Tingnan ang wikitext ng Maharlika

{{Pre-colonial history of the Philippines}}
Ang '''''Maharlika''''' ay isang uri ng makalumang mandirigma sa sinaunang lipunang [[Lahing Tagalog|Tagalog]] sa [[Luzon|isla ng Luzon]] sa [[Pilipinas|Pilipinas na]] tinatawag sa Espanyol bilang ''Hidalgos'', at nangangahulugang malayang tao, ''libres'' o mga nakalaya sa pagka-alipin.<ref name="whScottMaharlika">{{cite book|last = Scott|first = William Henry|title = Looking for the Prehispanic Filipino and Other Essays in the Philippine History|publisher = New Day Publishers|year = 1992|location = Quezon City|isbn = 978-971-10-0524-5  |url=https://books.google.com/?id=Ebp2GQAACAAJ}}</ref> Nabibilang sila sa mas mababang uri ng maharlika tulad ng ''[[Timawa (nobela)|Timawa]]'' ng mga [[Mga Bisaya|mamamayang Bisaya]] . Sa modernong [[Wikang Filipino|Pilipino]], gayunpaman, ang termino ay napagkakamalan na nangangahulugang "dugong bughaw" o [[Aristokrasya|"aristokrasya"]], na ang tunay na kahulugan ay limitado lamang sa namamanang antas ng ''[[Maginoo]]''.<ref name="morrow2009">{{cite web|url=http://www.pilipino-express.com/history-a-culture/in-other-words/251-maharlika-and-the-ancient-class-system.html|title=Maharlika and the ancient class system|author=Paul Morrow|date=January 16, 2009|publisher=Pilipino Express|accessdate=July 18, 2012}}</ref>  
[[Talaksan:Naturales_4.png|thumb| Mga taong Tagalog mula sa [[Boxer Codex]] . ]]

== Etimolohiya ==
Ang salitang ''maharlika'' ay isang salitang hiram mula sa [[Wikang Sanskrito|Sanskrit]] na ''maharddhika'' (महर्द्धिक), isang titulo na nangangahulugang "tao ng kayamanan, kaalaman, o kakayahan". Taliwas sa mga modernong kahulugan, hindi ito tumutukoy sa [[Aristokrasya|naghaharing uri]], kundi sa isang uri ng mandirigma (na karaniwan lamang) na mga [[Lahing Tagalog|mamamayang Tagalog]], na kasing-kahulugan o katumbas ng mga Bisaya na ''timawa.'' Tulad ng ''timawa'', ang tawag na ito ay mayroon ding mga konotasyon ng "malaya" o "pinalaya na alipin" sa parehong wikang Filipino at Malay.<ref name="whScottMaharlika"/><ref name="Morrow2009">{{cite news |last1=Morrow |first1=Paul |title=Maharlika and the ancient class system |url=https://www.pilipino-express.com/history-a-culture/in-other-words/251-maharlika-and-the-ancient-class-system.html |accessdate=15 February 2019 |work=Pilipino Express |date=16 January 2009}}</ref>   

Sa ilang mga wikang Indo-Malayan, pati na rin ang mga wika sa mga [[Moro (Pilipinas)|lugar na Muslim sa Pilipinas]], ang mga kilalang tawag na [[:en:Merdeka|''mardika'', ''merdeka'', ''merdeheka'', at ''maradika'']] ''ay'' nangangahulugang "kalayaan" o "malayang mamamayan" (taliwas sa pagka-alipin).<ref name="lipski"/> Ang salitang ''mandulika ng'' [[Wikang Malay|Malay]], ay nangangahulugang "gobernador".<ref name="Souza"/>  

Ang Merdicas (binaybay din na Mardicas o Mardikas), na ang pangalan ay nagmula sa parehong salita, ay  ang mga katutubong [[Simbahang Katolika Romana|Katoliko na]] naninirahan sa mga isla ng [[:en:Ambon Island|Ambon]], [[:en:Ternate|Ternate]], at [[:en:Tidore|Tidore]] ng [[Kapuluang Maluku|Moluccas]] sa modernong-panahon na Indonesia, na naging mga Kristyano sa pananakop ng mga [[:en:Portugeuse empire|Portuges]] at [[Imperyong Kastila|Espanyol.]]<nowiki/>sa mga isla ng mga misyonaryo ng [[Kapisanan ni Hesus|Hesuwito]] . Karamihan ay naalipin o pinaalis sa [[Kasaysayan ng Jakarta|Batavia]] (modernong [[Jakarta]] ) at [[Java (pulo)|Java]] nang sinakop ng [[Imperyong Olandes]] ang Ambon noong 1605. Ang natitirang mga katutubong  Katoliko sa Ternate at Tidore ay muling ibinalik ng mga Espanyol sa mga pamayanan ng [[Ternate, Kabite|Ternate]] at [[Tanza|Tanza, Cavite]], Maynila noong 1663 nang ang mga Espanyol ay lumikas sa mga isla sa ilalim ng banta ng pagsalakay ng mga sultanatong  kaalyado ng mga Olandes.<ref name="lipski">{{cite book|author=John. M. Lipski, with P. Mühlhaüsler and F. Duthin|editor =Stephen Adolphe Wurm & Peter Mühlhäusler|title =Atlas of Languages of Intercultural Communication in the Pacific, Asia, and the Americas: Texts, Volume 2|chapter =Spanish in the Pacific|publisher =Walter de Gruyter|year =1996|page=276|isbn =9783110134179|chapter-url =http://www.personal.psu.edu/jml34/pacific.pdf}}</ref> 

