Tingnan ang wikitext ng Mangganiso

{{Infobox manganese }}
Ang '''mangganeso''' o '''manganese''' ay isang [[elementong kimikal]] na may simbolong '''Mn''' at [[bilang atomiko]]ng 25. Ito ay matatagpuan bilang isang [[katayuang oksidasyon|malayang elemento]] sa kalikasan(na kadalasang kasama ng [[bakal]]) at maraming mga mineral. Ang manganeso ay isang metal na may mahalagang industriyal na mga paggamit na metal alloy partikular sa mga [[hindi kinakalawang na asero]]. Sa kasaysayan, ang manganeso ay ipinangalan sa iba't ibang mga itim na mineral gaya ng   [[pyrolusite]]) mula sa parehong rehiyon ng [[Magnesia (unit rehiyonal)|Magnesia]] sa [[Gresya]] na nagbigay ng mga pangalang may katulad na tunog na [[magnesium]], Mg, at [[magnetite]] na isang ore ng elementong bakal na Fe. Noong mga gitnang ika-18 siglo, ginamit ng kimikang Swedish na si [[Carl Wilhelm Scheele]] ang pyrolusite upang lumikha ng [[chlorine]]. May kamalayan sina Scheele at iba na ang pyrolusite (alam ngayong ang manganese dioxide) ay naglalaman ng isang bagong elemento ngunit hindi nila nagawang maihiwalay ito. Si [[Johan Gottlieb Gahn]] ang una na maghiwalay ng isang hindi purong sampol ng metal na manganeso noong 1774 sa pamamagitan ng [[oksidasyon-pagpapaliit|pagpapaliit]] ng dioksido ng [[karbono]]. Ang [[Phosphate conversion coating|Manganese phosphating]] ay ginagamit bilang paggamot para sa pagpipigil ng kalawan at korsyon. Depende sa estadong oksidasyon, ang mga ion na mangganeso ay may iba't ibang mga kulay ay ginagamit pang industriyal bilang mga [[pigmento]]. Ang mga  is [[permanganate]] ng mga [[alkali metal|alkali]] at mga [[alkaline earth metal]] ay mga makapangyariahang oksidante. Ang dioksiding mangganeso ay ginagamit bilang katodong materyal sa [[Zinc-carbon battery|zinc-carbon]] at mga [[alkalinong baterya]]. Sa biolohiya, ang mga manganese(II) ion ay gumagampan bilang mga [[kopaktor]] para sa malaking uri ng mga ensaym na may maraming mga katungkulan. Ang mga ensaym na mangganeso ay partikular na mahalaga sa detoksipikasyon ng [[superoksido]]ng mga malayang radikal sa mga organismo na kailangang makitungo sa elemental na oksiheno. Ang mangganeso ay gumagampan rin ng nag-eebolb na oksihenong komplex ng mga potosintetikong halaman.

{{Masinsing talaang peryodiko}}

[[Kategorya:Mga elementong kimikal]]