Tingnan ang wikitext ng Historiograpiya ng Pilipinas

{{History of the Philippines}}
Ang '''historiograpiya ng Pilipinas''' ay may kasamang pananaliksik sa kasaysayan at pagsulat sa kasaysayan ng kapuluan ng Pilipinas kabilang ang mga isla ng Luzon, Visayas, at Mindanao. <ref>{{cite book|last1=Foronda|first1=Marcelino A.|title=Some Notes on Philippine Historiography|date=1972|publisher=United Publishing Company|url=https://books.google.com.qa/books?id=d6AeAAAAMAAJ&q|accessdate=1 October 2019|language=en}}</ref> <ref>{{cite journal|last1=R. Sebastian|first1=Raul Roland|title=Philippine Historiography: Issues and Trends|journal=Polytechnic University of the Philippines|url=https://apps.pup.edu.ph/ojs/data/issue/attachment/c5e6c7bdf4ae4fd7a263f5c45847d64468a1b170.pdf|accessdate=1 October 2019|archive-date=1 October 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20191001145437/https://apps.pup.edu.ph/ojs/data/issue/attachment/c5e6c7bdf4ae4fd7a263f5c45847d64468a1b170.pdf|url-status=dead}}</ref> 

Bago ang pagdating ng mga Kastilang kolonyal na mapangyarihan ang Pilipinas ay hindi talaga umiiral. Ang Timog Silangang Asya ay inuri bilang bahagi ng [[:en:Indosphere|Indosphere]] <ref>{{cite book|last1=Sagar|first1=Krishna Chandra|title=An Era of Peace|date=2002|publisher=Northern Book Centre|isbn=9788172111212|pages=39–51|url=https://books.google.com.qa/books?id=zq6KlY1MnE8C&printsec=frontcover&dq=indosphere+philippines&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwjdj9rC8PzkAhXGZSsKHUQHBEQQ6AEIOjAD#v=onepage&q=sulu&f=false|accessdate=2 October 2019|language=en}}</ref> <ref>{{cite book|last1=Cœdès|first1=George|title=The Indianized States of Southeast Asia|date=1968|publisher=Australian National University Press|isbn=9780824800710|url=https://books.google.com.qa/books?id=5ziGtQAACAAJ&dq=indosphere+philippines&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwjdj9rC8PzkAhXGZSsKHUQHBEQQ6AEIRzAF|accessdate=2 October 2019|language=en}}</ref> at ang [[:en:Sinosphere|Sinosphere]] . <ref>{{cite book|last1=Lynn|first1=Pan|title=Sons of the Yellow Emperor: A History of the Chinese Diaspora|publisher=Kodansha International|isbn=9781568360324|pages=418|url=https://books.google.com.qa/books?id=FbXNwAEACAAJ|accessdate=2 October 2019}}</ref> <ref>{{cite book|last1=Fogel|first1=Joshua A.|title=Articulating the Sinosphere: Sino-Japanese Relations in Space and Time|date=2009|publisher=Harvard University Press|isbn=9780674053823|url=https://books.google.com.qa/books?id=lWUtJap6EOIC&pg|accessdate=2 October 2019|language=en}}</ref> Ang arkipelago ay may direktang pakikipag-ugnay sa [[Tsina]] sa panahon ng [[:en:Song dynasty|dinastiya ng Song]] (960-1279)  at naging bahagi ng mga emperyo ng [[:en:Srivijaya|Srivijaya]] at [[Majapahit]] .  

== Pangkalahatang-tingin ==
Ang '''historiograpiya ng Pilipinas''' ay tumutukoy sa mga pag-aaral, mapagkukunan, kritikal na paraan at interpretasyon na ginagamit ng mga iskolar upang pag-aralan ang kasaysayan ng [[Pilipinas]] . Ang kapuluan ng Pilipinas ay naginhg bahagi ng maraming emperyo bago dumating ang emperyong Espanya noong ika-16 na siglo. 

