Tingnan ang wikitext ng Imperyong Neo-Asirya

{{Infobox Former Country
|native_name            =  
|conventional_long_name = Imperyong Neo-Asiryo
|common_name            = Assyria
|continent              = moved from Category:Asia to the Middle East
|region                 = the Middle East
|country                =  
|era                    = Panahong Bakal
|status_text            = 
|empire                 =  
|government_type        = Monarkiya
|year_start             = 934 BCE
|year_end               = 609 BCE
|year_exile_start       = 
|year_exile_end         = 
|event_start            = Paghahari ni [[Ashur-dan II]]
|date_start             = 
|event_end              = [[Labanan ng Megiddo]]
|date_end               = 
|event1                 = [[Labanan ng Nineveh]]
|date_event1            = 612 BCE
|event2                 = 
|date_event2            = 
|event3                 = 
|date_event3            = 
|today_part_of          = 
|event4                 = 
|date_event4            = 
|event_pre              = 
|date_pre               = 
|event_post             =  
|date_post              =  
|p1                     = Gitnang Imperyong Asirya
|flag_p1                = 
|image_p1               = 
|p2                     = Elam
|flag_p2                = 
|p3                     = Ikadalawampu't limang dinastiya ng Ehipto
|flag_p3                = Kushite empire 700bc.jpg
|p4                     = Kaharian ng Israel (Samaria)
|flag_p4                = Kingdoms of Israel and Judah map 830.svg
|p5                     = 
|flag_p5                = 
|s1                     =  Imperyong Medes
|flag_s1                =  Median Empire.svg
|image_s1               = 
|s2                     =  Imperyong Neo-Babilonya
|flag_s2                =  Neo-Babylonian Empire.png   
|s3                     =  Ikadalawampu't anim na dinastiya ng Ehipto
|flag_s3                =   
|s4                     =   
|flag_s4                =   
|s5                     = 
|flag_s5                = 
|image_flag             = 
|flag                   = 
|flag_type              = 
|image_coat             = 
|symbol                 = 
|symbol_type            =  
|image_map              =  Map of Assyria.png
|image_map_caption      =  Mapa ng Imperyong Neo-Asirya at paglawak nito. 
|capital                = [[Assur]] 934 BCE <br/>[[Nineveh]] 706 BCE <br/> [[Harran]] 612 BCE
|capital_exile          = 
|latd= |latm= |latNS= |longd= |longm= |longEW= 
|national_motto         = 
|national_anthem        = 
|common_languages       =  [[Wikang Akkadiyo]], [[Aramaiko]]
|religion               = [[Assyro-Babylonian religion|Henotheism]]
|currency               =  
|leader1                = [[Ashur-dan II]] (una)
|leader2                = [[Ashur-uballit II]] (huling pinuno)
|year_leader1           = 934–912 BCE
|year_leader2           = 612–609 BCE  
|title_leader           = [[Kings of Assyria|Hari]]
|representative1        = <!--- Name of representative of head of state (eg. colonial governor)--->
|representative2        = 
|representative3        = 
|representative4        = 
|year_representative1   = <!--- Years served --->
|year_representative2   = 
|year_representative3   = 
|year_representative4   = 
|title_representative   = <!--- Default: "Governor"--->
|deputy1                = <!--- Name of prime minister --->
|deputy2                = 
|deputy3                = 
|deputy4                = 
|year_deputy1           = <!--- Years served --->
|year_deputy2           = 
|year_deputy3           = 
|year_deputy4           = 
|title_deputy           = <!--- Default: "Prime minister" --->
|legislature            = 
|house1                 = 
|type_house1            = 
|house2                 = 
|type_house2            = 
|<!--- Area and population ---> 
|stat_area1             =  
|stat_pop1              = <!--- population (w/o commas or spaces), population density is calculated if area is also given --->
|stat_year2             = 
|stat_area2             = 
|stat_pop2              = 
|stat_year3             = 
|stat_area3             = 
|stat_pop3              = 
|stat_year4             = 
|stat_area4             = 
|stat_pop4              = 
|stat_year5             = 
|stat_area5             = 
|stat_pop5              = 
|footnotes              = 
|today = {{flag|Iraq}}<br/>{{flag|Syria}}<br/>{{flag|Turkey}}<br/>{{flag|Egypt}}<br/>{{flag|Saudi Arabia}}<br/>{{flag|Jordan}}<br/>{{flag|Iran}}<br/>{{flag|Kuwait}}<br/>{{flag|Lebanon}}<br/>{{flag|Palestine|name=Palestinian Authority}}<br/>{{flag|Israel}}<br/>{{flag|Cyprus}}<br/>{{flag|Armenia}}
}}
{{History of Iraq}}
Ang '''Imperyong Neo-Asiryo''' ang huling imperyo sa kasaysayan ng [[Asirya]] sa  [[Mesopotamiya]] na nagsimula noong 934 BCE at nagwakas noong 609 BCE.<ref>{{cite web
|url = http://www.jaas.org/edocs/v18n2/Parpola-identity_Article%20-Final.pdf
|format = PDF
|title = National and Ethnic Identity in the Neo-Assyrian Empire and Assyrian Identity in Post-Empire Times
|accessdate = 
|author = Parpola, Simo
|last = 
|first = 
|authorlink = Simo Parpola
|date = 
|year = 2004
|work = [[Assyriology]]
|publisher = [[Journal of Assyrian Academic Studies]], Vol 18, N0. 2
|pages = 
|doi = 
|archiveurl = https://web.archive.org/web/20110717071922/http://www.jaas.org/edocs/v18n2/Parpola-identity_Article%20-Final.pdf
|archivedate = 2011-07-17
|quote = The Neo-Assyrian Empire (934-609 BC) was a multi-ethnic state composed of many peoples and tribes of different origins.
