Tingnan ang wikitext ng Haiti

{{Infobox country
| conventional_long_name = Republika ng Haiti
| common_name            = Haiti
| native_name            = {{lang|fr-HT|République d'Haïti}}{{nbsp}}([[Haitian French|French]])<br />{{native name|ht|Repiblik d Ayiti}}
| image_flag             = Flag of Haiti.svg
| image_coat             = Coat of arms of Haiti.svg
| motto         = ''L'union fait la force''<br/>"Gumagawa ang unyon ng lakas"
| anthem        = ''[[La Dessalinienne]]''<br/>"Ang Kanta ng Dessalines"<div style="padding-top:0.5em;">{{center|[[File:Haiti National Anthem.ogg]]}}</div>
| image_map              = Haiti (orthographic projection).svg
| image_map2             = 
| capital                = [[Port-au-Prince]]
| coordinates            = {{Coord|18|32|N|72|20|W|type:city}}
| largest_city           = kabisera
| official_languages     = {{unbulleted list | [[Haitian French|French]] | [[Haitian Creole]] }}
| demonym                = [[#Demograpiya|Haitiano]]
| government_type        = [[Unitaryong]] [[republikang]] [[semi-presidensyal]]
| leader_title1          = [[Pangulo ng resident of Haiti|President]]
| leader_name1           = [[Ariel Henry]] (acting)
| leader_title2          = [[Prime Minister of Haiti|Prime Minister]]
| leader_name2           = [[Ariel Henry]] (acting)
| legislature            = [[National Assembly (Haiti)|National Assembly]]{{efn|name=vacantleg|The National Assembly currently has zero members, with all 30 seats in the Senate and all 119 seats in the Chamber of Deputies vacant since all previous members have served their terms as prescribed by the [[Haitian Constitution]] and no election has been held to fill those vacated seats.}}
| upper_house            = [[Senate (Haiti)|Senate]]{{efn|name=vacantleg}}
| lower_house            = [[Chamber of Deputies (Haiti)|Chamber of Deputies]]{{efn|name=vacantleg}}
| sovereignty_type       = [[Himagsikang Haitiano|Kasarinlan]]
| sovereignty_note       = mula sa {{flagicon|France}} [[Pransiya]]
| established_event1     = Declared
| established_date1      = 1 January 1804
| established_event2     = Recognized
| established_date2      = 17 April 1825
| established_event3     = [[First Empire of Haiti|First Empire]]
| established_date3      = 22 September 1804
| established_event4     = [[State of Haiti|Southern Republic]]
| established_date4      = 9 March 1806
| established_event5     = [[State of Haiti|Northern State]]
| established_date5      = 17 October 1806
| established_event6     = [[Kingdom of Haiti|Kingdom]]
| established_date6      = 28 March 1811
| established_event7     = [[Unification of Hispaniola]]
| established_date7      = 9 February 1822
| established_event8     = Dissolution
| established_date8      = 27 February 1844
| established_event9     = [[Second Empire of Haiti|Second Empire]]
| established_date9      = 26 August 1849
| established_event10    = Republic
| established_date10     = 15 January 1859
| established_event12    = [[Constitution of Haiti|Current constitution]]
| established_date12     = 29 March 1987
| established_event11    = [[United States occupation of Haiti|United States occupation]]
| established_date11     = 28 July 1915 – 1 August 1934
| area_km2               = 27,750<ref>{{Cite web|url=https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/haiti/summaries/#geography|title=Country Summary|publisher=Central Intelligence Agency|access-date=1 September 2023|via=CIA.gov|archive-date=17 Agosto 2023|archive-url=https://web.archive.org/web/20230817125957/https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/haiti/summaries/#geography|url-status=dead}}</ref>
