Ninh Thuận
Lalawigan ng Ninh Thuận Tỉnh Ninh Thuận (Biyetnames) | ||
|---|---|---|
                  Sa direksyong pakanan: Po Klong Garai Temple • Salt evaporation pond sa Phan Rang • Hòa Lai Temple • Po Rome Temple • Vĩnh Hy Bay • View ng Sông Pha Pass • Ba Tháp Temple • Đầm Nại Beach • Ninh Phước Cathedral • 16 April Park Monument • View ng Phước Bình Pass • View ng Ngoạn Mục Pass • Cà Ná Beach • Ninh Chữ Beach • Field sa Vĩnh Hải • Dinh River | ||
| ||
| Palayaw: Katahimikan/Kapayapaan | ||
 Lokasyon ng Ninh Thuận sa loob ng Vietnam | ||
 | ||
| Mga koordinado: 11°45′N 108°50′E / 11.750°N 108.833°E | ||
| Country |  Vietnam | |
| Rehiyon | Timog Gitnang Baybayin | |
| Dating pangalan | Phan Rang (lalawigan) | |
| Pagtatatag ng Lalawigan ng Phan Rang. | 1901 | |
| Muling itatag ang lalawigan ng Ninh Thuận mula sa lalawigan ng Thuận Hải | 1992 | |
| Kabisera | Phan Rang–Tháp Chàm | |
| Pamahalaan | ||
| • People's Council Chair | Phạm Vàn Hậu | |
| • People's Committee Chair | Trần Quốc Nam | |
| Lawak | ||
| • Kabuuan | 3,355.70 km2 (1,295.64 milya kuwadrado) | |
| Populasyon (2022)[2] | ||
| • Kabuuan | 798,700 | |
| • Kapal | 240/km2 (620/milya kuwadrado) | |
| Demograpiko | ||
| • Mga Etnisidad | Vietnamese, Chăm, Ra Glai, Cơ Ho, Hoa | |
| GDP[3] | ||
| • Lalawigan | [VND]] 24.288 trilyon US$ 1.055 bilyon | |
| Sona ng oras | UTC+7 (ICT) | |
| Code ng pagtawag | +84259 | |
| Kodigo ng ISO 3166 | VN-36 | |
| HDI (2022) | 0.683 | |
| Websayt | ninhthuan.gov.vn | |
Ang Lalawigan ng Ninh Thuận (Vietnamese: [nïŋ˧˧ tʰwən˧˨ʔ] ⓘ), na dating pinangalanang lalawigan ng Phan Rang, ay isang lalawigang baybayin sa pinakatimog na bahagi ng Central Coast ng Vietnam. Ito ay hangganan ng Khánh Hòa sa hilaga, Bình Thuận sa timog, Lâm Đồng sa kanluran at ang Dagat Timog Tsina sa silangan.[4]
Kasaysayan
[baguhin | baguhin ang wikitext]
Ang punong-guro ng Cham ng Panduranga ay may sentro nito sa lalawigan ng Ninh Thuận, ngunit kasama rin ang karamihan sa ngayon ay lalawigan ng Bình Thuận. Ang Panduranga ay naging sentrong pampulitika ng Champa pagkatapos ng pagbagsak ng Vijaya noong 1471. Nanatili itong malaya hanggang 1832, nang isama ito ni emperador Minh Mạng.
.jpg)
Noong 1901, itinatag ang lalawigan ng Phan Rang at pagkatapos ay pinalitan ng pangalan na Ninh Thuận. Ang lalawigan ng Ninh Thuận ay pinagsama sa lalawigan ng Bình Thuận noong 1976, kasama ang lalawigan ng Bình Tuy, ang Ninh Thuận ay naging isang hiwalay na lalawigan muli noong 1991.
Heograpiya
[baguhin | baguhin ang wikitext]Ang Ninh Thuan ay matatagpuan sa matinding rehiyon ng Timog Gitnang Baybayin, matatagpuan sa heograpiya:
- Ang Khanh Hoa ay malapit sa hilaga
- Ang timog ay hangganan ng Binh Thuan
- Ang kanluran ay hangganan ng lalawigan ng Lam Dong
- Sa silangan ay ang Dagat Timog Tsina.
Klima
[baguhin | baguhin ang wikitext]Ang Ninh Thuan ay may tipikal na tropikal na klima ng monsoon na may mainit at tuyo na mga katangian, maraming hangin, malakas na pagsingaw, average na taunang temperatura mula 26 - 270C, average na pag-ulan na 700 - 800 mm sa Phan Rang at unti-unting tumataas sa itaas ng 1,100 mm sa mga bulubunduking lugar, Ang kahalumigmigan ng hangin ay mula 75 - 77%. Malaking radiant energy na 160 Kcl/cm2. Kabuuang init 9,500 - 10,000oC. Ang panahon ay may dalawang natatanging panahon: Tag-ulan mula Setyembre hanggang Nobyembre; Ang tagtuyot ay mula Disyembre hanggang Agosto ng susunod na taon.[5]
Mga dibisyong administratibo
[baguhin | baguhin ang wikitext]Administratibong mapa ng lalawigan ng Ninh Thuan
Ang Ninh Thuận ay nahahati sa 7 mga subdibisyon sa antas ng distrito:
6 na distrito:
- Bác Ái
- Ninh Hải
- Ninh Phước
- Ninh Sơn
- Thuận Bắc
- Thuận Nam
- 1 lungsod ng probinsiya: Phan Rang–Tháp Chàm (kabisera)
Ang mga ito ay nahahati pa sa 3 bayan (o townlet), 47 na komunidad, at 15 na ward.
