Tingnan ang wikitext ng Mga Medo

{{Infobox Former Country
|native_name            = ''Mādai''
|conventional_long_name = Dinastiyang Media
|common_name            = 
|era                    = [[Panahong Bakal]]
|status                 =
|status_text            =
|empire                 =
|government_type        = 
|year_start             = c. 678 BCE
|year_end               = c. 549 BCE
|year_exile_start       =
|year_exile_end         =
|event_start            = 
|date_start             =
|event_end              = Sinakop ni [[Dakilang Ciro]]
|date_end               =
|event1                 =
|date_event1            =
|event2                 =
|date_event2            =
|event3                 =
|date_event3            =
|event4                 =
|date_event4            =
|event_pre              =
|date_pre               =
|event_post             =
|date_post              =
|p1                     = Imperyong Neo-Asirya
|flag_p1                = Map of Assyria.png
|image_p1               =
|p2                     = Urartu
|flag_p2                = 13-Urartu-9-6mta.gif
|p3                     =
|flag_p3                =
|p4                     =
|flag_p4                =
|p5                     =
|flag_p5                =
|s1                     = Imperyong Akemenida
|flag_s1                = Standard of Cyrus the Great.svg
|image_s1               =
|s2                     =
|flag_s2                =
|s3                     =
|flag_s3                =
|s4                     =
|flag_s4                =
|s5                     =
|flag_s5                =
|image_flag             = 
|flag                   = 
|flag_type              =
|image_coat             =
|symbol                 =
|symbol_type            =
|capital                = [[Ecbatana]]
|capital_exile          =
|latd= |latm= |latNS= |longd= |longm= |longEW=
|national_motto         =
|national_anthem        =
|common_languages       = [[Wikang Media]]
|religion = [[Sinaunang Relihiyong Iraniano]] (nauugnay sa [[Mithra]]ismo, maagang [[Zoroastrianismo]])<!-- for sources see Medes#Religion -->
|currency               =
}}
{{History of Iran}}
Ang '''mga Medo''','''Medes''', '''Imperyong Medes''', '''Imperyong Media''' o '''mga Mede''' ({{IPAc-en|m|i|d|z}}){{#tag:ref|from [[OED]]'s entry: "Mede '' &lt;  classical Latin {{lang|la|Mēdus}} (na ang karaniwang anyo ng maramihan ay {{lang|la|Mēdī}}) &lt; sinaunang Griyego (Atika at Ionika): {{lang|grc|Μῆδος}} (Sipriyotang ma-to-i {{lang|grc|Μᾶδοι}}, kapag maramihan)  &lt;  Lumang Persiya: {{lang|peo-Latn|Māda}}''"<ref>[[OED]] Paglahok na nasa internet na  [http://www.oed.com/view/Entry/115629?rskey=kViil4&result=4  ''"entry Mede, n."''.]:</ref>|}} (mula sa [[Matandang wikang Persa|Matandang Persa ''(Persian)'']]: {{lang|peo-Latn|Māda-}}) ang naging mga pinuno ng [[Iran]], [[Armenya]], gitnang [[Turkiya]], [[Apganistan]], at hilagang-silangang [[Pakistan]] mula 625 BK hanggang 549 BK. Sila ay [[mga sinaunang taong Iranyano]]{{#tag:ref|(A)''"..and the Medes (Iranians of what is now north-west Iran).."'' {{EIEC|30}}. (B) ''"Archaeological evidence for the religion of the Iranian-speaking Medes of the .."'' {{harv|Diakonoff|1985|p=140}}. (C) ''".. succeeded in uniting into a kingdom the many Iranian-speaking Median tribes"'' ( mula sa Encyclopædia Britannica <ref name="EnBr">Encyclopædia Britannica Online [http://www.britannica.com/EBchecked/topic/372125/Media Media (ancient region, Iran)]</ref>). (D) ''"Proto-Iranian split into Western (Median, ancient Persian, and others) and Eastern (Scythian, Ossetic, Saka, Pamir and others)..."'' ({{citation| publisher = BRILL| isbn = 978-90-04-16054-5| last = Kuz'mina| first = Elena E.| others = J. P. Mallory (ed.)| title = The origin of the Indo-Iranians
| year = 2007|page=303}}) ...|}} na nanirahan sa<!-- for specific location within Iran see Medes#Historical_geography_of_Media --> isang pook na nakilala bilang Media at nagwiwika ng isang [[Iranyanong Hilaga-Kanluran|wikang Iranyano ng hilagang kanluran]] na tinutukoy bilang [[wikang Mediano]]. Ang pagdating nila sa rehiyon ay mayroong kaugnayan sa unang alon ng mga tribong [[Iraniko]] noong hulihan ng [[ikalawang milenyo BKE]] (ang [[pagbagsak ng Panahon ng Tansong Dilaw]]) hanggang sa pagsisimula ng [[unang milenyo BKE]].

