Tingnan ang wikitext ng Kahoy

{{redirect|wood|ibang gamit ng salitang wood|Wood (paglilinaw)}}
[[Talaksan:Drva.JPG|thumb|240x240px|Mga seksiyon ng punong-kahoy]]
Ang '''kahoy''' ay isang tisyung pang-estraktura na matatagpuan sa mga tangkay at ugat ng mga [[puno]] at iba pang makahoy na [[halaman]]. Isa itong organikong materyal{{Spaced en dash}}isang natural na kompositiong mga hiblang selulusa na malakas sa tensyon at nakapirmi sa isang [[wiktionary:matrix|matris]] ng lignina na lumalaban sa kompresyon. Binibigyang kahulugan minsan ang kahoy bilang pangalawang silema (o ''xylem'') lamang sa mga tangkay ng mga puno<ref>{{Cite book |last=Hickey, M. |title=The Cambridge Illustrated Glossary of Botanical Terms |last2=King, C. |date=2001 |publisher=Cambridge University Press |language=en}}</ref> o sa mas malawak na kahulugan, upang isama ang parehong uri ng tisyu sa ibang lugar, tulad ng sa mga ugat ng mga puno o mga [[palumpong]]. Sa isang buhay na puno, gumaganap ito isang suportang tungkulin, na nagbibigay-daan sa makahoy na mga halaman na lumaki o tumayo nang mag-isa. Naghahatid din ito ng tubig at mga sustansya sa pagitan ng mga [[Dahon (halaman)|dahon]], iba pang lumalagong tisyu, at mga ugat. Maaari din na tumukoy ang sa iba pang mga materyales sa halaman na may maihahambing na mga katangian, at sa materyal na ininhinyero mula sa kahoy, mga nasinsel na kahoy, o [[hibla]].

Ang kahoy ay ginamit sa libu-libong taon bilang panggatong, materyales sa konstruksyon, paggawa ng mga [[kasangkapan]] at [[sandata]], [[muwebles]] at [[papel]]. Lumitaw kamakailan lamang ito bilang isang kagamitang panangkap para sa produksyon ng pinurong selulosa at mga deribatibo nito, tulad ng selopan (''cellophane'') at asetatong selulosa.

Noong 2020, ang lumalaking nakalaan sa mga [[Gubat|kagubatan]] sa buong mundo ay humigit-kumulang 557 bilyong metro kubiko.<ref name="FAO">FAO. 2020. ''[https://www.fao.org/3/ca9825en/ca9825en.pdf Global Forest Resources Assessment 2020: Main report] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20221105155828/https://www.fao.org/3/ca9825en/ca9825en.pdf |date=2022-11-05 }}.'' Rome. (sa Ingles)</ref> Bilang isang napakaraming karbong-nyutral<ref>{{Cite web |title=The EPA Declared That Burning Wood is Carbon Neutral. It's Actually a Lot More Complicated |url=https://www.smithsonianmag.com/smart-news/epa-declares-burning-wood-carbon-neutral-180968880/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210630153427/https://www.smithsonianmag.com/smart-news/epa-declares-burning-wood-carbon-neutral-180968880/ |archive-date=Hunyo 30, 2021 |access-date=Hunyo 3, 2022 |language=en}}</ref> na nababagong mapagkukunan, naging matinding interes ang mga makahoy na materyales bilang pinagmumulan ng nababagong enerhiya. Noong 2008, humigit-kumulang 3.97 bilyong metro kubiko ng kahoy ang inani.<ref name="FAO" /> Ang nangingibabaw na paggamit ay para sa mga kasangkapan at pagtatayo ng gusali.<ref name="Ullmann">Horst H. Nimz, Uwe Schmitt, Eckart Schwab, Otto Wittmann, Franz Wolf "Wood" in ''Ullmann's Encyclopedia of Industrial Chemistry'' 2005, Wiley-VCH, Weinheim. {{Doi|10.1002/14356007.a28_305}} (sa Ingles)</ref>

Ang kahoy ay siyentipikong pinag-aralan at sinaliksik sa pamamagitan ng disiplina ng agham ng kahoy, na sinimulan mula pa noong simula ng ika-20 dantaon.

