Tingnan ang wikitext ng Lubango

{{Infobox settlement
<!--See the Table at Infobox Settlement for all fields and descriptions of usage-->
<!-- Basic info  ---------------->
|name          = Lubango
|other_name             =
|native_name            =  <!-- for cities whose native name is not in English -->
|nickname               =
|settlement_type        = [[Talaan ng mga munisipalidad ng Angola|Munisipalidad]] at lungsod
|motto                  =
<!-- images and maps  ----------->
|image_skyline          = Lubango.jpg
|imagesize              = 300px
|image_caption          = Tanawin ng Lubango
|image_flag             =
|flag_size              =
|image_seal             =
|seal_size              =
|image_shield           =
|shield_size            =
|image_map              =
|mapsize                =
|map_caption            =
|pushpin_map            = Angola<!-- the name of a location map as per http://en.wikipedia.org/wiki/Template:Location_map -->
|pushpin_label_position =right
|pushpin_mapsize        =300
|pushpin_map_caption    =Kinaroroonan ng Angola
<!-- Location ------------------>
|subdivision_type       = [[Talaan ng mga bansa|Bansa]]
|subdivision_name       = [[Angola]]
|subdivision_type1      = [[Mga lalawigan ng Angola|Lalawigan]]
|subdivision_name1      = [[Lalawigan ng Huíla|Huíla]]
|subdivision_type2      =
|subdivision_name2      =
|subdivision_type3      =
|subdivision_name3      =
|<!-- Politics ----------------->
|government_footnotes   =
|government_type        =
|leader_title           =
|leader_name            =
|leader_title1          =  <!-- for places with, say, both a mayor and a city manager -->
|leader_name1           =
|established_title      =  <!-- Settled -->
|established_date       =
<!-- Area    --------------------->
|area_magnitude         =
|unit_pref                = <!--Enter: Imperial, if Imperial (metric) is desired-->
|area_footnotes           =
|area_total_km2           =  <!-- ALL fields dealing with a measurements are subject to automatic unit conversion-->
|area_land_km2            = <!--See table @ Template:Infobox Settlement for details on automatic unit conversion-->
<!-- Population   ----------------------->
|population_est                 = 
|pop_est_as_of                  = 
|population_as_of               = 2010
|population_footnotes           =
|population_note                =
|population_total               = 256713
|population_density_km2         = auto
|population_density_sq_mi       =
|population_metro               =
|population_density_metro_km2   =
|population_density_metro_sq_mi =
|population_blank1_title        =
|population_blank1              =
|population_density_blank1_km2 =
|population_density_blank1_sq_mi =
<!-- General information  --------------->
|timezone               =[[Oras ng Kanlurang Aprika|WAT]]
|utc_offset             = +1
|timezone_DST           =
|utc_offset_DST         =
|coordinates            = {{coord|14|55|S|13|30|E|region:AO|display=inline}}
|elevation_footnotes    =  <!--for references: use <ref> </ref> tags-->
|elevation_m            = 1720
|elevation_ft           =
<!-- Area/postal codes & others -------->
|postal_code_type       =  <!-- enter ZIP code, Postcode, Post code, Postal code... -->
|postal_code            =
|area_code              =
|blank_name             = [[Köppen climate classification|Klima]]
|blank_info             = [[Klimang malakaragatan#Klaseng subtropikal na paltok (Cwb)|Cwb]]
|blank1_name            =
|blank1_info            =
|website                =
|footnotes              =
}}
Ang '''Lubango''' ay ang kabiserang lungsod ng [[lalawigan ng Huíla|Huíla]] sa [[Angola]]. Ang pinakahuling tiyak na pagtataya ng populasyon nito ay 103,255 katao.<ref>{{cite web|url=https://www.britannica.com/place/Lubango |title=Lubango |work=[[Encyclopædia Britannica]] |access-date=}}</ref> Hanggang sa taong 1975, kilala ang lungsod sa dating pangalan nito na '''Sá da Bandeira'''.

==Kasaysayan==

===Pamumuno ng Portuges===
Noong 1882 humigit-kumulang isandaang mga nakipamayang Portuges ay dumating sa kasalukuyang sityo ng Lubango mula sa kapuluan ng [[Madeira]]. Sinamsam ng mga magsasakang Portuges na ito ang lupa ng katutubong populasyon at pinaunlad ang ekonomiyang aangkop sa kanilang mga kapakinabangang ekonomiko. Nagtatag sila ng pamayanang para lamang sa mga "puti" at inilagay ang mga katutubo sa pagka-alipin. Ang pamayanan na unang itinatag noong 1885 para sa mga kolonistang mula Kapuluan ng Madeira, ay nasa taas na 1,760 metro sa isang lambak ng Talampas ng Huíla at pinaliligiran ng magagandang liwasan na sumasakop sa mga dalisdis ng bundok.