Magmula noong ika-10 daantaon BKE hanggang sa hulihan ng ika-7 daantaon BCE, ang Medes na Iraniko at ang mga [[Persiyano]] ay bumagsak at napailalim sa pangingibabaw ng [[Imperyong Neo-Asirya]] na nakahimpil sa [[Mesopotamya]].<ref>Georges Roux - Ancient Iraq</ref>
==Kasaysayan==
Ang [[pagguho ng Panahong Bronse]] ay nag-iwan ng ilang mga munting kaharian at mga estadong-siyudad. Ang mga sentrong Hittie ay nanatili sa hilagaang Syria kasama ng mga puertong Phoenician sa Canaan na nakatakas pagkawasak at umunlad s amga dakilang kapangyarihang pangkalakal. Noong 1200 BCE, ang karamihan ng looban nito gayundin ng Babilonya ay sinunggaban ng mga [[Arameo]] samantalang ang baybayin sa ngayong Gaza Strip ay tinirhan ng mga [[Pilisteo]]. Sa panahong ito, ang ilang mga inobasyon sa teknolihiya ay kumalat na ang pinakakilala ang paggawa sa bakal at [[alpabetong Penisyo]] na pinaunlad ng mga Penisyo o mga Cananeo noong 1600 BCE. Sa pag-akyat sa kapangyarihan ni [[Adad-nirari II]] noong 911 BCE, ang [[Imperyong Neo-Asirya]] ay sumakop sa buong [[Sinaunang Malapit na Silangan]] noong ika-8 hanggang ika-7 siglo BCE na gumawa sa imperyong ito na pinakamalaking imperyo sa kasaysayan at itinturing ng mga historyan na ang '''kauna-unahang imperyo ng mundo''' sa kasaysayan. Ito ay namuno sa buong Mesopotamia, [[Levant]], [[Ehipto]], mga bahagi ng [[Anatolia]], [[Iran]] at [[Armenia]]. Sa panahon ng pamumuno ng haring Asiryong si [[Sinsharishkun]] (622–612 BCE), ang mga basalyo ng Asirya gaya ng [[Medes]], Babilonya, Ehipto, Lydia, at Aram ay tumigil sa pagbibigay ng [[tributo]] sa Asirya. Ang Imperyong Neo-Asirya ay bumagsak sa magkasanib na puwersa ng Medes sa pamumuno ni [[Cyaxares]] at ng [[Imperyong Neo-Babilonya]] sa pamumuno ni [[Nabopolassar]] noong 609 BCE. Noong mga 550 BCE, ang [[Medes]] sa pamumuno ni [[Astyages]] ay bumagsak sa Persiyanong si [[Dakilang Ciro]] na nagtatag ng Persiyanong [[Imperyong Akemenida]]. Ang [[Imperyong Neo-Babilonya]] ay bumagsak kay Dakilang Ciro noong 539 BCE. Sa sumunod na ilang mga dekada ay idinagdag sa mga sakop nito ang Lydia sa Anatolia, Damascus, Babilonia at Ehipto gayundin ang pag-iisa ng kontrol nito sa talampas na Iranian na halos kasing layo India. Ang malawak na kaharian ay nahati sa iba't ibang mga [[satrapiya]] at pinamahalaan ayon sa modelong Asiryo ngunit may mas magaan na kamay. Sa panahong ito, ang [[Zoroastrianismo]] ang nanaig na relihiyon sa Persiya.
==Inksripsiyong Behistun==
{{Main|Inskripsiyong Behistun|Imperyong Akemenida}}
Kabilang ang '''Medes''' sa sinakop ng Persiyanong [[Imperyong Akemenida]] ayon sa [[Inskripsiyong Behistun]].
{{quote|
Sinabi ni [[Dario I ng Persiya]]: Ang aking ama ay si [[Hystaspes]] [Vištâspa]; ang ama ni [[Hystaspes (father of Darius I)|Hystaspes I]] ay si [[Arsames]] [Aršâma]; ang ama ni [[Arsames]] ay si [[Ariaramnes]] [Ariyâramna]; ang ama ni  [[Ariaramnes]] ay si [[Teispes]] [Cišpiš]; ang ama ni [[Teispes]] ay si [[Achaemenes]] [Haxâmaniš].
Sinabi ni Dario I ng Persiya: Kaya kami tinawag na mga [[Akemenida]] mula sa sinaunang panaho, kami ay maharlika, sa sinaunang panahon. Kami ay mga hari. 
Sinabi ng Dario I ng Persiya:Ang walo sa aking dinastiya ay mga hari bago ko, Ako ang ikasiyam. Ang siyan sa pagkakahalili ay mga hari.
Sinabi ni Dario I ng Persiya: Sa biyaya ni [[Ahura Mazda]], ako ay isang Hari, Ipinagkaloob sa akin ni Ahura Mazda ang Kaharian.
Sinabi ni [[Dario I ng Persiya]]: Ito ang mga bansa na aking nasasakupan at sa pamamagitan ni [[Ahura Mazda]], Ako ay naging hari sa kanila: [[Persiua]] [Pârsa], [[Elam]] [Ûvja], [[Babilonya]] [Bâbiruš], [[Asirya]] [Athurâ], [[Arabia]] [Arabâya], [[Ehipto]] [Mudrâya], mga bansa sa karagatan na [Tyaiy Drayahyâ], [[Lydia]] [Sparda], [[Ionia|Mga Griyego]] [Yauna ([[Ionia]])], [[Medes]] [Mâda], [[Armenia]] [Armina], [[Cappadocia]] [Katpatuka], [[Parthia]] [Parthava], [[Drangiana]] [Zraka], [[Aria (satrapy)|Aria]] [Haraiva], [[Chorasmia]] [Uvârazmîy], [[Bactria]] [Bâxtriš], [[Sogdia]] [Suguda], [[Gandhara]] [Gadâra], [[Skudra|Scythia]] [Saka], [[Sattagydia]] [Thataguš], [[Arachosia]] [Harauvatiš] at [[Maka (satrapy)|Maka]] [Maka];dalawampu't tatlo sa lahat.}}

==Mga sanggunian==
{{Reflist}}

{{Median and Achaemenid kings}}

{{DEFAULTSORT:Medes}}
[[Kategorya:Kasaysayan ng Iran]]
[[Kategorya:Kasaysayan ng Armenya]]
[[Kategorya:Kasaysayan ng Turkiya]]
[[Kategorya:Kasaysayan ng Afghanistan]]
[[Kategorya:Kasaysayan ng Pakistan]]
[[Kategorya:Medes]]


{{stub|Tao|Kasaysayan}}