Tingnan ang wikitext ng Labuyo (manok)

{{Redirect|Gallus gallus|domestikadong inapo nito|Manok}}
{{Speciesbox
| name = Labuyong manok
| image = Red_Junglefowl_(male)_-_Thailand.jpg
| image_alt = Isang labuyong manok na naglalakad sa gubat
| image_caption = Labuyong manok
| status = LC
| status_system = IUCN3.1
| status_ref = <ref name="iucn status 19 November 2021">{{cite iucn |author=BirdLife International |date=2016 |title=''Gallus gallus'' |volume=2016 |page=e.T22679199A92806965 |doi=10.2305/IUCN.UK.2016-3.RLTS.T22679199A92806965.en |access-date=19 Nobyembre 2021|language=en}}</ref>
| genus = Gallus
| species = gallus
| authority = ([[Carl Linnaeus|Linnaeus]], [[10th edition of Systema Naturae|1758]])
| range_map = Gallus distribution.jpg
| range_map_alt = Distribusyon ng apat na espesyeng labuyo (Gallus), kasama ang labuyo (Gallus Gallus) kinulayan sa kulay-kayumanggi.
| range_map_caption = Labuyo (kulay-kayumanggi)
| synonyms = ''Phasianus gallus'' {{small|Linnaeus,&nbsp;1758}}
}}
Ang '''labuyo''' o '''manok ihalas'''<ref name=":0">{{cite web|url=https://www.jstage.jst.go.jp/article/abgri/49/2/49_41/_pdf/-char/ja|title=Philippine Red Junglefowl: A separate Gallus gallus subspecies or not?|first1=Jade Dhapnee Zarate|last1=Compendio|first2=Masahide|last2=Nishibori|publisher=The Journal of Animal Genetics | date=2021|language=en}}</ref> ('''''Gallus gallus''''') ay isang ibong pang-tropiko sa pamilyang [[Phasianidae]]. Matatagpuan ito sa karamihan ng [[Timog-silangang Asya]] at ilang bahagi ng [[Timog Asya]]. Ito ang [[espesye]] na nagbigay-daan upang umusbong ang [[manok]] (''Gallus gallus domesticus''); nagkapag-ambag din ang labuyong kulay-abo (''grey junglefowl''), labuyo sa Sri Lanka (''Sri Lankan junglefowl'') at labuyong luntian (''green junglefowl'') ng materyal [[henetika]] sa pangkat ng [[hene]] ng manok.<ref name=Lawal>{{cite journal |last1=Lawal |first1=R.A. |display-authors=etal |year=2020 |title=The wild species genome ancestry of domestic chickens |journal=BMC Biology |volume=18 |issue=13 |pages=13 |doi=10.1186/s12915-020-0738-1 |doi-access=free |pmid=32050971 |pmc=7014787|language=en}}</ref><ref name="Eriksson">{{Citation |doi=10.1371/journal.pgen.1000010 |pmid=18454198 |author1=Eriksson, Jonas |author2=Larson, Greger |author3=Gunnarsson, Ulrika |author4=Bed'hom, Bertrand |author5=Tixier-Boichard, Michele |author6=Strömstedt, Lina |author7=Wright, Dominic |author8=Jungerius, Annemieke |author9=Vereijken, Addie |author10=Randi, Ettore |author11=Jensen, Per |author12=Andersson, Leif |title=Identification of the Yellow Skin Gene Reveals a Hybrid Origin of the Domestic Chicken |pages=e10 |volume= 4|date=23 Enero 2008 |journal=PLOS Genetics |issue=2 |display-authors=8 |doi-access=free |pmc=2265484|language=en }}</ref>

Nabunyag ng ebidensya mula sa antas [[molekula]] na hinango mula sa buong-henoma na pinagkasunod-sunod na [[domestikasyon|nadomestikado]] ang manok mula sa labuyo noong mga 8,000 taong nakalipas,<ref name=Lawal/> na kinasangkutan ng kaganapang domestikasyon na ito ang maramihang pinagmulang maternal.<ref name=Lawal/><ref name=autogenerated1>{{ cite journal | last1=Liu | first1=Y-P. | display-authors=etal  | year=2006 | title=Multiple Maternal Origins of Chickens: Out of the Asian Jungles | journal=Mol Phylogenet Evol | volume=38 | issue=1 | pages=12–9 | doi=10.1016/j.ympev.2005.09.014 | doi-access=free | pmid=16275023 |language=en}}</ref> Simula noon, kumalat ang kanilang anyong domestikado sa buong mundo kung saan inalagaan sila ng mga tao para sa kanilang [[karne]], [[itlog]], at bilang kasama.<ref name="Storey">{{cite journal|title=Investigating the global dispersal of chickens in prehistory using ancient mitochondrial DNA signatures|author=Storey, A.A. |journal=PLOS ONE|year=2012|volume=7|issue=7|pages=e39171|doi=10.1371/journal.pone.0039171|display-authors=etal|pmid=22848352|pmc=3405094|bibcode=2012PLoSO...739171S |doi-access=free |language=en}}</ref>

==Pangalan==

Tinatawag ang ''Gallus gallus'' sa [[wikang Tagalog|Tagalog]] bilang "labuyo" (kung lalaki) o "upa" (kung babae) habang ang katawangang "manok ihalas" o "ihalas" ay ginagamit sa [[Kabisayaan]].<ref>{{Cite book|title=A Guide to the Birds of the Philippines|url=https://books.google.com.ph/books?id=fPDxk551AhkC&pg=PA69&lpg=PA69&dq=manok+ihalas+labuyo&source=bl&ots=f8HvoZ8GUQ&sig=ACfU3U0ZxsNYG7wwp7d9ZbEvWLKCEvaAwA&hl=en&sa=X&ved=2ahUKEwj0zKj7hsn8AhUEpVYBHUzJAGQQ6AF6BAgTEAM#v=onepage&q=manok%20ihalas%20labuyo&f=false|publisher=OUP Oxford|date=2000-09-21|isbn=978-0-19-854668-9|language=en|first=Robert|last=Kennedy|first2=Pedro C.|last2=Gonzales|first3=Edward|last3=Dickinson|first4=Hector C. Miranda|last4=Jr|first5=Timothy H.|last5=Fisher}}</ref> Nangangahulugang "malayang gumagala" ang katawagan.<ref name=":0" /> 

==Mga sanggunian==
{{reflist}}

[[Kategorya:Manok]]