Tingnan ang wikitext ng Griyegong Micenico

{{Infobox language
|name=Griyegong Micenico
|region=Katimugang [[Balkanikong Tangway]], [[Creta]]
|era=ika-16–12 na mga siglo BK
|familycolor=Indo-European
|fam1=[[Mga wikang Indo-Europeo|Indo-Europeo]]
|fam2=[[Mga wikang Heleniko|Heleniko]]
|iso3=gmy
|linglist=gmy
|script=[[Linyar B]]
|map=Homeric Greece-en.svg
|mapcaption=Mapa ng [[Gresya]] bilang inilarawan sa [[Iliada]] ni [[Homer]]. May paniniwala na tinutukoy ng heograpikong datos ang Gresya nang [[Panahong Bronse]], noong nag-Griyegong Micenico, at kaya maginagamit para magtasa ng mga [[petsa]].
|notice=IPA
}}
{{History of the Greek language|315}}

Ang '''Griyegong Micenico''' ({{lang-el|Μυκηναϊκή ελληνική}}) o '''Mycenaean Greek''' ang pinaka-sinaunang pinatutunayang anyo ng [[wikang Griyego]]. Ito ay sinalita sa pangunahing lupaing Griyego, [[Creta]], at [[Cyprus]] noong [[panahong Mycenaean]](ika-16 siglo BCE hanggang ika-12 siglo BCE) bago ang pinagpapalagay na [[pananakop na Doriano]] na kadalasang tinutukoy na  ''[[terminus post quem]]'' sa pagdating ng wikang Griyego sa [[Gresya]]. Ang wikang ito ay naingatan sa mga inskripsiyon sa [[Linyar B]] na isang skriptong unang pinatunayan sa [[Creta]] bagon ang ika-14 siglo BCE. Ang karamihan ng mga instansiya ng mga inskripsiyong ito ay mga nasa tabletang putik na natagpuan sa [[Knossos]] sa sentral na Creta at sa [[Pylos]] sa timog-kanlurang [[Peloponnese]]. Ang ibang mga tableta ay natagpuan sa mismong [[Mycenaea]], [[Tiryns]] at [[Chania]] sa Kanlurang Creta.<ref>*{{cite book |author=Chadwick, John|title=The Mycenaean World |url=https://archive.org/details/mycenaeanworld00chad|publisher=[[Cambridge University Press|Cambridge UP]] |year=1976 |isbn=0-521-29037-6}}</ref> Ang wikang ito ay pinangalan sa [[Mycenaea]] na isa sa mga pangunahing sentro ng [[Gresyang Mycenaean]]. Ang mga tableta nito ay matagal na nanatiling hindi nauunawaan at ang bawat maiisip na wika ay iminungkahi para sa mga ito hanggang sa maunawaan ni [[Michael Ventris]] ang skripto noong 1952 at sa isang preponderansiya ng ebidensiya ay nagpapatunay na ito ay isang maagang anyo ng [[wikang Griyego]]. Ang mga teksto sa mga tableta ay karamihang mga talaan at mga imbentoryo.

== Mga Griyegong katangian ==
{{main|Wikang Proto-Griyego}}

Sumailalim na ang Micenico ng kasunod na mga ponolohikong pagbabago, kakakaiba sa [[wikang Griyego]], at kaya ipinalalagay na Griyego.