Pagsapit ng 1910 mayroong higit na 1,700 etnikong Portuges ang nakatira sa pamayanan. Pagsapit ng 1923 naiugnay na ng [[Daambakal ng Moçâmedes]] ang pamayanan sa pambaybaying-dagat na bayan ng [[Moçâmedes]] (tinawag na Namibe mula 1985 hanggang 2016). Ginawa itong lungsod ng pamahalaang Portuges at pinangalanan itong "Sá da Bandeira", mula kay [[Bernardo de Sá Nogueira de Figueiredo, Unang Markwis ng Sá da Bandeira|Bernardo de Sá, Unang Markwis ng Sá da Bandeira]]. Dating isang pangunahing sentro ng pamayanang Portuges sa loob-looban ng katimugang Angola na sapilitang inilipat ang pagpapastol ng mga baka, at pansakahang kultura at ekonomiya ng mga katutubong nauna nang nakatira rito bago ang kolonyalismo, itinayo ang Sá da Bandeira sa estilong-[[Portuges]] na arkitektura na may [[katedral]], bulwagan ng [[komersiyo]], bulwagan ng [[industriya]], at isang [[mataas na paaralan]], at tulad ng mga Portuges na bayan o lungsod sa kalupaan at sa mga ibayong-dagat na teritoryo, mayroon itong Portuges na gusaling pambayan, pagamutan at ang karaniwang tanggapang koreo ng [[CTT]], gayon din ang mga paglilingkod na aangkop sa pangangailangan ng puting populasyon tulad ng [[pagbabangko]] at [[seguro]] (''banking and insurance''). Umusbong ang lungsod bilang sentro ng [[pagsasaka]] at [[transportasyon]], kalakip ng sarili nitong paliparan at estasyong daambakal, gayon din mga pangunahing pasilidad ng pagpapanatili at pagkukumpuni para sa mga ito. Inilaan lamang sa mga puti ang pagmamay-ari ng lupa sa Lubango.

Nandayuhan mula [[Namibia]] papuntang Angola ang ilang mga {{ILL|Baster|en}} (mga anak ng mga taong may kanunúnunuang Aprikano at Olandes ng [[Kolonya ng Kabo]]) at tumira sa Sá da Bandeira, kung saang sila ay nakilala bilang Ouivamo. Karamihan sa kanila ay napilitang bumalik sa Namibia sa pagitan ng 1928 at 1930 dahil sa mga puting Timog Aprikano.

Noong 1951, opisyal na itinakda ang kolonyang Portuges ng Angola bilang {{ILL|Ibayong-dagat na Lalawigan ng Angola|en|Angola (Portugal)}}.<ref>[https://www.youtube.com/watch?v=pWZi7j1GGQg SáDaBandeiraAnosOuro.wmv], a film of Sá da Bandeira, [[Overseas Province of Angola]], before 1975.</ref>

===Pagkaraan ng kalayaan===
Kasunod ng kalayaan ng Angola mula sa Portugal dahil sa mga kaganapan ng [[Rebolusyong Carnation]] sa [[Lisbon]] noong ika-25 ng Abril 1974, muling binago ang pangalan ng lungsod sa "Lubango". Noong [[Digmaang Sibil ng Angola]] (1975–2002), nagsilbing pangunahing himpilan ng mga kawal ng [[Cuba]], [[SWAPO]] at pamahalaan ang Lubango. Bumagsak ang dati nitong maunlad na ekonomiya.

==Klima==
Isa ang Lubango sa pinakamataas na mga pook sa Angola na may taas na 1,760 metro (5,774 talampakan). Mayroon itong klimang [[Klimang malakaragatan|subtropikal na paltok]] (Cwb) sa ilalim ng [[Köppen climate classification]]. Mainit at mahalumigmig ang klima tuwing araw at malamig at maginaw tuwing gabi. Ang taunang karaniwang temperatura ay {{convert|18.6|C|F|1}}, bagamat may mga sukdulan ng 0 hanggang 34.4 °C (32.0 hanggang 93.9 °F). Maginaw ang Hunyo at Hulyo kung kailang maaari ang niyebe, bagamat madalang. Ang pinakamalakas na ulan ay nasa pagitan ng Disyembre at Marso at ang pinakamainit na mga buwan ay Setyembre at Oktubre.