== Kasaysayan ==
Ang isang pagtuklas noong 2011 sa lalawigan ng [[New Brunswick|Bagong Brunswick]] sa [[Canada]] ay nagbunga ng pagtukoy sa pinakaunang kilalang mga halaman na tumubo ng kahoy, humigit-kumulang 395 hanggang 400 milyong taon na ang nakalilipas.<ref>{{Cite news |date=Agosto 12, 2011 |title=N.B. fossils show origins of wood |language=en |publisher=CBC.ca |url=http://www.cbc.ca/news/canada/new-brunswick/story/2011/08/12/nb-origins-of-wood-found.html |url-status=live |access-date=August 12, 2011 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110813012432/http://www.cbc.ca/news/canada/new-brunswick/story/2011/08/12/nb-origins-of-wood-found.html |archive-date=August 13, 2011}}</ref>

Maaaring lagyan ng petsa ang kahoy sa pamamagitan ng pagpepetsang karbon at sa ilang [[espesye]] sa pamamagitan ng dendrokronolohiya upang matukoy kung kailan nilikha ang isang bagay na gawa sa kahoy.

Ang mga tao ay gumamit ng kahoy sa loob ng libu-libong taon para sa maraming layunin, kabilang ang bilang panggatong o bilang isang materyales sa [[Konstruksiyon|konstruksyon]] para sa paggawa ng mga [[Tahanan|bahay]], [[kasangkapan]], [[sandata]], [[muwebles]], pagbabalot, likhang sining, at [[papel]]. Ang mga kilalang [[Konstruksiyon|konstruksyon]] gamit ang kahoy ay nagsimula noong sampung libong taon nakalipas. Ang mga gusali tulad ng mga mahabang bahay sa [[Europa|Europang]] [[Neolitiko]] ay pangunahing gawa sa kahoy.

Ang kamakailang paggamit ng kahoy ay pinahusay ng pagdaragdag ng [[bakal]] at [[tanso]] sa konstruksyon.<ref name="A History of Wood from the Stone Age to the 21st Century">{{Cite web |last=Woods |first=Sarah |title=A History of Wood from the Stone Age to the 21st Century |url=http://www.ecobuildingpulse.com/products/a-history-of-wood_o |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20170329051421/http://www.ecobuildingpulse.com/products/a-history-of-wood_o |archive-date=Marso 29, 2017 |access-date=Marso 28, 2017 |website=EcoBUILDING |publisher=A Publication of The American Institute of Architects |language=en |ref=3}}</ref>

Ang taon-sa-taon na pagkakaiba-iba sa mga lapad ng singsing ng puno at mga isotopikong kasaganaan ay nagbibigay ng mga pahiwatig sa umiiral na [[klima]] sa oras na pinutol ang isang puno.<ref name="Briffa, 2008">{{Cite journal |last=Briffa, K. |last2=Shishov |first2=V.V. |last3=Melvin |first3=T.M. |last4=Vaganov |first4=E.A. |last5=Grudd |first5=H. |last6=Hantemirov |date=2008 |title=Trends in recent temperature and radial tree growth spanning 2000 years across northwest Eurasia |journal=Philosophical Transactions of the Royal Society B: Biological Sciences |language=en |volume=363 |issue=1501 |pages=2271–2284 |doi=10.1098/rstb.2007.2199 |pmc=2606779 |pmid=18048299}}</ref>

== Mga pinagmumulan ==
{{Free-content attribution
| title = World Food and Agriculture – Statistical Yearbook 2023
| author = FAO
| publisher = FAO
| documentURL = https://www.fao.org/documents/card/en?details=cc8166en
| license statement URL = https://commons.wikimedia.org/whttps://commons.wikimedia.org/wiki/File:World_Food_and_Agriculture_-_Statistical_Yearbook_2023.pdf
| license = CC BY-SA IGO 3.0
}}

== Mga sanggunian ==
{{Reflist|30em}}
[[Kategorya:Anatomiya ng halaman]]
[[Kategorya:Mga produktong kahoy]]
[[Kategorya:Botanika]]
[[Kategorya:Mga materyales]]
[[Kategorya:Punungkahoy]]
[[Kategorya:Mga likas na materyal]]
[[Kategorya:Panggugubat]]
[[Kategorya:Kahoy]]