Tingnan ang wikitext ng Lupang Hinirang

{{Infobox anthem
| title= Lupang Hinirang
| image= Sheet Lupang hinirang.jpg
| caption= Ang nakasulat na musika ng "Lupang Hinirang".
| prefix= Pambansang
| country= {{PHL}}
| author= [[José Palma]]
| lyrics_date= 1899<br><small>("Filipinas")</small>
| composer= [[Julián Felipe]]
| music_date=  1898
| adopted= 1899 (Kastila)<br>1963 (Tagalog)
| sound=Philippine National Anthem, the Lupang Hinirang, Himno Nacional Filipino Unknown Artist.ogg
| sound_title= Lupang Hinirang<br><br>
}}
Ang "'''Lupang Hinirang'''" ay ang [[pambansang awit]] ng [[Pilipinas]]. Ipinagawa ni [[Emilio Aguinaldo]] ang himig nito sa kompositor na si [[Julian Felipe]] noong 1898 sa ilalim ng pamagat na "Marcha Filipina Magdalo" ('Martsang Pilipinong Mágdalo') at kalaunan "Marcha Nacional Filipina" ('Pambansang Martsa ng Pilipinas'). Samantala, ang kasalukuyang anyo ng awit ay ang salin sa [[wikang Tagalog]] ng tulang "Filipinas" ni [[José Palma]] noong 1899 sa orihinal na [[wikang Espanyol]].

Unang narinig ang himig nito sa [[Pagpapahayag ng kalayaan ng Pilipinas|deklarasyon ng kalayaan ng Pilipinas]] mula sa [[Kaharian ng Espanya]] noong ika-12 ng Hunyo 1898. Samantala, unang narinig naman ang awit na may titik ni Palma noong Agosto 1899, sa ilalim ng pamagat ng "Patria Adorada" ('Bayang Minamahal'). Ipinagbawal ang awit na ito noong [[Panahon ng mga Amerikano sa Pilipinas|panahon ng mga Amerikano]], bagamat naging opisyal na awit ang salin sa Ingles nito noong [[Komonwelt ng Pilipinas|panahong Komonwelt]]. Ang kasalukuyang salin nito sa wikang Filipino ay mula sa bersyon nina [[Julian Cruz Balmaceda]], [[Ildefonso Santos]] at [[Francisco Caballo]] noong dekada 1940s. Ang kanilang gawa ang naging pambansang awit ng Pilipinas simula noong 1948. Naging "Lupang Hinirang" ito noong 1956, sa panunungkulan ni [[Ramon Magsaysay]].

=== Titik ===
Ang mga titik sa baba ay ang pangkasalukuyang bersyon ng awit. 

:Bayang magiliw,
:Perlas ng Silanganan.
:Alab ng puso,
:Sa dibdib mo'y buhay.

:Lupang Hinirang,
:Duyan ka nang magiting.
:Sa manlulupig,
:Di ka pasisiil.

:Sa dagat at bundok,
:Sa simoy at sa langit mong bughaw.
:May dilag ang tula,
:At awit sa paglayang minamahal.

:Ang kislap ng watawat mo'y,
:Tagumpay na nagniningning.
:Ang bituin at araw niya,
:Kailan pa ma'y 'di magdidilim.

:Lupa ng araw ng luwalhati't pagsinta
:Buhay ay langit sa piling mo.

:Aming ligaya na 'pag may mang-aapi,
:Ang mamatay nang dahil sa'yo.

=== Orihinal na titik ===

Nasa baba ang orihinal na titik ng tulang "Filipinas" ni José Palma. Una itong ginamit noong 1899, bagamat ipinagbawal ito noong panahon ng mga Amerikano. Ito rin ang nagsilbing basehan ng mga salin sa iba't-ibang mga wika ng Pilipinas, simula sa [[wikang Tagalog]] noong dekada 1940s.