| area_rank              = 143rd <!-- Area rank should match [[List of countries and dependencies by area]] -->
| area_sq_mi             = 10,714 <!--Do not remove per [[Wikipedia:Manual of Style/Dates and numbers]]-->
| percent_water          = 0.7
| population_estimate    = 11,470,261<ref>{{Cite CIA World Factbook|country=Haiti|access-date=22 June 2023|year=2023}}</ref>
| population_estimate_year = 2023
| population_estimate_rank = 83rd
| population_density_km2 = 382 <!--(population_estimate ÷ area_km2)-->
| population_density_sq_mi = 989.7 <!--(population_estimate ÷ area_sq_mi)-->
| population_density_rank = 32nd
| GDP_PPP                = {{increase}} $38.952 billion<ref name="IMFWEO.HT">{{cite web |url=https://www.imf.org/en/Publications/WEO/weo-database/2023/October/weo-report?c=263,&s=NGDPD,PPPGDP,NGDPDPC,PPPPC,&sy=2020&ey=2028&ssm=0&scsm=1&scc=0&ssd=1&ssc=0&sic=0&sort=country&ds=.&br=1 |title=World Economic Outlook Database, October 2023 Edition. (Haiti) |publisher=[[International Monetary Fund]] |website=IMF.org |date=10 October 2023 |access-date=15 October 2023}}</ref>
| GDP_PPP_year           = 2023
| GDP_PPP_rank           = 144th
| GDP_PPP_per_capita     = {{increase}} $3,185<ref name="IMFWEO.HT" />
| GDP_PPP_per_capita_rank = 174th
| GDP_nominal            = {{increase}} $25.986 billion<ref name="IMFWEO.HT" />
| GDP_nominal_year       = 2023
| GDP_nominal_rank       = 139th
| GDP_nominal_per_capita = {{increase}} $2,125<ref name="IMFWEO.HT" />
| GDP_nominal_per_capita_rank = 172nd
| Gini                   = 41.1 <!--number only-->
| Gini_year              = 2012
| Gini_change            = <!--increase/decrease/steady-->
| Gini_ref               = <ref name="wb-gini">{{cite web |url=http://data.worldbank.org/indicator/SI.POV.GINI/ |title=Gini Index |publisher=The World Bank |access-date=21 November 2015}}</ref>
| Gini_rank              = 
| HDI                    = 0.535 <!--number only-->
| HDI_year               = 2021<!-- Please use the year to which the data refers, not the publication year-->
| HDI_change             = decrease <!--increase/decrease/steady-->
| HDI_ref                = <ref name="UNHDR">{{cite web|url=https://hdr.undp.org/system/files/documents/global-report-document/hdr2021-22pdf_1.pdf|title=Human Development Report 2021/2022|language=en|publisher=[[United Nations Development Programme]]|date=8 September 2022|access-date=8 September 2022}}</ref>
| HDI_rank               = 163rd
| currency               = [[Haitian gourde|Gourde]] (G)
| currency_code          = HTG
| time_zone              = [[Eastern Time Zone|EST]]
| utc_offset             = −5
| utc_offset_DST         = −4
| time_zone_DST          = [[Eastern Time Zone|EDT]]
| drives_on              = right
| calling_code           = [[Telephone numbers in Haiti|+509]]
| cctld                  = [[.ht]]
| country_code           = 
}}
Ang '''Republika ng Haiti''' (bigkas: /hey·tí/; {{lang-fr|République d'Haïti}}, bigkas /ha·í·ti/; {{lang-ht|Repiblik Ayiti}}; lumang ortograpiyang Tagalog: ''Hayti''<ref name=Panganiban>{{cite-Panganiban|Hayti}}</ref>) ay isang bansang matatagpuan sa [[Dagat Caribbean]]. Kahati nito ang [[Republikang Dominikana]], sa nasasakupan nito sa pulo ng [[Hispaniola]]. ''Ayiti'' (''lupain ng mataas na mga kabundukan'') ang  katutubong itinawag ng mga [[Taino]] o ng mga [[Amerindian]] para sa mabundok na kanlurang bahagi ng pulo. Pinakamataas na bahagi ng pulo ang [[Pic la Selle]], na may taas na {{convert|2680|m|ft|0|}}. Ang kabuuang sukat ng Haiti ay 27,750&nbsp;kilometro parisukat (10,714&nbsp;kilometro&nbsp;mi) at kabisera nito ang [[Port-au-Prince]]. Ang [[Wikang Haitian Creole|Haitian Creole]] at [[Wikang Pranses|Pranses]] ang mga opisyal na wika nito.

