Tingnan ang wikitext ng Sakit na Ebola

{{infobox disease
| Name           = Ebola virus disease 
| Image          = 7042 lores-Ebola-Zaire-CDC Photo.jpg
| Caption        = Litrato noong 1976 ng dalawang mga nars na nakatayo sa harapan ni [[Mayinga N'Seka|Mayinga N.]], isang na mayroong sakit na mula sa birus na Ebola; namatay siya pagdaka pagkaraan lamang ng ilang mga araw dahil sa labis na pagdurugo sa loob ng katawan.
| DiseasesDB     = 18043
| ICD10          = {{ICD10|A|98|4|a|90}}
| ICD9           = {{ICD9|065.8}}
| MedlinePlus    = 001339
| eMedicineSubj  = med
| eMedicineTopic = 626
| MeshID         = D019142
}}
Ang '''''Ebola virus disease''''' ('''EVD''') o '''''Ebola hemorrhagic fever''''' ('''EHF'''), na maisasalin bilang '''sakit mula sa birus na Ebola''' at '''lagnat na may pagdurugo dahil sa Ebola''', ay karamdaman ng tao na dulot ng birus na Ebola.<!-- <ref name=WHO2014/> --> Ang mga sintomas ay karaniwang nagsisimula sa dalawang araw hanggang tatlong linggo pagkatapos na mahawaan ng ''virus'', nang may [[lagnat]], masakit na lalamunan, mga [[Myalgia|pananakit ng kalamnan]], at mga [[pananakit ng ulo]].<!-- <ref name=WHO2014/> --> Karaniwan itong sinusundan ng [[pagkaramdam na parang nasusuka]], pagsusuka, at [[pagtatae]], na may kasamang panghihina ng [[atay]] at mga [[bato]].<!-- <ref name=WHO2014/> --> Sa puntong ito, ang mga ilang tao ay magsisimulang magkaroon ng problemang [[pagdurugo]].<ref name=WHO2014>{{cite web|title=Ebola virus disease  Fact sheet N°103|url=http://www.who.int/mediacentre/factsheets/fs103/en/|work=World Health Organization|accessdate=12 April 2014|date=March 2014}}</ref>

==Sanhi at diyagnosis==
Ang birus ay maaaring maihawa sa pamamagitan ng pagkakontak sa [[dugo]] o (mga) [[likido mula sa katawan]] ng isang nahawaang hayop (na karaniwan ay mga tsonggo o ''[[fruit bat]]'', paniking kumakain ng prutas).<ref name=WHO2014/> Ang pagkakahawa sa pamamagitan ng hangin sa natural na kapaligiran ay hindi naidokumento.<ref name=WHOAir2014>{{cite web|title=2014 Ebola Virus Disease (EVD) outbreak in West Africa|url=http://www.who.int/ith/updates/20140421/en/|website=WHO|accessdate=3 August 2014|date=Apr 21 2014|archive-date=29 Hulyo 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140729034008/http://www.who.int/ith/updates/20140421/en/|url-status=dead}}</ref> Ang mga fruit bat ay pinaniniwalaang nagdadala at nagkakalat ng virus nang hindi nahahawaan.<!-- <ref name=WHO2014/> --> Sa sandaling nahawaan ang isang tao, kakalat na rin ang karamdaman sa mga tao.<!-- <ref name=WHO2014/> --> Ang mga kalalakihan nakaligtas ay maaaring maihawa ang karamdaman sa pamamagitan ng [[semilya]] nang halos dalawang buwan.<!-- <ref name=WHO2014/> --> Para makapaggawa ng diyagnosis, ang mga karaniwang karamdaman na may napaparehong sintomas na tulad ng [[malaria]], [[cholera]] at mga iba pang [[viral hemorrhagic fever]] ay isasantabi muna.<!-- <ref name=WHO2014/> --> Para kumpirmahin ang diyagnosis, ang mga sampol ng dugo ay susuriin para sa viral na [[antibodies]], viral na [[RNA]], o ang mismong virus.<ref name=WHO2014/>