Ang pre-kolonyal na Pilipinas ay gumagamit ng sistema ng pagsulat na [[:en:Abugida|Abugida]] na malawakang ginagamit sa pagsulat at mga tatak sa mga dokumento bagaman ito ay para sa komunikasyon lamang at walang naitala na mga sinulat ng maagang panitikan o kasaysayan. <ref>{{cite journal|last1=Rodríguez|first1=Rebeca Ferndández|title=Early writing and printing in the Philippines|journal=History and Philosophy of the Language Sciences|date=9 July 2013|url=https://hiphilangsci.net/2013/07/10/early-writing-and-printing-in-the-philippines/|accessdate=2 October 2019|language=en}}</ref> Ang sinaunang mga Pilipino ay karaniwang nagsusulat ng mga dokumento sa kawayan, balat ng kahoy, at dahon na hindi tumatagal o nananatili ng hindi katulad ng mga inskripsiyon sa mga luad o putik, metal, at ''ivories'' tulad ng [[Inskripsiyon sa Binatbat na Tanso ng Laguna|Laguna Copperplate Inscription]] at [[:en:Butuan Ivory Seal|Butuan Ivory Seal]] . Ang pagkatuklas ng [[:en:Butuan Ivory Seal|Butuan Ivory Seal]] ay nagpapatunay din sa paggamit ng mga dokumento sa papel sa sinaunang Pilipinas. 

Ang pagdating ng mga mananakop ng Espanya, ang mga manuskrito at dokumento ng pre-kolonyal na Pilipino ay tinipon at sinunog upang maalis ang mga paganong paniniwala. Ito ang naging pasanin ng mga paham at mananalaysay sa tipon ng mga datos at pag-papahusay ng mga teorya na nagbigay sa mga mananalaysay ng maraming aspeto ng kasaysayan ng Pilipinas na naiwan nang hindi maipaliwanag. <ref>{{cite journal|last1=Sebastian|first1=Raul Roland R.|title=Philippine Historiography: Issues and Trends|url=https://apps.pup.edu.ph/ojs/data/issue/attachment/c5e6c7bdf4ae4fd7a263f5c45847d64468a1b170.pdf|accessdate=2 October 2019|archive-date=1 October 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20191001145437/https://apps.pup.edu.ph/ojs/data/issue/attachment/c5e6c7bdf4ae4fd7a263f5c45847d64468a1b170.pdf|url-status=dead}}</ref> Ang pagtutulungan ng mga pre-kolonyal na kaganapan, ang paggamit ng pangalawang sanggunian na isinulat ng mga mananalaysay upang masuri ang mga pangunahing sanggunian, ay hindi nagbibigay ng isang kritikal na pagsusuri sa pamamaraan ng mga  unang pag-aaral sa kasaysayan ng Pilipinas. <ref>{{cite journal|last1=Scott|first1=William Henry|title=Barangay: Sixteenth-century Philippine Culture and Society|date=1994|url=https://books.google.com.qa/books?id=15KZU-yMuisC&pg=PA10&dq=henry+otley+beyer+theory+philippines&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwj_ha_Djv3kAhXBK48KHSxID9EQ6AEILjAB|accessdate=2 October 2019|publisher=Ateneo University Press|language=en}}</ref> 

== Mga Organisasyon ==
Nabuo ang mga samahang pang-iskolar at lipunan na karaniwang nagdaraos ng mga kumperensya, naglalathala ng mga ''journal'' at nagtataguyod ng kaalaman sa kasaysayan at pag-aaral. 

=== Ahensya ng pamahalaan ===
Ang [[Pambansang Komisyong Pangkasaysayan ng Pilipinas]] ay isang ahensya ng gobyerno ng Pilipinas na ang misyon ay "ang pagsulong ng kasaysayan ng Pilipinas at pamana sa kultura sa pamamagitan ng pananaliksik, pagpapakalat, pangangalaga, pamamahala at gawaing tagapagpahayag at naglalayong mapukaw ang kamalayan at pagpapahalaga sa mga marangal na gawa at mga mithiin ng ating mga bayani at iba pang tanyag na mga Pilipino, upang maitaguyod ang pagmamalaki sa sambayanang Pilipino at maibalik ang diwa ng Pilipino sa pamamagitan ng mga aralin ng kasaysayan. 

