Tingnan ang wikitext ng Judea

{{Infobox landform
| name              = Hudea
| other_name        =יְהוּדָה 
| photo             = Giv'at Seled, near Tzafririm.jpg
| photo_caption     = Isang bundok sa Hudea
| map               = 
| coordinates       = {{coord|31|40|N|35|00|E|type:region|display=inline,title}}
| range             = 
| part_of           = [[Israel]] at [[West Bank]]
| highest_point     = [[Bundok Hebron]]
| highest_elevation = {{cvt|1,020|m}}
| length            = 
| width             = 
| area              = <!-- {{Convert|NN|ha|acres}} -->
| depth             = 
| drop              = 
| formed_by         = 
| geology           = <!-- or |type = -->
| age               = 
| orogeny           = 
| volcanic_arc/belt = 
| volcanic_arc      = 
| volcanic_belt     = 
| volcanic_field    = 
| eruption          = 
| last_eruption     = 
| topo              = 
| operator          = 
| designation       = 
| free_label_1      = 
| free_data_1       = 
| free_label_2      = 
| free_data_2       = 
| free_label_3      = 
| free_data_3       = 
| website           = <!-- {{URL|example.com}} -->
| embedded          = 
}}
Ang '''Judea''' o '''Judaea''', at ang modernong bersiyon ng '''Judah''' ({{IPAc-en|dʒ|uː|ˈ|d|iː|ə}}; from {{lang-he|יהודה}}, <small>[[Wikang Hebreo]]</small> ''Yəhuda'', <small>[[Tiberian vocalization|Tiberian]]</small> ''Yəhûḏāh'', {{lang-el|Ἰουδαία}}, {{grc-tr|Ἰουδαία}}; {{lang-la|Iūdaea}}) ay ang sinaunang [[Tanakh]](Hebreong [[Bibliya]]), ang kakontemporaneong [[Latin]], at ang modernong pangalan ng mabundok na timog na bahagi ng rehiyon ng [[Palestina (rehiyon)|Palestina]]. Ang pangalan ay nagmula sa pangalang [[Juda]] na isa sa mga anak ng [[Mga patriarka (Bibliya)|patriarka]] sa Bibliyang si [[Jacob]] na kalaunang tinawag na [[Israel]], na may mga inapo ni Yehudah na bumubuo sa Israelitang tribo ni Juda (Yehudah) sa [[Bibliya]] at kalaunan ay nauugnay sa [Kaharian ng Juda]], kung saan ang inilalagay ng 1906 [[Ensiklopedyang Hudyo]] ay nagmula noong [[Rehoboam|934]] hanggang [[Pagpapatapon sa Babilonya]].<ref>{{cite web|url=http://jewishencyclopedia.com/articles/8955-judah-kingdom-of|title=Judah, Kingdom of|publisher=Jewish Encyclopedia|date=|accessdate=2014-04-10}}</ref> Ang pangalan ng rehiyon ay nagpatuloy na pinapaloob sa pamamagitan ng pananakop ng [[Imperyong Neo-Babilonya]] bilang [[Yehud (probinsiya ng Babilonya)]], [[Imperyong Persiyano]] bilang [[Yehud Medinata]],  [[Imperyong Griyego]](sa ilalim ng [[Kahariang Ptolemaiko]] at kalaunan ay ng [[Imperyong Seleucid]],  [[Kahariang Hasmoneo]], [[Kahariang Herodiano]] at [[Imperyong Romano]] bilang [[Judea (lalawigang Romano)]].<ref name="Crotty2">{{cite book|last=Crotty|first=Robert Brian|title=The Christian Survivor: How Roman Christianity Defeated Its Early Competitors|page=25 f.n. 4|publisher=Springer|year=2017|quote=The Babylonians translated the Hebrew name [Judah] into Aramaic as Yehud Medinata ('the province of Judah') or simply 'Yehud' and made it a new Babylonian province. This was inherited by the Persians. Under the Greeks, Yehud was translated as Judaea and this was taken over by the Romans. After the Jewish rebellion of 135 CE, the Romans renamed the area Syria Palaestina or simply Palestine. The area described by these land titles differed to some extent in the different periods.|isbn=9789811032141|url=https://books.google.com/books?id=6X6hDgAAQBAJ&pg=PA25|access-date=28 September 2020}}</ref>