Ang rehiyunal, historikal, at etnolingwistikong posisyon ng Haiti ay bukod tangi sa maraming mga kadahilanan. Ito ang kauna-unahang bansang naging malaya sa Latin Amerika, ang kauna-unahang bansang malayang pinamumunuan ng itim na lahi pagkatapos ng panahong kolonyal sa daigdig, at ang tanging bansa na lumaya sa isang matagumpay na pag-aaklas ng mga alipin noong 1804.<ref>{{cite news |url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/americas/country_profiles/1202772.stm |title=Country profile: Haiti |date=2010-01-19 |publisher=BBC News |accessdate=2010-01-23}}</ref>  Kahit na mayroong pangkaraniwang ugnayang kultural ang Haiti sa mga kalapit bansa nitong Hispano-Karibyano, ito lamang ang nag-iisang bansang malaya sa rehiyon na predominanteng mananalita ng Wikang Pranses. Isa lamang ito sa dalawang malayang bansa sa Kanlurang Hating-lobo (ang isa ay ang [[Canada]]), na nagtalaga sa [[Wikang Pranses]] bilang punong wika; ang iba pang mga pook na nagsasalita ng Pranses ay pawang mga panlabas na sangay at teritoryo ng [[Pransiya]].

Pinakamahirap na bansa sa Amerika ang Haiti. Salungat sa mga palasak na paniniwala, gayunman, hindi ito ang pinakamahirap sa [[Kanlurang hating-globo]]. Sa iba't ibang okasyon, nakaranas ito ng mga kaguluhang pampolitika sa kabuuan ng kasaysayan nito. Ang pinakahuli ay noong Pebrero 2004, isang rebelyon ang pumwersang magpabitiw at magpatalsik kay Pangulong [[Jean-Bertrand Aristide]], at isang pansamantalang pamahalaan ang namahala na may pagtitibay mula sa [[United Nations Stabilization Mission in Haiti]] (MINUSTAH).

Noong 12 Enero 2010, isang 7.0 magnitude na lindol ang yumanig sa Haiti at nagwasak sa kabiserang lungsod ng [[Port-au-Prince]]. Naiulat na 150,000 katao ang namatay at lumaon pangkatang inilibing, subalit ang tumpak na bilang ay mahirap alamin at ang mga ulat ng bilang ay pabago bago, at malaking bilang ang nawalan ng tirahan..<ref>{{cite web |url=http://www.nytimes.com/2010/01/24/world/americas/24bodies.html?th&emc=th |title=More Than 150,000 Have Been Buried, Haiti Says |last=Cave |first=Damien |date=23 Enero 2010 |publisher=New York Times |accessdate=2010-01-24}}</ref> Ang palasyo ng Pangulo, Parlyamento, at iba pang mga mahahalagang estruktura ay nawasak, kasama ang hindi mabilang na bahay at negosyo.