{| class="wikitable" style="min-width: 300px;"
|-
! '''Wikang Espanyol''' !! '''Wikang Filipino'''<br>{{small|(direktang salin)}}
|-
|
:Tierra adorada
:Hija del sol de Oriente,
:Su fuego ardiente
:En ti latiendo está.

:¡Tierra de amores!
:Del heroísmo cuna,
:Los invasores
:No te hollarán jamás.

:En tu azul cielo, en tus auras,
:En tus montes y en tu mar
:Esplende y late el poema
:De tu amada libertad.

:Tu pabellón, que en las lides
:La victoria iluminó,
:No verá nunca apagados
:Sus estrellas ni su sol.

:Tierra de dichas, del sol y amores,
:En tu regazo dulce es vivir.
:Es una gloria para tus hijos,
:Cuando te ofenden, por ti morir.
||
:Lupang minamahal
:Anak ng Araw ng Silangan
:Ang nasusunog nitong apoy
:Sa'yo tumitibok

:Lupain ng pagmamahalan!
:Duyan ng pagkabayani.
:Ang mga mananakop
:Di nila ikaw mapapabagsak

:Sa bughaw na kalangitan, sa mga aura mo
:Sa kabundukan at karagatan mo
:Pinapaganda't pinapatibok nila ang tula
:Ng minamahal mong kalayaan.

:Ang pabilyon mo, kung saan
:Lumiliwanag ang pagkapanalo
:Di dapat nito makitang maaapula
:Ang araw at mga bituin nito.

:Lupain ng kagalakan, ng araw at pagmamahal 
:Sa kanyang matamis na lapag naninirahan
:Isang karangalan para sa iyong mga anak
:Na mamatay para sa'yo kung inaapi ka
|}

== Pagsasalin ==
                                     
===Ingles: ''Philippine Hymn''===
<small>ni Senador Camilo Osias at Mary A. Lane</small>

:Land of the morning,
:Child of the sun returning,
:With fervor burning, 
:Thee do our souls adore.

:Land dear and holy, 
:Cradle of noble heroes,
:Ne'er shall invaders 
:Trample thy sacred shore

:Ever within thy skies and through thy clouds
:And o'er thy hills and seas, 
:Do we behold the radiance, feel and throb,
:Of glorious liberty.

:Thy banner, dear to all our hearts
:It's sun and stars alight, 
:O never shall it's shining field,
:Be dimmed by tyrant's might! 

:Beautiful land of love,
:O land of light,
:In thine embrace 'tis rapture to lie,
:But it is glory ever, when thou art wronged,
:For us, thy sons to suffer and die.

===Ingles: ''Chosen Land''===
<small>Literal na salin ng ''Lupang Hinirang'' sa Ingles. Hindi opisyal.</small>

:Beloved country,
:Pearl of the Orient,
:The heart's fervor,
:In your bosom is ever alive.

:Chosen Land,
:You are the cradle of the brave,
:To the conquerors,
:You shall never surrender.

:Through the seas and mountains,
:Through the air and your azure skies,
:There is splendor in the poem 
:And songs of beloved freedom.''

:The sparkle of your flag
:Is shining victory.
:Its stars and sun
:Forever will never dim.

:Land of the morning, of glory, of our affection,
:Life is heaven in your arms;
:When someone oppresses you, it is our pleasure
:To die for you.

===Tagalog: Diwa ng Bayan===
Unang pagsasa-Tagalog ng tulang Kastila, ginamit sa Panahon ng Hapon sa Pilipinas sa Ikalawang Digmaang Pandaigdig

:Lupang mapalad,
:Na mutya ng silangan;
:Bayang kasuyo,
:Ng Sangkalikasan.

:Buhay at yaman,
:Ng kapilipinuhan;
:Kuha't bawi,
:Sa Banyagang kamay.

:Sa iyong langit, Bundok,
:Batis, Dagat na pinalupig;
:Nailibing na ng karimlan,
:Ng kahapong pagtitiis.