Bilang kahihinatnan ng [[pag-aalsa ng Bar Kokhba]], noong 135 CE ang rehiyon ay pinalitan ng pangalan at isinama sa [[Romanong Syria]] upang mabuo ang [[Syria Palaestina]]<ref name="Crotty">{{cite book|last=Crotty|first=Robert Brian|title=The Christian Survivor: How Roman Christianity Defeated Its Early Competitors|page=25 f.n. 4|publisher=Springer|year=2017|quote=The Babylonians translated the Hebrew name [Judah] into Aramaic as Yehud Medinata ('the province of Judah') or simply 'Yehud' and made it a new Babylonian province. This was inherited by the Persians. Under the Greeks, Yehud was translated as Judaea and this was taken over by the Romans. After the Jewish rebellion of 135 CE, the Romans renamed the area Syria Palaestina or simply Palestine. The area described by these land titles differed to some extent in the different periods.|isbn=9789811032141|url=https://books.google.com/books?id=6X6hDgAAQBAJ&pg=PA25|access-date=28 September 2020}}</ref> ng nagwaging Romanong Emperador na si [[Adriano]]. Ang isang malaking bahagi ng Hudea ay isinama sa [[Kanlurang Pampang|Jordaniang Kanlurang Pampang]] sa pagitan ng 1948 at 1967 (ibig sabihin, ang "Kanlurang Pampang" ng Kaharian ng Jordan).<ref>{{cite book|author=Mark A. Tessler|title=A History of the Israeli-Palestinian Conflict|url=https://archive.org/details/historyofisraeli00tess_0|url-access=registration|year=1994|publisher=Indiana University Press|isbn=0-253-20873-4|page=[https://archive.org/details/historyofisraeli00tess_0/page/401 401]}}</ref><ref>{{cite web|last1=Bronner|first1=Ethan|url=https://www.nytimes.com/2008/12/05/world/middleeast/05mideast.html|title=Israeli Troops Evict Settlers in the West Bank|work=The New York Times|date=2008-12-04|accessdate=2018-09-20}}</ref> Ang katagang ''Judea'' bilang isang terminong pangheograpiya ay muling binuhay ng pamahalaang Israeli noong ika-20 siglo bilang bahagi ng pangalang administratibong Israeli na pinangalanang [[Lugar ng Judea at Samaria]] para sa teritoryo na karaniwang tinutukoy bilang [[West Bank|Kanlurang Pampang]].<ref name="Caplan2011">{{cite book|author=Neil Caplan|title=The Israel-Palestine Conflict: Contested Histories|url=https://books.google.com/books?id=JyAgn_dD43cC&pg=PT18|date=19 September 2011|publisher=John Wiley & Sons|isbn=978-1405175395|page=8}}</ref>

== Mga makasaysayang hangganan ==
[[File:Judea_1_by_David_Shankbone.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Judea_1_by_David_Shankbone.jpg|thumb|Ang{{Dead link|date=Septiyembre 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} mga [[Kabundukang Judea|burol ng Judea]]]]
[[File:Broken_columns_seen_above_regional_highway_375.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Broken_columns_seen_above_regional_highway_375.jpg|thumb|Lumang Romanong daan sa Hudea]]
Isinulat ng klasikong Romanong-Hudyong istoryador na si [[Flavio Josefo|Josephus]] na ([[Ang Digmaang Hudyo|Mga Digmaan]] 3.3.5):