Ang pangalan ng mga  [[:en:Mardijker people|taong Mardijker]] ng [[Kasaysayan ng Jakarta|Batavia]] ay nagmula rin mula sa parehong salita, at tinutukoy na  ''napalayang alipin'' at tagapaglingkod sa ilalim panuntunang ''[[Imperyong Olandes|Olandes]]''  na ay bumubuo sa kalakhan ng [[:en:Lusophone|nagsasalita ng Portuges]]  na mga  Katolikong [[:en:Goan people|Goans]], Merdicas ng Molucca, at mga Pilipino (ang mga  [[Kapampangan|Pampanggo]] ) na nadakip ng ng mananalakay na Moro.<ref name="Choudhury">{{cite journal |last1=Choudhury |first1=Manilata |title=The Mardijkers of Batavia: Construction of a Colonial Identity (1619-1650) |journal=Proceedings of the Indian History Congress |date=2014 |volume=75 |issue=Platinum Jubilee |pages=901–910 |jstor=44158475 }}</ref><ref name="Jarnagin">{{cite book |last1=Jarnagin |first1=Laura |title=Portuguese and Luso-Asian Legacies in Southeast Asia, 1511-2011: The making of the Luso-Asian world, intricacies of engagement |date=2011 |publisher=Institute of Southeast Asian Studies |isbn=9789814345255 |pages=136–137 |url=https://books.google.com.ph/books?id=-kloBwAAQBAJ&lpg=PP1&pg=PA136#v=onepage&q&f=false}}</ref>

== Mga pinagmulan at kritikal na kasaysayan ==
Ang pinakaunang paglitaw ng termino ay ang ''manlica na'' nabanggit sa [[Boxer Codex|Boxer Codex na]] may kahulugan na "malayang tao".<ref name="Souza">{{cite book |quote=Las maneras de ditados que entre ellos ay es sultan que quiere dezir rrey rraxa que quiere dezir prinçipe panguilan que quiere dezir señor de titulo urancaya que quiere dezir hombre prinçipal mantiri que quiere dezir capitan uranbaye que quiere dezir hombre bueno manlica que quiere dezir libre lascar que quiere dezir esclauo gente de guerra quiere dezir uran barca lai.|last1=Souza |first1=George Bryan |last2=Turley |first2=Jeffrey Scott |title=The Boxer Codex: Transcription and Translation of an Illustrated Late Sixteenth-Century Spanish Manuscript Concerning the Geography, History and Ethnography of the Pacific, South-east and East Asia |date=2015 |publisher=BRILL |isbn=9789004301542 |pages=121, 416 |url=https://books.google.com.ph/books?id=_W7sCgAAQBAJ&lpg=PR1&pg=PA416#v=onepage&q&f=false}}</ref> Ang tanging iba pang kontemporaryong paliwanag ng antas ng ''Maharlika ay'' sa pamamagitan ng [[Franciscano|Franciscanong]] [[:en:Friar|prayle]] na si [[:en:Juan de Plasencia|Juan de Plasencia]] noong ika-16 na siglo. Kinilala niya ang mga ito mula sa namamana na uri ng maharlika ng mga Tagalog (ang antas na ''[[maginoo]]'', na kasama ang ''datu'' ). Naniniwala ang mananalaysay na si [[:en:William Henry Scott (historian))|William Henry Scott]] na ang antas ay nagmula sa mga tagapangalaga ng may matataas na katayuan na nakapag-asawa sa may dugong ''maginoo'' o marahil ay mga labi ng mga nasakop na uri ng maharlika. Ang magkakatulad na mga mandirigma na may mataas na katayuan sa ibang mga lipunan ng Pilipinas tulad ng [[Lumad|Bagobo]] at [[Lumad|Bukidnon ay]] hindi nagmamana ng kanilang mga posisyon, ngunit nakuha sa pamamagitan ng kagitingan sa pakikidigma..<ref name="scott2"/><ref name="junker">{{cite book|author=Laura Lee Junker|title =Raiding, Trading, and Feasting: The Political Economy of Philippine Chiefdoms|publisher =Ateneo de Manila University Press|year =2000|page=126&ndash;127|isbn =9789715503471|url =https://books.google.com/?id=Lbsfi30OXgMC&lpg=PA126&dq=Plasencia%20maharlika&pg=PA126#v=onepage&q=Plasencia%20maharlika&f=false}}</ref>   