:Sakit at luha, hirap,
:Susa at sumpa sa pagaamis; 
:Ay wala nang lahat at naligtas,
:Sa ibig maglupit. 

:Hayo't magdiwang Lahi kong minamahal,
:Iyong watawat ang siyang tanglaw;
:At kung sakaling ikaw ay muling pagbantaan,
:Aming bangkay ang siyang hahadlang.

=== Tagalog: ''Lupang Pinipintuho'' ===
<small>Pagsasa-Tagalog ni Balmaceda, Santos at Caballo na ginamit mula taóng 1948 (dalawang taon mula 1946, kung kailan pinalaya ng Estados Unidos ang Pilipinas) hanggang 1956.  Napalitan ito ng sa taóng 1956, na siyang nagkaroon pa ng karagdagang pagbabago.</small>

:O sintang lupa,
:Perlas ng Silanganan;
:Diwang apoy kang
:Sa araw nagmula.

:Lupang magiliw,
:Pugad ng kagitingan,
:Sa manlulupig
:Di ka papaslang.

:Sa iyong langit, simoy, parang.
:Dagat at kabundukan,
:Laganap ang tibok ng puso
:Sa paglayang walang hanggan.

:Sagisag ng watawat mong mahal
:Ningning at tagumpay;
:Araw't bituin niyang maalab
:Ang s'yang lagi naming tanglaw.

:Sa iyo Lupa ng ligaya't pagsinta,
:Tamis mabuhay na yakap mo,
:Datapwat langit ding kung ikaw ay apihin
:Ay mamatay ng dahil sa 'yo.

=== Ilokano: ''Nailian a Dayyeng'' ===
<small>Orihinal na bersyon nina Dr. Mary Lou Campo at Prof. Romeo Sevilleja</small>

:O Pilipinas, tampok ti kinapintas
:Ti addaan puso, ay-ayatendaka
:Bagnos ken baggak, perlas ti dumaya
:Dimi ipalubos nga irurumendaka

:Iti tangatang, ulep ken pul-oy
:Bambantay ken baybay
:Mangmangngeg ken mariknami't
:Samiweng ni waya-waya

:Ipatpategmi ti wagaywaymo
:Tanda ti balligi

:Bitbituen, Initmo, Ingget raniag
:Dinto pulos nga aglidem

:Daga ni gasat, ragsak
:Nam-ay ken Ayat
:Ta sidongmo, dayawmi ti agbiag

:Ngem nadaydayawkam
:A sikakanatad
:Gapu kenka, iruknoymi toy biag.


<small>bersyon ni Eugene Carmelo C. Pedro</small>

:Imnas nga ili
:Baggak ti dumadaya
:Daytoy ayatmi
:Ti sagutmi kenka

:Dagat' kinasudi
:Indayon ti nakired
:Iti mangdadael
:Haanka pailuges

:Iti tangatang, ulep ken pul-oy
:Bambantay ken baybay
:Addan dayag ti daniw ken dayyeng
:Ti nasamit a wayam

:Ti raniag ta wagaywaymo
:Ket balligi a nasileng
:Ti init ken dagiti bituenna
:Dinto pulos aglidem

:Nakaliblibnos unay a dagan' ayat
:Daytoy biag langit dita dennam
:Ngem no ti dayawmot' inda dadaesen
:Inggat' tanem sumalakankam

=== Sebwano: ''Nasudnong Awit'' ===
<small>ni Jess Vestil</small>

:Yutang tabunon
:Mutya nga masilakon
:Putling bahandi
:Amo kang gimahal

:Mithing gisimba
:Yuta s'mga bayani
:Sa manglulupig
:Among panalipdan

:Ang mga bungtod mo ug lapyahan
:Ang langit mong bughaw
:Nagahulad sa awit, lamdag sa
:Kaliwat tang gawas

:Silaw sa adlaw ug bitoon
:Sa nasudnong bandila
:Nagatimaan nga buhion ta
:Hugpong nga di maluba

:Yutang maanyag, duyan ka sa pagmahal
:Landong sa langit ang dughaan mo;
:Pakatam-isom sa anak mong nagtukaw
:Kon mamatay man sa ngalan mo.

