Tingnan ang wikitext ng Benguela

{{about|the city of Benguela|other uses|Benguela (disambiguation)}}
{{Infobox settlement
<!--See the Table at Infobox Settlement for all fields and descriptions of usage-->
<!-- Basic info  ---------------->
|name          = Benguela
|other_name             =
|native_name            =  <!-- for cities whose native name is not in English -->
|nickname               = 
|settlement_type        = [[Talaan ng mga munisipalidad ng Angola|Munisipalidad]] at lungsod
|motto                  =
<!-- images and maps  ----------->
|image_skyline          = Paços do Concelho, Benguela.jpg
|imagesize              = 300px
|image_caption          =  Gusaling Panlungsod ng Benguela
|image_flag             = 
|flag_size              =
|image_seal             = 
|seal_size              =
|image_shield           = Benguela 001.thumb.jpg
|shield_size            =
|image_blank_emblem     =
|blank_emblem_type      =
|blank_emblem_size      =
|image_map              = 
|mapsize                = 
|map_caption            = 
|image_map1             = 
|mapsize1               = 
|map_caption1           = 
|image_dot_map          =
|dot_mapsize            =
|dot_map_caption        =
|dot_x =  |dot_y =
|pushpin_map            = Angola<!-- the name of a location map as per http://en.wikipedia.org/wiki/Template:Location_map -->
|pushpin_label_position =bottom
|pushpin_map_caption    =Kinaroroonan sa Angola
|pushpin_mapsize=
<!-- Location ------------------>
|subdivision_type       = [[Talaan ng mga bansa|Bansa]]
|subdivision_name       = {{flag|Angola}}
|subdivision_type1      = [[Mga lalawigan ng Angola|Lalawigan]]
|subdivision_name1      = [[Lalawigan ng Benguela|Benguela]]
|subdivision_type2      = 
|subdivision_name2      = 
|subdivision_type3      = 
|subdivision_name3      = 
|subdivision_type4      = 
|subdivision_name4      =
<!-- Politics ----------------->
|government_footnotes   =
|government_type        =
|leader_title           =
|leader_name            =
|leader_title1          =  <!-- for places with, say, both a mayor and a city manager -->
|leader_name1           =
|leader_title2          =
|leader_name2           =
|leader_title3          =
|leader_name3           =
|leader_title4          =
|leader_name4           =
|established_title      = Itinatag
|established_date       = 1617
|established_title2     =  <!-- Incorporated (town) -->
|established_date2      = 
|established_title3     =  <!-- Incorporated (city) -->
|established_date3      =
<!-- Area    --------------------->
|area_magnitude         = 
|area_footnotes           =
|area_total_km2           = 2100<!-- ALL fields dealing with a measurements are subject to automatic unit conversion-->
|area_land_km2            = <!--See table @ Template:Infobox Settlement for details on automatic unit conversion-->
|area_water_km2           =
|area_total_sq_mi         =
|area_land_sq_mi          =
|area_water_sq_mi         =
|area_water_percent       =
|area_urban_km2           =
|area_urban_sq_mi         =
|area_metro_km2           =
|area_metro_sq_mi         =
|area_blank1_title        =
|area_blank1_km2          =
|area_blank1_sq_mi        =
<!-- Population   ----------------------->
|population_as_of               =2008
|population_footnotes           =
|population_note                =
|population_total               =128084
|population_density_km2         =auto
|population_density_sq_mi       =
|population_metro               =
|population_density_metro_km2   =
|population_density_metro_sq_mi =
|population_urban               =
|population_density_urban_km2   =
|population_density_urban_sq_mi =
|population_blank1_title        =
|population_blank1              =
|population_blank2_title        =
|population_blank2              =
|population_density_blank1_km2 =   
|population_density_blank1_sq_mi =
<!-- General information  --------------->
|timezone               = 
|utc_offset             = 
|timezone_DST           = 
|utc_offset_DST         = 
|coordinates            = {{coord|12|33|S|13|25|E|region:AO|display=inline,title}}
|elevation_footnotes    =  <!--for references: use <ref> </ref> tags-->
|elevation_m            = 39
|elevation_ft           =
<!-- Area/postal codes & others -------->
|postal_code_type       =  <!-- enter ZIP code, Postcode, Post code, Postal code... -->
|postal_code            =
|area_code              =
|blank_name             = [[Köppen climate classification|Klima]]
|blank_info             = [[Klimang disyerto#Mainit na klimang disyerto|BWh]]
|blank1_name            =
|blank1_info            =
|website                = 
|footnotes              = 
}}

Ang '''Benguela''' ({{IPA-pt|bẽˈɡɛlɐ}}, São Felipe de Benguela, dating binaybay na ''Benguella'') ay ang kabiserang lungsod ng [[lalawigan ng Benguela]] sa kanlurang [[Angola]], sa timog ng pambansang kabisera na [[Luanda]].<ref name="b-lobito"/> Ito ay nasa isang look na may kaparehong pangalan, sa tugmaang pampook na 12° 33’ S., 13° 25’ E. Isa ang Benguela sa pinakamataong mga lungsod ng bansa.

==Kasaysayan==

===Pamumuno ng mga Portuges===
Itinatag ang Benguela ng mga Portuges noong 1617 sa ilalim ni [[Manuel Cerveira Pereira]], ang pangwalong gobernador ng [[Portuges na Kanlurang Aprika|Angola]] (1604–1607).<ref name="b-lobito"/> Sa mahabang panahon ito ay sentro ng mahalagang pangangalakal, lalo na ng mga [[Pang-aalipin sa Angola|alipin]] papuntang [[Brazil]] at [[Cuba]]. Dumaong ang mga barko 1.6 na metro (1 milya) mula sa baybayin, sa mga lalim na 7 hanggang 11 metro (23 hanggang 36 na talampakan) at inilipat ang mga karga sa mas-maliit na mga bangka na gumamit ng lima o anim na mga lunsaran (''jetties'') sa bayan. Ngunit lubhang mas-malaki ang kalapit na protektadong daungan ng malalim na tubig ng [[Lobito]]. 