==Pag-iwas==
Kasama sa pag-iwas ang pagbabawas ng pagkakahawa ng mga tao ng karamdaman galing sa mga naipeksiyon na tsonggo at baboy.<!-- <ref name=WHO2014/> --> Ito ay maaaring isagawa sa pamamagitan ng pagsusuri kung ang mga naturang hayop ay may impeksiyon at pagpatay sa mga ito at maaayos na paglilibing sa mga ito kung natuklasang may karamdaman.<!-- <ref name=WHO2014/> --> Maaari ring makatulong ang pagluto ng mabuti ng karne at paggamit ng pamprotektang kasuotan kapag humahawak ng karne,<!-- <ref name=WHO2014/> --> pati rin ang pagsuot ng pamproteksiyon kasuotan at [[paghugas ng mga kamay]] kapag nasa paligid ng isang taong may karamdaman.<!-- <ref name=WHO2014/> --> Ang mga sampol ng mga likido at tisyu mula sa katawan ng mga taong may ganitong karamdaman ay dapat na bigyan na natatanging pag-iingat kapag gagalawin ang mga ito.<ref name=WHO2014/>

==Paggamot, prognosis at epidemiyolohiya==
Walang partikular na paggamot para sa karamdaman; ang pagsisikap para matulungan ang taong naimpeksiyon nito ay maaaring may kinalaman sa pagbigay ng alin man sa [[oral rehydration therapy]] (bahagyang matamis at maalat na tubig na iinumin) o [[intravenous fluids]].<ref name=WHO2014/> Ang sakit ay may mataas na [[bilang ng namamatay]]: madalas na pumapatay ng nasa pagitan ng 50% at 90% ng mga naimpeksiyon ng virus.<ref name=WHO2014/><ref name="Elsevier/Academic Press">{{cite book|author1=C.M. Fauquet|title=Virus taxonomy classification and nomenclature of viruses; 8th report of the International Committee on Taxonomy of Viruses|date=2005|publisher=Elsevier/Academic Press|location=Oxford|isbn=9780080575483|page=648|url=http://books.google.ca/books?id=9Wy7Jgy5RWYC&pg=PA648}}</ref> EVD ay unang natukoy sa [[Sudan]] at sa [[Democratic Republic of the Congo]].<!-- <ref name=WHO2014/> --> Ang sakit at karaniwang nagaganap sa mga epidemya sa mga tropikal na rehiyon ng [[Sub-Saharan Africa]].<ref name=WHO2014/> Simula noong 1976 (noong ito ay unang natukoy) hanggang 2013, mas kaunti kaysa sa 1,000 na katao kada taon ang naimpeksiyon.<ref name=WHO2014/><ref name=MMWRJune2014>{{cite web|title=Ebola Viral Disease Outbreak — West Africa, 2014|url=http://www.cdc.gov/mmwr/preview/mmwrhtml/mm6325a4.htm?s_cid=mm6325a4_w|website=CDC|accessdate=26 Hunyo 2014|date=June 27, 2014}}</ref> Ang pinakamalaking epidemya hanggang sa ngayon ay ang kasalukuyang nagaganap na [[2014 na epidemya ng Ebola sa Kanlurang Aprika]], na umaapekto sa [[Guinea]], [[Sierra Leone]], [[Liberia]] at malamang ang [[Nigeria]].<ref name=CDC2014>{{cite web|title=CDC urges all US residents to avoid nonessential travel to Liberia, Guinea, and Sierra Leone because of an unprecedented outbreak of Ebola.|url=http://wwwnc.cdc.gov/travel/notices/warning/ebola-liberia|website=CDC|accessdate=2 Agosto 2014|date=Hulyo 31, 2014}}</ref><ref name=CDCAug2014N>{{cite web|title=Outbreak of Ebola in Guinea, Liberia, and Sierra Leone|url=http://www.cdc.gov/vhf/ebola/outbreaks/guinea/index.html|website=CDC|accessdate=5 Agosto 2014|date=Agosto 4, 2014}}</ref> Hanggang nito Agosto 2014, may mahigit sa 1600 na kaso na ang natukoy.<ref>{{cite web|title=Ebola virus disease update - West Africa|url=http://www.who.int/csr/don/2014_08_04_ebola/en/|website=WHO|accessdate=6 Agosto 2014|date=Agosto 4, 2014|archive-date=23 Nobiyembre 2014|archive-url=https://www.webcitation.org/6UJCrmDvn?url=http://www.who.int/csr/don/2014_08_04_ebola/en/|url-status=dead}}</ref> Kasalukuyang patuloy na pinagsisikapan ang makabuo ng [[bakuna]]; gayun pa man, wala pa rin ito.<ref name=WHO2014/>

==Tingnan rin==
* [[Pagkalat ng Ebola sa Uganda ng 2022]]