|url-status = dead
}}</ref> Sa panahong ito, ang Asirya ang naging pinakamakapangyarihang estado sa mundo na nadaig pa sa pananaig ang mga [[Babylonia]], [[Sinaunang Ehipto]], [[Urartu]]/[[Armenians|Armenia]]<ref name="kchanson.com">http://www.kchanson.com/ANCDOCS/meso/obelisk.html</ref> at [[Elam]] sa pananaig sa [[Sinaunang Malapit na Silangan]], [[Asya menor]], silangang Mediterraneo. Sa panahon ni [[Tiglath-Pileser III]] noong ika-8 siglo BCE<ref>{{Cite web |title=Assyrian Eponym List |url=http://www.livius.org/li-ln/limmu/limmu_1c.html |access-date=2013-09-21 |archive-date=2016-11-14 |archive-url=https://web.archive.org/web/20161114070111/http://www.livius.org/li-ln/limmu/limmu_1c.html |url-status=dead }}</ref><ref>Tadmor, H. (1994). ''The Inscriptions of Tiglath-Pileser III, King of Assyria.''pp.29</ref> nang ito ay naging isang malawakang imperyo. Sinundan ng Imperyong Neo-Asiryo ang [[Panahong Gitnang Asiryo]] at [[Gitnang Imperyong Asirya]] (ika-14 hanggang ika-10 BCE). Itinuturing ng ilang mga skolar gaya ni [[Richard Nelson Frye]] ang imperyong Neo-Asiryo bilang ang unang tunay na imperyo sa kasaysayan ng tao.<ref name="Frye">{{cite web |first= |last= |authorlink=Richard Nelson Frye |author=Frye, Richard N. |title=Assyria and Syria: Synonyms |url=http://www.youtube.com/watch?v=_KesgkBziUs |work=PhD., Harvard University |publisher=[[Journal of Near Eastern Studies]] |id= |pages= |page= |year=1992 |accessdate= |quote=And the ancient Assyrian empire, was the first real, empire in history. What do I mean, it had many different peoples included in the empire, all speaking Aramaic, and becoming what may be called, "Assyrian citizens." That was the first time in history, that we have this. For example, Elamite musicians, were brought to Nineveh, and they were 'made Assyrians' which means, that Assyria, was more than a small country, it was the empire, the whole Fertile Crescent. }}</ref> Sa panahong iyon, ang [[wikang Aramaiko]] ang ginawang opisyal nawika ng Imperyong Neo-Asiryo kasama ng [[Wikang Akkadiano]].<ref name="Frye"/>
==Kasaysayan==
Sa pag-akyat a kapangyarihan ni [[Adad-nirari II]] noong  911 BCE, ang Imperyong Neo-Asirya ay naging isang dominanteng kapangyariahan sa [[Sinaunang Malapit na Silangan]]  noong ika-8 hanggang ika-7 siglo BCE. Ang  mga maagang hari ng imperyong Neo-Asirya ay naghangadmna muling ibalik ang kontrol sa hilagang [[Mesopotamiya]] at [[Syria]] dahil ang mahalagang bahagi ng nakaraang [[Gitnang Imperyong Asirya]] ay naglaho dahil sa paghina. Sa ilalim ni [[Ashurnasirpal II]] (naghari 883–859 BCE), ang imperyong Asirya ay naging mas dominanteng kapangyarihan sa [[Sinaunang Malapit na Silangan]] sa hilaga. Ang mga pangangampanya ni Ashurnasirpal ay umabal hanggang sa [[Mediterraneo]] at nangsiwa sa paglipat ng kabisera ng imperyo mula sa tradisyonal na kabiserang [[Assur]] tungo sa [[Nimrud]]. Ang imperyong Neo-Asirya ay mas lalong lumago sa ilalim ni [[Shalmaneser III]] (naghari  859–824 BCE) ngunit humina pagkatapos ng kanyang kamayan. Sa panahong ito, ang mga pinunong nangangasiwa ay mga heneral ngunit mahihina. ANg paghina ay nagwakas sa pagakyat sa kapangyarihan ni [[Tiglath-Pileser III]] (naghari 45–727 BCE)  na muling nagbigay ng kapangyarihan sa imperyo at nagpalakas pa sa pamamagitan ng malawakang pananakop nito Ang kanyang pinakakilalanng mga pananakop ay sa [[Lungsod ng Babilonya]] sa katimugan at sa malaking mga bahagi ng [[Levant]]. Sa ilalim ng dinastiya ni [[Sargon II]] ang imperyong Neo-Asirya ay umabot sa rurok nito. Sa ilalim ng haring Sargonid na si [[Sennacherib]] (naghari 705-681 BCE), ang kabisera ng imperyo ay nilipat sa [[Nineveh]] at sa ilalim ng anak at kahalili nitong si [[Esarhaddon]] (naghari 681-669 BCE), ang imperyo lalo pang lumawig sa pamamagitan ng pananakop sa [[Sinaunang Ehitp]]. Ang imperyong Neo-Asirya ay bumagsak noong ika-7 siglo BCE sa magkasanib na puwersa ng [[imperyong Neo-Babilonya]]  at [[Medes]]. 
==Mga sanggunian==
{{reflist}}
{{Ancient Mesopotamia}}

[[Kategorya:Asirya]]