==Etimolohiya==
Nagmula ang pangalang Haiti sa katutubong wikang [[Taíno]] na katutubong salita {{refn|group=lower-alpha|The Taínos may have used ''Bohío'' as another name for the island.<ref>{{cite book|last1=Guitar|first1=Lynne|last2=Ferbel-Azcárate|first2=Pedro|last3=Estevez|first3=Jorge|title=Indigenous Resurgence in the Contemporary Caribbean|date=2006|publisher=Peter Lang Publishing|location=New York|isbn=0-8204-7488-6|page=41|url=https://books.google.com/books?id=qXZeQZMDpgYC&pg=PA41|accessdate=10 July 2015|chapter=iii: Ocama-Daca Taíno (Hear me, I am Taíno)|lccn=2005012816}}</ref><ref>{{cite book|last1=Edmond|first1=Louisket|title=The Tears of Haiti|date=2010|publisher=[[Xlibris]]|location=|isbn=978-1-4535-1770-3|page=42|url=https://books.google.com/books?id=_1wDXEB1fOUC&pg=PA42&dq=ayiti+bohio+kiskeya|accessdate=10 July 2015|lccn=2010908468}}</ref>{{Self-published inline|certain=yes|date=December 2017}}<ref>{{cite book|last1=Senauth|first1=Frank|title=The Making and Destruction of Haiti|date=2011|publisher=[[AuthorHouse]]|location=Bloomington, Indiana, USA|isbn=978-1-4567-5384-9|page=1|url=https://books.google.com/books?id=QBdccuwnqY8C&pg=PA1&dq=ayiti+bohio+kiskeya|lccn=2011907203}}</ref>}} para sa buong pulo ng [[Hispaniola]] na nangangahulugang "lupain ng matataas na kabundukan".<ref>{{cite web|url=https://books.google.com/books?id=HOE8AAAAYAAJ&pg=PA321&dq=Dessalines+haiti+indian&hl=en&sa=X&ved=0CB0Q6AEwAGoVChMIp-bwqdjwxwIVTG4-Ch3_OQGR#v=onepage&q=Dessalines%20haiti%20indian&f=false |title=A Dictionary of Dates Relating to All Ages and Nations: For Universal Reference Comprehending Remarkable Occurrences, Ancient and Modern, The Foundation, Laws, and Governments of Countries-Their Progress In Civilization, Industry, Arts and Science-Their Achievements In Arms-And Their Civil, Military, And Religious Institutions, And Particularly of the British Empire |page=321 |author1=Haydn, Joseph |author2=Vincent, Benjamin |year=1860 |accessdate=12 September 2015}}</ref>

Ang titik ''h'' ay walang tunong sa wikang Pranses at ang ''[[ï]]'' sa ''Ha'''ï'''ti'', ay isang tandang diyakritikal na ginagamit upang ipakita na ang kasunod na patinig ay hiwalay na binibigkas.<ref>{{cite book|author=Stein, Gail |title=The Complete Idiot's Guide to Learning French|url=https://books.google.com/books?id=zaT3kj55aTcC&pg=PA18|year=2003|publisher=Alpha Books|isbn=978-1-59257-055-3|page=18}}</ref>

Ibinalik ang pangalan sa Haiti ng rebolusyonaryong si Jean-Jacques Dessalines bilang opisyal na pangalan ng malayang Saint-Domingue, bilang pagkilala sa mga ninunong Amerindiyano.<ref>{{cite web|url=https://books.google.com/books?id=lp54N7g2CYQC&pg=PA12&dq=Jean-Jacques+Dessalines+Haiti+taino+honor&hl=en&sa=X&ved=0CB0Q6AEwAGoVChMIlcGS4vbwxwIVTKMeCh2Knwdr#v=onepage&q=Jean-Jacques%20Dessalines%20Haiti%20taino%20honor&f=false |title=The Hour and the Man: A Fictional Account of the Haitian Revolution and the life of Toussaint L'Ouverture |page=12 |author=Martineau, Harriet |year=2010 |isbn=9789990411676 |accessdate=12 September 2015}}</ref>

Sa wikang Pranses, ''Perlas ng Antilles''(''Le Perle des Antilles'') ang naging palayaw ng Haiti dahil sa likas na ganda nito,<ref>{{cite web|url=https://books.google.com/books?id=3xAIAAAAQAAJ&pg=PA33&dq=haiti+la+perle+des+antilles&hl=en&sa=X&ved=0CCAQ6AEwAGoVChMI07THq7TrxgIVSKQeCh2RdQOM#v=onepage&q=haiti%20la%20perle%20des%20antilles&f=false |title=Haïti, 13 ans de séjour aux Antilles |author= Eldin, F. |page=33 |year=1878 |accessdate=21 July 2015|language=fr}}</ref> at dahil sa dami ng yamang nakuha ng [[Kaharian ng Pransya]], dahil itinuring na pinakamayamang kolonya ito ng isang bansang Europeo noong panahong iyon.<ref>{{Cite web|title = Haiti, the First Black Republic|url = http://library.flawlesslogic.com/haiti.htm|website = library.flawlesslogic.com|accessdate = 2015-12-06}}</ref>