== Paglalarawan ==
Ang ''Maharlika'' ay isang klase ng mandirigma na mga malaya.<ref name="tan">{{cite book|author=Samuel K. Tan|title =A History of the Philippines|publisher =UP Press|year =2008|page=40|isbn =9789715425681|url =https://books.google.com/?id=pw5FWmdNmj8C&lpg=PA40&dq=maharlika%20tagalog&pg=PA40#v=onepage&q=maharlika%20tagalog&f=false}}</ref> Tulad ng ''Timawa'', sila ay mga malalayang utusan ng kanilang ''[[Datu]]'' na hindi saklaw mula sa mga buwis at pagkilala ngunit kinakailangan na magbigay ng serbisyo militar. Sa mga oras ng digmaan, ang ''Maharlika'' ay obligadong magbigay at maghanda ng mga sandata mula sa kanilang sariling gastos at sagutin ang mga panawagan ng mga ''Datu'', saanman at kailan man, kapalit ng isang bahagi sa mga nasamsam sa giyera ( ''ganima'' ). Sinasamahan nila ang kanilang pinuno sa mga labanan bilang mga kasama at palaging binibigyan ng bahagi. Ang 1/5 ng mga nasamsam ay napupunta sa [[Maginoo|Ginoo]] at ang 4/5 ay ibabahagi sa mga Maharlika na lumahok, na siya naman ay maghahati sa kanilang mga pagbabahagi sa kanilang sariling mga mandirigma. Ang ''Maharlika'' ay maaari ring paminsan-minsan na magtrabaho sa mga lupain ng ''Datu'' at tumulong sa mga proyekto at iba pang mga kaganapan sa komunidad.  

Hindi tulad ng ''Timawa'', gayunpaman, ang mga ''Maharlika'' ay mas militante kaysa sa ''Timawa'' ng [[Kabisayaan]].<ref name="scott2">{{cite book|author=William Henry Scott|title =Barangay: sixteenth-century Philippine culture and society|url=https://archive.org/details/barangaysixteent0000scot|publisher =Ateneo de Manila University Press|year =1994|isbn=9789715501354}}</ref> Habang ang ''Maharlika'' ay maaaring magbago ng mga estado o antas sa pamamagitan ng pag-aasawa o sa paglilipat ng bayan tulad ng ''Timawa'', hinihiling silang mag-daos ng isang kapistahan bilang karangalan sa kanilang kasalukuyang ''Datu'' at magbayad ng halagang mula sa anim hanggang labing walong piraso ng ginto bago sila mapalaya mula sa kanilang mga obligasyon. Sa kabaligtaran, ang ''Timawa'' ay malayang magbago ng mga antas o estado sa anumang oras,  tulad ng naipakita sa pagkilos ni [[Raha Humabon|Rajah Humabon]] sa pagdating ni [[Fernando de Magallanes|Ferdinand Magellan]] .

== Modernong paggamit ==

=== Paggamit bilang propaganda sa panahon ng rehimeng Marcos ===
Sa panahon ng  ''[[Kilusang Bagong Lipunan|"Kilusang Bagong Lipunan"]]''  sa Pilipinas, ginamit ng dating [[Pangulo ng Pilipinas|Pangulo ng Pilipinas na si]] [[Ferdinand Marcos]] ang salitang ''Maharlika'' upang itaguyod ang isang pananaw  ng [[:en:Filipino nationalism|nasyonalismong Pilipino sa]] ilalim ng [[:en:Martial law under Ferdinand Marcos|Martial Law]], hindi tama ang sinasabing kahulugan nito na tumutukoy sa sinaunang [[:en:Filipino nobility|dugong bughaw na Pilipino]] kung saan kabilang ang mga uring [[Aristokrasya|aristokrata]] kagaya ng mga hari at prinsipe ng lipunang Pilipino. Bukod sa inirerekumenda na baguhin ang pangalan ng Pilipinas sa "Maharlika", naimpluwensyahan ni Marcos ang paggawa ng "maharlika" na isang  pangalan para sa mga lansangan, gusali, mga piging, mga nayon at mga organisasyong pangkultura. Si Marcos mismo ang gumamit ng salita upang mag-pangalan ng isang lansangan, isang istasyong panghimpapawid, at isang tanggapan sa lugar ng [[Palasyo ng Malakanyang|Malacañan Palace]].<ref name="morrow2009"/>  