=== Mga ponolohikong pagbabago ===

=== Mga morpolohikong pagbabago ===

=== Mga leksikal na gamit ===
* Tangi na mga Griyegong salita:
** {{lang|gmy|{{script|Linb|[[wikt:𐀣𐀯𐀩𐀄|𐀣𐀯𐀩𐀄]]}}}}, ''qa-si-re-u'', *''[[basileus|gʷasileus]]'' (kasunod na Griyego: {{lang|grc|βασιλεύς}}, ''{{lang|grc-Latn|basiléus}}'', "[[hari]]")
** {{lang|gmy|{{script|Linb|[[wikt:𐀏𐀒|𐀏𐀒]]}}}}, ''ka-ko'', *''kʰalkos'' (kasunod na Griyego: {{lang|grc|χαλκός}}, ''{{lang|grc-Latn|chalkos}}'', "[[bronse]]")
* Mga Griyegona porma ng alam na mga salita sa ibang mga wika:
** {{lang|gmy|{{script|Linb|[[wikt:𐀷𐀙𐀏|𐀷𐀙𐀏]]}}}}, ''{{lang|gmy-Latn|wa-na-ka}}'', *''[[wanax]]'' (kasunod na Griyego: {{lang|grc|ἄναξ}}, ''{{lang|grc-Latn|ánax}}'', "hari, [[pinuno]]")<ref>{{cite web|title=The Linear B word wa-na-ka|url=http://www.palaeolexicon.com/default.aspx?static=12&wid=162|website= Palaeolexicon. Word study tool of ancient languages|lang=en}}</ref>
** {{lang|gmy|{{script|Linb|[[wikt:𐀷𐀙𐀭|𐀷𐀙𐀭]]}}}}, ''{{lang|gmy-Latn|wa-na-sa}}'', (kasunod na Griyego: {{lang|grc|ἄνασσα}}, ''{{lang|grc-Latn|ánassa}}'', "[[reyna]]")<ref>{{cite web|title=The Linear B word wa-na-sa|url=http://www.palaeolexicon.com/default.aspx?static=12&wid=798|website=Palaeolexicon. Word study tool of ancient languages|lang=en}}</ref>
**{{lang|gmy|{{script|Linb|[[wikt:𐀁𐀨𐀺|𐀁𐀨𐀺]]}}}}, ''e-ra-wo'' '''o''' {{lang|gmy|{{script|Linb|[[wikt:𐀁𐁉𐀺|𐀁𐁉𐀺]]}}}}, ''e-rai-wo'', *''elaiwon'' (kasunod na Griyego: {{lang|grc|ἔλαιον}}, ''{{lang|grc-Latn|élaion}}'', "[[langis ng oliba]]")
** {{lang|gmy|{{script|Linb|[[wikt:𐀳𐀃|𐀳𐀃]]}}}}, ''te-o'', *''tʰehos'' (kasunod na Griyego: {{lang|grc|[[wikt:θεός|θεός]]}}, {{lang|grc-Latn|theos}}, "[[diyos]]")
** {{lang|gmy|{{script|Linb|[[wikt:𐀴𐀪𐀠|𐀴𐀪𐀠]]}}}}, ''ti-ri-po'', *''[[tripod|tripos]]'' (kasunod na Griyego: {{lang|grc|τρίπους}}, ''{{lang|grc-Latn|tripous}}'', "[[tungko]]")

== Korpus ==
{{main|Linyar B#Korpus}}

Ng [[korpus]] ng Griyegong sulat noong panahong Micenico ay kinabibilangan ang mga 6,000 [[tableta]] at kaputol ng [[palayok]] sa Linyar B, mula sa LMII hanggang sa LHIIIB. Hindi nahahanap pa ang mga [[bantayog]] sa Linyar B, ni hindi ang mga [[transliterasyon]] hindi sa Linyar B.

Ang "[[bato ng Kafkania]]" ay inangkin bilang pinakalumang [[inskripsiyon]]g Micenico, na may petsa na ipinalagay mula sa ika-17 na siglo BK. Gayunman, malimit na pinagdududahan ang katotohanan ng itong pahayag, kaya ang karamihang mga talakayan pang-[[iskolar]] ng Linyar B ay lumiliban ng bato.

Ang unang petsa na kadalasang natatanggap para sa isang tabletang Linyar B ay nagmumula ng mga tableta mula sa "Silid ng mga Tableta ng mga Kalesa" sa [[Knossos]], baka mula sa panahong LM II-LM IIIA, sa pagitan ng huling kalahati ng ika-15 na siglo BK at ang pinakaunang mga taon ng ika-14.