== Pagkakahating Administratibo ==
{{See|Mga Departamento ng Haiti|Mga Arrondissement ng Haiti|Mga Commune ng Haiti}}
Ang Haiti ay nahahati sa sampung [[Mga Departamento ng Haiti|Departamento]]. Ang mga departamentong ito ay nakatala sa baba, na kasama ang mga kabiserang lungsod na nasa loob ng panaklong.

[[Talaksan:Haiti departments numbered.png|right|thumb|300px|Mga Departamento ng Haiti]]

# [[Departamento ng Artibonite|Artibonite]] ([[Gonaïves]])
# [[Departamento ng Centre|Centre]] ([[Hinche]])
# [[Departamento ng Grand'Anse|Grand'Anse]] ([[Jérémie]])
# [[Departamento ng Nippes|Nippes]] ([[Miragoâne]])
# [[Departamento ng Nord (Haiti)|Nord]] ([[Cap-Haïtien]])
# [[Departamento ng Nord-Est|Nord-Est]] ([[Fort-Liberté]])
# [[Departamento ng Nord-Ouest|Nord-Ouest]] ([[Port-de-Paix]])
# [[Departamento ng Ouest|Ouest]] ([[Port-au-Prince]])
# [[Departamento ng Sud-Est|Sud-Est]] ([[Jacmel]])
# [[Departamento ng Sud|Sud]] ([[Les Cayes]])
Ang mga departamento ay nahahati pa sa 41 mga [[arrondissement]] (distrito), at 133 mga [[commune]] o barangay, na nagsisilbing ikalawa at ikatlong antas ng pagkakahating administratibo.

== Heograpiya ==
[[Talaksan:Haiti OnEarth WMS.jpg|Haiti mula sa kalawakan|thumb|left]]
[[Talaksan:Haiti map.png|right|thumb|300px|Mapa ng Haiti]]
{{Main|Heograpiya ng Haiti}}

Ang Haiti ay matatagpuan sa kanlurang bahagi ng [[Hispaniola]], ang ikalawang pinakamalaking pulo sa ''Greater Antilles''. Ikatlo sa pinakamalaking bansa sa ''Carribbean'' ang Haiti, pagkatapos ng [[Cuba]] at ng [[Dominican Republic]] (ang huli ay kahati ng Haiti ng 360 kilometro ng (224&nbsp;mi) hangganan nito).

Ang hilagang panig ay binubuo ng ''Massif du Nord'' (Hilagang Massif) at ng ''Plaine du Nord'' (Hilagang Kapatagan). Ang ''Massif du Nord'' ay karugtong ng ''Cordillera Central'' sa Dominican Republic. Ito ay nagsisimula sa silangang hangganan ng Haito, sa hilaga ng [[Ilog Guayamouc]], at umaabot sa hilagang kanlurang patungo sa hilagang tangway. Ang kababaang bahagi ng ''Plaine du Nord'' ay matatagpuan sa hilagang hangganan ng Dominican Republic, sa pagitan ng ''Massif du Nord'' at ng Karagatang Hilagang Atlantiko. Ang gitnang bahagi ay binubuo ng dalawang kapatagan at dalawang pangkat ng bulubundukin. Ang ''Plateau Central'' (Gitnang Kapatagan), na umaabot sa parehong bahagi ng Ilog Guayamouc, at sa timog ng ''Massif du Nord''. Sa timog kanluran ng ''Plateau Central'' ay matatagpuan ang ''Montanges Noires'', kung saan ang hilagang kanlurang bahagi nito ay sasama sa ''Massif du Nord''. Ang pinakakanlurang bahagi nito ay tinatawag na Cap Carcasse.