==Mga sanggunian==
{{Reflist|colwidth=25em}}

;Bibliyograpiya
{{Refbegin}}
* {{Cite book |last=Klenk |first=Hans-Dieter |title=Marburg and Ebola Viruses (Current Topics in Microbiology and Immunology) |date=January 1999 |publisher=Springer-Verlag Telos |location=Berlin |isbn=978-3-540-64729-4 |ref=CITEREFKlenk1999}}
* {{Cite book |first1=Hans-Dieter |last1=Klenk |first2=Heinz |last2=Feldmann |title=Ebola and Marburg viruses: molecular and cellular biology |url=http://books.google.com/?id=EV_mFgnyPoMC |format=Limited preview |year=2004 |publisher=Horizon Bioscience |location=Wymondham, Norfolk, UK |isbn=978-0-9545232-3-7 |ref=CITEREFKlenkFeldmann2004 }}
* {{Cite book |last=Kuhn |first=Jens H. |title=Filoviruses: A Compendium of 40 Years of Epidemiological, Clinical, and Laboratory Studies. Archives of Virology Supplement, vol. 20 |url=http://books.google.com/?id=LaOue0F9Ns4C |format=Limited preview |year=2008 |publisher=SpringerWienNewYork |location=Vienna |isbn=978-3-211-20670-6 |ref=CITEREFKuhn2008 }}
* {{Cite book |last1=McCormick |first1=Joseph |last2=Fisher-Hoch |first2=Susan |others=Horvitz, Leslie Alan |title=Level 4: Virus Hunters of the CDC |url=http://books.google.com/?id=QEvR3aJX2m0C |format=Limited preview |origyear=1996 |edition=Updated [3rd] |year=1999 |publisher=Barnes & Noble |isbn=978-0-7607-1208-5 |ref=CITEREFMcCormickFisher-Hoch1999 |month=June }}
* {{Cite book |last=Pattyn |first=S. R. |title=Ebola Virus Haemorrhagic Fever |year=1978 |url=http://www.itg.be/ebola/ |format=Full free text |edition=1st |publisher=Elsevier/North-Holland Biomedical Press |location=Amsterdam |isbn=0-444-80060-3 |ref=CITEREFPattyn1978 |access-date=2014-08-30 |archive-date=2010-12-11 |archive-url=https://web.archive.org/web/20101211083855/http://www.itg.be/ebola/ |url-status=dead }}
* {{Cite book | last1 = Ryabchikova | first1 = Elena I. | last2 = Price | first2 = Barbara B. | title = Ebola and Marburg Viruses: A View of Infection Using Electron Microscopy | year = 2004 | publisher = Battelle Press | location = Columbus, Ohio | isbn = 978-1-57477-131-2 | ref = CITEREFRyabchikovaPrice2004 }}
{{Refend}}

==Mga panlabas na link==
{{Refbegin}}
* [http://viralzone.expasy.org/all_by_species/207.html ViralZone: Ebola-like viruses] – Repositoryong birolohikal mula sa [[Swiss Institute of Bioinformatics]]
* [http://www.cdc.gov/vhf/ebola/ CDC: Ebola hemorrhagic fever] – Centers for Disease Control and Prevention, Special Pathogens Branch
* [http://www.who.int/csr/disease/ebola/en/ WHO: Ebola haemorrhagic fever] – World Health Organization, Global Alert and Response
* [http://www.viprbrc.org/brc/home.do?decorator=filo Virus Pathogen Database and Analysis Resource (ViPR): Filoviridae]{{Dead link|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}
* [http://www.ebi.ac.uk/pdbe/emdb/searchResults.html/?q=ebola 3D macromolecular structures of the Ebola virus archived in the EM Data Bank(EMDB)] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140808072117/http://www.ebi.ac.uk/pdbe/emdb/searchResults.html/?q=ebola |date=2014-08-08 }}
* [https://maps.google.com/maps/ms?msa=0&msid=202977755949863934429.0004c658eb30f9c4fb1c0&ie=UTF8&t=h&ll=27.371767,5.273438&spn=110.017392,184.21875&z=2&source=embed&dg=feature Google Map of Ebola Outbreaks] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140819171607/https://maps.google.com/maps/ms?msa=0&msid=202977755949863934429.0004c658eb30f9c4fb1c0&ie=UTF8&t=h&ll=27.371767,5.273438&spn=110.017392,184.21875&z=2&source=embed&dg=feature |date=2014-08-19 }}
* [http://www.who.int/csr/bioriskreduction/filovirus_infection_control/en/ WHO recommended infection control measures] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140816223245/http://www.who.int/csr/bioriskreduction/filovirus_infection_control/en/ |date=2014-08-16 }}
{{Refend}}

[[Kategorya:Sakit na sanhi ng virus]]