Maliban sa mga simbahan ng S. Felipe at S. António, pagamutan, at muog, may kaunti lamang mga kabahayang gawa sa bato magmula noong 1911.<ref name="eb1911">{{EB1911|inline=1|wstitle=Benguella|volume=3|page=737}}</ref> Malapit lamang sa Benguela ang [[Baía Farta]], kung saang ginawa ang asin at kinuha ang [[asupre]]. Malapit sa [[Baia Farta]] naman ang dalampasigan ng Baia Azul. Umunlad at lumago ang lungsod sa mga sumunod na dekada. Itinayo ng Portugal ang [[Daambakal ng Benguela]] noong unang bahagi ng ika-20 dantaon upang iugnay ang lungsod at ang [[Lobito]] sa looban, at nakamit nito ang malaking tagumpay nang ini-ugnay nito ang [[Copperbelt]] ng [[Lalawigan ng Katanga|Katanga]], [[Demokratikong Republika ng Congo]] at [[Sambia]]. Simula noong unang-bahagi ng ika-20 dantaon, naka-akit, umunlad, at napanatili ang de-kalidad na mga negosyo at propesyonal ang Benguela papunta sa malusog at lumalagong ekonomiya. Lumawak ang mga industriyang [[sisal]] at [[pangingisda]] at tumubo ang pamilihang pampinansiya, pangkomstruksiyon at panserbisyo hanggang 1974.<ref>[https://www.youtube.com/watch?v=RimsOQsuQDs BenguelaAnosOuro.wmv], a film of Benguela, [[Overseas Province of Angola]] before 1975.</ref>

===Pagkaraan ng kalayaan mula sa Portugal===
Noong 1975, kasunod ng [[Rebolusyong Carnation]] sa [[Lisbon]], Portugal 1974, ang naging malaya ang Portuges na [[Ibayong-dagat na Lalawigan ng Angola]]. Dahil sa [[Digmaang Sibil ng Angola]] (1975–2002), na tumagal nang 20 taon pagkaraan ng [[kasarinlan]] mula sa Portugal, ang mahalagang linya ng [[daambakal ng Benguela]] ay isinara. Tanging gumagana pa rin ang maigsing kahabaan ng linya na may habang 30 kilometro (19 milya) sa pagitan ng Benguela at [[Lobito]]. Noong kalagitnaan ng dekada-2000, dahil sa mas-payapa nang kapaligiran, sinimulan ang pagpapagana muli ng daambakal sa pagitan ng Benguela at [[Huambo]].

[[Talaksan:2015 Benguela Angola 19598983630.jpg|thumb|left|Mga karaniwang pangmadlang kabahayan sa Benguela]]
Noong 1983 ang Benguela ay may populasyon ng 155,000 katao. Sa kasagsagan ng digmaang sibil tumaas ang populasyon ng lungsod dahil sa pagdagsa ng mga takas mula sa mga lalawigan. Habang binubuo ng de-kalidad na mga kabahayan ang bahaging kolonyal ng lungsod, karamihan sa mga takas ay nakatira sa mga barung-barong magmula noong 2011.

==Ekonomiya==
[[Talaksan:Banco Nacional, Benguela, Angola.jpg|thumb|Gusali ng Banco Nacional sa Benguela]]
Ang Benguela ay dating isa sa mga sentro ng Portuges na pangangalakal sa looban ng Aprika, at nananatili pa rin ang kahalagahan nito bilang kawing ng komersiyo sa pagitan ng kanluran at silangang Angola. Itinatanim ang [[kape]], [[mais]], [[sisal]], [[tubo]], at [[tabako]] sa mga loobang rehiyon ng bansa at malawakang ikinakalakal sa Benguela. Ikinakalakal din sa lungsod ang [[mangganeso]]ng mula sa looban. Kabilang sa mga pampook na industriya ay pagpoproseso ng isda at pagkabyaw ng tubo (''sugarcane milling''). Gumagawa rin ang lungsod ng mga palayok, sabon, at kasangkapan.<ref name="b-lobito"/>

Idinadaan ang banyagang pangangalakal sa pangmalalim na tubig na pantalan ng [[Lobito]] na matatagpuan 29 na kilometro (18 milya) hilaga ng Benguela. Ang Lobito na dating pinakaabalang pantalan sa Angola ay lubhang nasira noong Digmaang Sibil ng Angola. Ang pantalan ay muling ibinuhay at sumusuporta sa pangangalakal sa rehiyong Benguela.<ref name="b-lobito"/><ref name="b-lobito"/>

==Transportasyon==
*[[Paliparan ng Benguela]]
*[[Daambakal ng Benguela]]
*[[Lobito|Pantalan ng Lobito]]

==Mga sanggunian==
{{Commons category|Benguela}}

{{reflist|2|refs=
<ref name="b-lobito">{{cite encyclopedia | encyclopedia = Encyclopædia Britannica |edition= Encyclopædia Britannica Online Academic | title = Benguela| year = 2013 | publisher = Britannica Online | location = Chicago, Ill. | oclc = 33663660}}</ref>
}}

{{Municipalities of Angola}}

{{Authority control}}

[[Kategorya:Mga pamayanan sa Angola]]
[[Kategorya:Mga munisipalidad ng Angola]]