Nagsimula ang paggamit ni Marcos ng salitang ito ng noong [[Ikalawang Digmaang Pandaigdig]] . Ipinahayag ni Marcos na nag-utos siya ng isang pangkat ng [[Pakikidigmang gerilya|gerilya na]] kilala bilang Maharlika Unit. Ginamit din ni Marcos ang ''maharlika'' bilang kanyang personal ''[[Alyas|nom de guerre]]'', na inilalarawan ang kanyang sarili bilang pinaka-madaming karangalan na Filipinong gerilya laban sa Hapon noong [[Ikalawang Digmaang Pandaigdig|World War II]] . Sa [[:en:Martial law in the Philippines|Panahon ng Martial Law]] sa Pilipinas, ang industriya ng pelikula ng Pilipinas ay gumawa ng isang pelikula na pinamagatang ''Maharlika'' upang ipakita ang kanyang mga "pagsasamantala sa giyera".<ref name="morrow2009"/><ref name=CPCB>Quimpo, Nathan Gilbert. [http://cpcabrisbane.org/Kasama/2003/V17n3/ColonialName.htm Filipino nationalism is a contradiction in terms], Colonial Name, Colonial Mentality and Ethnocentrism, Part One of Four, "Kasama" Vol. 17 No. 3 / July–August–September 2003 / Solidarity Philippines Australia Network, cpcabrisbance.org</ref>

Ang huli na variant ng [[:en:Historical_distortion_regarding_Ferdinand_Marcos|panlilinlang na nauugnay sa rebisyunismo ni Marcos]] ay may maling pag-aangkin na ang buong kapuluan ng Pilipinas ay dating isang "Maharlika Kingdom," at na ang diumano'y personal na yaman ni Marcos ay nangyari dahil ang tinaguriang maharlikang pamilya ng kahariang ito ay kinuha si Marcos bilang kanilang abogado noong mga araw pagkatapos ng Ikalawang Digmaang Pandaigdig, na binayaran siya ng "192 [[:en:Tallano_gold|libong toneladang ginto]]" para sa kanyang mga serbisyong legal. [[:en:Historical_distortion_regarding_Ferdinand_Marcos#cite_note-leeds-14|[14]]][<nowiki/>[[:en:Historical_distortion_regarding_Ferdinand_Marcos#cite_note-leeds-14|15]]]

=== Paggamit sa mga Pilipinong Muslim ===
Sa kabila ng maling paggamit ng kahulugan nito, ang  "Maharlika" bilang isang iminungkahing bagong pangalan para sa Pilipinas ay nananatiling popular sa mga [[Islam sa Pilipinas|Muslim na Pilipino]], ang [[Lumad]], at iba pang mga grupong etniko na nakipaglaban sa kolonisasyong Espanyol. Tinitingnan nila ang pangalang "Pilipinas" bilang isang paalala ng kolonyalista sa pamumuno ng kanilang mga dating panginoon ng kolonyal.<ref name="bethge">{{cite web|url=http://www.insights-philippines.de/philippIIeng.htm|title=King Philipp II and the Philippines|author=Wolfgang Bethge|publisher=Literary Bridge Philippines|accessdate=November 6, 2013|archive-date=January 19, 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20180119181045/http://www.insights-philippines.de/philippIIeng.htm|url-status=dead}}</ref><ref name="quimpo">{{cite journal|author=Nathan Gilbert Quimpo |year=2003|title=Colonial Name, Colonial Mentality and Ethnocentrism|journal=Kasama|volume=17|issue=3|url=http://cpcabrisbane.org/Kasama/2003/V17n3/ColonialName.htm}}</ref>   

=== Paggamit sa tanyag na kultura ===
Ang modernong paggamit ng ''Maharlika ay'' nagpapatuloy sa [[Musika ng Pilipinas|orihinal na musika ng Pilipinas]] (OPM), lalo na sa mga liriko ng " [[Ako ay Pilipino]] ."  

Ang salitang ''Maharlika'' ay ginagamit para sa semi-professional basketball na liga, ang  [[Maharlika Pilipinas Basketball League]] o MPBL.

== Tingnan din ==

* Konspirasyon ng Maharlikas 
* [[Sining panlaban ng Pilipinas|Filipino martial arts]] 
* [[Arnis|Arnis / Eskrima / Kali]] 
* [[Panantukan|Suntukan]] 
* Kinamotay 
* Sikaran 
* Eskrima sa tanyag na kultura 
* [[Itak|Bolo kutsilyo]] 
* [[Timawa (nobela)|Timawa]] 
* Juramentado 
* Maradeka 
* Merdeka 
* [[Samurai]] 
* [[Kabalyero|Knight]] 
* Kshatriya 

== Sanggunian ==
{{Reflist}}
[[Kategorya:Pages with unreviewed translations]]
[[Kategorya:Kasaysayan ng Pilipinas (900–1565)]]