Tingnan ang wikitext ng Iliada

{{Infobox Book<!-- See Wikipedia:WikiProject_Novels or Wikipedia:WikiProject_Books -->
| name          = Iliada
| translator    = 
| image         = Beginning Iliad.svg
| image_caption = Mga unang taludtod ng ''Iliada'' na nasa pinagmulang wikang Griyego.
| author        = [[Homer]]
| country       = [[Gresya]]
| language      = [[Sinaunang wikang Griyego|Sinaunang Griyego]]
| genre         = [[Tulang epika]]
|publisher      = Iba't iba
| release_date  = [[Before Common Era|Bago sumapit ang karaniwang panahon]]
| isbn          = ''wala''  <!-- unang nalimbag bago nagsimula ang sistemang ISBN  -->
}}
Ang '''Iliada''' ([[wikang Ingles|Ingles]]: ''Iliad''<ref name=NBK>{{cite-NBK|Iliad}}</ref>, [[wikang Kastila|Kastila]]: ''Iliada'') ay isang [[tulang epika]]ng tungkol sa salaysay ng pagsakop ng mga [[Griyego]] sa lungsod ng [[Troy]]. Mula ito sa [[Gresya]], na isinulat ni [[Homer]], at tumatalakay sa mga pakikipagsapalaran ng mga bayaning Griyego noong kanilang kapanahunan.  Ito ang pinakamaaga at pinakatanyag na akda mula sa panitikan ng Gresya. Hinango ang pamagat ng ''Iliada'' mula sa [[Ilium]] (o [[Ilion]]), ang isa pang katawagan para sa [[Troy]]. Itinuturing ang akdang ito bilang "[[Bibliya]]" ng mga Griyego, sapagkat nakaimpluwensiya ng malaki sa kanilang mga kaisipan. Sinundan ito ng ''[[Odisea]]'', na si Homer din ang sumulat.<ref name=NBK/>

== May-akda ==
{{pangunahin|Homer}}
Tinatayang namuhay si Homer, isang Griyego, noong mga ika-8 daantaon. Pinaniniwalaang sinulat ni Homer ang ''Iliada'' noong mga 700 BK hanggang 650 BK. Sa pamamagitan ng pagiging madula, marangal, at makatotohanang paglalahad na patula, inilahad niya ang mga salaysayin ng mga kaganapang naganap noong mga 400 taon na ang nakalipas mula sa kaniyang panahon. Binalikan niya ang mas nauna pang mga nakaraan sa pamamagitan ng ''Iliada''. Bagaman isang Griyego, naging patas si Homer sa paglalarawan ng mga Trohano (mga taga-Troy). Pinaniniwalaang marahil hindi naman isinatitik ni Homer sa kalatagan ng mga papel ang ''Iliada'', bagkus sinasambit lamang niya ang mga taludtod ng kaniyang mahabang tulang ito habang nagsasalaysay sa kaniyang mga tagapakinig.  Sinasabi pa ring may kamangha-manghang pagkakaunawa si Homer sa ugnayan ng mga tao. Nalalaman din niya ang pagiging kahindik-hindik at katindihan ng digmaan, bagaman isang pansariling bagay o paksa na nakapaglalantad ng katapangan at pagpapakasakit ng sarili. Binigyang buhay ni Homer ang ''Iliada'' sa pamamagitan ng mga mabilis na takbo ng mga pangyayari at pagkakaroon ng maraming mga talumpati.<ref name=NBK/>
[[File:Akhilleus Patroklos Antikensammlung Berlin F2278.jpg|thumb|[[Achilles]] at [[Patroclus]], 500 BK, Antikensammlung ([[Berlin]])]]

== Kahalagang pamapanitikan ==
Sapagkat itinuturing ngang isang "Bibliya" ng mga Griyego ang ''Iliada'', may dalang sariling sipi nito [[Dakilang Alejandro]] habang sinasakop niya ang [[Asya]]. Naimpluwensiyahan ng ''Iliada'' ang panitikang pandaigdig, hindi lamang sa larangan ng [[panulaang epika]].  Sa mga Griyego, unang nakakitaan ng impluho ng ''Iliada'' ang mga manunulat ng mga trahedya, o mga dulang may malungkot subalit may makabuluhang wakas.<ref name=NBK/>