<blockquote>Sa mga hangganan ng [[Samaria]] at Hudea ay matatagpuan ang nayon na [[As-Sawiya|Anuath, na pinangalanan ding Borceos]].<ref>Based on [[Charles William Wilson]]'s (1836–1905) identification of this site, who thought that Borceos may have been a place about 18 kilometers to the south of Neapolis (Nablus) because of a name similarity (''Berkit''). See p. 232 in: {{cite book|author=Wilson, Charles William|authorlink=Charles William Wilson|title=Picturesque Palestine, Sinai and Egypt|url=https://archive.org/details/picturesquepales01wilsuoft|volume=1|year=1881|publisher=[[D. Appleton & Company|D. Appleton]]|location=New York}}. This identification is the result of the equivocal nature of Josephus' statement, where he mentions both "Samaria" and "Judea." Samaria was a sub-district of Judea. Others speculate that ''Borceos'' may have referred to the village [[Burqin, Palestine|Burqin]], in northern Samaria, and which village marked the bounds of Judea to its north.</ref> Ito ang hilagang hangganan ng Hudea. Ang mga katimugang bahagi ng Hudea, kung susukatin ang mga haba, ay hinahangganan ng isang nayon na magkadugtong sa mga hangganan ng [[Tangway ng Arabia|Arabia]]; ang [[mga Hudyo]] na naninirahan doon ay tinawag itong Jordan. Ngunit, ang lawak nito ay pinalawig mula sa ilog ng Jordan hanggang sa Joppa. Ang lungsod ng Herusalem ay matatagpuan sa pinakagitna; sa pag-aangkin ng ilan, na may sapat na karunungan, ay tinawag ang lungsod na Pusod ng bayan. Hindi rin nahihirapan ang Hudea sa mga yamang nagmula sa dagat, sapagkat ang mga lugar na pangdagat ay umaabot hanggang sa Ptolemais: ito ay nahahati sa labing-isang bahagi, kung saan ang maharlikang lungsod na [[Jerusalem|Herusalem]] ang kataas-taasan, at namuno sa lahat ng kalapit bayan, tulad ng ginagawa ng ulo sa katawan. Tungkol sa iba pang mga lungsod na mas mababa dito, pinangunahan nila ang kanilang maraming [[toparka]]; Ang Gophna ay ang pangalawa sa mga lunsod na iyon, at katabi ng Acrabatta, na kasunod nito ay ang Thamna, at [[Lod|Lydda]], at [[Emmaus]], at [[Pella]]. at [[Edom|Idumea]], at [[Ein Gedi|Engaddi]], at [[Herodium]], at [[Jerico]]; at pagkatapos ay Jamnia at [[Jaffa|Joppa]], bilang namumuno sa mga kalapit na tao; at bukod sa mga ito ay naroon ang rehiyon ng Gamala, at Gaulonitis, at Batanea, at Trachonitis, na mga bahagi rin ng kaharian ni Agrippa. Ang [hulihan ng] bansang ito ay nagsisimula sa Bundok Libano, at ang mga bukal ng [[Jordan]], at umabot sa mga kalawakan hanggang sa [[Dagat ng Galilea]]; at ang haba ay pinahaba mula sa isang nayon na tinatawag na Arpha, hanggang sa Julias. Ang mga naninirahan dito ay pinaghalong mga Hudyo at Syrian. At sa gayon ay inilarawan ko, kasama ang lahat ng posibleng sakop, ang bansa ng Hudea, at ang mga nasa paligid nito.<ref>{{cite web|url=http://www.fordham.edu/halsall/ancient/josephus-wara.html|title=Ancient History Sourcebook: Josephus (37 – after 93 CE): Galilee, Samaria, and Judea in the First Century CE|publisher=Fordham.edu|date=|accessdate=2012-12-31|archive-date=2023-04-29|archive-url=https://web.archive.org/web/20230429124644/http://www.fordham.edu/halsall/ancient/josephus-wara.html|url-status=dead}}</ref></blockquote>
==Tingnan din==
*[[Kaharian ng Juda]]
*[[Judea (lalawigang Romano)]]
*[[Yehud (lalawigan ng Babilonya)]]
*[[Yehud Medinata]]
*[[Kahariang Herodiano]] 
*[[Herodes Arquelao]] na [[etnarko]] ng Hudea, [[Samaria]] at [[Idumea]] mula 4 BCE hanggang 6 CE. 
*[[Juda]]
*[[Tribo ng Juda]]
== Mga sanggunian ==
{{Reflist}}

[[Kategorya:Heograpiya ng Israel]]
[[Kategorya:Judea|*]]
[[Kategorya:Israel]]
[[Kategorya:Palestina]]