== Mga kaibahan at diyalektong posible ==
Habang ang diayalektong Micenico ay medyo panay nasa lahat ng mga sentro na natatagpuan, may din kaunting bakas ng mga baryanteng dialektal:

* ''i'' imbes na ''e'' nasa datibo ng mga suwi na may mga [[katinig]]
* ''a'' imbes na ''o'' nasa deribatibo ng ''n'' (e.g. ''pe-ma'' imbes na ''pe-mo'' < *spermṇ)
* kaibahang ''e''/''i'' nasa e.g. ''te-mi-ti-ja'' / ''ti-mi-ti-ja''

Batay sa ganyang mga kaibahan, ipinanukala ni [[Ernst Risch]] (1966) ang pagiging ng mga diyalekto sa loob ng Linyar B.<ref>RISCH, Ernst (1966), ''Les differences dialectales dans le mycenien'' (sa wikang Pranses). CCMS pp. 150-160.</ref> Ayon sa kanya, ang "Karaniwang Micenico" ({{lang-fr|le mycénien normal}}) ay uliran na ipinahayag sa mga tableta, at ang "Natatanging Micenico" ({{lang-fr|le mycénien spécial}}) ay kinatawan ang ilang (mga) diyalektong bernakular ng partikular ng mga [[manunulat]] na gumawa ng mga tableta.<ref name="A DORIC FIFTH COLUMN">[[Lydia Baumbach]] (1980), [http://www.casa-kvsa.org.za/1980/AC23-02-Baumbach.pdf A Doric Fifth Column?] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20190802140912/http://www.casa-kvsa.org.za/1980/AC23-02-Baumbach.pdf |date=2019-08-02 }} (PDF)</ref>

Kaya, "ang isang partikular na manunulat, na itinangi ng niyang [[sulat-kamay]], ay nanumbalik sa diyalekto ng niyang arawang salita"<ref>Baumbach, p. 7, sa wikang Ingles. "a particular scribe, distinguished by his handwriting, reverted to the dialect of his everyday speech"</ref> at gumamit ng mga baryanteng porma, tulad ng mga halimbawa sa itaas.

Ibig sabihin nito, pagkatapos ng pagguho ng [[Gresyang Myceneo]], habang hindi ginamit na ang ulirang wikang Micenico, nagpatuloy ang mga lokal na diyalekto, na kinatawan ang bernakular na salita, na (tuluyan na) gumawa ng iba't-ibang Griyegong diyalekto ng panahong makasaysayan.

Ikabit din ng mga ganyang teorya sa [[ideya]] na bumuo ang wikang Micenico ng uri ng natatanging [[koine]] na kinatawan ang opisyal na wika ng mga [[palasyo]]ng tala at ng [[aristokrasya]] na naghari. Kapag hindi nang nakapagsalita ang "koineng Micenico", pagkatapos ng bagsak ng mga palasyo, ang mga diyalekto sa ilalim (ng ulirang wika) ay patuloy na bumuti kanya-kanya. Inilarawan ang ganyang tingin ni Antonin Bartonek.<ref>Bartoněk, Antonín, [https://digilib.phil.muni.cz/bitstream/handle/11222.digilib/119936/SpisyFF_127-1968-1_6.pdf?sequence=1 Greek dialectology after the decipherment of Linear B.] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200804085212/https://digilib.phil.muni.cz/bitstream/handle/11222.digilib/119936/SpisyFF_127-1968-1_6.pdf?sequence=1 |date=2020-08-04 }} Studia Mycenaea : proceedings of the Mycenaean symposium, Brno, 1966. Bartoněk, Antonín (editor). Vyd. 1. Brno: Universita J.E. Purkyně, 1968, pp. [37]-51</ref><ref>BARTONEK, A. 1966 'Mycenaean Koine reconsidered', Cambridge Colloquium on Mycenaean Studies' (CCMS) ed. by L. R. Palmer and John Chadwick, C.U.P. pp.95-103</ref> Ang ibang mga [[lingguwista]] tulad ng nina [[Leonard Robert Palmer]]<ref>Palmer, L.R. (1980), The Greek Language, London.</ref> at {{ill|Yves Duhoux|de}}<ref>Duhoux, Y. (1985), ‘Mycénien et écriture grecque’, in A. Morpurgo Davies and Y. Duhoux (eds.), Linear B: A 1984 Survey (Louvain-La-Neuve): 7–74</ref> ay sumusuporta din ng itong tingin ng "koineng Micenico".<ref>Stephen Colvin, [https://www.ucl.ac.uk/classics/staff/fulltimestaff/stephencolvin/Greek_koine.pdf ‘The Greek koine and the logic of a standard language’] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160310072939/https://www.ucl.ac.uk/classics/staff/fulltimestaff/stephencolvin/Greek_koine.pdf |date=2016-03-10 }}, in M. Silk and A. Georgakopoulou (eds.) Standard Languages and Language Standards: Greek, Past and Present (Ashgate 2009), 33-45</ref> (Ginagamit din ng mga [[arkeologo]] ang termino "koineng Micenico" para tukuyin ang kulturang materyal ng rehiyon.) Gayunman, dahil hindi ipinapahiwatig ng iskrip ng Linyar B ang iba-ibang posibleng katangiang diyalektal, tulad ng dalo o liban ng [[aspirasyon]] (sa simula ng [[salita]]) at haba ng mga [[patinig]], hindi maaari tayong ipalagay na ang mga tekstong Linyar B ay laging nabasa bilang sinulat.