=== Ugnayang propesyonal ===
Ang [[:en:Philippine Historical Association|Philippine Historical Association]] ay ang pinakamalaking propesyonal na samahan ng mga mananalaysay sa Pilipinas na itinatag noong 1955 ng isang pangkat ng mga kilalang Pilipinong mananalaysay na kinabibilangan ng [[:en:Encarnacion Alzona|Encarnacion Alzona]], Gabriel Fabella, [[Gregorio Zaide]], Nicolas Zafra, Celedonio Resurreccion, [[Teodoro Agoncillo]] at Esteban de Ocampo. 

=== Samahang hindi pang pamahalaan ===
Ang Samahan ng Pilipinas para sa Pag-aaral ng Kultura, Kasaysayan at Relihiyon ''(Philippine Association for the Study of Culture, History and Religion)'' ay isang [[Organisasyong di-pampamahalaan|samahang hindi pang pamahalaan]] na itinatag noong 2013. Ang pangkat na ito ay nagpasimula, nagpapadali, at nag-aayos ng mga kumperensya at iba pang mga kaganapan sa akademiko. Ipinamamahagi nila ang impormasyon tungkol sa mga oportunidad sa pananaliksik at pag-aaral at paglalathala ng mga ''journal'', aklat, at pahayagan sa pambansa at internasyonal na pamayanan upang madagdagan ang kamalayan tungkol sa kultura, kasaysayan, at relihiyon ng Pilipinas. 

== Panahon ng pre kolonyal ==
[[Talaksan:Laguna_Copperplate_Inscription.gif|thumb| Inskripsyon ng Copperplate ng Laguna ]]
[[Talaksan:Butuan_Ivory_Seal.jpg|thumb| Butuan Ivory Seal ]]
[[Talaksan:Monreal_stone.jpg|thumb| Bato ng Monreal ]]
[[Talaksan:Naturales_5.png|thumb| pre-kolonyal na marangal na mag-asawang Pilipino ]]
Matagal nang naabot ng kultura ng India ang kapuluan sa panahon ng [[:en:Pallava dynasty|dinastiyang Pallava]] at ng [[:en:Gupta Empire|Gupta Empire]] na humantong sa mga [[:en:Indianization of Southeast Asia|kahariang Indiano]] na itinatag sa Pilipinas. <ref>Philippine Journal of Linguistics – 23 – p. 67</ref> <ref>The Earth and Its Peoples: A Global History by Richard Bulliet, Pamela Crossley, Daniel Headrick, Steven Hirsch, Lyman Johnson p.186</ref> Ang isang malinaw na katibayan ay ang paggamit ng pre-kolonyal na Pilipinas ng mga [[:en:Indian honorifics|marangal na pamagat]] . Walang ibang mga mahahalagang dokumento sa kasaysayan mula sa panahong ito maliban sa [[Inskripsiyon sa Binatbat na Tanso ng Laguna|Laguna Copperplate Inscription]], isang ligal na dokumento na nakasulat sa isang binatbat na tanso na may petsang 900 CE na siyang pinakaunang kilalang dokumentong may petsang kalendaryo na matatagpuan sa Pilipinas. <ref name="Postma">{{cite journal|url=http://www.philippinestudies.net/ojs/index.php/ps/article/download/1033/1018|title=The Laguna Copper-Plate Inscription: Text and Commentary|jstor=42633308|last=Postma|first=Antoon|journal=Philippine Studies|volume=40|issue=2|pages=182–203|publisher=Ateneo de Manila University|date=April–June 1992}}</ref>