=== Hiligaynon: ''Banwang Guinhalaran'' ===
:Banwang masinadyahon, 
:Perlas sang nasidlangan, 
:Init sang tigpusuon, 
:Gakabuhi sa imo nga dughan. 

:Banwang Guinhalaran, 
:Payag ka sang maisog, 
:Sa mga manugpigos, 
:Wala guid nagapadaog. 

:Sa dagat kag bukid, 
:Sa usbong kag sa dagway nga gabanaag, 
:May idlak kag tibok ang dilambong, 
:Kag amba sang kahilwayan. 

:Ang idlak sang ayahay mo,
:Isa ka matam-is nga kadalag-an,
:Ang bituon kag ang adlaw,
:Nangin masanag sa katubtuban.

:Dutang nasambit sang adlaw kag paghigugma, 
:Sa sabak mo matam-is ang mabuhi, 
:Ginapakipagbato namon, nga kung may manungpanakop, 
:Ang mapatay nahanungod sa imo. 

=== Bikolano: ''Rona Kang Mawili'' ===
:Bayang Inutang
:Aki ka nin sirangan
:Tingraw niyang malaad
:Nasa si-mong daghan.

:Rona kang mawili
:Nagimatan bayani
:An mansalakay
:Dai ka babatayan.

:Sa si-mong langit, bukid
:Hayop kadagatan siring man
:Nagkukutab nagbabanaag
:An si-mong katalingkasan.

:Simong bandera na nagkikintab
:Sa hokbo naglayaw
:Dai nanggad mapapara
:An simong bitoon Aldaw.

:Dagang nawilihan, maogma, maliwanag,
:Sa limpoy mo hamis mabuhay
:Minamarhay mi kun ika pagbasangan
:An buhay mi si-mo idusay.

=== Pangasinan: ''Oh, Pilipinas dalin min kagal-galang'' ===
:Oh, Pilipinas, 
:Dalin min kagal-galang 
:Musia na dayat,
:Ed dapit letakan 

:Simpey gayagan,
:Panag-ugagepan day
:Totoon lapag,
:Ed dapit-seslekan. 

:Saray anak mo agda
:Kawananen ya ibagat ed sika'y
:Dilin bilay da no
:Nakaukulay galang tan ka-inaoan 

:Diad palandey, lawak, taquel,
:Dayat o no dia ed lawang
:Sugbaen day patey ya andi
:Dua-rua no sikay pan-sengegan. 

:Diad silong na laylay mo mankaka-sakey
:Tan diad sika man-lingkor tan mangi-agel
:Bangta dia'd akualan mo aneng-neng day silew
:Diad akualan mo muet akuen day patey.