{{Weather box
|location = Lubango (1931–1960)
|metric first = yes
|single line = yes
|Jan record high C = 30.1
|Feb record high C = 30.7
|Mar record high C = 30.1
|Apr record high C = 29.1
|May record high C = 29.8
|Jun record high C = 28.1
|Jul record high C = 27.7
|Aug record high C = 30.1
|Sep record high C = 31.4
|Oct record high C = 34.4
|Nov record high C = 32.0
|Dec record high C = 31.1
|year record high C = 34.4
|Jan high C = 25.0
|Feb high C = 24.6
|Mar high C = 24.6
|Apr high C = 24.9
|May high C = 24.8
|Jun high C = 23.6
|Jul high C = 24.2
|Aug high C = 26.2
|Sep high C = 28.2
|Oct high C = 28.0
|Nov high C = 26.3
|Dec high C = 25.3
|year high C = 25.5
|Jan mean C = 19.0
|Feb mean C = 18.8
|Mar mean C = 18.8
|Apr mean C = 18.7
|May mean C = 17.3
|Jun mean C = 15.8
|Jul mean C = 16.2
|Aug mean C = 18.6
|Sep mean C = 20.8
|Oct mean C = 20.7
|Nov mean C = 19.8
|Dec mean C = 19.2
|year mean C = 18.6
|Jan low C = 13.1
|Feb low C = 12.9
|Mar low C = 13.0
|Apr low C = 12.5
|May low C = 9.8
|Jun low C = 7.9
|Jul low C = 8.3
|Aug low C = 11.0
|Sep low C = 13.4
|Oct low C = 13.4
|Nov low C = 13.2
|Dec low C = 13.2
|year low C = 11.8
|Jan record low C = 5.3
|Feb record low C = 5.4
|Mar record low C = 2.0
|Apr record low C = 3.2
|May record low C = 0.6
|Jun record low C = -1.0
|Jul record low C = -1.0
|Aug record low C = 0.0
|Sep record low C = 4.6
|Oct record low C = 4.1
|Nov record low C = 5.1
|Dec record low C = 3.9
|year record low C = -1.0
|precipitation colour = green
|Jan precipitation mm = 139.7
|Feb precipitation mm = 152.8
|Mar precipitation mm = 171.6
|Apr precipitation mm = 93.5
|May precipitation mm = 5.5
|Jun precipitation mm = 0.1
|Jul precipitation mm = 0.0
|Aug precipitation mm = 0.4
|Sep precipitation mm = 4.3
|Oct precipitation mm = 70.4
|Nov precipitation mm = 118.0
|Dec precipitation mm = 152.6
|year precipitation mm = 909.0
|unit precipitation days = 0.1 mm
|Jan precipitation days = 15
|Feb precipitation days = 14
|Mar precipitation days = 17
|Apr precipitation days = 10
|May precipitation days = 1
|Jun precipitation days = 0
|Jul precipitation days = 0
|Aug precipitation days = 0
|Sep precipitation days = 2
|Oct precipitation days = 10
|Nov precipitation days = 14
|Dec precipitation days = 17
|year precipitation days = 100
|Jan humidity = 65
|Feb humidity = 67
|Mar humidity = 69
|Apr humidity = 63
|May humidity = 47
|Jun humidity = 40
|Jul humidity = 34
|Aug humidity = 30
|Sep humidity = 33
|Oct humidity = 49
|Nov humidity = 59
|Dec humidity = 63
|year humidity = 52
|Jan sun = 164.3
|Feb sun = 163.9
|Mar sun = 173.6
|Apr sun = 204.0
|May sun = 272.8
|Jun sun = 285.0
|Jul sun = 282.1
|Aug sun = 282.1
|Sep sun = 240.0
|Oct sun = 213.9
|Nov sun = 207.0
|Dec sun = 201.5
|year sun = 
|Jand sun = 5.3
|Febd sun = 5.8
|Mard sun = 5.6
|Aprd sun = 6.8
|Mayd sun = 8.8
|Jund sun = 9.5
|Juld sun = 9.1
|Augd sun = 9.1
|Sepd sun = 8.0
|Octd sun = 6.9
|Novd sun = 6.9
|Decd sun = 6.5
|yeard sun = 7.4
|source 1 = [[Deutscher Wetterdienst]]<ref name = DWD>
{{cite web
| url = http://www.dwd.de/DWD/klima/beratung/ak/ak_663900_kt.pdf
| title = Klimatafel von Lubango (Sá da Bandeira), Prov. Huila / Angola
| work = Baseline climate means (1961-1990) from stations all over the world
| publisher = Deutscher Wetterdienst
| language = Aleman
| accessdate = 25 Enero 2016}}</ref>
|date=Agosto 2010
}}