Binubuo ang katimugang bahagi ng [[Plaine du Cul-de-Sac]] (ang timog silangan) at ang katimugang bulubunduking tangway na kilala bilang [[Tangway ng Tiburon]]. Ang kabundukan ng [[Chaîne de la Selle]] - ang karugtong ng katimugang bahagi ng mga bulubundukin ng Republikang Dominikana (ang Sierra de Baoruco) - ay umaabot mula sa Massif de la Selle sa silanganan at sa [[Massif de la Hotte]] sa kanluran. Sa bulubunduking ito, nakapaloob ang pinakamataas na bahagi ng Haiti, ang [[Pic la Selle]] na may taas na {{convert|2680|m|ft|0}}.<ref>{{cite web|url=http://www.elahmad.com/maps/qibla-english.htm?latitude=18.9712&longitude=-72.2845&t=h&zoom=9 |title=Map of Haiti |publisher=Elahmad.com |accessdate=24 July 2013}}</ref>{{Failed verification|date=July 2013}}.

== Kalusugan ==
Kalahati ng bilang ng mga bata sa Haiti ay hindi nabakunahan at 40% lamang ng populasyon ang may kakayahan makakuha ng pangunahing atensiyong medikal.<ref>"[http://www.businessweek.com/news/2010-01-14/haiti-survivors-face-outbreaks-of-diarrhea-measles-malaria.html Haiti Survivors Face Outbreaks of Diarrhea, Malaria (Update1)]". BusinessWeek. 14 Enero 2010.</ref>  Kahit bago maganap ang lindol ng 2010, halos kalahati ng bilang ng namamatay ay dulot ng HIV/AIDS, mga komplikasayon sa baga, meningitis at pagtatae, kasama na ang kolera at tipus, ayon sa [[Samahan ng Pandaigdigang Kalusugan]].<ref>"[http://www.cnn.com/2010/HEALTH/01/13/haiti.earthquake.medical.risks/index.html?hpt=Sbin Haiti earthquake could trigger possible medical 'perfect storm']". CNN.com. 13 Enero 2010.</ref> Siyamnapung bahagdan ng mga bata sa Haiti ay nakararanas ng mga sakit mula sa tubig at bulate sa tiyan.<ref>"[http://ipsnews.net/news.asp?idnews=44683 ENVIRONMENT: Haiti Can't Face More Defeats] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120115003820/http://ipsnews.net/news.asp?idnews=44683 |date=2012-01-15 }}". IPS ipsnews.net. Nobyembre 13 , 2008.</ref>  Tinatayang 5% ng bilang ng mga matatanda sa Haiti ay nahawaan ng [[HIV]].<ref>"[http://news.bbc.co.uk/2/hi/americas/3280749.stm Haiti's Aids and voodoo challenge]". BBC News. 20 Nobyembre 2003.</ref>  Ang mga kaso ng [[tuberculosis]] (TB) sa Haiti ay sampung ulit na mas mataas kaysa sa ibang mga bansa sa Amerikang Latino.<ref>"[http://www.globalsecurity.org/military/world/haiti/intro.htm Haiti Introduction]". Globalsecurity.org.</ref> May tinatayang 30,000 katao sa Haiti ang nararanas ng [[malaria]] taon taon.<ref>"[http://www.foxnews.com/story/0,2933,562682,00.html Haiti and Dominican Republic Look to Eradicate Malaria]". FOXNews.com. 8 Oktubre 2009.</ref>