==== Tagalog ([[Baybayin]]): ''ᜎᜓᜉᜅ᜔ ᜑᜒᜈᜒᜇᜅ᜔᜵'' ====
<big>ᜊᜌᜅ᜔ ᜋᜄᜒᜎᜒᜏ᜔᜵</big>

<big>ᜉᜒᜇ᜔ᜎᜐ᜔ ᜈᜅ᜔ ᜐᜒᜎᜅᜈᜈ᜔᜶</big>

ᜀᜎᜊ᜔ ᜈᜅ᜔ ᜉᜓᜐᜓ᜵

ᜐ ᜇᜒᜊ᜔ᜇᜒᜊ᜔ ᜋᜓᜌ᜔ ᜊᜓᜑᜌ᜔᜶



ᜎᜓᜉᜅ᜔ ᜑᜒᜈᜒᜇᜅ᜔᜵

ᜇᜓᜌᜈ᜔ ᜃ ᜈᜅ᜔ ᜋᜄᜒᜆᜒᜅ᜔᜶

ᜐ ᜋᜈ᜔ᜎᜓᜎᜓᜉᜒᜄ᜔᜵

ᜇᜒ ᜃ ᜉᜐᜒᜐᜒᜁᜎ᜔᜶



ᜐ ᜇᜄᜆ᜔ ᜀᜆ᜔ ᜊᜓᜈ᜔ᜇᜓᜃ᜔᜵

ᜐ ᜐᜒᜋᜓᜌ᜔ ᜀᜆ᜔ ᜐ ᜎᜅᜒᜆ᜔ ᜋᜓᜅ᜔ ᜊᜓᜄ᜔ᜑᜏ᜔᜶

ᜋᜌ᜔ ᜇᜒᜎᜄ᜔ ᜀᜅ᜔ ᜆᜓᜎ᜵

ᜀᜆ᜔ ᜀᜏᜒᜆ᜔ ᜐ ᜉᜄ᜔ᜎᜌᜅ᜔ ᜋᜒᜈᜋᜑᜎ᜔᜶



ᜀᜅ᜔ ᜃᜒᜐ᜔ᜎᜉ᜔ ᜈᜅ᜔ ᜏᜆᜏᜆ᜔ ᜋᜓᜌ᜔᜵

ᜆᜄᜓᜋ᜔ᜉᜌ᜔ ᜈ ᜈᜄ᜔ᜈᜒᜈᜒᜅ᜔ᜈᜒᜅ᜔᜶

ᜀᜅ᜔ ᜊᜒᜆᜓᜏᜒᜈ᜔ ᜀᜆ᜔ ᜀᜇᜏ᜔ ᜈᜒᜌ᜵

ᜃᜁᜎᜈ᜔ ᜉ ᜋᜌ᜔ ᜇᜒ ᜋᜄ᜔ᜇᜒᜇᜒᜎᜒᜋ᜔᜶



ᜎᜓᜉ ᜈᜅ᜔ ᜀᜇᜏ᜔᜵ ᜈᜅ᜔ ᜎᜓᜏᜎ᜔ᜑᜆᜒᜆ᜔ ᜉᜄ᜔ᜐᜒᜈ᜔ᜆ᜵

ᜊᜓᜑᜌ᜔ ᜀᜌ᜔ ᜎᜅᜒᜆ᜔ ᜐ ᜉᜒᜎᜒᜅ᜔ ᜋᜓ᜶

ᜀᜋᜒᜅ᜔ ᜎᜒᜄᜌ ᜈ ᜉᜄ᜔ ᜋᜌ᜔ ᜋᜅ᜔ᜀᜀᜉᜒ᜵

ᜀᜅ᜔ ᜋᜋᜆᜌ᜔ ᜈᜅ᜔ ᜇᜑᜒᜎ᜔ ᜐ ᜁᜌᜓ᜶
{{Listen
| header       = 2008 official government recordings
| type         = music
| filename     = Philippine National Anthem, the Lupang Hinirang Tenor Solo.ogg
| title        = Orchestral and tenor solo vocal version
| filename2    = Philippine National Anthem, the Lupang Hinirang, Teen Solo.ogg
| title2       = Orchestral and teen solo vocal version
| filename3    = Philippine National Anthem, the Lupang Hinirang, Child Solo.ogg
| title3       = Orchestral and child solo vocal version
}}

==Mga sanggunian ==
{{reflist}}

== Tingnan din ==
*[[Panunumpa ng Katapatan sa Watawat]]
*[[Panatang Makabayan]]
*[[Watawat ng Pilipinas]]
*[https://mgabayani.ph/national-anthem-of-the-philippines/ Ang Pambansang Awit] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20190903104046/https://mgabayani.ph/national-anthem-of-the-philippines/ |date=2019-09-03 }}

[[Kaurian:Pambansang awit]]
[[Kategorya:Musika ng Pilipinas]]
{{Himagsikang Pilipino}}