Mga nayon ng Cham
[baguhin | baguhin ang wikitext]Ang mga pangalan ng Cham para sa mga nayon ng Cham sa lalawigan ng Ninh Thuận ay ang mga sumusunod (Sakaya 2014:755-756).[6]
Distrito ng Thuận Nam
- Ram Văn Lâm
- Aia Li-u: Phước Lập
- Aia Binguk: Nghĩa Lập (Chăm Jat)
- Pabhan: Vụ Bổn
- Palaw: Hiếu Thiện
- Distrito ng Ninh Phước
- Hamu Craok: Bầu Trúc
- Caklaing: Mỹ Nghiệp
- Bal Caong: Chung Mỹ
- Hamu Tanran: Hữu Đức
- Thuen: Hậu Sanh
- Mblang Kathaih: Phất Thế
- Padra: Như Ngọc
- Cakhaok: Bình Chữ
- Boah Bini: Hoài Trung
- Boah Dana: Chất Thường
- Caok: Hiếu Lễ
- Mblang Kacak: Phước Đồng
- Baoh Deng: Phú Nhuận
- Katuh: Tuấn Tú
- Cuah Patih: Thành Tín
Distrito ng Ninh Sơn
- Cang: Lương Tri
Phan Rang–Tháp Chàm
- Tabeng: Thành Ý
Distrito ng Ninh Hải
- Pamblap Klak: Isang Nhơn
- Pamblap Birau: Phước Nhơn
Distrito ng Thuận Bắc
- Bal Riya: Bỉnh Nghĩa
Ekonomiya
[baguhin | baguhin ang wikitext]Ang Ninh Thuan ay ang pinakamahirap at hindi gaanong industriyalisadong lalawigan sa timog Vietnam. Ang nominal per capita GDP ay 6.66 million VND noong 2007, kalahati ng national average at 56% ng Timog Gitnang Baybayin na average na 10.8 million.[7] Ang Ninh Thuan ay nag-iisang lalawigan sa Timog Gitnang Baybayin na may average na taunang GDP growth rate na mas mababa sa 10% mula 2000 hanggang 2007 - sa 9.4% kumpara sa average ng rehiyon na 11.2%. Bagama't ang industriyal na paglago nito ay bahagyang mas mataas sa average ng rehiyon sa 16.4%, nagsimula ito mula sa napakababang base at samakatuwid ay nag-ambag ng kaunti sa pangkalahatang paglago. Ang paglago sa mga serbisyo ay nasa 9.8%, na mas mababa sa average ng rehiyon, habang ang agrikultura, kagubatan at pangingisda ay lumago sa average na rate na 6.7%, medyo mas mataas kaysa sa average.[8]
Mga kilalang residente
[baguhin | baguhin ang wikitext]- Po Klong Garai - hari ng Panduranga mula 1167 hanggang 1205.
- Nguyễn Văn Thiệu - dating Pangulo ng Timog Vietnam mula 1967 hanggang 1975.
- Chế Linh - Vietnamese (etnikong Cham) sikat na mang-aawit, manunulat ng kanta.
- Po Dharma (Quảng Văn Đủ) - Vietnamese human rights activist at Cham cultural historian.
- Al Hoang (Hoàng Duy Hùng) - ay isang dating miyembro ng Konseho ng Lungsod ng Houston.[9]
Mga sanggunian
[baguhin | baguhin ang wikitext]- ↑ Padron:Cite act – the data in the report are in hectares, rounded to integers
- ↑ GSO
- ↑ "Tình hình kinh tế, xã hội Ninh Thuận năm 2018". Cục Thống kê tỉnh Ninh Thuận. Nakuha noong 10 Mayo 2020.
{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link) - ↑ "Điều kiện tự nhiên và xã hội - Ninh Thuận" (sa wikang Biyetnames). 2023-07-12. Nakuha noong 2024-06-20.
{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link) - ↑ ONLINE, TUOI TRE (2017-08-15). "Vì sao Ninh Thuận mưa ít nhất nước?". TUOI TRE ONLINE (sa wikang Biyetnames). Nakuha noong 2024-06-20.
{{cite web}}: zero width space character in|title=at position 1 (tulong)CS1 maint: date auto-translated (link) - ↑ Sakaya. 2014. Từ điển Chăm. Nhà xuất bản Tri Thức. ISBN 978-604-908-999-2
- ↑ calculations based on General Statistics Office (2009): Socio-economical Statistical Data of 63 provinces and Cities. Statistical Publishing House, Hanoi
- ↑ calculations based on General Statistics Office (2009): Socio-economical Statistical Data of 63 provinces and Cities. Statistical Publishing House, Hanoi
- ↑ "Al Hoang" (Archive). Interview by Quynh Le (Houston Asian American Archives at Rice University Woodson Research Center). Published by Rice University Chao Center for Asian Studies Houston Asian American Archive. p. 1/19. Retrieved on August 7, 2014.