== Edukasyon ==
[[File:Vector calculus in Haiti.jpg|thumb|Isang silid aralan sa [[Cité Soleil]]]]
Ang sistema ng edukasyon sa Haiti ay nakabatay sa sistema ng edukasyon sa [[Pransiya]]. Ang Mas mataas na edukasyon, na nasa ilalim ng pananagutan ng Ministri ng Edukasyon, ay ibinibigay ng mga pamantasan at iba pang institusyong pampubliko at pampribado.<ref>{{cite news |title = Education in Haiti; Primary Education |url = http://www.buildingwithbooks.org/intra/Intl_Programs/profile_Haiti.html |archiveurl = https://web.archive.org/web/20080323105543/http://www.buildingwithbooks.org/intra/Intl_Programs/profile_Haiti.html |archivedate = 2008-03-23 |accessdate = 15 Nobyembre 2007 |url-status = live }}</ref> Mayo 15,200 paaralang elementarya sa Haiti, na 90% nito ay hindi mga publikong pinamamahalaan ng pamayanan, ng mga organisasyong relihiyoso o ng mga NGO.<ref>{{cite news |title = Education: Overview |url = http://www.usaid.gov/ht/education.htm |work = United States Agency for International Development |accessdate = 15 Nobyembre 2007 |archiveurl = https://web.archive.org/web/20071017050613/http://www.usaid.gov/ht/education.htm |archivedate = 2007-10-17 |url-status = dead }}</ref> Ang antas ng pagpapatala sa elementary ay 67%, at bibihira sa 30% ang nakaaabot ng ika-6 na baitang. Ang antas ng pagpapatala sa Mataas na paaralan ay nasa 20% ng mga maaaring italang mga kabataan. Ang mga organisasyong pangkawanggawa, kabilang ang [[Food for the Poor]] at [[Haitian Health Foundation]], ay nagtatayo ng mga paaralan para sa mga bata at nagbibigay ng mga kinakailangang mga gamit sa paaralan. Ang antas ng kamuwangan sa Haiti ay nasa 52.9%.<ref name="CIA_20110303" />

Ang lindol sa Haiti noong Enero 2010 ay isang malaking sagabal sa reporma ng edukasyon sa Haiti dahil ang limitadong mapagkukunan ng pondo ay inilaan sa pagliligtas ng buhay. Nananatiling nasa 50% ang antas ng kamuwangan.

== Demograpiya ==
{{Main|Demograpiya ng Haiti}}
[[Talaksan:Haiti-demographie.png|thumb|300px|Populasyon ng Haiti (libo) mula 1961 hanggang 2003]]

Datapwa't 360 katao lamang bawat kilometro parisukat (940 bawat mi. parisukat) ang pamantungang dami ng tao sa Haiti, ang [[populasyon]] nito ay labis na nakatipon sa mga pook urban, mga baybayin at mga lambak. Ang populasyon ng Haiti noong 2008 ayon sa tantiya ng UN ay nasa 9.8 milyon,<ref>[http://news.bbc.co.uk/2/low/americas/country_profiles/1202772.stm Country profile: Haiti], BBC News, 10 Nobyembre 2008. Retrieved 2010-02-16.</ref> na ang kalahati ng populasyon ay nasa gulang 20 pababa.<ref>[http://www.unfpa.org/public/global/pid/227 New Haiti Census Shows Drastic Lack of Jobs, Education, Maternal Health Services] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130514113013/http://www.unfpa.org/public/global/pid/227 |date=2013-05-14 }}, [[United Nations Population Fund]] (UNFPA), 10 Mayo 2006. Retrieved 2010-02-16.</ref> Ang pinakaunang pormal na senso ay ginanap noong 1950, at nagtala ng populasyon na 3.1 milyon.<ref>[http://countrystudies.us/haiti/21.htm Haiti - Population], [[Library of Congress Country Studies]]. Retrieved 2010-02-16.</ref>

