong 1991, maraming mga bagong malayang bansa ang naitatag sa Gitnang Asya. Naimbento ang tren noong ika-19 na siglo.

==Tingnan din==
*[[Talaan ng mga kalakhang pook sa Asya]]

== Talababa ==
<references group="lower-alpha"/>

== Sanggunian ==
<references/>

{{Asya}}
{{Mga lupalop ng daigdig}}

[[Kategorya:Asya| ]]
[[Kategorya:Mga kontinente]]