Itinuturing na pinakamalamig na lungsod sa Angola ang Lubango, kalakip ng naitalang temperatura na {{convert|-2|C|F}}.

==Ekonomiya==
{{Historical populations
|align=right
|1988 |105000
|2010 |256713
|align-fn=center
|footnote=Pagtataya 1988:<ref name=CompEncy>{{cite book |last= |first= |date=1995 |title=[[:en:Compton's Encyclopedia|Compton's Encyclopedia & Fact-Index]] |title-link= |type=Encyclopedia |volume=1 |location=Estados Unidos |publisher=Compton's Learning Company, A Tribune Publishing Company|page=420 <!-- or pages= --> |isbn=0-944262-02-3 |lccn=94-70149 |author-link= }}</ref>
}}
Nakabatay ang ekonomiya ng Lubango sa [[pagsasaka]], lalo na sa mga produktong [[karne]], [[angkak]], [[sisal]], [[tabako]], [[prutas]], at [[gulay]] na itinatanim sa nakapalibot na matabang rehiyon. Ang mga pangunahing industriya ng lungsod ay pagpoproseso ng pagkain, pagkukutli ng [[katad]] (''leather tanning''), at mga produktong pangkonsyumer.

Maraming mga bangkong Angolan tulad ng BAI at BPC ay nagbibigay ng maayos na serbisyong pananalapi. Ang pangunahing gusaling pampamilihan sa Lubango ay ang bagong tayong "Milleneum" kung saang mabibilhan ang karamihang mga produkto ng pang-araw-araw na gamit.

==Transportasyon==
Tahanan ang lungsod ng [[Paliparan ng Lubango]] na nakakatanggap ng araw-araw na mga lipad mula Luanda sa pamamagitan ng TAAG, ang kompanyang panghimpapawid ng Angola at tatlong beses sa isang linggo mula [[Windhoek]], kabisera ng Namibia.

Pinaglilingkuran ang Lubango ng [[Daambakal ng Moçâmedes]]. Ito ang tagpuan para sa sangay ng daambakal na papuntang [[Chiange]]. Pinaglilingkuran din ang lungsod ng mga taksi na karamihan ay pinaghahatian at tumatakbo sa bawat panig ng lungsod. Makakakuha rin ng mga serbisyong bus mula sa [[Lobito]].

==Edukasyon==
Ang lungsod ay may isang Portuges na paaralang internasyonal, ang ''Escola Portuguesa do Lubango'' ("Paaralang Portuges ng Lubango"), <ref>{{citation |url=http://www.dgae.mec.pt/web/14650/angola |title=Escolas com Currículo Português em Angola |publisher=Direção de Serviços de Ensino e Escolas Portuguesas no Estrangeiro (DSEEPE) of the [[Ministry of Education (Portugal)|Portuguese Education Ministry]] |location=Lisbon, Portugal |language=Portuges |accessdate=26 Oktubre 2015 |deadurl=yes |archiveurl=https://www.webcitation.org/6cZ2R81Ch?url=http://www.dgae.mec.pt/web/14650/angola |archivedate=26 October 2015 |df= }}</ref> at ang ''Instituto Superior Politécnico Gregório Semedo'' (''Suriang Politekniko ng Gregório Semedo'')<ref>{{cite web |url=http://www.igs.ed.ao/ |title=Instituto Superior Politécnico Gregório Semedo |editor=ISPGS |language=Portuges |location=Mapunda, Angola}}</ref> na nagaalok ng mga digring kurso sa samu't-saring mga larangan.

==Mga sanggunian==
{{Reflist|30em}}

==Mga kawing panlabas==
{{commonscat-inline}}

{{Coord|14|55|S| 13|30|E|display=title}}

{{Municipalities of Angola}}

[[Kategorya:Mga pamayanan sa Angola]]
[[Kategorya:Mga munisipalidad ng Angola]]