[[Ma-i|Ang  Ma-i]], isang sinaunang estado na matatagpuan sa ngayon sa [[Pilipinas]] ay kilala sa kasaysayan ng Pilipinas sa pagiging unang lugar sa kapuluan na nabanggit sa anumang dayuhang tala na unang naitala noong 971 AD, sa mga dokumento ng [[:en:Song dynasty|dinastiya ng Song]] na kilala bilang Kasaysayan ng Song .  {{Sfn|Go|2005}} {{Sfn|Scott|1989}} Ang pagkakaroon nito ay nabanggit din sa mga tala noong ika-10 siglo ng [[Sultanato ng Brunei]] . {{Sfn|Scott|1989}} 

Hanggang sa taong 1000 CE, ang mga lipunan na malapit sa dagat ay umiiral sa kapuluan ngunit walang makabuluhang estado pampulitika na pinagsama ang buong Pilipinas.  Kasama lamang sa rehiyon ang maraming maliliit na [[Barangay|dibisyon ng administrasyon]] (na may sukat mula sa mga nayon hanggang sa mga lungsod-estado) sa ilalim ng soberanya ng nagkukumpitensiyang [[:en:Thalassocracies|''thalassocracies'']] na pinamumunuan ng mga [[datu]], [[Raha|rajah]], [[Sultan|sultans]] o [[Hadlika|lakan]] . <ref>http://ovcrd.upd.edu.ph/asp/article/view/5493/4927{{Dead link|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} Victor Estella, ''The Death of Gold in Early Visayan Societies: Ethnohistoric Accounts and Archaeological Evidences''.</ref> 

== Panahon ng kolonyal ==
Ang unang naitalang dokumento na bumabanggit sa kapuluan ay ang salaysay ni [[Antonio Pigafetta]] sa [[:it:s:Relazione del primo viaggio intorno al mondo|Ulat ng unang paglalakbay sa buong mundo]] sa kanyang sanaysay talaan ng mga paglalakbay at  [[:en:Magellan's circumnavigation|paglalayag ng Espanya]] sa paghahanap ng Spice Islands na nalimbag  sa pagitan ng 1524-1525. <ref>{{Cite wikisource|title=Relazione del primo viaggio intorno al mondo|last=PIGAFETTA|first=ANTONIO|year=1524}}</ref> 

Ang isa pang tanyag na dokumento ay ang gawa ni [[:en:Antonio de Morga|Antonio de Morga]]  na [[Sucesos de las Islas Filipinas|Sucesos de las Islas Filipinas na]] inilathala noong 1609 batay sa personal na karanasan at dokumentasyon ng may-akda mula sa mga nakasaksi ng mga nakaligtas sa ekspedisyon ni [[Miguel López de Legazpi]]. 

Ang mga dokumento na nai-limbag ay mga salaysay ng mga naunang mananaliksik ng Espanya at mga maglalayag at talaan ng relihiyon ng mga prayle ng Espanya sa kanilang misyon ng Katoliko sa panahon ng [[Kasaysayan ng Pilipinas (1521–1898)|kolonyal na Espanya]] .  

=== Unang mga mananalaysay ===
[[Talaksan:Sucesos_de_las_Islas_Filipinas.jpg|thumb| Sucesos de las Islas Filipinas ]]
[[Talaksan:Boxer_Codex_Illustrations_of_Cebuanos.png|thumb| [[Boxer Codex|Boxer Codex Mga]] guhit ng tattooed na mga Sugilanon ]]
{{Div col|colwidth=22em}}
* [[Antonio Pigafetta]]
* Rodrigo de Aganduru Moriz
* Hernando de Riquel
* [[Miguel López de Legazpi]]
* [[Juan de Plasencia]]
* [[Pedro de San Buenaventura]]
* [[Pedro Chirino]]
{{Div col end}}

=== Mga mananalaysay sa panahong kolonyal ===
{{Div col|colwidth=22em}}
* [[:en:Antonio de Morga|Antonio de Morga]]
* [[:en:Emma Helen Blair|Emma Helen Blair]] and [[:en:James A. Robertson|James A. Robertson]]
* [[Francisco Ignacio Alcina]]
* Francisco Colin, S.J.
* [[Felix Huerta, O.F.M]]
* [[Ferdinand Blumentritt]]
* [[Isabelo de los Reyes]]
* [[Jose Rizal]]
* [[Pedro Paterno]]
* [[Trinidad Pardo de Tavera]]
{{Div col end}}