90-95% ng mga taga-Haiti ay mula sa lahing Aprikano; ang nalalabing 5-10% ng populasyon ay halos may lahing [[mulatto]] o may lahing halo. May maliit na bahagdan ng populasyon ang hindi Aprikano at pangunahing binubuo ng mga Kaukasyan/Puting Haitians; karamihan ay mga ''Haitiang Arabo'',<ref>[http://countrystudies.us/haiti/25.htm The Upper Class], [[Library of Congress Country Studies]]. Retrieved 2010-02-16.</ref> at mula sa mga Kanluraning Europeo gaya ng [[Pransiya]], [[Alemanya]], [[Poland]], [[Portugal]], at [[Espanya]].<ref name="joshuaproject.net">{{cite web|author=Joshua Project |url=http://www.joshuaproject.net/peopctry.php |title=Aimaq, Firozkohi of Afghanistan Ethnic People Profile |publisher=Joshua Project |date= |accessdate=2010-01-14}}</ref><ref>{{cite web |url=http://www.jewishvirtuallibrary.org/jsource/vjw/haiti.html |title=The Virtual Jewish History Tour: Haiti |publisher=Jewishvirtuallibrary.org |date= |accessdate=2010-01-14}}</ref> Ang mga Haitians na may lahing Asyano (karamihan ay mula sa lahing [[Tsina|Tsino]]) ay tintatayang nasa 400.<ref name="joshuaproject.net"/>

Karamihan ng mga Haitian na may halong lahi ay naninirahan sa mga mayayamang bahagi ng kabisera, gaya ng [[Pétionville]] o [[Kenscoff]]. Marami ang ipinanganak sa timog-kanlurang bahagi ng Haiti, tulad ng: Jacmel, Les Cayes, Cavaillon. Noong panahong kolonyal ng bansa, ang mga pook na ito ay may malaking bilang ng mga Europeo kaysa sa hilaga, kung saan nakabukod sa ibang lugar, at ang lugar na ito ay may kakaunting lungsod at itinalaga upang gawing malalaking plantasyon na may malaking bilang ng mga aliping Aprikano.

=== Mga Wika ===

Isa sa dalawang opisyal na wika ng Haiti ay ang wikang [[Wikang Pranses|Pranses]], kung saan ito ang pangunahing sinusulat, sinasalita sa mga paaralan, at ang wika ng pamahalaan. Ito ay sinasalit ng karamihan ng mga nakapag-aral na mga Haitian at ginagamit sa larangan ng kalakalan. Ang ikalawa ay ang [[Haitian Creole]],<ref>{{cite web |url=http://www.indiana.edu/~creole/creolenatllangofhaiti.html |title=creolenationallanguageofhaiti |publisher=Indiana.edu |date= |accessdate=2010-01-14 |archive-date=2015-07-13 |archive-url=https://web.archive.org/web/20150713215719/http://www.indiana.edu/~creole/creolenatllangofhaiti.html |url-status=dead }}</ref> na sinasalita ng halos lahat ng populasyon ng Haiti. Ang Haitian Creole ay isa sa mga wikang nakabatay sa wikang Pranses, na naglalaman din ng mga salitang Aprikano, at impluwensiya mula sa Espanyol, at [[Taino]]. Ang Haitian creole ay may malapit na ugnayan sa Louisiana Creole. Ang wikang [[wikang Espanyol|Espanyol]] ay sinasalita din ng iilan, subalit hindi it isa sa mga opisyal na wika.

=== Relihiyon ===

Pangkalahatang Kristiyanong bansa ang Haiti, na may 80% ng mga Haitian ang nagpahayag na sila ay mga Katoliko Romano. 16% ng populasyon ay mga Protestante. May mga naniniwala din sa [[Haitina Vodou]], na sa Haiti lang matatagpuan, at bumubuo sa 2/3&nbsp;ng populasyon.<ref>[http://www.foxnews.com/story/0,2933,584423,00.html "Haiti Kids Taken by Americans Reportedly Have Families"] [[Associated Press]] on [[Fox News]], 2010-01-31.</ref>

== Talababa ==
<references group="lower-alpha"/>

== Mga sanggunian ==
{{reflist|refs=
<ref name="CIA_20110303">{{cite web |publisher=Central Intelligence Agency |work=The World Factbook |title=Haiti |url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/ha.html |access-date=2019-09-30 |archive-date=2016-01-31 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160131115215/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/ha.html |url-status=dead }}</ref>
}}

{{West_Indies}}
{{Latinunion}}

[[Kategorya:Mga bansa sa Hilagang Amerika|Haiti]]
[[Kategorya:Haiti]]
[[Kategorya:Mga dating kolonya ng Espanya]]