== Balangkas at paglalarawan ==
[[Talaksan:Iliad (Statue).JPG|thumb|right|Isang estatuwang kaugnay ng ''Iliada''. Matatagpuan ito sa Istoa (''Stoa''<ref name=Gabby>{{cite-Gabby|''Stoa''}}</ref>) ng Attalus (o Attalos), isang pasilyong may bubong o kolonada sa [[sinaunang Gresya]], na mayroong pader sa isang panig at hanay ng mga poste sa kabila.]]
Naririto ang banghay ng ''Iliada'': Nakatanim ang tulang ito ni Homer sa [[Digmaang Trohano]] sa pagitan ng mga Griyego at ng mga Trohano. Nagumpisa ang Digmaang Trohano nang tangayin ni Prinsipe Paris ng Troya ang reyna ng [[Sparta]], si Helen. Hindi nilahad ni Homer ang lahat ng mga pangyayari sa digmaang ito, pinili lamang niya ang mga ilang mga linggo sa ikasampu at huling taon nito, na ginamitan ni Homer ng pamamaraang pagbabalik-sulyap kaya't maraming makikitang mga naunang mga kaganapan sa [[tulang pasalaysay]] na ito.  Nagbibigay rin si Homer ng mga pahiwatig sa kung ang susunod na mangyayari.<ref name=NBK/>  Isinasalaysay ng ''Iliada'' ang hinggil sa "galit ni [[Achilles]]" - si Achilles ang pangunahing bayani sa kuwento<ref name=NBK/> - magpahanggang sa kamatayan at paglibing kay Hector, at sa paglusob sa Troya.  Kabilang sa mga mahahalagang tauhan ng ''Iliada'' sina Achilles, [[Odiseo]] (ng ''[[Odisea]]''), [[Agamemnon]], [[Menelaus]], [[Priam]], [[Hector]], [[Paris (mitolohiya)|Paris]], at [[Helen]]. Makikita rin sa mga tagpuan ng ''Iliada'' ang Griyegong si [[Diomedes]] at ang Trohanong si [[Glaucus]] (na nagkasundong huwag maglaban sapagkat magkaibigan ang kanilang mga lolo), si [[Andromache]] (asawa ni Hector), si [[Astyanax]] (anak na lalaki ni Hector), ang diyosang si [[Thetis]] na ina ni Achilles, ang diyos na si [[Zeus]], ang diyosang si [[Aphrodite]], si [[Aeneas]] (ng ''[[Aeneis]]'' ni [[Vergilius]]) na anak ni Aprhodite.<ref name=NBK/>

Nagsisimula ang tula sa pagpapadala ng isang [[salot]] sa mga Griyego ng diyos na si [[Apollo]], sapagkat binihag ng mga ito ang anak na babae ng isa sa kaniyang mga pari. Napilitan si [[Agamemnon]] na ibalik ang bihag na babae, subalit inagaw naman nito si [[Briseis]], isang babaeng pag-aari ni [[Achilles]].  Nagalit si Achilles subalit tumangging makipaglaban kay Agamemnon.  Subalit, nang mapatay ni [[Hector]] ang kaniyang kaibigang si [[Patroclus]], nakipaglaban si Achilles at napatay niya sa pagtutuos si Hector.  Sa lumaon, lihim na pumunta kay Achilles ang ama ni Hector na si [[Priam]], upang kuhanin ang bangkay ng kaniyang paboritong anak na lalaki, para mabigyan ng nararapat na libing.  Pumayag si Achilles.  Nagwakas ang tula sa paglilibing kay Hector.  Binubuo ang epikang ''Iliada'' ng 24 na mga bahaging tinatawag na mga "aklat".<ref name=NBK/>

== Buod ng ''Iliada'' ==
[[Talaksan:Iliad41.jpg|thumb|right|Si Achilles habang nakikipagdigmaan sa mga taga-Troya, sa may kailugan.]]
"Ang pagkamuhi ni Achilles ang aking paksa," ang sinasabing pambungad ng makatang si Homer para sa kaniyang ''Iliada''.  May nakatanim na galit kay Agamemnon ang pangunahing bayaning si Achilles, sapagkat inagaw ni Agamemnon ang gantimpalang napanalunan ni Achilles, ang babaeng si [[Briseis]].  Bagaman napahiya si Achilles, hindi ito nakipaglaban kay Agamemnon, sa halip sinarili niya ang pagmamaktol at pagdibdib sa kasawian sa loob ng kaniyang [[talabing]] o [[kubol]]. Sinasabing naging mas naging mainam ang pagkatao ni Achilles dahil sa kaniyang paghihirap na ito.<ref name=NBK/>

Nang nararamdaman ni Agamamenon na nagwawagi ang mga Troyano, inalayan niya ng mga handog si Achilles at nagmakaawa upang makiisa na sa pakikipagtunggali laban sa mga Troyano.  Tumanggi si Achilles.  Sa kahabaan ng aklat, matutunghayan lamang si Achilles na nagmumukmok sa kaniyang kubol.  Nang lumaon, pinahuntulot nitong makipaglaban ang kaniyang matalik na kaibigan si Patroclus, at pinagamit pa ni Achilles ang sariling [[baluti]].  Napatay si Patroclus ng prinsipe ng Troyang si Hector.  Lalong ikinagalit, at ikinalungkot din, ni Achilles ang pagkakapaslang kay Patroclus, kaya't napapayag din siyang makipaglaban sa mga Trohano. Nagtagumpay si Achilles at napatay din niya si Hector.  Sinadyang puntahan ng hari ng Troy na si Haring Priam si Achilles para magmakaawang ibigay ni Achilles ang katawan ni Hector.  Pumayag si Achilles sapagkat, sa pamamagitan ni Priam, naalala ni Achilles ang sarili niyang ama.  Nagwawakas ang ''Iliada'' sa pagkakaroon ng isang pansamantalang pagtigil ng labanan sa pagitan ng mga Griyego at ng mga Trohano, upang mabigyan ng nararapat na libing ang Trohanong si Hector.  Maaaring malaman ang mga kasunod na pangyayari pagkatapos ng ''Iliada'' mula sa iba pang mga akda, katulad ng ''[[Aeneis]]'' ni Vergilius, kung saan matatagpuan ang salaysayan hinggil sa [[Kabayong Trohano]].<ref name=NBK/>  

== Mga sanggunian ==
{{reflist}}

{{Characters in the Iliad}}

[[Kategorya:Panitikan ng sinaunang Gresya]]
[[Kategorya:Iliada]]
[[Kategorya:Mitolohiyang Griyego]]
[[Kategorya:Digmaang Troya|Aineias]]
[[Kategorya:Tulang epika]]