== Matapos ang panahon ng kolonyal ==
Ang historiograpiya matapos ang kolonyal na panahon ay nakatuon sa mga [[Himagsikang Pilipino|rebolusyong Pilipino]] at [[Digmaang Pilipino–Amerikano|Digmaang Pilipino-Amerikano]] na ang mga mananalaysay ay nakita ang panahon ng kolonyal bilang isang paunang pagsulat. Ang kritikal na papel na ginampanan ng mga Pilipino sa paghubog ng pambansang kasaysayan ng Pilipinas sa panahong ito ay mahusay na naitala at pinag-aralan batay sa mga karanasan sa rebolusyon at Digmaang Pilipino-Amerikano habang inilalarawan nito ang kalagayang panlipunan, pang-ekonomiya, politika, at kultura ng Pilipinas . <ref>{{cite journal|last1=Gealogo|first1=Francis A.|title=Katagalugan Historiography: Historical Sources, Current Trends, and Future Prospects|journal=The Journal of History|date=2003|volume=49|issue=1-4|pages=1–1|url=https://ejournals.ph/article.php?id=5212|accessdate=2 October 2019}}</ref> 

Ang mananalaysay na si [[:en:Reynaldo Ileto|Reynaldo C. Ileto]] sa kanyang seminal na gawain sa ''Pasyon at Rebolusyon: Mga Kilalang Kilusan sa Pilipinas, 1840-1910'', ang kasaysayan ng Rebolusyong Pilipino ay na-siyasat sa isang bagong kahulugan. Ipinakilala ng mananalaysay na si [[:en:Vicente L. Rafael|Vicente L. Rafael]] ang mga teoryang [[:en:Post-structuralism|poststructuralist]] sa pagsusuri ng kolonyal na lipunan sa kanyang ''Pagkontrata ng Kolonyalismo: Pagsasalin at Pagbabagong Kristiyano sa Lipunan ng Tagalog sa ilalim ng Unang Pamamahala ng Espanya'' .  

=== Mga Manunulat at Mananalaysay mula sa tradisyon ng Pambansang Kasaysayan ===
{{Div col}}
* [[Teodoro Agoncillo]]
* [[Horacio de la Costa]]
* [[Gregorio Zaide]]
* [[O.D. Corpuz]]
* [[Cesar Adib Majul]]
* [[Nick Joaquin]]
{{Div col end}}

=== Mga mananalaysay mula sa tradisyon ng Kritical Historiograpiya ===
{{Div col}}
* [[Carlos Quirino]]
* [[F. Landa Jocano]]
* [[Felix M. Keesing]]
* [[William Henry Scott (historian)|William Henry Scott]]
* Laura Lee Junker
* [[Damon L. Woods]]
{{Div col end}}

=== Mga manunulat mula sa tradisyon ng Folkloristic ===
{{Div col|colwidth=22em}}
* [[Damiana Eugenio]]
* [[Gilda Cordero-Fernando]]
* Grace Odal-Devora
{{Div col end}}

=== Mga mananalaysay at manunulat mula sa Moderno, Lokal / Kasaysayang Etniko, at tradisyon ng Kasaysayang pang-Relihiyon ===
{{Div col|colwidth=22em}}
* [[Ambeth Ocampo]]
* [[Bambi Harper]]
* [[Melba Padilla Maggay]]
* [[Vicente L. Rafael]]
* Go Bon Juan
* [[Luciano P.R. Santiago]]
* Luis Camara Dery
{{Div col end}}

== Sanggunian ==
{{Reflist}}
[[Kategorya:Kasaysayan ng Pilipinas]]
[[Kategorya:Pages with unreviewed translations]]
[[Kategorya:Historyograpiya]]