Hinamon, gayunman, ang ebidensya para sa "Natatanging Micenico" bilang natatanging diyalekto. Pinapanindigan ni Thompson na ang ebidensiya ni Risch ay hindi naitatala ng mga pamantayan diyagnostiko para muling itayo ang dalawang diyalekto sa loob ng Micenico.<ref>Thompson, R. (2006) ‘Special vs. Normal Mycenaean Revisited.’ Minos 37–38, 2002–2003 [2006], 337–369.</ref> Ang bagong pagsusuring paleograpiko, na hindi nagamit ni Risch, ay nagpapatunay na ang walang indibiduwal na manunulat ay laging sumusulat ng mga pormang "Natatanging Micenico".<ref>{{cite book|last=Palaima|first=Thomas G.|author-link=Thomas G. Palaima|title=The scribes of Pylos|url=https://books.google.com/books?id=DkVoAAAAMAAJ|year=1988|publisher=Edizioni dell'Ateneo|lang=en}}</ref> Dahil sa itong di-pagkakapareho, ang baryasyon sa pagitan ng "Karaniwang Micenico" at "Natatanging Micenico" ay malamang hindi kinakatawan ang mga kaibahang diyalektal o [[Sosyolekto|sosyolektal]], kasi inaasahan na ang ganyang mga kaibahan ay tumututok sa indibiduwal na mga tagapagsalita, na hindi minasdan sa korpus ng Linyar B.

=== Pagkaligtas ===
Habang tumigil ang paggamit ng Griyegong Micenico noong pagguho ng Gresyang Myceneo, ang mga bakas ay nakakahanap sa mga kasunod na Griyegong diyalekto. Sa katunayan, pinaniniwalaan na ang [[Griyegong Arkadocypriot]] ({{lang-el|Αρκαδοκυπριακή διάλεκτος}}) ay malapit sa Griyegong Micenico. Ang Arkadocypriot ay [[mga Sinaunang Griyegong diyalekto|Sinaunang Griyegong diyalekto]] na sinalita sa [[Arcadia (sinaunang rehiyon)|Arcadia]] (gitnang [[Peloponeso]]) at sa [[Tsipre]].

Nagpapakita din ang sinaunang [[Griyegong pampilio|Pampilio]] ({{lang-el|Παμφυλιακή διάλεκτος}}) ng malabong pagkakatulad sa Arkadocypriot at sa Griyegong Micenico.<ref>{{Cite book|last=Wilson|first=Nigel|url=https://books.google.com/books?id=_TzjAQAAQBAJ|title=Encyclopedia of Ancient Greece|date=2013-10-31|publisher=Routledge|isbn=978-1-136-78799-7|pages=220–221|language=en}}</ref>

== Mga sanggunian ==
{{reflist}}

{{Greek language periods}}
{{Greek language}}

[[Kategorya:Mga sinaunang wika]]
[[Kategorya:Wikang Griyego]]